'Hij heeft flair en charme, dat helpt
Feiten &Meningen
Duitsland aast
op Nederlandse
metaal-CAO
Richard Branson, een kapitalistische waaghals
DONDERDAG 9 JANUAR11997
152
Optimisme over Van Mierlo's rol in EU-voorzitterschap
Waar de werkgeversvereniging in de grootmetaal
(FME-CWM) voor heeft gevreesd, is werkelijkheid
geworden: bedrijven laten massaal de vakbonden
toe tot hun bedrijfsterreinen om apart te onder
handelen over werkgelegenheidsplannen. Zelfs de
grootste metaalbond in de wereld, de Duitse IG
Metall, kijkt met enige jaloezie naar de Neder
landse CAO-afspraken en is van plan die over te
nemen.
De werkgevers in de metaalindustrie hebben
een slechte naam, als het gaat om het verbeteren
van de werkgelegenheid, maar zijn als donderslag
bij heldere hemel bekeerd. De werkgeversorgani
satie FME-CWM heeft dan wel geweigerd om de
achterban een verplichting op te leggen om over
verbetering van de werkgelegenheid te praten,
maar nu staan de bedrijven massaal in de rij om
vrijwillig afspraken te maken met de bonden.
,,Een trendbreuk in de grootmetaal", glundert
Hagen, hoofdbestuurder van de Industriebond
FNV. De werkgevers weigeren namelijk al jaren
om de bonden toe te laten tot de bedrijven. Af
spraken horen te worden gemaakt tijdens de
CAO-onderhandelingen. Als de bonden ook nog
eens apart met de bedrijven gaan praten, leidt dat
tot chaos in de sector, vindt de FME.
Het blijkt niet eens nodig de bonden een vrij
brief te geven om bij de poorten van de bedrijven
aan te kloppen. De werkgevers komen zelf wel
naar de bonden toe. Het eerste bedrijf, Borga Bij
stede in Nunspeet, heeft de eerste afspraak met
de bonden al rond.
Alle ondernemingen die net als Borga Bijstede
voor juni met een eigen werkgelegenheidsplan
komen, ontlopen een boete. In de CAO is name
lijk afgesproken dat de werkgevers 1,1 procent van
de loonsom in een speciaal fonds storten. Bedrij
ven die daarna met de bonden afspraken maken
die de werkgelegenheid ten goede komen, waar
onder een verkorte werkweek, deeltijdwerk, scho
ling of beperking van uitzendwerk, krijgen dat
geld weer terug.
„Poen is de belangrijkste reden waarom de af
spraak zo goed werkt", zegt Hagen. Werkgevers in
de grootmetaal staan bekend als ondernemers die
op de centen zitten en nu er geld valt te verdienen
door afspraken te maken, doen zij dat graag. De
bonden willen de namen van de bedrijven nog
niet prijsgeven, maar volgens Leering, adviseur
van de Industriebond FNV gaat het om enkele
tientallen.
De werkgevers ruiken ook een kans om de ar
beidsvoorwaarden beter af te stemmen op de ont
wikkelingen in het eigen bedrijf. Iedere onderne
mer in de grootmetaal kampt immers met eigen
problemen en heeft eigen wensen. Niet iedere be
slissing die tijdens het CAO-overleg wordt geno
men, is gunstig voor ieder bedrijf. Apart onder
handelen met de bonden brengt daar verandering
in.
Het is opvallend dat juist in de grootmetaal de
eerste stap wordt gezet om de bonden directe in
vloed te geven op de werkvloer. Zelfs de grootste
werkgeversvereniging VNO-NCW, waar de FME
lid van is, voelt er niets voor om de macht van de
bonden te vergroten.
De FME heeft het nu echter maar te slikken dat
de macht van de bonden toeneemt. In de CAO-af-
spraak is namelijk vastgelegd dat 'de FME geen
veto mag uitspreken over het soort werkgelegen-
heidsafspraken dat op ondernemingsniveau over
een wordt gekomen. Ook niet als bedrijven af
spreken om de werkweek te verkorten'. En daar is
de FME eigenlijk fel tegenstander van.
De FME is namelijk tegen iedere afspraak die de
bedrijven geld kost. Van den Akker haalt daarbij
altijd Duitsland aan, waar de werkgevers akkoord
zijn gegaan met een 'dure CAO'. Duitsland is voor
de FME het voorbeeld van hoe het niet moet om
dat daar massa's arbeiders op straat worden gezet
als gevolg van reorganisaties en herstructurerin
gen.
