Weg met aftrek hypotheekrente
lis
Feiten &Meningen
Automobilist mag
niet vogelvrij zijn
'Dagen van militair bewind Sudan zijn geteli
VRIJDAG 17 JANUAR11997
Iedereen die aan het verkeer deelneemt, heeft een eigen verant
woordelijkheid. Automobilisten, motorrijders, fietsers, voetgangers:
Wie een verkeersfout maakt en dus anderen in gevaar brengt, moet
daarop kunnen worden aangesproken.
Een vanzelfsprekend principe. Maar velen, vooral automobilis
ten, vragen zich af: Wat komt er straks nog van dit principe terecht,
als het regeringsvoorstel voor een nieuwe regeling van de verkeers-
aansprakelijkheid tot wet wordt verheven?
Tot dusver is de aansprakelijkheid voor verkeersschade in begin
sel gebaseerd op schuld. Het nieuwe voorstel komt er echter op
neer dat een automobilist bij een verkeersongeval met fietsers of
voetgangers, ook als hem geen enkel verwijt treft, aansprakelijk is
voor letselschade. Tenzij er bij de fietser of wandelaar opzet in het
spel was.
Uit de reacties in ingezonden brieven in de kranten van de afge
lopen tijd blijkt dat nogal wat automobilisten bang zijn dat zij weer
eens extra gepakt gaan worden. Een paar willekeurige citaten illu
streren de verontwaardiging. „Onder het mom van veiligheid van
de kwetsbare weggebruiker wordt de zoveelste aanslag gepleegd op
de beurs van de eigenaar van de melkkoe van de weg." En: „We le
ven toch in een rechtsstaat waar je onschuldig bent tot het tegen
deel bewezen wordt?"
De meest gehoorde klacht luidt dat het voorstel een vrijbrief in
houdt voor onnozele fietsers en wandelaars om maar raak te doen
in het verkeer. Daar zit wel wat in, want ook van de kwetsbare ver
keersdeelnemers laat het gedrag vaak te wensen over. Een fietser
die zonder licht in het donker met losse handen en een walkman
op door het rode licht rijdt, vraagt om brokken.
Toch is dat voorbeeld en iedere automobilist kan het naar be
lieven aanvullen op zichzelf geen re
den om af te zien van de nieuwe regeling.
Verkeersongevallen worden lang niet al
tijd door wangedrag of onachtzaamheid
veroorzaakt. Ongelulcken zijn vaak stom
weg onvermijdelijk in het huidige verkeer.
Behalve menselijke fouten spelen daarin
moeilijk voorzienbare situaties een grote
rol. Te veel verkeersslachtoffers komen in
de problemen, omdat het bewijs van
schuld moeilijk te leveren is.
Zuivere schuldaansprakelijkheid be
staat overigens allang niet meer in het
verkeersrecht. Het is nu al zo dat de We
genverkeerswet in artikel 185 een extra
bescherming aan voetgangers en fietsers
biedt. Als zij schade lijden door een ver
keersongeluk waarbij een motorrijtuig is
betrokken, dan is de autobezitter in principe aansprakelijk, tenzij
deze een beroep kan doen op overmacht.
En juist daarover worden talloze processen gevoerd, met alle kos
ten, onzekerheid en vertraging vandien. De rechtspraak vertoont
op grond van de wens zwakke verkeersdeelnemers te beschermen
een tendens waar het huidige regeringsvoorstel op aansluit, na
melijk de vervanging van schuldaansprakelijkheid door risicoaan
sprakelijkheid. De rechtsgrond voor schadevergoeding is dan dat
iemand een risico heeft geschapen door deel te nemen aan het ge
motoriseerde verkeer. Een auto is nu eenmaal een gevaarlijk ding.
In 1992 bepaalde de Hoge Raad dat bij aanrijdingen tussen ge
motoriseerde en ongemotoriseerde verkeersdeelnemers de auto
mobilist altijd voor ten minste vijftig procent aansprakelijk is, on
geacht de schuldvraag. Die schuldvraag telt sindsdien alleen nog
maar ten aanzien van de overige vijftig procent van de schade. En
voor dat deel moet de automobilist dan de schuld van de voetgan
ger of fietser bewijzen.
Het nieuwe voorstel inzake de verkeersaansprakelijkheid bouwt
dus voort op de rechtspraak van de Hoge Raad waarin de redelijk
heid en billijkheid als houvast dienen. Het wetsvoorstel sluit boven
dien aan op de situatie in de ons omringende landen. Als belang
rijkste voordeel mag gelden dat de positie van de verkeersslachtof
fers erdoor wordt verbeterd. Bovendien kan het risicostelsel auto
mobilisten ertoe aansporen hun rijgedrag aan te passen en beter
op fietsers en voetgangers te letten.
