Satanswaan in België
ZATERDAG 18 JANUAR11997
door PAUL KOOPMAN
het kielzog van het 'monster'
Hare Dutroux is in België de
uivel in hoogsteigen persoon
gedoken. Sedert de parketten
tan Neufchateau en Hasselt
serieus onderzoek zijn
begonnen naar mogelijk
organiseerdsatanisch ritueel
hsbruik van kinderen, is het
nd in de ban van Beëlzebub,
de bende-Dutroux maar een
schakeltje in een veel groter
etiverk? Of vergalopperen de
Belgische onderzoekers zich
evenals indertijd hun
ieder land se collega 's in Oude
Pekela?
Een overzicht van een
jlagveld waarin 'gelovers' en
'niet-gelovers' elkaar in
venwicht houden. „De satan
'oetzich voor als een engel des
lichts. Het is dus niets
bijzonders, indien ook zijn
dienaren zich voordoen als
dienaren der gerech tigheid.
Maar het einde zal zijn naar
het werken.
Zedenzaak-Dutroux krijgt bizarre uitloper
schaal kinderen ritueel misbruikt zijn... Mijn stel
ling is dat dit onderzoek is stukgelopen vanaf het
moment dat iemand begon te roepen dat er spra
ke was van massahysterie. De bevolking, die zich
diep schaamde, vergat de zaak het liefst zo snel
mogelijk."
In het Vlaamse plaatsje Kessel-Lo is psychothe
rapeut Dirk Vanmarcke dezelfde mening toege
daan. Hij vroeg in september dit jaar tijdens een
door hem georganiseerde studiedag aandacht
voor georganiseerd ritueel misbruik van kinderen
in België. Vanmarcke tekent aan: ,,Lk ben niet be
zeten door het onderwerp, ik wil er ook het liefst
weer van af. Maar ik stuitte in mijn praktijk op
steeds meer cliënten die al dan niet onder hypno
se getuigden van seksuele ervaringen op zeer jon
ge leeftijd, meestal in de aanwezigheid van een
stuk of tien volwassenen. Daar kwamen rituele de
tails bij die me in het begin helemaal niets zeiden,
zoals bepaalde symbolen, handgebaren, offeran
des, moorden of het duivelsgetal 666. De enorme
scepsis die ik acht jaar geleden nog had, heeft in
middels plaatsgemaakt voor de overtuiging dat
het georganiseerd ritueel misbruik van kinderen
een (weegt zijn woorden zorgvuldig) reële mo
gelijkheid is."
Sektecommissie
Het Franstalige Kamerlid Serge Moreaux, voorzit
ter van de vorig jaar opgerichte 'sektecommissie'
van het Belgisch parlement, wil de getuigenissen
van Vanmarckes patiënten niet onmiddellijk als
'fantasie' afdoen. Hoewel zijn commissie pas eind
maart zijn eindrapport publiceert, is hij bereid al
vast de belangrijkste conclusies aan de openbaar
heid prijs te geven. Moreaux: „Wij hebben zo'n
honderd getuigen en deskundigen geinterviewd.
We zullen in ons rapport de stelling verdedigen
dat er in België zeker sekten actief zijn die als ge
vaarlijk zijn te kenmerken. Gevaarlijk in de zin
van: opgebouwde financiële macht, het mentaal
manipuleren van de leden en ook het misbruik
van kinderen. Sommige sekten, zo is ons geble
ken, leunen dicht tegen pedofiele circuits aan.
Maar bewijzen voor satanisch misbruik van kin
deren hebben we niet gevonden. Of Abrasax als
gevaarlijke sekte moet worden gekwalificeerd kan
ikunu niet zeggen."
Dirk Vanmarcke en Karei Pyck deinzen er overi
gens voor terug om te spreken over religieus of sa
tanisch geïnspireerd seksueel misbruik. Vanmarc
ke: „De feiten in de verhalen waarmee ik via mijn
werk in aanraking kom, noem ik liever multidi-
mensionaal misbruik. Volgens deze definitie wor
den kinderen op meerdere niveaus uitgebuit; zij
worden verkracht, gefilmd, geprostitueerd en spe
len in een aantal gevallen een rol bij rituelen.
Maar ik zie die rituelen eerder als een methode
om maffiose criminele groepen sociaal te binden,
dan als iets religieus. Het is hooguit een satanisch
sausje dat over de criminele activiteiten en seksu
ele perversiteiten wordt gegoten. Bedenk wel: er is
geen perfectere methode om bendeleden voor het
leven te laten zwijgen dan hen medeplichtig te
maken aan het misbruiken of vermoorden van
een kind."
