Kapel 'arme maechden' beperkt opei
Cultuur&Kuns
Ruzie om Red, Yellow Blue Hl beslecht
;t
McCartney wil verkoop
Beatles-tekst beletten
Tocht door landschap in vorige eeuwen
Voorbeeldige bezetting in De Spooktre
Cypriotische kerk eist iconen
terug van Rotterdams echtpaar
ZATERDAG 11 JANUAR11997
Afrikaanse cursussen in Leiden
leiden Kobina Adende uit Ghana begint dinsdag 14 januari een
cursus Afrikaanse percussie (drumcursus) en op donderdag 16
januari twee cursussen Afrikaanse dans. De percussiecursus is in
de studio van de LVP aan de Middelstegracht en de danscursus
in de Kaasmarktschool aan de Koppenhinksteeg. Voor beginners
wordt daar op 16 januari om 19.00 een gratis open dansles ge
houden. Aanmelding: 071-5155159 of 020-6445232.
Jack Lang theaterdirecteur
rome» De Franse oud-minister van Cultuur Jack Lang (57) is be
noemd tot directeur van het Piccolo Teatro in Milaan, de meest
presdgieuze schouwburg van Italië. Dat heeft de Italiaanse pu
blieke omroep RAI gemeld. Het Piccolo Teatro is in 1947 opge
richt door Giorgio Strehler, die in december vorig jaar aftrad. Hij
lag met de gemeente Milaan overhoop over de financiering van
de schouwburg en de bouw van een nieuw onderkomen. De Ita
liaanse regering heeft de verkiezing van Lang door de raad van
beheer van Piccolo Teatro gesteund.
Themamiddag archeologie
leiden Het Rijksmuseum van Oudheden houdt op zondag 19 ja
nuari (aanvang 13.00 uur) een themamiddag over opgegraven
voorwerpen en munten. Archeologen van het museum demon
streren hoe zij voorwerpen op ouderdom, echtheid en functie
beoordelen. Bezoekers kunnen vragen stellen. Er worden lezin
gen gehouden en om 13.30 uur is er een rondleiding door het
museum.
Cursuspresentatie in LVC
leiden In het LVC aan de Breestraat begint zaterdag 25 januari
om 21.00 uur een vijf uur durende cursuspresentatie. Mensen
die een cursus hebben afgerond, laten zien wat zij hebben opge
stoken. Zaterdag zijn het muzikanten die blijk geven van hun
aangeleerde kunsten. Tijdens de presentatie is er de mogelijk
heid tot het inschrijven van voorjaarscursussen die op 3 maart
beginnen.
Amsterdam betaalt Goldreyer schikking van 100.000 dollar
amsterdam anp
De gemeente Amsterdam en de Ameri
kaan Goldreyer, de restaurateur van het
schilderij Who's afraid of Red, Yellow
and Blue III van Barnett Newman, heb
ben overeenstemming bereikt over een
schikking. Amsterdam betaalt Goldreyer
een bedrag van 100.000 dollar (ongeveer
170.000 gulden).
De schikking houdt verband met de
rechtszaken over de restauratie van het
werk dat in het Stedelijk Museum hangt.
De processen die beide partijen hebben
aangespannen, worden ingetrokken. Dat
heeft de gemeente gisteren bekendge
maakt.
Daniel Goldreyer kreeg de restauratie -
opdracht nadat het schilderij in 1986
ernstig beschadigd was. Na terugkeer
van het werk in het museum in 1991
barstte een storm van kritiek los. Critici
beweerden dat de restaurateur het doek
gewoon had overgeschilderd. De werk
zaamheden hadden 814.000 gulden ge
kost, in plaats van de toegezegde vijf ton.
Dit bedrag is destijds wel betaald.
Onderzoek door het Gerechtelijk La
boratorium wees uit dat de kritiek te
recht was. De toenmalige museumdire-
teur Wim Beeren gaf dat toe. De ge
meente diende vervolgens bij de rechter
in New York een vordering wegens wan
prestatie van in totaal twaalf miljoen
gulden in. Goldreyer was het op zijn
beurt niet eens met de kritiek van amb
tenaren en instellingen en eiste een
schadevergoeding van ongeveer 212 mil
joen gulden wegens onrechtmatig han
delen.