Maar daarmee is de vraag niet beantwoord of deze kwetsbare
verkeersdeelnemers een vrijbrief voor wangedrag krijgen. Natuur
lijk is niemand erop uit te worden doodgereden of verminkt te ra
ken. En het is nu eenmaal een feit dat een fietser of wandelaar bij
een aanrijding eerder die kans loopt dan een automobilist.
Wel vereist de nieuwe regeling uit het oogpunt van rechtvaardig
heid tegelijk een scherpere bestrijding van roekeloos gedrag van
fietsers en voetgangers. De preventie van verkeersongelukken zou
wel een heel slechte dienst worden bewezen, als de verkeersregels
tot een dode letter worden voor deze groep weggebruikers.
Daarom moet de risico-aansprakelijkheid gepaard gaan met een
strengere handhaving van de verkeersregels. Dus geen gedoogbe
leid met betrekking tot fietsen zonder licht, door rood rijden, het
negeren van de voorrangsregels en soortgelijke massale overtredin
gen.
Het kan niet de bedoeling zijn dat de zwakke groepen in het ver
keer van hun verantwoordelijkheid worden ontheven. De aanspra
kelijkheid van de automobilist houdt dan ook op als sprake is van
opzet of aan opzet grenzende roekeloosheid. De rechter zou open
lijk wangedrag van fietsers en voetgangers voortaan eerder als een
vorm van opzet kunnen afstraffen. Dit om te vermijden dat auto
mobilisten straks vogelvrij worden verklaard.
GIJSSCHREUDERS
juridisch
medewerker
Aftrek is goudmijn voor de bank, niet voor de huiseigenaar
Zo was daar PvdA'er
Rick van der Ploeg.
Die hypotheekrente
aftrek.... Hou je mond,
riep zijn fractie. Ook
Francine Giskes van
D66 haalde de kran
tenkolommen. Zou
den we niet...? Klep
dicht, reageerde de
partijtop geschrokken.
En nu is daar weer
Hans Hillen. En ook
zijn uitlatingen gaan
echt niet als Gods
woord in een ouder
ling, om in CDA-ter-
men te blijven. Maar
natuurlijk hebben Van
der Ploeg, Giskes en
Hillen gelijk: die hypo
theekrente- aftrek
moet op termijn weg.
Want niet de huizen
bezitters, maar vooral
de banken verdienen
er goud mee.
De kern is simpel. Vijfjaar gele
den kocht Kees een doorzonwo
ning voor twee ton, inmiddels
gaan de huizen in zijn buurt grif
voor drie ton van de hand. Hoi
hoi, denkt Kees, die ton is snel
verdiend. Maar dat is maar
schijn. Dat blijkt als Kees zijn
huis verkoopt en een vergelijk
baar huis terugkoopt. Dat kostte
vijfjaar geleden ook twee ton,
maar moet inmiddels ook drie
ton opbrengen. Het omgekeer
de geldt ook: als de woning
markt instort en Kees' huis nog
maar anderhalve ton doet, is
dat geen ramp. Zijn vergelijkba
re nieuwe huis, kost nu immers
ook nog maar anderhalve ton.
De moraal van het verhaal: voor
wie eenmaal een huis heeft ge
kocht, maakt het weinig meer
uit wat de huizenprijzen doen.
Bepalend voor de woonlasten
zijn de hoogte van de hypo
theek en de rente.
Vele jaren geleden bedacht de
overheid dat het een mooi ding
als mensen een eigen huis had
den. En daar wilde Vadertje
Staat best bij helpen. Door de
hypotheekrente aftrekbaar te
maken voor de belasting bij
voorbeeld en door zich garant
te stellen voor de betaling van
rente en aflossing, de gemeen
tegarantie. Het werkte aardig,
want inmiddels is ongeveer de
helft van de Nederlandse wo
ningen 'eigen huis'.