Herinneringen
De onderzoekers in Neufchateau en Hasselt vra
gen zich momenteel af in hoeverre de verklarin
gen van de in totaal ruim 13 getuigen waarover zij
beschikken kunnen gelden als overtuigend bewijs.
Enkele getuigenissen zijn namelijk ontleend aan
therapeutische sessies waarbij gebruik werd ge
maakt van hypnose-technieken en die op video
zijn opgenomen. Ook Vanmarcke bedient zich
van deze techniek. Hij doceert: „Kinderen die op
jonge leeftijd worden misbruikt zijn zwaar getrau
matiseerd. Zij splitsen die ervaringen af in een
apart stukje van hun bewustzijn; dat is gewoon
een overlevingsstrategie. In een therapiegesprek
of hypnosesessies kunnen die ervaringen weer
worden opgeroepen. De cliënt in kwestie vertelt
erover precies zoals het kind in hem of haar het
ooit beleefd heeft. Het is alsof de tijd in dat stukje
van de persoonlijkheid heeft stilgestaan."
In vakklingen is de theorie van 'dissociatieve
identiteitsstoornissen' echter omstreden. Boven
dien bleek het fysieke bewijsmateriaal bij soortge
lijke getuigenissen in andere zaken steeds te ont
breken. Na een aantal geruchtmakende rituele ze
denzaken in de VS verrichtte FBI-deskundige Ken
neth Lanning uitputtend onderzoek. Hij conclu
deerde uiteindelijk: „Zolang het eerste harde be
wijsmateriaal blijft ontbreken, hoeven Amerika
nen niet bang te zijn dat htm baby's ontvoerd en
opgegeten worden.
In de zedenzaak van Oude Pekela moest de offi
cier van justitie het onderzoek, waarbij op een be
paald moment 48 kinderen betrokken waren, na
anderhalf jaar seponeren. Ook hier hadden de na
speuringen steeds wildere verhalen boven tafel
gebracht, zoals over rituele offers aan Satan waar
bij kinderharten werden uitgesneden.
Magisch
De Nederlander Hans Crombach, hoogleraar
rechtspsychologie aan de universiteit van Antwer
pen, zegt te hebben zitten wachten op het uitbre
ken van wat hij de 'Satanswaan' in België noemt.
„Toen die berichten over Abrasax in de krant ver
schenen dacht ik: verdomd, daar heb je het. Alle
elementen waren namelijk aanwezig. Een gruwe
lijk zedenmisdrijf, al dat gegraaf in verlaten mijn
gangen, bendevorming, ontvoering van kinde
ren... Als er in zo'n onderzoek niet voldoende re
sultaat wordt geboekt, duikt vroeg of laat het ver
haal op van satanisch misbruik van kinderen. Dan
ontstaat bij sommige mensen blijkbaar de neiging
magisch te gaan denken. Vergeet niet, dit soort
verhalen is al heel oud. We kennen het nog van de
heksenprocessen in de Middeleeuwen waarbij er
ook van kinderontvoeringen en kannibalisme
sprake was."
Als het onderzoek van Neufchateau en Hasselt
aantoont dat België zijn eigen variant heeft van
het Hans en Grietje-verhaal, dan is dat een we
reldprimeur, erkennen professor Pyck en psycho
therapeut Vanmarcke. Pyck: „Het zou voor het
eerst zijn dat er overtuigend bewijs voor ritueel
misbruik op grote schaal wordt geleverd". Va-
mareke zegt er niettemin van overtuigd te zijn dat
de zaak in België al binnen enkele maanden
'openbarst'. „En dan denk ik niet aan het instituut
Abrasax, want de groepen waar ik over spreek
hangen geen plaquette aan de gevel waarop staat
dat ze zich met satanisme bezighouden. Dat zijn
onzichtbare maar zeer invloedrijke groeperingen
die in allerlei zaakjes zitten zoals wapenhandel,
autozwendel en drugshandel."