Door verschillen in het Amerikaanse
en Nederlandse rechtssysteem is weinig
vooruitgang geboekt in de kostbare pro
cedures en het einde is nog lang niet in
zicht. De procedures hebben de ge
meente al veel geld gekost. Voortzetting
zou nog veel meer kosten en moeite met
zich meebrengen.
Onderdeel van de schikking is de af
spraak dat personen die bij het beheer
van het schilderij betrokken zijn, zich
'terughoudend' opstellen in hun com
mentaar op de restauratie. Op academi
sche wijze mag wel aandacht besteed
worden aan het doek en de omstreden
restauratie.
Lezing Leidse
filmgeschied©
In de Koolzaal van de
bare Bibliotheek
Nieuwstraat wordt zond
januari om 14.00 uur, te
ring van honderd jaar fi
Leiden, een lezing geho
over de eerste dertig jaa
in de stad. Op deze dag
de laatste mogelijkheid
inschrijving voor de c
Filmgeschiedenis die w
dag 29 januari begint.
Noodgedwongen initiatief beheersstichting Leids hofje
Het ruim vijf eeuwen oude kapelletje van het Sint Anna
Aalmoeshuis aan de Middelstegracht is opengesteld voor
publiek. Noodgedwongen, want de stichting die het Aal
moeshuis beheert, kampt met financiële problemen van
wege dure restauraties van het complex.
londen rtr
Paul McCartney wil langs ge
rechtelijke weg de verkoop be
letten van de handgeschreven
tekst van het liedje With a little
help from my friends, dat op de
lp Sergeant Peppers van de
Beatles staat. Het papiertje is in
handen van de weduwe van de
vroegere tourmanager van het
legendarische Britse viertal.
De zestigjarige Lily Evans,
wiens man Mal 21 jaar geleden
bij een schietpartij in Los Ange
les om het leven kwam, wil de
dertig jaar geleden geschreven
tekst van het beroemde liedje
voor 60.000 pond van de hand
doen. Zij wil met het geld reser
ves aanleggen voor haar oude
dag.
De tekst was door Mal opge
raapt na een opnamesessie en
na zijn dood met de rest van
zijn bezittingen aan zijn wedu
we overgedragen. ,,Ik weet niet
waarom McCartney mij wil te
genhouden. Ondanks alles was
hij een goede vriend van Mal,
en indien ik in de schoenen van
Paul zou staan, zou ik eerder
behulpzaam zijn in plaats van
te hinderen", zei Lily Evans te
genover de BBC.
McCartney antwoordde daar
op dat hij de vrouw geen kwaad
hart toedraagt, maar dat de
tekst zijn eigendom is zodat zij
niet het recht heeft hem aan de
man te brengen. De pas in de
adelstand verheven musicus
voegde eraan toe dat Mal Evans
zijn plaats in de Beatles-ge
schiedenis heeft gekregen als de
man met de hamer in het liedje
Maxwell's Silver Hammer. De
ex-Beatle wil met de vrouw pra
ten om tot een oplossing te ko
men voor haai; voortbestaan en
om de liedjestekst terug te krij
gen.
leiden monique de boer
Willem Claesz, een rijke bier
brouwer in de vijftiende eeuw,
heeft de kapel destijds laten
bouwen voor 'arme maechden
ofte vrouwen'. Zij maakt onder
deel uit van een hofje met zes
woningen. In 1982 en 1995 zijn
de hofjeswoningen voor bijna
anderhalf miljoen gulden geres
taureerd.
De openstelling van het ka
pelletje gaat gepaard met de
publicatie van een boekje over
de geschiedenis van het holje.
Met de entreegelden voor het
een maal per week toegankelij
ke kapelletje èn de opbrengst
van de boekverkoop hoopt de
stichting uit de geldzorgen te
komen. Beheerder A. Cebol:
„Voorheen kon het kapelletje
alleen op speciale aanvraag
worden bezichtigd. Er waren
nauwelijks gidsen en we zijn
zuinig op de kostbare spullen
die hier staan."
Beeldenstorm
Tijdens de Beeldenstorm in
1566 is het kapelletje gespaard
gebleven. Cebol: „Misschien
komt dat wel omdat priesters
het altaar twéé keer hebben ge
wijd. Of door de verscholen lig
ging van het godshuisje. De ka
pel is immers vanaf de Hooi
gracht en de Middelstegracht
niet te zien."