Niet voor niets heeft de grootste Duitse metaal-
bond IG Metall belangstelling voor het Neder
landse CAO-model. De bond heeft inmiddels de
Industriebond FNV benaderd om te bespreken of
het Nederlandse boete-systeem ook de Duitse
werkgevers kan aansporen extra arbeidsplaatsen
te scheppen of werk te behouden.
DEN HAAG SYLVIA MARMELSTEIN
Hans van Mierlo zit volgens een van zijn vrienden het liefst met een stokbrood, stukkie worst, flesje wijn ergens in de Zuid
franse Lubéron. Maar in plaats daarvan werkt hij de komende maanden zeven dagen per week aan de grote opdracht: het
Nederlandse EU-voorzitterschap. Een uitputtende, onzekere, en als het mislukt ondankbare klus. Maar de minister van
buitenlandse zaken heeft zich er in vastgebeten.
Al maanden geleden begonnen
de ambtenaren rond Van Mierlo
kleine toneelstukjes op te voe
ren om hun minister te helpen
wennen aan de ijzeren discipli
ne die vereist is voor het EU -
voorzitterschap. Hoe houden
we de doorleefde bourgondiër
fris?
Na een lange werkdag tijdens
een van de vele topconferenties
in het buitenland, keerde de
kleine Nederlandse delegatie te
rug bij haar hotel. De ambtena
ren hadden afgesproken te
doen alsof ze allemaal naar bed
zouden gaan, om een kwartier
later stiekem beneden aan de
bar weer op te duiken. Welte
rusten, Hans! „Wij allemaal
naar boven, naar onze kamer,
en na een kwartiertje weer snel
naar beneden. En wie zit daar
aan de bar: de minister, gnui
vend: ik had jullie wel door!"
Van Mierlo bekende onlangs
eerlijk dat hij opzag tegen het
Nederlands voorzitterschap, hij
ging de laatste tijd wat vroeger
slapen, liet de wijn vaker staan
en zette hij zijn tanden in de
grote, zware Europese op
dracht: alle vijftien EU-landen
vastbinden in één groot nieuw
pakket van afspraken, te noe
men een Verdrag van Amster
dam, af te sluiten op zaterdag
14 juni 1997.
Een mission impossible, denken
velen. En ook Van Mierlo kent
momenten van twijfel en onze
kerheid. Want nooit eerder
moest hij zo'n belangrijk poli
tiek karwei op zich nemen met
zo weinig onderhandelings
macht. Maar als het een succes
wordt, dan gaan de D66-leider
en de PvdA-leider met een vlie
gende start de Nederlandse ver
kiezingscampagne in.
Een succesvol Nederlands voor
zitterschap zou ook glans geven
aan een ministerschap dat met
Van Mierlo tot nu toe wat te
genviel, tenminste zo ziet men
dat in politiek Den Haag. Want
hoewel er geen harde, negatieve
oordelen bestaan over de meest
ervaren D66-bewindsman, is
ook niemand echt enthousiast.
GPV-parlementariër Van Mid
delkoop, lid van de vaste ka
mercommissie voor buiten
landse zaken, zegt: „Sinds zijn
Minister Van Mierlo (buitenlandse zaken) samen met voorzitter van de Europese Commissie Santer (midden) en premier Kok tijdens een persconfe-
aantreden is zijn verantwoor
ding aan de Kamer moeizaam,
steeds opnieuw. Waarom, dat is
me eigenlijk een raadsel." Ook
andere Kamerleden, en niet al
leen die van de oppositie, stoort
dat. PvdA-buitenlandwoorvoer-
der Van Traa: „Hij zou preciezer
moeten zijn in het verkeer met
de Kamer, dat scheelt ons een
hoop energie." CD A-collega De
Hoop Scheffer: „Als de Kamer
hem aanpakt, dan wordt hij te
snel bozig, verongelijkt. Hij ver
toont nog te veel prinses op de
erwt-gedrag. Van Mierlo is een
beter Kamerlid dan een minis
ter."
In Brussel zijn de oordelen over
de Nederlandse minister posi
tiever. Onder leiding van Van
Mierlo werd de Benelux nieuw
leven ingeblazen, en bundelen
de drie kleine lidstaten hun
stemgewicht. De Belgische mi
nister van buitenlandse zaken
Dereycke is zeer lovend over
zijn Nederlandse collega.
Van groot belang de komende
maanden wordt of Van Mierlo
ook de kwaliteiten heeft om het
onderhandelingsproces op de
beslissende momenten vooruit
te helpen, zodat het zo ge
wenste verdrag er in juni ook
echt komt. Clingendael-onder-
zoeker Rozemond: „Hij heeft
flair en charme, dat helpt."