Professor Crombach benadert de zaak een slagje
anders. „Ik eet mijn hoed op als het waar is", be
looft hij plechtig. „Dat is geen loze belofte, want ik
beschik over een hoofddeksel en ik blijf er toch
vrij rustig onder", zegt hij grinnikend. Serieuzer:
„Het is wel verrassend dat de bron van alle satani
sche speculaties dit keer niet het buurtcafé is,
maar de politie in Neufchateau en Hasselt. Dat
mensen met gezond verstand dit soort theorieën
opwerpen, begrijp ik niet goed. Ik bedoel: Dutroux
is een crimineel, een handelaar in kinderporno en
auto's, misschien ook een pedofiel. Maar een
werktuig van Satan? Dat is flauwekul. Als justitie
dit soort sporen gaat volgen vrees ik het ergste
voor het onderzoek."
Volgens Crombach heeft de moderne stads
mens een diepgewortelde behoefte aan mythische
verhalen om het kwaad in zijn leven een plaats te
geven. „Je ziet steeds dezelfde ingrediënten of het
nou om Engeland, Nederland, de VS of België
gaat. Er is sprake van machtige en onzichtbare
netwerken die rituelen opvoeren, mensenvlees
eten, hun leden hersenspoelen en ze met code
woorden op afroep kunnen manipuleren. Het past
in hetzelfde rijtje als al die X-files-achtige verhalen
over ontvoeringen door buitenaardse wezens.
Duizenden kinderen zouden in de VS ritueel zijn
gedood, veel meer dan er vermist worden! Van
daar dat de theorie is opgedoken dat kinderen
speciaal voor dat doel worden verwekt en nooit bij
de burgelijke stand worden aangegeven. In België
gaat die baby-breeding-theorie nog een stapje ver
der. Daar heeft de vondst van de kelders van
Dutroux voeding gegeven aan het verhaal dat kin
deren niet alleen speciaal verwekt worden, maar
ook worden opgevoed voor satanische doelein
den."
Dat de getuigenissen waarop Vanmarcke zich
baseert veel gelijkenis vertonen, maakt hoege
naamd geen indruk op Crombach. „Ach, er zijn
wel meer mensen die kaboutertjes hebben gezien
en daarvan een redelijk congruent signalement
geven. Bestaan daarom kabouters? Voor die getui
genissen uit hypnose-sessies geef ik eerlijk gezegd
geen cent. Als er één manier is om suggestief te
werk te gaan is het wel hypnose. Waar komen al
die hervonden herinneringen vandaan? Misschien
wel uit een nachtmerrie, een spannend boek van
Stephen King of een griezelfilm uil de video
theek."
Maar Crombach is, erkent hij zelf, een overtuigd
niet-gelover. „Ik ben een atheïst in hart en nieren.
Dat Satan een werkzame kracht is die' hier op aar
de steeds weer het spel bederft en zelfs bezit kan
nemen van mensen is een verhaal dat er bij mij
niet ingaat. Op zich is het een mooie religieuze
theorie, vooral omdat de Satan zich volgens chris
telijke en joodse traditie buitengewoon goed ca
moufleert. Hij zou een figuur zijn die je niet snel
op de staart trapt en dat verklaart dan meteen
waarom er nooit een bewijs wordt gevonden te
gen al die zogenaamde kwaadaardige sekten."
Gelatenheid
Bij het instituut Abrasax in Forchies-la-Marche
halen grootmeester Anubis en hogepriesteres Na-
hema Nephthys hun schouders op. Dat er in de
naam van Satan ergens in België excessen worden
bedreven willen de twee niet uitsluiten. „Mis
schien zijn er gekken, psychopaten of seksma
niakken die zich bedienen van satanistische sym
bolen als decor voor hun perversiteiten", oppert
Nahema. „Maar wij hebben daar geen weet van.
Er zijn mensen die hier naartoe komen voor
seksuele praktijken, maar die zijn dan weer rap
vertrokken."
In Forchies-la-Marche reageert de bevolking in
elk geval met een mengeling van gelatenheid en
ongeloof op de berichten dat zich in hun gemeen
schap het zenuwcentrum van Satan zou bevin
den. In de enige bar 'Le Coliseum' die het door
economische malaise en milieuvervuiling getrof
fen stadje telt, zegt de uitbaatster: „Ik zie die men
sen nooit. Als je het mij vraagt zijn ze gek, maar
ongevaarlijk." De man aan de flipperkast brengt te
berde: „Wat ze daar doen moeten ze zelf weten."
Buiten op straat wijst een jonge moeder met kin
derwagen naar het witgepleisterde pand, waar een
bordje aan de gevel vermeldt: „Institut Abrasax.
Psychotherapie, sciences magiques."
