Spijtoptanten maffia
staan weer ter discussie
Voor aanhang
Netanyahu is
logica zoek
Feiten &Meningen
Inspiratie
Opinieweekbladen ten prooi
aan nuchterheid
WOENSDAG 8 JANUAR11997
152
NIEUWSANALYSE
Zullen rechts-extremisten in Israël de onderteke
ning van een akkoord over Hebron zonder meer
slikken? Of zijn er gewelddadige acties te verwach
ten? Na de terreuractie in Hebron door een dienst
plichtige kolonist bereiden leger, politie en veilig
heidsdienst zich op het ergste voor. Dat niet een
linkse, maar een rechtse regering een groot deel
van de stad gaat prijsgeven, maakt het voor radica
len alleen maar onbegrijpelijker.
„We merken aan niets dat een rechtse premier
de verkiezingen heeft gewonnen. Achteraf gezien
hadden we net zo goed op Peres kunnen stem
men", is een veelgehoorde opmerking van kolonis
ten op de Westelijke Jordaanoever. Het heeft me
nigeen tot de overtuiging gebracht dat democratie
kennelijk niets kan veranderen.
„Vier jaar lang hebben we gewacht op een nieu
we regering", zegt Hagi Ben-Artzi, de sinds kort in
Hebron wonende zwager van premier Netanyahu.
„Hij heeft ons beloofd dat hij geen concessies zou
doen. Jarenlang heeft hij zich tegen de Oslo-ak
koorden uitgesproken en nu blijkt dat hij de mees
te van zijn beloften niet nakomt. Dat is gevaarlijk,
want het kan leiden tot de afbraak van Israëls de
mocratie. De mensen hebben er genoeg van als ze
zien dat ze met stemmen niets kunnen verande
ren."
Voor het eerst sinds lange tijd heeft rechts in Is
raël weer een eigen regering. Maar een verande
ring van beleid is niet een kwestie van een druk op
een knop, of het invullen van een stembiljet. Israël
is onder de vorige regering internationale verplich
tingen aangegaan, die het moet nakomen. Boven
dien wordt de nieuwe premier bij alles wat hij doet
op de vingers gekeken door de rest van de wereld.
De 'Yesha-raad', de organisatie van Israëlische
kolonisten in de bezette gebieden, heeft Neta
nyahu maandenlang het voordeel van de twijfel
gegund. Maar het spreekt vanzelf dat het geduld
niet gratis is. Het ligt in de verwachting dat de re
gering na de ondertekening van een akkoord over
Hebron met de
Yesha-raad zal
moeten afreke
nen, waarbij
bouwvergun
ningen de valu
ta vormen. Vol
gens woord
voerder David
Wilder van de
kolonisten zul
len in de Israë
lische enclave
van Hebron
'een paar hon
derd gezinnen'
worden toege
voegd aan de
34 die er al wo
nen. Volgens
hem heeft
Netanyahu dat
al beloofd, het
geen een
woordvoerder
van de premier
wil bevestigen
noch ontken
nen. Ook elders
op de Westelij
ke Jordaanoe
ver zullen ne-
De Yesha-raad is eerder deze week gezwicht
voor de druk van de achterban om opnieuw de
straat op te gaan. Sinds het aan de macht komen
van de nieuwe regering heeft de raad geen beto
gingen meer georganiseerd. De kolonisten, en hun
aanhangers binnen Israël, willen nu onder meer
demonstraties gaan houden voor ambassades in
Tel Aviv 'als tegenwicht tegen internationale druk
op de regering'.
