De paradox van het schouderklopje
Duitse SPD zwicht nog steeds voor post-communisten
Feiten &Meningen
Kaler en killer
ém plf amóst MOOR WM,
Fabrikant slaat plank mis met anti-allergie]
ZATERDAG 18 JANUAR11997
Wie had vijftien jaar geleden kunnen denken dat al
onze dierbare grammofoonplaten naar zolder zou
den worden verbannen? Maar de compactdisc
kwam, zag en overwon. In de platenwinkels wer
den in no time de diepe bakken vervangen door
armoedige spaanplaten rekjes waarin cd's para
deerden. Al spoedig kon je helemaal geen platen
meer kopen. In Den Haag heb je lange tijd nog één
platenzaak gehad, Duizend jaar muziek, maar ook
Henry van Toor, die de zaak dreef, heeft nog niet
zo lang geleden het hoofd in de schoot moeten leg
gen. Zaken waar je elpees kunt kopen, komen nog
maar sporadisch voor.
Af en toe doe ik een greep in mijn oude platen.
Eerbiedig leg ik zo'n zwarte schijf op de draaitafel
en voorzichtig beweeg ik de aim met het element
erin naar de begingroef. Het zijn sacrale handelin
gen die warme gevoelens oproepen en je herinne
ren aan een rijk verleden. Vaak constateer ik na het
opzetten van zo'n lp: dit klinkt warmer en intie
mer, rijker en lieflijker, sonoorder en minder
brutaal dan een cd. Natuur
lijk, je hebt een beetje ruis,
er is af en toe een tikje,
soms een spettertje. Alle
maal waar, maar het staat
als een paal boven water
dat een voortreffelijke lang
speelplaat uit het einde van
de zeventiger jaren beter
klinkt dan een hedendaag
se compactdisc.
Je kunt het nog het beste
vaststellen bij al die platen
die overgezet zijn op com
pactdisc. Zo bezit ik een
opname van de opera Die
Walküre op Decca onder
leiding van Erich Leinsdorf.
Het is de mooiste Walküre
die ooit op de plaat is gezet. Uiteraard is die opna
me uit 1962 in 1991 op cd overgezet. Omdat ik
mijn lp-Walküre inmiddels al grijs had gedraaid,
heb ik die cd-Walküre onmiddellijk aangeschaft.
Wat was ik teleurgesteld toen ik hem draaide! Het
klonk lang zo lieflijk niet, als die plaatopname uit
1962.
Onlangs legde ik via via de hand op diezelfde lp-
Walküre uit 1962. Was hoogstens één of twee keer
gedraaid, want er bestaan - ik begrijp overigens
niet hoe dat kan - mensen die niet van Wagner
houden. Ik zette hem op. Wat klonk die oude Dec-
ca-opname fantastisch!
Nu kun je natuurlijk nog zeggen: nou ja, het be
treft hier een heruitgave. Daarom klinkt die cd-
Walküre niet goed. Ook splinternieuwe cd's klin
ken echter lang zo goed niet als de beste plaatop
names uit de hoogtijdagen van het langspeelpla-
tentijdperk. Het geluid is kaler en killer. Soms zelfs
ronduit benepen en ijzig.
Het is begrijpelijk dat de cd heeft gewonnen.
Weliswaar is. het vrijwel onmogelijk een stapeltje
cd's van de ene kamer naar de andere te vervoe
ren, omdat die gladde, plastic doosjes onherroepe
lijk uit je handen glijden, maar het bedieningsge
mak is onvergelijkelijk veel groter. Ruis ontbreekt.
Spetters, je hebt er geen last van. Een tik of een
kras, je hoeft er, al kan zo'n compactdisc hele rare
kuren hebben, in principe niet bang voor te zijn.
Bovendien kan er wel tachtig minuten muziek op
zo'n cd.
Maar wat de winst ook moge zijn, juist op het
punt wat het allerbelangrijkste is, namelijk de ge
luidskwaliteit, moet hij het vooralsnog drastisch af
leggen tegen de langspeelplaat.
