1
meer
ondsen werven kost steeds
'Kijkersbedrog'
ZATERDAG 18 JANUAR11997
Charitas klem tussen het nobele doel en de commercie
De Nederlander gaf het afgelopen
jaar 75 gulden voor het goede doel.
Totaal kwam er 1,2 miljard binnen
bij organisaties als
Kankerbestrijding, het Rode Kruis,
Wereld Natuur Fonds en Artsen
zonder Grenzen. De organisaties
moeten echter steeds meer doen om
dat geld ook echt binnen te krijgen.
Kosten noch moeite worden
gespaard, maar wie let daarbij op
de ethische kant? Gaan de guldens
van de gidle gever nog wel naar het
doel waarvoorde portemonnee is
getrokken? Bericht uit de cliaritas-
markt. „Fondsen werven is een vak
geworden.
doorCARELGOSELING
Publiciteit is slecht. We moe
ten gewoon schoon werken
w w zodat er geen aanleiding is
TOor Tiegatieve -verhalen. De branche moet op
orde zijn. Anders hebben we er allemaal last
van."
Kommer Braber is directeur van de Neder
landse stichting voor Leprabestrijding. In 1995
haalde zijn club 13,2 miljoen gulden binnen uit
collectes, een mailing, nalatenschappen en gif
ten. Inclusief rente en donaties van andere orga
nisaties kwamen de inkomsten op 17,2 miljoen
gulden. Daarvoor heeft Braber wel 2,3 miljoen
moeten uitgeven. De helft daarvan ging op aan
het salaris van drie 'fondsenwervers' en het ma
ken van een kwartaalblad. De rest werd besteed
aan een film. brochures, activiteiten op scholen
en publiciteitsacties.
Geld om de leprabestrijding via bijvoorbeeld
een tv-actie onder de aandacht te brengen, heeft
Braber niet. „Die vuist kunnen wij niet maken".
Tv is 'in' bij de charitas. „De Postcodeloterij
(waarvan de baten deels worden besteed aan
goede doelen, red.) heeft de standaard gezet met
een wekelijkse show. Het publiek is daaraan ge
wend geraakt. Het is nu van belang op tv te zijn.
Begeleid door spotjes, mailings en meer van dat
soort marketing-zaken. Je moet scoren", ver
klaart Braber. Bij de Leprastichting hebben ze
zich in hun lot geschikt. „Wij zijn een middel
grote organisatie en dat zullen wij wel blijven."
Survival
Braber constateert dat het werven van fondsen
een survival of the fittest is geworden. In die
strijd worden kosten noch moeite gespaard. Een
avondje tv kost bijna een miljoen gulden. Een
mailing van enige omvang vergt tonnen. Kosten
die gedekt worden uit de binnengehaalde fond
sen. Terwijl de gulle gever denkt dat zijn geld
naar het goede doel gaat. Braber is voor vol
strekte openheid. „Waarom zou je iets verber
gen als je niets te verbergen hebt? De gever heeft
er recht op te weten hoe zijn geld is besteed. Je
zit als charitas-instelling in een glazen thuis.
Nou, keer dan ook je zalcken maar binnenste
buiten."
Is het niet schandalig dat het zo moet? Braber:
„In intentie is men betrouwbaar, maar vertrou
wen is niet meer zo vanzelfsprekend als vroe
ger."
Vooral met kosten valt behoorlijk te romme
len. Er is weliswaar controle door het Centraal
Bureau Fondsenwerving (CBF) maar daar is wel
het een en ander op aan te merken. Volgens de
CBF-regels mag een fonds tot 25 procent van de
binnengehaalde gelden uitgeven aan activiteiten
om die fondsen te verwerven.
Dat percentage is echter een gemiddelde over
drie jaar zodat de fondsenwerver toch een grote
vrijheid heeft. Bovendien is de vraag niet beant
woord of de kosten wel gemaakt moesten wor
den. Braber: „Je moet kunnen uitleggen waarom
je die kosten maakt. Als de gevers daarmee ak
koord gaan, is het goed. Maar je moet waar
heidsgetrouw berichten, de zaak niet belazeren.
Ik geef toe, de verslaglegging kan beter."
Zoals bij de uitgaven voor bijvoorbeeld tv-ac-
ties? „Ach, de tv moetje inzetten. Dat is niet ver
werpelijk, maar of het ethisch verantwoord is, is
een andere vraag. Bij AH betaal je ook meer dan
bij Dirk van den Broek. Maar AH maakt veel
meer reclame."