Waarschijnlijk heeft het besluit weinig prakti
sche betekenis. De gevestigde kolonistenleiders
zien weinig in betogingen tegen de regering, om
dat alleen links daarbij gebaat is. Het zou immers
alleen maar duidelijk maken hoe verdeeld het 'na
tionale kamp' op dit moment is. Het gestuntel van
Netanyahu in de eerste zeven maanden van zijn
regering heeft de Likud geen goed gedaan. Minis
ters van die partij verklaren openlijk dat ze tegen
de premier zullen stemmen als deze het Hebron-
akkoord voor goedkeuring aanbiedt. En plaatselij
ke activisten melden dat partijleden als ratten het
zinkende schip verlaten. Ondertussen gonst het
van de geruchten over de stichting van een nieuwe
rechtse partij, die een kruistocht moet voeren te
gen het Oslo-proces.
Het lijkt onvermijdelijk dat marginale rechtse
groepen in de komende maanden geweld gaan ge
bruiken tegen de Palestijnen, en misschien ook te
gen leden van de regering die zij als een groep ver
raders beschouwen. Op het terrein van de He
breeuwse Universiteit in Jeruzalem hingen het af
gelopen weekeinde affiches waarin wordt opgeroe
pen Yasser Arafat te vermoorden. Ze waren ge
drukt door de jeugdbeweging van de rechts-extre-
mistische Moledet, een partij die met twee man in
de Knesset is vertegenwoordigd. De veiligheids
dienst maakte onlangs bekend dat de bewaking
van minister van defensie Mordechai drastisch
wordt opgevoerd in verband met bedreigingen.
De frustraties die bezit hebben genomen van ui
terst rechts kunnen nauwelijks worden overschat.
Hagi Ben-Artzi, die joodse filosofie doceert aan
toekomstige leraren, heeft acht jaar lang nauw sa
mengewerkt met zwager Netanyahu. Hij heeft bij
voorbeeld de Hebreeuwse vertaling verzorgd van
diens boek A Place under the Sun, waarin op het
laatste moment een felle kritiek is opgenomen op
het tweede Oslo-akkoord. „Toen hij oppositielei
der was, heb ik hem geholpen bij het schrijven van
zijn toespraken voor de Knesset, waarin hij het Os
lo-proces fel aanviel", zegt Ben-Artzi. „Tijdens de
verkiezingscampagne heb ik rabbijnen ertoe over
gehaald hem te steunen. Die mensen durf ik nau
welijks nog onder ogen te komen."
„Ik ben bang dat er een golf van geweld zal los
breken. want de mensen die op hem hebben ge
stemd. hebben hun geloof in democratie verloren.
Netanyahu bedriegt de mensen als hij zegt dat het
Hebron-akkoord rust zal brengen. Hij weet zelf dat
het onzin is. Wat we nu zien, doet het ergste vre
zen voor toekomstige onderhandelingen met Syrië.
Netanyahu geeft niets om zijn eigen principes. Het
is nu eenmaal gemakkelijker een Chamberlain te
zijn dan een Churchill."
TEL AVIV AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
Premier Netanyahu. foto ap
derzettingen worden uitgebreid.
Weduwe van lijfwacht Falcone kan niet vergeven
De Amsterdamse redactie van deze
krant is riant gehuisvest op de zolder
verdieping van een grachtenpand. He
gebouw is oud en verwaarloosd, maa
het schitterende uitzicht over de oudi
binnenstad maakt alles weer goed.
Links zie je de Westertoren, rechts de
Nieuwe Kerk en het Koninklijk Paleis op de Dam.
Op het paleisdak torent Atlas met op zijn schouders c
wereldbol. Atlas staat model voor een nieuw Amster
dams logo. Amsterdam, capital of inspiration luidt he
motto waarmee de hoofdstad zich het komend halfje
internationaal wil profileren. Want met het Nederlan
se voorzitterschap van de Europese Unie, staat ook
Amsterdam dit eerste half jaar in de schijnwerpers. D
komende maanden vinden in de hoofdstad vier infor
mele ministerraden plaats. Hoogtepunt vormt op 16.
17 juni de Eurotop. In het kielzog van de vijftien rege
ringsleiders lopen nog eens zo'n duizend delegatiele
den en drieduizend journalisten mee.