Het Nederlandse model werkt vooral zolang niemand het volgt
Minister Zalm op de derde dinsdag van september met h
De derde dinsdag in september was vorig jaar niet alleen een succ
nummer in Nederland zelf. Sinds het kabinet een volgens Europese 1
men voorbeeldig kasboekje presenteerde, is het geweeklaag overi
povere prestaties van de BV Nederland omgeslagen in een al even g
zeloze lofrede op het 'Nederlandse model'. Alleen: dat model is heleg
niet zo Nederlands. En of het altijd zo goed werkt is ook nog maar
vraag.
Natuurlijk, het gaat economisch
gezien momenteel heel aardig
met Nederland. Het al vijftien
jaar noest volgehouden beleid
van loonmatiging in combinatie
met het beteugelen van de
overheidsuitgaven en de staats
schuld, heeft zich de afgelopen
jaren terugbetaald in de vorm
van een iets groeiende werkge
legenheid en een evenwichtiger
begroting. En al valt er nog heel
wat te doen, Nederland staat er
in 1997 beter voor dan de mees
te omringende landen.
Minister Zalm van financiën
kan zich naar eigen zeggen bij
na nergens vertonen zonder dat
iemand hem wel een schouder
klopje komt geven: tjsonge jon
ge, wat hebben jullie het toch
mooi voor elkaar! De staats
schuld terugbrengen en ook
nog eens 100.000 banen per jaar
scheppen, dat kunstje moeten
jullie ons ook eens leren!
De combinatie van bezuinigen
en werk scheppen is namelijk
geen voor de hand liggende. Be
zuinigen betekent immers dat
er minder geld is voor con
sumptie, en inzakkende beste
dingen betekenen dat bedrijven
minder spullen kunnen verko
pen. Ontslagen liggen dan op de
loer, en werklozen hebben min
der uit te geven dan werkenden.
Wie niet uitkijkt, belandt ge
makkelijk in een neerwaartse
spiraal van steeds minder con
sumptie en steeds meer werklo
zen. De Britse econoom Keynes
wees in de jaren dertig een uit
weg door de overheid te laten
fungeren als aanjager van de
consumptie via investeringen
en of belastingverlagingen.
Maar wanneer die overheid
juist óók op de bezuinigingstoer
gaat, betekent dat een extra uit
val van vraag.
Dat was destijds ook een van de
hoofdbezwaren tegen het no-
nonsensebeleid van de kabinet-
ten-Lubbers. Toch pakte het in
Nederland goed uit. Een be
langrijke reden daarvoor was
dat Nederland als een van de
eerste landen de tering naar de
nering zette. Onze grootste han
delspartner, Duitsland, kreeg
bovendien nog eens te maken
met een hereniging. Die stuwde
de consumptie enorm op. Al
ging binnen onze landsgrenzen
de hand op de knip, in het bui
tenland was de vraag naar de
dankzij de loonmatiging relatief
goedkope Nederlandse spullen
groot. In Keynesiaanse begrip
pen: het buitenland nam de
aanjagende rol over van de Ne
derlandse overheid.
Die analyse maakt veel duide
lijk. Bijvoorbeeld dat de term
'Nederlands model' enige nu
ancering behoeft. Zónder die
vraag uit het buitenland zou het
Nederlandse recept van bezui
nigingen en loonmatiging wel
licht hebben geleid tot een de-
pressie-spiraal. Het 'Nederland
se model' is dus op zijn minst
een gecombineerd Nederlands
buitenlands model.
Dat gegeven werpt een angstige
vraag op voor de nabije toe
komst. Om te mogen meedoen
aan de monetaire unie, moeten
veel Europese landen nog door
de pijnlijke saneringsfase die
Nederland al heeft doorge
maakt. Maar waar voor Neder
land het buitenland klaar stond
om de wegvallende binnen
landse vraag op te vullen, ont
breken zulke buitenlandse aan
jagers in het geval van bijvoor
beeld Duitsland en Frankrijk.