Een vak
Hans Hillenius is CBF-secretaris. „Fondsen wer
ven is een vak geworden", is zijn stelling. De ge
voeligheid van \Toeger is vervangen door de
techniek: er worden manieren bedacht om
mensen emotioneel zo ver te krijgen dat ze geld
geven voor het goede doel."
Hillenius verwijst naar de situatie van enkele
tientallen jaren geleden toen vrijwilligers nog
idolaat waren van het doel waarvoor zij geld op
haalden. Die mensen zijn in zijn ogen nu ver
vangen door koele kikkers voor wie het niet
meer uitmaakt waarvoor ze geld vragen. De iri-
houd van de boodschap is vervangen door de
vraag hoe je de boodschap brengt, aldus de
CBF-man.
Tegelijkertijd is er een spanning in de sector
ontstaan tussen het presteren (hoe krijg ik zo
veel mogelijk geld binnen?) en het geweten (kan
dit allemaal wel zo?). Hillenius: „Het nobele doel
versus de commercie."
Wat de kosten betreft, ook die controleert het
CBF. De fondsenwervers zijn echter niet ver
plicht mee te werken. In 1995 vroeg het CBF aan
539 instellingen om hun jaarrekeningen: van
314 organisaties kwamen die binnen. Slechts in
279 stukken stond een kostenopgave.
Hillenius: „Iedereen heeft een eigen manier
om de jaarrekening op te maken. Met een ac
countantsverklaring erbij zit je dan goed. Wij
hebben nu een model gemaakt waaraan alle or
ganisaties moeten voldoen. Het moet voor ie
dereen duidelijk zijn dat er geen dubbele bo
dems in zitten."
Dat zal moeilijk zijn als de 25-procents norm
niet per jaar geldt en het CBF geen sancties kan
treffen tegen de fondsenwervers die de regels
overtreden. „We zijn nu begonnen met een
keurmerk. Over een jaar of vijf moeten alle fond
sen dat hebben. Dan kunnen ze het zich niet
meer permitteren zonder keurmerk te opereren.
Het krijgt een nationale status."
Er zijn inmiddels twaalf fondsen die al zo'n
keurmerk hebben. Ze moesten daarvoor alle
maal de jaarrekening aanpassen. Eén fonds
moest de geheime betaling aan een directeur
van 50.000 gulden staken.
Desalniettemin erkent de CBF-voorman dat
de kostennorm van 25% geen garanties geeft.
,,Die norm zegt niet zo veel. Het staat immers
niet vast dat die kosten gemaakt moesten wor
den. Moet je bijvoorbeeld kosten maken als je
een erfenis krijgt? Daar is discussie over. De or
ganisaties zeggen nu dat zij niet meer zonder de
tv kunnen, dat ze kosten moeten maken om
marktaandeel te behouden. Je kunt je dan afvra
gen waar je mee bezig bent. Steeds meer kosten
maken om hetzelfde binnen te halen. In de
branche moet men met elkaar gaan praten in
plaats van elkaar te beconcurreren."
Hillenius verwacht dat de situatie door het
keurmerk zal verbeteren. „Wij komen dan stapje
voor stapje tot de vraag: Wat is er nog behoor
lijk? Wat is nog aanvaardbaar? Ik denk dat wij
met z'n allen een paar stapjes terug moeten
doen."
Uitsluiten
Jaap Zeekant is voorzitter van het Genootschap
van Fondsenwervers. Volgens hem worden er
nog de nodige 'vergissingen' in de branche ge
maakt. „Organisaties die onzorgvuldig met het
geld omspringen, moeten worden uitgesloten",
stelt hij.
In de branche wordt inmiddels gewerkt aan
een gedragscode die onder meer bepaalt dat
misleiding en het achterhouden van informatie
worden verboden. „We moeten druk op elkaar
uitoefenen om de zaak goed te krijgen", stelt
Zeekant, in het dagelijkse leven adjunct-direc
teur van de Brandwondenstichting. Hij vindt dat
er een sanering onder de fondsenwervers nodig
is. „De branche moet effectiever worden. Daar
heeft iedereen belang bij. Zo zal het huidige
aantal van zeven brancheorganisaties terug
moeten naar twee".