Ambtenaren die Van Mierlo van
dichtbij meemaken, constate
ren dat hun minister wel dege
lijk scoort met zijn sociale han
digheid. „Hij krijgt vaak zijn
zin." Vooral in informele sessies
is Van Mierlo goed. Hij spreekt
zijn talen, heeft humor. Brengt
een grote mate van ontspan
ning met zich mee. Vorige lente
ging hij op privébezoek bij zijn
Ierse collega Spring, een paar
dagen vissen en wandelen in
Ierland met het oog op de inni
ge samenwerking, later in 1996.
Van Mierlo, zegt een ambtenaar
van Buitenlandse Zaken, is in
zijn element in probleemsitua
ties waar niemand meer een
uitweg ziet. „Hij weet de juiste
vragen te stellen, trekt precies
de goede dingen uit zijn mede
werkers, en heeft een scherp
ontwikkeld politiek gevoel." Tij
dens de gekke koeien-crisis for
ceerde Van Mierlo de doorbraak
die Europa weer op gang hielp,
verlamd als het was door Britse
veto's.
D66-veteraan en europarle
mentariër Bertens: „Van Mierlo
foto gpd roland de bruin
praat altijd mét anderen, niet
tégen anderen. Hij is het type
dat zich samen met de rest af
vraagt waar de problemen lig
gen en er samen probeert uit te
komen." Volgens Bertens moet
een voorzitter van de EU de col
lega's goed aanvoelen. „Dat lukt
alleen als je goede contacten
met ze hebt. Hij moet een
vriendelijke verkeersagent zijn,
die bekeuringen voorkomt. In
dat plaatje past Van Mierlo
goed."
Van Mierlo voegt zich ook ge
makkelijk naar de rol die pre
mier Kok opeist in het buiten
lands beleid. Verschillende
waarnemers vinden dat de
twee, ieder met eigen kwalitei
ten, een goed tandem vormen.
„Prestige zegt Van Mierlo niet
veel, glamour zegt hem al hele
maal niks", zegt de Amstj
se wethouder Bakker eni
van Van Mierlo. „Hij heel
helemaal geen moeite m
Kok de zakelijke vertolkei
beleid dat grotendeels bij
ministerie van buitenlan]
ken wordt voorbereid." j
Van Mierlo is een van dej
ge ministers van buitenlq
zaken in Europa die echt]
teresseerd is in enkele cru
Europese thema's die nuj
liggen. Hij richtte er ooit j
D66 voor op: de democrJ
ring van het bestuur.
Maar van de ambitie om
pa democratischer te mal
de burger meer in de geil
heid te stellen te volgen H
besluitvorming tot stand]
is bij Van Mierlo nu nietsf
te merken. Ex-D66-parti|
zitter Vrijhoef: „Daar is oj
nig eer mee te behalen.
Mierlo is resultaatgeriche
dit vlak is niet te verwaclj
belangrijke lidstaten coni
doen."
Rozemond signaleert dal
nister in feite een echte, I
valste machtspoliticus isl
Mierlo heeft altijd goedel
onderhouden met de drij
langrijkste Nederlandse
van de afgelopen twintigt
Den Uyl, Lubbers en Koh
wat het buitenland betrdl
te hij zich altijd al op de j
van het Europese contin
Frankrijken Duitsland.
Rozemond: „Vaak wordt
zegd: Nederland heeft ge
voel voor macht in de bi
landse verhoudingen. M
Mierlo heeft dat wel degi
Van Traa: „Van Mierlo zi
devol ideeën. Maar het fa
van z'n interventies weei
len nou eenmaal de posi
je land inneemt." Ofwel:
gaat hier om een intellig
minister van een klein st
met veel machtig buiten
Die rol ligt hem wel. Zat
Mierlo niet zijn hele lanj
tieke carrière dicht tegen
echte macht aan?
DEN HAAG MAURICE WILBRIN
EN PAUL KOOPMAN
Tien jaar geleden maakte Ri
chard Branson in geheel eigen
stijl een einde aan een transat
lantische ballonvaart. De keizer
van het Virgin-imperium zwaai
de als een wilde met zijn rode
onderbroek om de aandacht
van een marinehelikopter te
trekken. Dat was boven de Ierse
zee, net nadat zijn co-piloot
Pers Linstrand uit angst voor
een crash in het water was ge
sprongen en de ballon weer het
luchtruim inschoot.
Branson en Linstrand kwamen
met de schrik vrij, maar bleven
gevangenen van een obsessie:
luchtvaartgeschiedenis schrij-
WIM STEVENHAGEN
Of Plf IMtm HEEFT HET HELE
cmm£ circuit ÏICH /TW&WL Op PÉ. pAWtéTOELTEElT
SlEVtóPpeN- vokqosv jma OM P£ZE FJC lAUCEKEW WE
moims m ohk
asmscmee-1tar VAJ hailucihe&wé-
MKITEPAKKEN
im Ntfc Vóof? het önp vaj r
flé# ÉfUW 06. GEHELE
CRimiNAlimir Aau HET QMSMAfflöO
- HETjES
ven door in wereldrecordtijd in
een ballon de aarde te ronden.