Alle reden dus om Amsterdam zo positief mogelijk o\
het voetlicht te brengen. Al was het alleen maar om a
te komen van het negatieve imago rond prostitutie ei
coffeeshops. Zo werd vorig jaar zomer het uitbundig
etaleren van 'porno-ansichtkaarten' aangepakt. Cof
feeshops zijn inmiddels aan strenge regels gebonden
hun aantal moet worden uitgedund. Illegale hoeren
mogen niet meer achter de ramen en hun bordeelhoi
ders zijn onderworpen aan een streng gedoogbeleid.
Ook graffiti is grootscheeps uit de binnenstad verwij
derd. Nu ondergaat de Dam een forse opknapbeurt.
Burgemeester Parijn ontkent ten stelligste dat al die ii
grepen ook maar iets te maken hebben met de Euro
top. In zijn nieuwjaarstoespraak benadrukte hij zelfs,
dat die top geen reden is om de stad op te poetsen. 1^
tegendeel, hij vond het een uitgelezen kans te tonen
hoe Amsterdam de zaken aanpakt.
Speciaal voor dë gelegenheid was het Concertgebouw
voor deze nieuwjaarsbijeenkomst opgeleukt met wat
Europese vlaggen en sterren. Het nieuwe logo werd n
veel tromgeroffel gepresenteerd, maar de ongeveer
tweeduizend aanwezigen kregen de handen er niet ei
voor op elkaar. Lacherig werd het Atlas-logo als een I
aardige representant voor de Gay Games afgedaan. 1
Hoofdstad van inspiratie? Transpiratie ligt meer vooil
hand.
De presentatie van het tijdelijke logo door Patijn deel
wat merkwaardig aan. Nog niet zo lang geleden ergei
hij zich groen en geel aan de verschillende beeldmeF
ken die de gemeentelijke diensten zich hebben toegel
gend. Onlangs verscheen daarover zelfs het boekje 'E
handtekening van Amsterdam'. Daarin worden maai
liefst zestig verschillende toepassingen getoond van Ij
stadswapen van Amsterdam. De drie Andreaskruisen
het wapen leiden in de stad inmiddels een heel eigen
bestaan. Hun uiterlijk varieert van zwaar klassiek tot
terst gestileerd.
In'het oorspronkelijke stadswapen zijn de drie Andrq
kruisen met daarboven de keizerskroon door twee le
wen geflankeerd. In 1947 gaf toenmalig koningin Wil[
helmina het recht daaraan het devies 'Heldhaftig, Vaj
beraden, Barmhartig' toe te voegen. Een onderschei-)
ding vanwege de houding van de Amsterdamse bevo
king tijdens de Duitse bezetting.
De schrijvers van het boekje probeerden nog te achtJ
halen wat de oorsprong van de drie kruisen was. Lani
tijd was aangenomen dat die vernoemd waren naar d
apostel Andreas, die voor zijn kruisiging een kruis mJ
schuine balken vroeg. Een hard bewijs voor dat ver-
band werd echter niet gevonden. De drie kruisen zijr:
waarschijnlijk niet veel meer dan heel simpele merkt}
kens, is hun conclusie.
Wie op straat rondkijkt ziet de drie kruisen op tallozef
manieren geïnterpreteerd. Op gebouwen, op de anti!'
parkeerpaaltjes, trams en bussen, papierbakken en af
der stadsmeubilair. Dat wordt nog even hard aanpot
voor Patijn, wil hij de Eurotop halen. i
Vanuit onze zolderverdieping zie ik die 'ouwe Westef
waken over de stad. Onder de klok het klassieke stadj
wapen. Bovenop de toren de keizerskroon van MaxiB
liaan van Oostenrijk. Dat logo overleeft nog burgemtf
terszat. ji
AMSTERDAM THEA VAN BEEK
1
Zo zag Palermo er uit, een dag na de aanslag op rechter Falcone. archieffoto
Tina Montinaro heeft gezegd
wat steeds meer mensen in Ita
lië denken: de spijtoptanten zijn
moordenaars die praten omdat
ze door de staat worden betaald
en niet omdat ze oprecht tot in
keer zijn gekomen. Ethiek en
gerechtigheid zijn zoek, aldus
de jonge weduwe, die vooral wil
weten hoe zij haar twee kinde
ren moet uitleggen dat de
moordenaars van hun vader op
kosten van de overheid een
riant leven mogen leiden.