„Bent u daarbinnen geweest? Pas maar op,
straks bent u behekst!", zegt ze lachend. Mis
schien is het een hoopgevend teken - of juist erg
verontrustend? - maar in Forchies-la-Marche
wordt de duivel in elk geval niet erg au serieux ge
nomen.
In een vergeten hoekje van het inmiddels af
gebrande houten huis van Dutroux's hand
langer Bernard Weinstein, vond de politie
van Neufchateau een bestelbon ondertekend door
'grootmeester Anubis'. De brief herinnerde Wein
stein aan zijn belofte een 'geschenk' te zullen re
gelen voor een belangrijk satanisch ritueel. Welk
geschenk Anubis daarmee- op het oog had kan
Weinstein, die door Dutroux na een ruzie levend
werd begraven, niet meer navertellen. Maar de re
chercheurs van Neufchateau namen de aanwij
zing zeer serieus. Op 21 december deden ze om
kwart over acht 's avonds een inval in het instituut
'Abrasax' in het Henegouwse plaatsje Forchies-la-
Marche; een school voor satanisme, wicca (hek
senleer) en gnosis (mystieke kennis).
De meeste spullen in het instituut staan een
kleine maand later weer op hun plaats. De zuur
stofpompjes in de aquaria met tropische vissen
van grootmeester Anubis borrelen gemoedelijk, in
de gang is de Maria met een mensenschedel in de
hand afgestoft en de 'evangeliën van Satan' heb
ben hun vertrouwde plek in de boekenkast terug
gevonden. Maar het leven in het instituut is niet
meer hetzelfde, vertelt hogepriesteres Naliema-
Nephthys. „We ontvangen telefonische bedreigin
gen, 's nachts droom ik nog steeds van dat politie
optreden. Dat je zomaar voor misdadiger en kin
dermoordenaar wordt versleten, dertig man met
getrokken pistolen een huiszoeking komen doen,
dat gaat je niet in de koude kleren zitten."
Aan het raam hangt een 'mededeling aan de be
volking' met de stellige boodschap dat Abrasax -
volgens Nahema en Anubis een onschuldig
schooltje met zo'n twintig studenten - niets maar
dan ook niets met ritueel misbruik van kinderen
te maken heeft. België laat zich meesleuren in een
heksenjacht die zich eerst op pedofielen richtte,
vervolgens op homofielen onder wie vice-premier
Elio di Rupo en nu op burgers met belangstelling
voor het occulte, aldus de twee.
Nahema: „Als je afwijkend bent in dit land, dan
ben je bij voorbaat verdacht". Anubis bezweert:
„Het leven van kinderen en dieren is voor ons hei
lig. Voor onze offers gebruiken wij varkensbloed
en varkensharten die ik betrek van slager Jadeul
verderop in het dorp. Jongeren onder de achttien
worden hier als cursist niet eens toegelaten."
Debat
Sedert de vondst van de brief aan Weinstein, de
inval bij Abrasax en de tientallen getuigenissen
van ritueel misbruik die via Belgisch 'groene tele
foonlijn' zijn binnengekomen, wordt in de Belgi
sche media en wetenschappelijke wereld heftig
gedebatteerd over de vraag wat de betekenis is
van alle verhalen over satanisme. Staat het land -
nu al wekenlang wordt gezocht naar bergplaatsen
van ontvoerde kinderen in de verlaten mijngan
gen van Jumet - op de drempel van een nieuwe
gruwelijke ontdekking, of zal blijken dat de poli
tiediensten spoken najagen?
De Leuvense hoogleraar kinderpsychiatrie pro
fessor Karei Pyck ziet belangrijke parallellen met
Nederlands meest geruchtmakende zedenzaak -
die van Oude Pekela in 1987 - waarnaar hij gedu
rende vijf jaar onderzoek heeft verricht. „Ook in
die zaak zag je een polarisatie tussen enerzijds
diegenen die geloofden in de verhalen van de kin
deren en anderzijds de sceptici. In zijn algemeen
heid kun je zeggen dat hoe gruwelijker de geschie
denissen zijn die boven komen, hoe groter het on
geloof. Onderzoeken naar ritueel misbruik roepen
steeds heftige reacties op. In Nederland werd pro
fessor Mik tot de grond toe afgebrand; hier in Bel
gië is onderzoeksrechter Connerotte gewraakt en
moet procureur generaal Bourlet nu enomi op
passen. Ik zeg niet dat er in Oude Pekela op grote