Het gevaar is niet denkbeeldig
dat er een soort loonmatigings
wedstrijd ontstaat. Want alleen
wie het goedkoopste spullen
kan maken, kan ze nog verko
pen. Het gevaar van een neer
waartse spiraal van dalende
consump'tie en stijgende werk
loosheid is nu dan ook veel gro
ter dan dat het voor Nederland
dans ontspringt, bijvoorbeeld
omdat we er hier al tien jaar sa
neren op hebben zitten. In de
eerste plaats omdat driekwart
van de Nederlandse export naar
andere EU-lidstaten gaat: gaan
ze daar flink bezuinigen, dan
kopen ze automatisch ook min
der Nederlandse spullen. En in
de tweede plaats ontkomen we
er hoe dan ook niet aan méé te
(blijven) gaan met de loonmati
ging in andere landen. Doen we
dat namelijk niet, dan smelt het
in de afgelopen jaren opge
bouwde concurrentievoof
weg als sneeuw voor de
Een klein groepje dissidei -
economen heeft de afgelo
tijd gewaarschuwd voor d -
neerwaartse spiraal waaii
deze manier de monetair
de Europese landen kans
De Europese vakbonden 11
merden er vorige week ni
op dat er tegenover al die n
ringsplannen werkgelegei
heidsplannen moeten koi j
om bij de monetaire unie
effect 'operatie geslaagd,
tiënt overleden' te voorkc e
Misschien hebben ze geü j
maar voorlopig is en blijft r
praten tegen dovemansoi r
Daarvoor zijn genoeg red
aan te geven. Zo heeft elk v
tiek proces een eigen dyn j
als de trein eenmaal rijdt e
vrijwel onmogelijk om he n
te laten stoppen. Mensen j.
Kohl en Chirac hebben ei
veel in geïnvesteerd, dati
den maken door nu nog:
haken. Daarnaast ligt erft t
naakte feit dat in een aan n
ropese landen de overhei jj
nanciën zodanig uit de h; g
zijn gelopen dat de regen
daar wel moéten saneren a
hun dat nu uitkomt of nil n
ze nu willen meedoen aai ic
EMU of niet. En tenslotte t
natuurlijk ook nog de me e
van de meeste economen n
elk geval op de wat lange! n
mijn de monetaire unie v
tra groei zal zorgen omda n
de interne Europese hani r
vergemakkelijken.
Maar twijfel is er ook, dal
Vandaar dat Zalm zoveel u
op zijn schouder krijgt. I\' i;
die tikkers zichzelf moed j
inspreken: 'Zie je wel, hei
wel. Die critici zijn allem: I
gek'. Dat het 'Nederlands
del' vooral werkte omdal
derland het als enige han
vergeten ze daarbij gemai
ve. Dat is de paradox van i
schouderklopjes: het Ned
lands model krijgt niet zo ei
lof omdat het zo goed is,
vooral omdat niemand vu e
ven dat dat niet zo is.
SJAAK SMAKMAN
Dit weekeinde probeert de Partij van het Democrati
sche Socialisme (PDS) tijdens haar congres in het
Duitse Schwerin opnieuw een nette partij te worden.
De PDS is de voortzetting onder andere naam van de
SED, de partij die de DDR naar de ondergang heeft
geleid. Aan die voorgeschiedenis wordt de partij bij
na dagelijks herinnerd. Vorige week nog werd bekend
dat een van haar belangrijkste woordvoerders, Han-
no Hamisch, voor de geheime dienst Stasi heeft ge
werkt. Maar ondanks dit smoezelige verleden oefent
de PDS nog steeds een opvallende aantrekkings
kracht uit op veel sociaal-democraten met grote am
bities.
Het scherpste oordeel over de partij komt van haar
eigen voorzitter. „De grootste groep binnen de PDS
zijn de psychopaten, mannelijke en vrouwelijke", zei
Lothar Biskey deze week in een interview met de
Siiddeutsche Zeitung. En omdat de PDS ook nog een
verzamelbekken is van stalinisten, anarchisten en
Stasi-spionnen, is de vraag gerechtvaardigd waarom
deze club er steeds weer in slaagt democratisch links
in staat van verwarring en opwinding te brengen. Ze
ven jaar na de Wende blijkt de omgang met de 'post-
communisten' voor veel sociaal-democraten en
Groenen nog altijd een onoplosbaar probleem.