Het CBF, waar fondsenwervers nu ook zelf zit
ting in hebben, moet in de visie van Zeekant
echt onafhankelijk worden en als zodanig regels
stellen en toezicht houden. Van de andere kant
moeten de fondsenwervers de krachten bunde
len in een organisatie die hun belangen behar
tigt. Zeekant: „Die structuur moet nog dit jaar
rond zijn. Er zijn nu te veel tegenstrijdige belan
gen."
De Hartstichting betrok begin 1995 in Den
Haag een nieuw kantoor, dat in op
dracht van de stichting was gebouwd.
De kosten werden gedekt via een fonds dat de Hart
stichting binnen de begroting had gevormd. Uitein
delijk zat er 13,9 miljoen gulden in. De Hartstichting
wil nu een etage verhuren. De vraagprijs is 220.000
gulden per jaar.
- Het Rode Kruis gaf in 1995 zo'n 2,5 miljoen gul
den uit in het kader van fondsenwerving: acht pro
cent van het bedrag dat werd binnengehaald. Dat is
ruim binnen de marge van 25 procent. Wie echter
naar de besteding van de gelden kijkt, komt tot de
conclusie dat het Rode Kruis 8,3 miljoen gulden aan
de eigen organisatie uitgaf.
- De stichting Interplast Holland in Leiden beklaagt
zich over fondsenwervingsacties op tv. 'Kijkersbedrog
en oneigenlijk gebruik van donaties en subsidies.
Mensen geven geld omdat men vindt dat daarmee
hulp gegeven moet worden en geen tv-zendtijd ge
kocht', aldus een verklaring. Interplast wilde verder
geen commentaar geven. Ook niet op het feit dat
men zelf in 1992 via een tv-actie aandacht wilde krij
gen maar daar alleen vanwege de kosten en het risico
van afzag. Bij de Kamer van Koophandel staan alleen
de naam en de bestuurders geregistreerd. Geen doel
stelling, geen jaarverslag, niets.
- Foster Parents Nederland (FPN) besteedde vol
gens het jaarverslag 1995 tussen juli 1994 en juli 1995
vijfentwintig miljoen gulden aan de eigen organisatie
waarvan ruim negen miljoen aan voorlichting en pro
motie. Aan salarissen werd nog eens 18,4 miljoen uit
gegeven, samen ruim 24 procent van de inkomsten.
FPN droeg bijna 160 miljoen gulden bij aan PLAN, de
internationale organisatie van Foster Parents. Die had
bijna 400 miljoen gulden te besteden. Daarvan ging
103 miljoen op aan onder meer huisvesting en sala
rissen van medewerkers.
- Er bestaan geen regels voor de financiële reserves,
ook wel vermogen genoemd, die fondsenweivers mo
gen hebben.
- Endemol heeft zich op de charitas-markt gestort.
„Dat helpt beide er beter van te worden", aldus J.
Wories van Endemol. Met 'beide' worden de fondsen
werver en Endemol bedoeld. Ook de HMG-groep
(o.m. RTL), TROS en andere omroepen zijn op dit
veld actief.
- Medewerkers van Panorama testten de goedge-
vigheid van politici door hen namens het niet be
staande 'Prins Claus-fonds' een bijdrage voor Afrika
te vragen. De hoogste gift was een tientje.
- Fondsenwervers die via een direct mailing geld
vragen, zijn daarvoor per adressant dik een rijksdaal
der kwijt. Dat geld gaat op aan het kopen van de
adresgegevens, het drukken van mailing, de verwer
king en de verzendkosten.
- Acht nationale loterijen die geld ophalen voor al
gemene doelen geven uiteindelijk nog geen 40 cent
van elke ingelegde gulden aan dat algemene doel.
- Op Internet is een site www.goede-doelen.nl met
informatie over de charitas-markt.
Onderkomen van het Rode Kruis aan het Haagse Leeghwaterplein. Er werd 8,3 miljoen gulden besteed aan
de eigen organisatie. foto gf
TV is in bij de charitasl. „De Postcodeloterij heeft de standaard gezet met een wekelijkse tv-show. Het publiek is daaraan gewend geraakt en het is nu van belang op tv te zijn."
Het pand van de Hartstichting in het Haagse Mariahoeve. De bovenste etage staat te huur voor 220.000 gul
den per jaar. foto gpd