Maar de hypotheekrente-aftrek
heeft een vervelende eigen
schap: in wezen werkt het maar
Pt worn fefe&T Wflwf P6ZE LUXÊ
wjUhjew we ONS «er ZN allöo kjiêt JMEEP. yepafupvw,
dm pe MOÉ»ÉW Nitt pt pu/t voomi,
COK Pt WINSTEN MAM Pt &ANKBJ gLOVÊN 0HB2
OHMH£)£Tfl$r ...TEVBOS WCÉPT
<£)EHoUt£N MP" pE
ye L0*£ SECTOR Atf (JENÉM
woepT""
Alb"
'2V)KJ MöÉt
yjgüWUL'^fcÊ5 V
/VÏTO
ïpor
YWtë-ElÉ
PU Pt
P6ZÊ (ASTEN-
Of ZICH
UtMöO-
eenmalig. Als mensen een deel
van de kosten van de hypotheek
terugkrijgen van de fiscus, kun
nen ze voor dezelfde netto-kos
ten veel meer geld lenen dan
wanneer ze alle kosten van de
lening voor eigen rekening
moeten nemen. De wet van
vraag en aanbod doet vervol
gens zijn werk: als er veel ko
pers met veel geld op de markt
zijn, stijgen de prijzen.
De afgelopen jaren hebben dat
bewezen. Dankzij de historisch
lage rente konden mensen veel
meer geld lenen tegen dezelfde
netto-kosten. Omdat bovendien
de huren flink stegen, besloten
steeds meer mensen de stap
van huren naar kopen te ma
ken. Veel méér mensen op de
woningmarkt met veel méér
geld op zak miste zijn uitwer
king niet: een explosie van de
huizenprijzen. Hypotheekrente
aftrek of niet, historisch lage
rente of niet, iedereen moest en
moet tot de top van zijn finan
ciële draagkracht gaan om een
eigen huis te kunnen kopen.
Wie wordt er nou feitelijk beter
van die prijsexplosie? Hier en
daar wat individuele huizenbe
zitters, die hun dure Randstede
lijke huis voor een veel goedko
per huis in Friesland verruilen
en daar een aardige grijpstuiver
aan overhouden. Dan is er nog
een groep die de waardestijging
van het eigen huis verzilvert en
daar vervolgens de langverbeide
caravan of boot van koopt. De
hypotheekrente is stukken lager
dan de rente van een persoon
lijke lening en is bovendien on
beperkt aftrekbaar. Het mag ei
genlijk niet - volgens de fiscale
definitie mag je hypotheekgeld
alleen gebruiken voor de aan
koop of onderhoud van een ei
gen huis - maar wie controleert
dat?
Verder zijn er nog de makelaars
en de notarissen, die voor hun
diensten een percentage van de
koopsom in rekening brengen.
Hoe hoger de prijzen, hoe meer
ze vangen. Maar als het goed is
komt aan die wantoestand een
einde. Minister Wijers van eco
nomische zaken werkt hard aan
het doorbreken van economi
sche kartels, zoals de prijsaf
spraken die makelaars en nota
rissen in eigen kring hebben ge
maakt. Lukt dat, dan is het afge
lopen met de/flncy-prijzen die
de heren notabelen in rekening
brengen.
Maar de grote winnaars zijn na
tuurlijk de hypotheekverstrek
kers. Een hypotheek is een fan
tastische belegging. Bij PL'etjes
moet je als kredietbank soms
maar zien hoe je van een kale
kip nog wat veren plukt, maar
als het om het eigen huis gaat
zijn mensen bereid droog brood
te eten om te voorkomen dat de
bank hun huis verkoopt wegens
wanbetaling: En als het toch on
verhoopt zover komt: dankzij de
voortdurende waardestijging
krijgt de bank zijn centen wel.
Hoe hoger de huizenprijzen,
des te meer geld kunnen ban
ken en andere hypotheekver
strekkers vrijwel risicoloos uitle
nen tegen een heel aardig ren
dement.
En het gaat om groot geld. Vol
gens de meest recente cijfers
(1994) trokken de huiseigenaren
twintig miljard gulden hypo
theekrente af, hetgeen alles
plussend en minnend de schat
kist ongeveer zeven miljard gul
den aan inkomsten scheelde.
Dat geld ging in feite via de
huiseigenaren regelrecht naar
de kassen van de banken en an
dere hypotheekverstrekkers, die
dankzij de hypotheekrente-af
trek zoveel extra geld kunnen
uitlenen.
Wat gebeurt er nu als je de hy-
potheekrente-aftrekafschaft?
Net zoals de aftrek de huizen
prijzen heeft opgestuwd en
kunstmatig op een te hoog ni
veau houdt; zal een afschaffing
tekening Wim Stevenhagen
zorgen voor een structurele da
ling van de huizenprijzen. Al die
huizenjagers kunnen immers
minder geld lenen en zullen dus
ook minder (kunnen) bieden.
Voor wie is dat nadelig? Net
zoals de banken de grote win
naars zijn bij de hypotheekren
te-aftrek, zullen ze bij de af
schaffing ook de grote verliezers
zijn. Zij moeten voor vele tien
tallen miljarden guldens een
andere bestemming gaan zoe
ken.