Montinaro formuleerde haar
bittere aanklacht tegen wat zij
de omgekeerde wereld noemde
in een Siciliaanse rechtszaal. Ze
stond oog in oog met een groot
aantal van de 51 maffiosi die op
23 mei 1992 haar man, twee an
dere veiligheidsagenten en
rechter Giovanni Falcone en
diens vrouw opbliezen. Vijf van
die maffiosi zijn nu spijtoptant.
„Ik zal nooit vergiffenis schen
ken aan een spijtoptant en wil
ook van hen een schadevergoe
ding. Ik voel mij vernederd en
beledigd door deze vorm van
justitie", aldus Montinaro. Bui
ten de rechtszaal zei ze dat de
wet voor de spijtoptanten moet
worden herzien. Ze hamerde op
het economische aspect en riep
in herinnering dat de spijtop
tant Balduccio Di Maggio on
langs in de rechtszaal onthulde
van de staat een half miljoen
gulden te hebben gekregen en
nog te wachten op het resteren
de miljoen.
Dankzij de bekentenissen van
Di Maggio wist de politie de
baas der maffiabazen, Toto Ri-
ina, te arresteren, maar voor
Montinaro - en vele anderen - is
de prijs die de staat betaalt veel
te hoog. Volgens Montinaro zijn
de premies voor misdadigers
onderhand een stimulans om
eerst maffioso en vervolgens
spijtoptant te worden. Dat het
aantal spijtoptanten inmiddels
1.500 bedraagt, spreekt volgens
de weduwe boekdelen.
De woorden van Montinaro
hebben meteen effect gesor
teerd. Premier Prodi sprak be
gin deze week van een 'ontroe
rend betoog' en gaf de vrouw
gelijk dat er meer aandacht
moet worden besteed aan een
'kosten-baten-analyse' van elke
spijtoptant. Hij beloofde dat de
regering binnenkort met voor
stellen komt. De nieuwe voorzi-
ter van de parlementaire anti-
maffiacommissie, Del Turco, zei
dat de staat 'niet langer voor
Sinterklaas moet spelen'.
Niet iedereen deelt echter de
mening van Montinaro. De
hoofd-procureur van Palermo,
Caselli, zei 'onvoorwaardelijk
respect' voor de slachtoffers van
de maffia te hebben, maar ook
dat het dankzij de spijtoptanten
voor het eerst mogelijk is ge
weest een bres te slaan in de
vesting maffia. Li Gotti, een ad
vocaat van veel spijtoptanten,
was het hiermee eens. „Toen de
wet voor de spijtoptanten nog
niet bestond, waren er geen
spijtoptanten maar werden er
ook geen processen gehouden.
Niet alle nabestaanden van
door de maffia vermoorde per
sonen delen de visie van Tina
Montinaro. Maria Falcone, zus
ter van de vermoorde rechter,
zei zich niet vernederd te voelen
door het gedrag van de staat.
„Het probleem is niet persoon
lijk: we moeten de voordelen
voor de maatschappij als geheel
beoordelen. Ik zeg dan dat de
wet voor de spijtoptanten nood
zakelijk is."
Een enkele Italiaan begint zich
wel af te vragen of er in het
rechtssysteem niet te veel con
sideratie is voor wetsovertreders
die spijt betuigen. Het gevoel
dat boeven steeds vaker op le
gale wijze hun straf weten te
ontlopen, wordt ook versterkt
door de wijze waarop de rege
ring een einde hoopt te maken
aan de corruptie.