In het ronde gebouwtje staat
een stenen altaar, het oudste al
taar van het Noorden van Ne
derland. Het daglicht komt bin
nen door antiek, lichtgekleurd
glas-in-lood. Schilderijen aan de
muur zijn veelal afbeeldingen
van bijbelse vertellingen. Van de
priester, die te paard van
Utrecht naar Leiden kwam om
de mis te verzorgen, is een
kleed achtergebleven dat in een
vitrine, rechts van het altaar, te
zien is.
Schuin boven dé kapel is de
vroegere kamer van de priester.
De bedstede, het bureau met
het inktpotje en een haard te
gen de wand zijn de enige meu
bels in de kamer. Overblijfselen
van een wandtapijt hangen aan
de muur. Het tapijt is in 1892
tijdens een restauratie in het
dakbeschot gevonden. Men had
het kleed destijds gebruikt om
een lek in het dak te dichten.
Schim
Volgens het boekje over het Aal
moeshuis zien bewoonsters van
het hofje - nog steeds alleen
vrouwen - 's nachts dikwijls een
schim bij de deur van het kapel
letje. Zij zijn ervan overtuigd dat
het de schim van de priester is,
op zoek naar zijn kleed. „Ik was
wel verbaasd toen ik de schim
zag, want de poort van het hofje
is 's nachts gesloten," zegt een
bewoonster die net haar volle
boodschappentassen naar bin
nen sjouwt. Zij hecht veel waar-
amsterdam francoise ledeboer
Dat de Hollandse landschaps
schilderkunst in de 17de eeuw
tot grote hoogte steeg toonde
het Rijksmuseum in 1988 op de
expositie 'Onze meesters van
het landschap'. Op de komende
wintertentoonstelling 'Langs
velden en wegen' zal de bezoe
ker ervaren dat Nederlandse
kunstenaars dit specialisme ook
in de 18de en 19de eeuw in vol
le pracht bleven beheersen. Vol
gens directeur Ronald de Leeuw
is het overzicht een
'onthaastende' zwerftocht langs
topkunst met als uitsmijter
landschappen van Toorop, Ge
stel, Mondriaan en Van Gogh.
Op zijn eerste presentatie als
opvolger van Henk van Os ver
telde De Leeuw eerder deze
week dat het Rijksmuseum zelf
zo'n grote collectie landschap
pen uit de 18de en 19de eeuw in
huis heeft dat er twee 'eigen'
tentoonstellingen mogelijk wa
ren geweest: „Maar omdat we
alleen het beste van het beste
willen laten zien zijn veel bruik
lenen uit particuliere collecties
en musea uit binnen- en bui
tenland aangevraagd." Als alle
bruiklenen lukken zal 15 pro
cent van de in totaal 120 ge
toonde schilderijen, aquarellen,
gouaches en tekeningen uit de
eigen collectie komen.
De landschapsschilderkunst
van de Romantiek en Haagse
School uit de 19de eeuw is al
weer langere tijd zeer populair.
Conservator Wiepke Loos selec
teerde voor deze expositie een
aantal grootse en meeslepende
landschappen van kunstenaars
als Nuyen, Tavenraat, Koekkoek
en Schelfhout. Op de presenta
tie kon ze alvast een handvol di
a's tonen van werken die bij het
grote publiek veel minder be
kend zijn: een romantisch land
schap met ruïne en waterval
van Van Nijmegen (eind 18de
eeuw), een al even romantisch
bleekveld aan een Gelderse
beek van de jong gestorven Van
Troostwijk (1782-1810) en een
vergezicht met koeien van Van
Os (1818).
Het begin van de expositie
toont de erfenis van de 17de
eeuw met de op Italië geïnspi
reerde geïdealiseerde land
schappen van kunstenaars als
De Moucheron en Van Huy-
sum. Later in de 18de eeuw
werden voor de rijke grachten
panden en buitenhuizen vooral
veel arcadische behangselschil
derijen gemaakt. Deze schilde
ringen zitten meestal 'spijker-
vast' aan dé muren maar het
Rijksmuseum hoopt er toch een
stuk of vier, vijf te tonen die
voor deze gelegenheid tijdelijk
van hun plaats kunnen worden
gehaald. Er wordt in elk geval
een Amsterdamse 'behang
seldag' georganiseerd met een
rondleiding langs mooie voor
beelden zoals het Nederlands
Theaterinstituut.