Natuurlijk weten SPD en Groenen dat de PDS een
dubieus gezelschap is. En uiteraard weten ze ook dat
de partij nooit zal kunnen voldoen aan hun eis af te
rekenen met haar totalitaire verleden: dat zou name
lijk haar ondergang worden. Maar de PDS, die in het
Westen geen aanhang heeft, vertegenwoordigt in het
Oosten minstens twintig procent van de kiezers en is
daar dus een factor van gewicht. De PDS kan de SPD,
eventueel samen met de Groenen, aan de macht in
de diverse deelstaten helpen en dan zijn politici snel
geneigd principiële bezwaren te vergeten.
Dat is reeds gebeurd in de oostelijke deelstaat Sak-
sen-Anhalt, waar de SPD-leider voor de verkiezingen
van '94 verklaarde niet met de PDS te zullen samen
werken. Om onmiddellijk daarna een minderheidsre
gering met de Groenen te vormen, die wordt ge
doogd door de PDS.
Dit kiezersbedrog kwam zijn partijgenoten bij de
bondsdagsverkiezingen later dat jaar duur te staan.
Bondskanselier Kohl hoefde maar te verwijzen naar
het 'experiment' (houden de meeste Duitsers niet
van) met de 'rode fascisten' (mogen ze niet van hou
den) om kiezers bij de SPD weg te jagen.
Je zou dus denken dat ze bij de SPD hun les hebben
geleerd. Fractievoorzitter Scharping roept inderdaad
al jaren dat er met de PDS niet geregeerd gaat wor
den, maar zijn politieke leider en waarschijnlijke
kanselierskandidaat Lafontaine is al minder stellig.
En in de deelstaten zal menig SPD-bons de oekazes
uit Bonn enthousiast aan zijn laars lappen, als hij net
als zijn collega in Saksen-Anhalt met de (gedoog-
steun van de PDS minister-president kan worden.
Het debat over de houding tegenover de PDS wordt
bovendien niet met groot tactisch raffinement ge
houden. Het zou natuurlijk het beste zijn om eensge
zind het standpunt van Scharping over te nemen,
maar dat gaat kennelijk niet. De SPD heeft een voor
keur voor het uitspinnen van discussies die de partij
schaden en de positie van de tegenstanders verster
ken. Eind vorig jaar lekte een notitie van vice-i
ter Thierse uit, waarin de bezwaren tegen de P
breed werden uitgemeten, maar waarin ook ei1
stond die samenwerking op deelstaatniveau le
rechtvaardigen. Thierse kon nog zo hard roept
hij 'verkeerd' was begrepen, maar de knuppel!
toen al in het hoenderhok.
Wat er met de PDS zelf gebeurt, of de hervorm 1
de 'gestaalde kaders' tijdens het congres de ov e
krijgen, is van ondergeschikt belang. De partij
meer dan een pion in het schaakspel om de m r
en in dit spel is Kohl, in tegenstelling tot Lafom
en Scharping, een grootmeester.
BONN PETER VAfO NUUSENBURG
CORRESPONDENT
TOM JANSSEN
Het is het meest gebruikte medicijn tegen
allergie ter wereld. Tweehonderd miljoen
mensen in honderd landen slikken het om
niet te hoeven niezen, snotteren of pie
pen. Maar er is iets mis: verkeerd gebruik
eist slachtoffers. De gevolgen zijn groot,
vooral voor de fabrikant.
Vier doden. Het zijn er vier te veel, dat wil
dr. Mignot, medisch directeur van Hoechst
Marion Roussel graag toegeven. Maar je
moet het in perspectief zien. Vier doden op
een totaal aantal gebruikers van tweehon
derd miljoen, wereldwijd. De kans datje
sterft door verkeerd gebruik van het anti-al
lergiemiddel Triludan is dus heel erg klein.
De gebruikers van Triludan sloeg dinsdag
de schrik om het hart. In de Verenigde Sta
ten loopt een procedure om het medicijn
uit de handel te nemen omdat er vervelen
de bijwerkingen zijn. De afgelopen jaren
zijn 64 gevallen bekend geworden van
mensen die hartritme-stoornissen opliepen
na (overmatig) gebruik van Triludan en
soortgelijke pillen zoals Allergin en SAN.
Vier overleefden de complicaties niet.