Volgens het zojuist bekend ge
worden wetsvoorstel, dat is ge
richt op (hypothetische) gevan
genisstraffen van maximaal drie
jaar, krijgt iemand die meteen
schuld bekent een 'korting' van
33 procent. Als hij of zij de
steekpenningen terugbetaalt of
de aangerichte schade vergoedt,
valt er nog eens 33 procent af.
Voorts mag een model-spijtop
tant de straf die hem rest in de
vorm van huisarrest uitzitten.
ROME EELCO VAN DER LINDEN
CORRESPONDENT
de positie van weekbladen, die je in de
jaren zeventig gewoon moest lezen
wilde je kunnen meepraten. Van hun
toenmalige gedrevenheid is nog maar
weinig over, hun opinies zijn ingeruild
voor de lekker leesbare stuWcen.
Opinies tellen niet meer. Slechts een
enkele columnist weet nog wel eens,
lekker ongenuanceerd, zijn mening te
ventileren, maar daar blijft het bij.
Vreemd is dat niet. Van een opstand
onder de jongeren, zoals twintig of der
tig jaar geleden, is geen sprake meer.
De maatschappij is vemuch-
terd, zakelijkheid is ge
vraagd. In een samenleving
vol nuance lijkt nauwelijks
meer plaats voor opinie
weekbladen.
Weekbladen als Vrij Neder
land en De Groene Amster
dammer krijgen het moei
lijk. Na de rijke jaren zeven
tig, gevolgd door een diep
dal en hervormingen in de
jaren tachtig, moeten zij
zien te overleven in de lau
we, marktgerichte en com
merciële jaren negentig. Zij
moeten het hoofd boven
water houden in concurren
tie met de midweekse en de
weekeindebijlagen van de
kranten.
Het is nog maar de vraag of
dat lukt. Vrij Nederland, dat
in 1980 wekelijks ruim
120.000 exemplaren ver
kocht, slijt er nog slechts
90.000. De Groene, dat zich
immer wars toont van mo
deverschijnselen en jaarlijks
zijn lezers om een extra do
natie vraagt, lijkt de grens
van 15.000 abonnees maar
niet te kunnen overschrij
den.
Alleen Elsevier, dat zich
Martin van Amerongen. foto gpd vooral richt op de rechter-
Het aanstaande vertrek van hoofdre
dacteur Martin van Amerongen (De
Groene Amsterdammer) kan worden
gezien als een trendbreuk. Hij geldt als
een weekblad-journalist pursang, die
echter opstapt omdat hij 'het spinrag'
in zijn hoofd wil kwijtraken. Zijn ver
trek volgt kort op de pensionering van
die andere weekblad-coryfee, hoofdre
dacteur Rinus Ferdinandusse (Vrij Ne
derland). Met hun weekbladen hielpen
zij in de jaren zestig en zeventig Neder
land te vormen. Dat het vuur bij Van
Amerongen is gedoofd, zegt wat over
kant van de lezersmarkt, lijkt de teloor
gang van de opinieweekbladen niet te
deren. Dankzij meer kleur, meer gra
fiekjes en vooral kortere stukken houdt
dat blad de groei erin. Maar ook hoofd
redacteur Hendrik-Jan Schoo betreurt
het verdwijnen van tegendraadsheid in
de journalistiek.
Van Amerongen noemde zich in 1986 -
terecht - de 'Assuandam' tegen de
grijsheid, en De Groene 'een special-
interest krant'. „Wij durven het bij
voorbeeld best aan om over drie pagi
na's een ingewikkelde Nijmeegse filo
soof aan het woord te laten, wat zelfs
de NRC, respectievelijk De Volkskrant
niet aandurft."