De ruim 500 jaar oude kapel van het Sint Anna Aalmoeshuis aan de Middelstegracht bleef tijdens de Beeldenstorm
de aan de rust in het hofje en de grond." Een 90-jarige be- ter sprake kwam, wisten we ze-
wil daarom anoniem blijven, woonster die voorin het hofje ker dat de schim van de priester
„Anders bellen dadelijk van die woont, heeft de schim in totaal hier is geweest."
jongens die denken dat we ach- twee keer gezien. „We wisten
terlijk zijn. En alle vrouwen hier niet van elkaar dat we hem had- Het kapelletje is te bezichti-
staan echt met beide benen op den gezien. Toen het een keer gen op zaterdagen van 14.00
FOTO LOEK ZUÏ
tot 16.00 uur, Middelstt
tussen de nummers 2 t
Leiden; of na telefonisi
spraak: 071-5123080;
over Aalmoeshuis verki
in kapelletje.
recensie maxim bezembinder
De Spooktrein. Met Edwin de Jongh, Hans van Gelder,
Jacqueline Braun, Hans Musman, e.a. Gezien: 10/01,
Leidse Schouwburg.
De Spooktrein is zo'n toneelstuk dat de
meeste mensen wel kennen, onnoemelijk
populair voor amateurtoneelgezelschappen
en het is ook ooit in Nederland verfilmd,
met Fien de la Mar in de hoofdrol. Het ver
haal speelt zich af op een verlaten station in
Zuid Engeland in de jaren twintig. Een aan
tal reizigers mist een aansluitende trein en
besluit te overnachten op het station, dit tot
ongenoegen van de stationsmeester, die de
reizigers probeert te verjagen door het ver
tellen van een spookverhaal. Als dat niet
lukt wordt er op hardere maatregelen over
gegaan, die uiteindelijk uitmunten in een
verrassende, zij het ietwat achterhaalde
ontknoping.
Het vergt lef om van een zo veel gespeeld
stuk een musicalbewerking te maken en te
gelijkertijd moet je ook wel een beetje de
vraag stellen waarom juist dit toneelstuk?
Toch is het eindresultaat beslist de moeite
waard. Jan Boerstoel, die de teksten voor
zijn rekening heeft genomen, is dan ook be
slist niet de eerste de beste. Heel wat caba
retnummers staan op zijn naam en voor
zijn musicaldebuut zorgde hij voor goed
zingbare en duidelijke teksten. De muziek
van Martin Waddington is geheel bijpas
send. Uiteindelijk springt er slechts een en
kel muzikaal nummer echt bovenuit, maar
het niveau van de musical is beslist niet on
aardig.
Toch heeft De Spooktrein wat tijd nodig
om op gang te komen, de proloog is mis
schien nodig om de karakters te introduce
ren, maar daar slaagt men slechts ten dele
in en is bovendien wel wat lang. Overigens
zou ook elders het verhaal wel wat ge
stroomlijnd kunnen worden, de sub-plots
zijn soms ietwat langdradig. Maar de decor
wisseling die na de proloog plaatsvindt, van
rijdende trein naar wachtruimte in het sta
tion, is heel bijzonder en het is jammer dat
de rest van de techniek dat niveau later in
de voorstelling niet haalt. In de wachtruim
te begint de musical pas goed op gang te
komen en de balans tussen humor en span
ning is fascinerend.
Dit is grotendeels te danken aan een
voorbeeldige bezetting. Edwin de Jongh als
de playboy Teddy is tegelijkertijd
en komisch en hij beschikt over e
aangename zangstem. Het spool
Eenmaal komt de dag des oordei
vanaf het zijtoneel gezongen wor<
Hans Musman, is het muzikale hoo
van de avond en van de dames is mi
de rol van Pamela Teves heerlijk om
Maar ook de overige leden van het
ble doen voor hen niet onder, het
homogene cast, zonder uitschiete
boven of beneden, maar perfect in
Dat het orkest daartegenover uit
drie leden bestaat, is gezien de uiteii
kwaliteit, haast ongelofelijk. Regisei
gitte Odett omzeilt alle valkuilen
haar weg gelegen moeten hebben r
ve en verdient evenveel lof als de i
op het toneel.
Als enig kritiekpunt op de vooi'
van gisterenavond is aan te merker
geluidskwaliteit ver beneden niveau
De Spooktrein is een musical di
verdient dan ondergesneeuwd te gei
het geweld van mega-producties r
gang naar het theater meer dan c"
waard.