Voor de gewone huiseigenaar
maakt het allemaal weinig uit,
vooropgesteld dat hij zijn huis
niet als speculatieobject heeft
gekocht en al evenmin gebruikt
als bron voor goedkope lenin
gen. Natuurlijk, een aantal huis
eigenaren zal straks minder
voor zijn huis terugkrijgen dan
ze nu nog denken of hopen.
Maar voordat ze gaan piepen,
moeten ze wel bedenken dat zij
via de hypotheekrente-aftrek
jaar in jaar uit fors worden ge
subsidieerd. Aan het vermogen
dat zij via hun eigen huis op
bouwen, betalen alle belasting
betalers mee. Als de rente-aftrek
er niet zou zijn, zouden immers
de belastingtarieven omlaag
kunnen.
Voor de schatkist betekent af
schaffing van de hypotheekren
te-aftrek een meevaller om van
te dromen. Met dat geld kun je
bijvoorbeeld de staatsschi
rugbrengen, je kunt er de
tingen mee verlagen. Erzi
noeg mooie dingen te bed
waar alle belastingbetaler
profiteren in plaats vandt
ken.
Er zit natuurlijk wel een le
groot probleem bij de huii
huizenbezitters. Velen vai
hebben zich tot hun neki
schulden gestoken om eei
te kopen. Raken die hunn
aftrek kwijt, dan gaan zefj
cieel kopje-onder. Dat kar
tuurlijk niemands bedoel
zijn. En, ter geruststelling,
wil ook geen politicus op;
geweten hebben.
Nu lijkt daar een simpelei
sing voor: handhaaf de aft
voor alle bestaande hypof
en schrap hem voor allen
we. Het vervelende is nuc
nou net niet kan. Voor de:
is 'gelijke monniken, gelijl
kappen' een heilig begins
kunt niet de ene huiseiger
rente-aftrek geven en dea
niet, alleen omdat een var
voor of juist na 1 juli 1997
huis heeft gekocht.
Maar er zijn meer wegeni
naar Rome leiden. Een go;
ouwe: beperk de aftrek tot
voorbeeld de rente overdi
ste drie ton hypotheeken1
omlaag. Maar de grote vot
van de meeste fiscalistenl
een aanpak via de andere!
het huurwaardeforfait. Da
het bedrag dat huiseigens
bij hun inkomen moetent
len, omdat een eigen huis
men oplevert via uitgespa
huur. Het forfait is niet all:
nu belachelijk laag, het he
bovendien als voordeel da
een heel fijn regelbaar ins!
ment is. Door bijvoorbeel;
bijtelling extra te verhoget
naarmate de waarde van!
huis hoger is, kun je iets tl
aan het gegeven dat mens
met hogere inkomens mè
profiteren van de hypo
theekrente-aftrek omdat;
groter deel van de betaald
te terugkrijgen van de fisci
een regeling via het huim
deforfait blijft niemand bu
schot, ook de huidige huis
naren niet, maar de lasten
den wel eerlijk verdeeld.!
dat de netto-aftrek van de
potheekrente daalt, heefte
fikse verhoging van het fot
hetzelfde effect als (geded
ke) afschaffing van de hyp
theekrente-aftrek.
Hoé de aanpak van de hyy
theekrente-aftrek vormkn
een kwestie van techniek)
het langzaam maar zekerj
tiek voet aan de grond kii|
een belangrijker gegeven!
wie de winst- en verliesrel
van de huidige regeling op
maakt, kan eigenlijk maan
ding zeggen: dat wordt oo!
hoog tijd.
SJAAK SMAKMAN
■■i
Kinderen in Nimule, in het zuiden van Sudan, kijken vol ontzag naar rebellen van het Sudanees Volks Bevrijdings Leger.
ARCHIEFFOTO EPA
Het militaire bewind in Sudan voelt zich
sinds lange tijd weer echt bedreigd door
zijn tegenstanders. Rebellenbewegingen uit
het zuiden hebben de handen ineen gesla
gen. Ze zijn veel noordelijker dan voorheen
een offensief begonnen en hebben in korte
tijd diverse gamizoens- en grensplaatsen
veroverd.
Parlementsvoorzitter (tevens baas van het
Nationaal Islamitisch Front) en machtigste
man achter de schermen Hassan al Turabi
bagatelliseert de militaire successen, maar
de algehele mobilisatie die door Khartoem
is afgekondigd, wijst erop dat de opmars
van de rebellen de regering wel degelijk
schrik heeft aangejaagd.