Als tribune van dit soort zaken mag De
Groene bestaansrecht hebben, hele
maal zonder restyling ging het niet.
Sinds de jaren zeventig is de krant toe
gankelijker geworden. Verhalen berei
ken de drie pagina's vrijwel nooit
meer, hoewel de bladspiegel tegelijker
tijd een stuk kleiner werd.
Het aanstaande vertrek van de hoofd
redacteur komt op een moment van
onzekerheid voor het weekblad. Ook
de voorzitter van het stichtingsbestuur
treedt af. De positie van directeur Con
stant Vecht is onduidelijk geworden nu
hij een antiekzaak heeft overgenomen.
De nieuwe hoofdredacteur, of hoofdre
dactrice, wacht een schone lei. Hij of
zij zal het blad een nieuwe impuls
moeten geven. Het zal wel neerkomen
op meer cultuur en meer zachte sector
en vooral de lezer meer opzoeken. Het
voorbeeld van HP/De Tijd, dat na een
dreigend faillissement door uitgeverij
Audax is gered en in dat proces ingrij
pend van karakter veranderde, maakt
dat meer dan duidelijk. En Vrij Neder
land heeft dat proces ook doorge
maakt.
Ferdinandusse - 31 jaar lid van de
hoofdredactie - geldt als de drijvende
kracht achter de enorme groei van het
blad in de jaren zeventig. Dat was de
periode waarin ellenlange verhalen -
In Italië liggen de spijtoptanten, de ex-maffiosi die in ruil voor hun bekentenissen van de staat
strafkorting en een uitkering krijgen, al geruime tijd onder vuur. Maar het hek is van de dam nu
de weduwe van de door enkele spijtoptanten vermoorde lijfwacht van rechter Falcone zich heeft
geschaard bij de critici.
soms zelfs in meerdere afleveringen -
een plaats vonden. Zo werd met
Zwolsman afgerekend, met het Neder
landse communisme, de relatie tussen
Lubbers en Koeweit passeerde de re
vue, het ABP kwam aan de schandpaal.
Alles werd door de lezer gevreten. VN
leek onaantastbaar, het blad werd ge
zien als maat van de Nederlandse jour
nalistiek. Daarom kwam de val zo on
verwacht. Plotseling ontstonden bar
sten in het hechte front van oude en
nieuwe VN-journalisten. Zoals zij de
dagbladen hadden behandeld, zo wer
den zij in de jaren tachtig
zelf slachtoffer van een me
dia-hetze.
Alle ruzies lagen op straat en
de lezers vluchtten weg. In
de woorden van de huidige
hoofdredacteur Joop van
Tijn: „Een tijdperk was voor
bij." De krant werd een ma
gazine, redacteuren werden
ontslagen maar de kritische
ondertoon bleef behouden,
aldus Van Tijn.
Toch is de 'scoop' van het
plagiaat van René Diekstra
van een ander kaliber dan
de onthullingen over Lock
heed en prins Bernhard. En
het signaleren van machts
misbruik door het Zwart Be
raad in de Bijlmer behandelt
het blad anders dan het op
treden van ministers als Ru-
ding en Biesheuvel die door
de letterkundige Hugo
Brandt Corstius, alias Piet
Grijs, volstrekt werden afge
brand.
Dat vuur ontbreekt in de
moderne VN. Meer nog dan
De Groene, dat in ieder ge
val nog veel kinky parties in
zijn kolommen doet, is Vrij
Nederland verburgerlijkt.
Het is met succes doorge
schoven naar het politieke
en maatschappelijke midden, hcj,
dat ook de middelmatigheid in
hand heeft gewerkt. C
Twintig jaar geleden was het onii
baar maar vandaag hoeft een VT|
zelfs niet meer links te zijn om li-
te waarderen. Hooguit helpt hen.
lezer enige affiniteit heeft met hl]
en wee van de PvdA. Maar is day
lirikse partij?