Conservator tekeningen Ro
bert Jan te Rijdt selecteerde on
der meer een arcadisch land
schap uit 1730 van Van Huy-
sum, dat zijn warme uitstraling
dankt aan de toepassing van
geolied houtskool. En verder
presenteerde hij alvast een pas
ontdekte vroege aquarel van
Roelofs uit 1858. Deze komt uit
de collectie van het Teylers en
was tot nu toe verkeerd gecata
logiseerd. Te Rijdt toonde zich
verder zeer tevreden met de
komst van een sfeervol bos van
de 19de eeuwer Rochussen en
een stemmige weergave van
ruiters in het Haagse Bos van
Mauve uit 1879.
De expositie 'Langs velden
en wegen. De verbeelding van
het landschap in de 18de en
19de eeuw* duurt van 28 no
vember 1997 tot en met 3
maart 1998. Er wordt dit keer
geen speciale toeslag op de
toegangsprijs geheven.
rotterdam anp
De Cypriotische kerk eist vier
eeuwenoude iconen terug van
een echtpaar uit Rotterdam.
De kerk heeft daartoe een ci
viele procedure aangespannen
bij de rechtbank in de Maas
stad. Het echtpaar, dat de ico
nen in 1975 kocht voor 200.000
gulden, werd donderdag ge
hoord als getuige.
Volgens advocaat mr. E. Po
lak van de Grieks orthodoxe
kerk op Cyprus heeft het echt
paar bewust verzuimd de her
komst van de heilige afbeeldin
gen na te gaan. De vier iconen,
voorstellende de vier apostelen
van Antiphonitis, zijn met nog
veel meer kunstvoorwerpen
volgens de Cyprioten vanaf
1974 gestolen uit kerken in het
noordwestelijke deel van het
eiland, toen het Turkse leger
binnenviel. Cyprus is enkele ja
ren geleden over de hele we
reld begonnen met rechtsza
ken tegen kunstverzamelaars
en -handelaren om zijn erf
goed terug te krijgen.
Volgens het Nederlands
recht moeten de iconen terug
naar de kerk als blijkt dat het
echtpaar destijds welbewust
gestolen goed kocht. Als het
echtpaar, inmiddels 79 en 83
jaar oud, te goeder trouw heeft
gehandeld, dan heeft de kerk
het recht de iconen terug te
kopen, ook weer voor 200.000
gulden. Vervolgens kan de kerk
de schade verhalen op de die
ven of de helers, die in dit ge
val niet meer zijn te achterha
len. De kerk wil echter geen ge
stolen kunst terugkopen. Lie
ver wil zij de iconen terugkrij
gen, door aan te tonen dat het
bejaarde echtpaar willens en
wetens gestolen goed heeft ge
kocht.
De rechtbank behandelt de
zaak pas over enkele maanden.
Het getuigenverhoor vond
plaats op verzoek van advocaat
mr. E. Sandberg van het Rot
terdamse echtpaar. „Gezien de
hoge leeftijd van mijn cliënten
is het verstandig om nu al hun
getuigenis vast te leggen", al
dus mr. Sandberg.
Volgens de kunstverzame
laars zijn de iconen, daterend
uit circa 1620, hun aangebo
den door de Armeense kunst
handelaar Dergazarian. Hij
maakte in de jaren zeventig
furore in de wereld van ico
nenverzamelaars, maar ver
dween in 1978 van de aardbo
dem. Dergazarian kwam met
hen in contact via een inmid
dels overleden Nijmeegse ico
nenexpert. Deze goede kennis
van het echtpaar was de enige
garantie dat het eerlijke handel
betrof, zo legde het echtpaar
donderdag uit tegenover rech
ter mr. J. Nouwt.
Geen storml
op manuscri
'De avonden
den haag anp
De belangstelling voor 1
nuscript van 'De avond I
Gerard Reve valt tegen. I
terkundig Museum ii
Haag dat de debuutroma
jaar voor 160.000 gulden
heeft geen verklaring vi
Het museum trok vp
ook minder mensen
1995. In 1996 kwamèi;'
23.700 bezoekers naar
toonstellingen. Het jaai
voor bedroeg dat aanti
27.000. Dat was een topj
de opening van het Kin<
kenmuseum in 1995 en
nie M.G. Schmidt-mani
waar bekende Nederlam
het werk van de schrijfstf
lazen.
De minitentoonstelli!
'De avonden', waar i
kroontjespennen waarni
het boek schreef te zif
duurt nog tot en met moi