Triludan - ook wel bekend onder de naam
terfenadine, de werkzame stof die erin zit -
is een pil die ervoor zorgt dat overgevoelige
mensen minder last hebben van allergische
reacties. Het wordt onder meer gebruikt
door hooikoorts-patiënten. Het bestrijdt de
kwaal niet, maar de symptomen worden er
voortreffelijk mee onderdrukt.
De bijwerkingen van terfenadine zijn overi
gens niet nieuw. Het is bekend dat het hart
ervan van slag kan raken. Maar alleen als je
te veel neemt - minstens drie keer de dage
lijkse dosis van 120 mg - of als je het slikt in
combinatie met bepaalde antibiotica en en
kele anti-schimmeltabletten. Ook mensen
met leverproblemen moeten oppassen met
terfenadine. In al die gevallen wordt de stof
namelijk niet voldoende afgebroken in het
lichaam, waardoor uiteindelijk de hartpro
blemen optreden.
Hoewel dit dus bekend was - voor alle risi
co's wordt keurig gewaarschuwd op de bij
sluiters - is nu toch commotie ontstaan. Dat
heeft octrooihouder Hoechst Marion Rous
sel gek genoeg aan zichzelf te wijten. De
Amerikaanse tak van het farmaceutische
concern heeft namelijk iets nieuws bedacht:
fexofenadine, een pil die dezelfde werking
heeft als het oude middel, maar niet de bij
werkingen.
Voor Hoechst kan dat nieuwe middel een
goudmijntje worden. Zeker als je bedenkt
dat het patent op het oude Triludan net is
afgelopen: tegenwoordig mag iedereen het
maken, waardoor de prijzen zijn gekelderd.
Op het nieuwe middel zijn de marges veel
groter. Hoechst heeft daar een groot aantal
jaren het alleenrecht op. Een gouden toe
komst gloorde.
Hoechst sneed echter in zijn vingers. Toen
de Food and Drug Administration (FDA) in
de VS merkte dat er een goede vervanger is,
besloot het Triludan van de markt te halen.
In Amerika is dat geen probleem voor de fa
brikant, want daar kunnen alle patiënten
worden overgeheveld naar de nieuwe ta
blet. Maar een Amerikaans verbod op Tri
ludan zou kapitale gevolgen hebben in de
rest van de wereld. In Europa zijn ook mil
joenen gebruikers, maar hun kan het ver
vangend medicijn nog niet worden gebo
den. De aanvraag voor een Europese regi
stratie ligt in Brussel. Daar malen de mo
lens niet zo snel.
,Het kan nog wel een half jaar tot een jaar
duren voordat die Europese procedure is
afgerond", zegt Mignot. Hij geeft toe
een verbod op Triludan in de VS onra
lijk tot soortgelijke acties in Europa z
den. Zolang het nieuwe middel hieri
niet is toegelaten, zou Hoechst de ma
verliezen aan een concurrent.
Hoechst heeft in de VS bezwaar gema
tegen de beslissing van de FDA. Mign
strijdt dat dit gebeurt om financiële b
gen in Europa veilig te stellen. „We w
zeker niet een of andere vorm van mi
ting-truc toepassen. Het gaat ons om
tiënten. Er zijn heel veel mensen die!
hebben bij Triludan. Die breng je ind
blemen als het middel niet meer best
baar is", zegt hij.
Dat de discussie over Triludan ook in
derland zo hoog oploopt, heeft overif
een andere oorzaak. Hier is de strijd a
bonden door twee apothekers, M. va.'
hem uit Huissen en W. van Dam uitE
geyk. Zij schreven in het Pharinaceui
Weekblad een vlammend commenta
het feit dat Triludan sinds enige tijd o
zonder recept te koop is. Middelen ra
gelijke riskante bijwerkingen behoren
beschikbaar te zijn voor zelfzorg, vine
Daarin worden zij gesteund door arts
zoals dr. R. Gerth van Wijk, hoofd alle
gie van het academisch ziekenhuis Di
in Rotterdam. „Het is een veilig medii
maar het moet wel op een veilige mai
worden voorgeschreven. De verantvfl
ding moet bij de arts liggen."
Dat is ook het enige houvast voor p
die aan het twijfelen zijn geslagen ovt
veiligheid van de pil die zij slikken: er
risico's, maar de arts kan die inschatti
ROTTERDAM BART VERKADE