Hun laatste poging, in een su
per hi-tech heliumgevaarte ein
digde gisteren na een vlucht van
veertien uur en zo'n zeshon
derd kilometer in het woestijn
zand bij een Algerijnse legerba
sis.
„Ik bezorgd? Onmogelijk, want
dan zou ik Richards moeder
niet zijn", reageerde Eva
Branson gisteren. Ze is gehard,
want Richard, nu 46, had er als
kleine jongen al veel plezier in
om de familie de stuipen op het
lijf te jagen met waaghalzerige
escapades. Na een paar keer
schrikken kijkje niet meer op
van een zoon die aan de dak
goot hangt.
Zoals ook het door representati
viteit geobsedeerde zakenleven
gewend is geraakt aan een col
lega die zonder hulp van strop
das of krijtstreep een vermogen
van 850 miljoen pond bijeen-
gaarde. Dat is, om een vergelij
king te maken, twee keer zoveel
als koningin Elizabeth kan op
hoesten. De Windsors hadden
daarvoor een negen eeuwen no
dig, Richard met de gouden
handjes een jaartje of dertig.
Eind zestiger jaren begon
Branson uit afkeer van het prijs-
en distributiemonopolie van de
grote platenmaatschappijen
een postorderbedrijfje, dat zou
uitgroeien tot een platenimperi-
um, Virgin Records. De pop
branche zou de basis van Bran
sons succes blijven. Zijn eerste
miljoen kon hij bijboeken na
het uitbrengen van het in eigen
studio opgenomen Tubular
Bells van Mike Oldfield. In zijn
gestage klim naar de top be
perkte Branson zich niet tot de
grenzen van de popindustrie.
Anno 1997 staat zijn huisnaam
Virgin voor onder meer een
luchtvaartmaatschappij, de me
tastores voor stereo-apparatuur
en computerspelletjes, wodka,
cola, een radiostation, een bio
scoopketen, een financierings
maatschappij en een spoorlijn.
Het geheim van Bransons suc
ces schuilt wellicht in gewiekste
image building. Alle Britse kran
ten hebben wel eens zijn 'ge
loofsbelijdenis' afgedrukt: Je
hoeft geen klootzak te zijn om
succes te hebben." Met zijn
voor de gevestigde orde te in
formele kledij verklaren zulke
uitspraken dok zijn populariteit.
De Britten sluiten Branson in
hun hart. Bij de deze week ge
houden opiniepeiling over wie
zij als leider van een toekomsti
ge republiek zouden willen zien,
kwam Richard als tweede uit de
bus. Dat zegt wel iets, zelfs in
aanmerking genomen dat prin
ses Margaret drie procent meer
stemmen vergaarde.
Een tweede populariteitsfactor
is dat Branson een lastige horzel
is voor de giganten in het za
kenleven. Hij bond niet alleen
de platenmaatschappijen, maar
ook British Airways aan zijn ze
gekar door dit nationale para
depaardje te ontdoen van het
monopolie op de transatlanti
sche routes. En zelfs als zakelijk
iets misgaat, wordt Branson er
publicitair niet slechter van. Hij
verloor zijn poging om de Britse
lotto in de wacht te slepen aan
een Brits-Amerikaans consor
tium onder de naam Camelot.
Dat komt geregeld in opspraak
vanwege superwinsten en dat
zijn de momenten waarop in de
herinnering wordt gebracht dat
Branson de lotto zonder winst
oogmerk had willen opzetten.
Zijn populariteit is zo groot dat
hij zelfs ongestraft na het drin
ken van wat champagne een
medewerkster op het achter
werk mept (foutje, sorry), of bij
een ander uitbundig feestje een
zakenrelatie in het zwembad
kiepert. Dat hoort allemaal bij
het onconventionele gedrag dat
alleen rijke ex-hippies zich kun
nen veroorloven.
Branson doet alsof hij niets
weet van boekhouden of tech
nologie, maar in werkelijkheid
heeft hij er aangeboren talenten
voor. zei een van zijn vele bio
grafen eens. Met uitzondering
wellicht voor ballonvaren.
LONDEN HANS GELEIJNSE
Richard Branson (midden)
poseert samen met zijn
bemanning voor de ballon
die hem in recordvlucht
om de wereld had moeten
brengen. foto epa