De burgeroorlog in Sudan, die al veertien
jaar duurt, is niet langer beperkt tot het zui
den. Hun meest recente offensief hebben
de rebellen gelanceerd in de provincie Blue
Nile, aan de grens met Ethiopië. Een gebied
van vitaal belang voor de achthonderd kilo
meter noordelijker gelegen hoofdstad Khar
toem. Blue Nile is zeer vruchtbaar en zorgt
voor de voedselbevoorrading van de hoofd
stad. Daar ligt ook de stuwdam van Rosei-
res, die Khartoem voorziet van drinkwater
en elektriciteit. De rebellen zijn de dam na
bij het plaatsje Damazine tot op honderd
kilometer genaderd. Een onheilspellend te
ken voor het militaire bewind van Omar
Hassan al Bashir.
Dat de rebellen van het Sudanees Volks Be
vrijdings Leger (SPLA) van John Garang
plotseling een groots en succesvol offensief
hebben ingezet, heeft diverse oorzaken. Op
de eerste plaats werken Garangs strijders
nu nauw samen met de Nationale Demo
cratische Alliantie (NDA), een samenwer
kingsverband van oppositiebewegingen uit
Noord- en Zuid-Sudan. Het huidige offen
sief is de eerste gezamenlijke actie van bei
de groeperingen.
Een tweede belangrijke reden voor de op
mars van het SPLA is de steun van ooster
buren Ethiopië en Eritrea, twee gezworen
vijanden van Khartoem. Of troepen uit bei
de landen daadwerkelijk meevechten, zoals
de Sudanese regering beweert, is niet dui
delijk, maar vast staat wel dat ze de
Sudanese rebellen allebei militair helpen.
Zo heeft Eritrea bijvoorbeeld diverse trai
ningskampen op haar grondgebied toegela
ten voor Sudanese rebellen. En de Sudane-
zen krijgen hier niet alleen de ruimte, maar
ook militaire training van Eritrese instruc
teurs.
Asmara, de hoofdstad van Eritrea, is tegelij
kertijd een bolwerk geworden van
Sudanees verzet. In het voormalige Sudane
se ambassadegebouw bevindt zich nu het
hoofdkwartier van de NDA, terwijl veel
Sudanese dissidenten de Egyptische hoofd
stad Cairo hebben verruild voor een luxu
eus onderkomen in Asmara.
Halverwege vorige maand voegde zich ook
voormalig Sudanees premier Sadeq al Mah
di bij hen. Zijn spectaculaire vlucht uit
Khartoem, waar hij onder huisarrest was
geplaatst, heeft de ontwikkelingen in Oost-
Sudan in een stroomversnelling gebracht.
Al Mahdi is leider van de Umma-partij die
is aangesloten bij de Nationale Demokrati-
sche Alliantie.
Kort na aankomst in Eritrea had de voor
malige premier al een onderhoud met
SPLA-leider John Garang om een gezamen
lijke strategie uit te stippelen. Nu die strate
gie enkele weken later al gestalte begint te
krijgen, lijkt de oppositie echt een directe
bedreiging te worden voor de militaiif
ders in Khartoem. Voorheen hebben i
verse groeperingen nooit echt een vuil
kunnen maken.
De oppositiepartijen hebben sinds hei;
de macht komen van al Bashir in 1981a
leen verbaal wat speldenprikken kuitë
uitdelen, terwijl het SPLA al sinds 198
taire strijd levert tegen Khartoem (ent
overheersing en islamitisering van heil
den) en vele successen met even zovel
derlagen heeft afgewisseld.
Ditmaal liggen hun kaarten echterbeö
dan ooit. Vanwege de steun van Éthfo)
Eritrea en de daar gevestigde oppositis
krachten kunnen de Sudanese rebelles
veel noordelijker opereren dan voorhei
wat essentieel is voor hun doel. „Als je'
in het zuiden vecht", zegt rebellencoif
mandant Abdul Aziz aan de Eritrese
van de grens, „kun je Khartoem nietve
slaan. Je zult verder naar het noorden!
ten komen en dit is de dichtstbij gele?
positie."
Parlementsvoorzitter Hassan al Turah
noemt de verliezen in het oosten 'w
opzienbarend' en gelooft de verloren?
plaatsen snel te kunnen heroveren. Rfj
lenleider John Garang is tegelijkertijd
mistischer dan ooit en ervan overtoils
oorlog nu echt te kunnen winnen. „Dj
samenwerking met de NDA hebben v|
capaciteit om de regeringstroepen tej
slaan waar we maar willen. Let op rij
woorden, de dagen van het regime in»
toem zijn geteld."
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT J
CORRESPONDENT
