'Toneel moet af en
toe 'n stomp geven'
Bekladder schilderij Malevich ziet zijn daad als kunst
De graadmeter van de Nederlandse pop
Cultuur&Kunst
IRob Scholte
schrijft
'biografie'
Imponerend vluggertje
LL Cool J in Ahoy'
DINSDAG 7 JANUAR11997
chef jan rijsdam. 071 -5356444
Boude wijn de Groot in Alphen
alphen aan de run» Boudewijn de Groot komt met een nieuw
programma: Een Nieuwe Herfst. De eerste voorstelling is mor
gen in het Parktheater in Alphen aan de Rijn. Het programma
bestaat uit een combinatie van nieuwe liedjes en toppers van
toen. Als zanger van een maaschappij-kritisch, poëtisch en ont
roerend repertoire trok hij in de jaren zestig en zeventig in Ne
derland en België een groot publiek. De 'troubadour' wordt be
geleid door een zesmansformatie onder leiding van Jakob Klaas-
se. Het tournee-overzicht loopt voorlopig tot en met 31 mei. Een
Nieuwe Herfst wordt in totaal 56 keer in België en Nederland
opgevoerd.
Concertgebouw vestigt record
amsterdam Het Concertgebouw in Amsterdam heeft vorig jaar
met 664 evenementen 734.317 bezoekers getrokken. Dat is ruim
5000 meer dan in 1995 en 50 procent meer dan het gemiddelde
in de jaren tachtig. Bij concerten is het aantal bezette stoelen
opgelopen tot 80 procent, zo heeft de leiding van het Concertge
bouw gisteren meegedeeld. Het grootste deel van de stijging van
het bezoekersaantal is te danken aan concerten die het Concert
gebouw zelf organiseert.
Musical-componist Lane overleden
new york De Amerikaanse Broadway-musicalcomponist Bur
ton Lane is zondag op 84-jarige leeftijd overleden. Lane, die sa
menwerkte met tekstschrijvers als Alan Jay Lerner en Ira
Gershwin, was al lange tijd ziek. Lane heeft meer dan twintig
Hollywood- en Broadwaymusicals op zijn naam staan, waarin
sterren speelden als Al Jolsön, Fred Astaire, Judy Garland, David
Wayne en Mickey Rooney. Zeer bekend werden zijn liedjes Dan
cing on a Dime, How About You, On a Clear Day You Can See
Forever en Everything I Have Is Yours.
Bainbridge krijgt Whitbread-prijs
Londen De Britse schrijfster Beryl Bainbridge krijgt de Whit-
bread-prijs voor haar roman Every Man for Himself, over de on
dergang van het schip de Titanic in 1912. De prijs, waaraan een
bedrag van 21.000 pond (ongeveer 62.000 gulden) is verbonden,
is na de Booker Prize de belangrijkste Britse literatuurprijs. In
haar boek vertelt de 62-jarige Bainbridge de ondergang van de
Titanic vanuit het gezichtspunt van de neef van de reder. De jury
spreekt van een onvergetelijke roman. Bainbridge won in 1977
ook al de Whitbread-prijs. Zij liet nu onder anderen de winnaar
van de Booker Prize, Graham Swift, achter zich. De Ier Seamus
Heaney, die in 1995 de Nobelprijs voor literatuur won, kreeg
voor zijn dichtbundel The Spirit Level de Whitbread-poëzieprijs.
amsterdam anp
De kunstenaar die zaterdag in het Stedelijk Mu
seum een schilderij van Malevich bekladde, staat
bekend om zijn performances waarbij hij kunst
werken vernielt. Zijn „politiek culturele actie"
waarbij hij met groene verf een dollarteken op
het doek spoot, is dan ook geen uiting van frus
tratie: het is kunst. Dat bleek gisteren tijdens een
persbijeenkomst in het museum. Het schilderij -
een wit kruis op een grijze ondergrond - is voor
15 miljoen gulden verzekerd. Aanvankelijk dacht
restaurator Elisabeth Bracht dat het doek total
loss was, maar ze wist de groene verf met terpen
tine snel te verwijderen. Bracht verwacht dat het
schilderij volgende week weer te zien is.
Vorig jaar verrichtte de 40-jarige Alexander
Brener uit Moskou een vergelijkbare „performan
ce" door tijdens de opening van een tentoonstel
ling in Stockholm een kunstwerk van de Chinees-
Amerikaanse kunstenaar Wenda Gu te vernielen.
Als vorm van kunst copuleerde hij ook voor het
Poesjkin Museum. Directeur Rudi Fuchs wijst de
„interventie" van de kunstenaar af. Zo'n artistiek
experiment vindt hij ziekelijk. „Het museum
heeft altijd gestaan voor een maximum aan vrij
heid. We zijn openbaar, want anders worden we
een gevangenis van de kunst, maar dit wijzen we
ten zeerste af."
Abstracte kunst is al eerder doelwit geweest van
acties. In 1986 werd Who's afraid of red, yellow
and blue van Barnett Newman vernield. In juni
schreef een Amerikaanse kunstenares „crap"
(rotzooi) op een effen oranje kleurig doek van
Sigmar Polke. Na die acties trof het museum ex
tra veiligheidsmaatregelen, maar Fuchs is niet
van plan de kunst achter glas en prikkeldraad te
plaatsen, of onder stroom te zetten. „Het genot
voor honderden anderen zou dan worden ver
pest." Het bekladde schilderij, getiteld Suprema
tisme 1920-1927, was tot voor kort alleen achter
glas te zien. Na een restauratiebeurt, waarbij alle
schilderijen van de Russische kunstenaar Kazimir
Malevich (1878-1935) uit de collectie onder han
den werden genomen, liet Fuchs het weg. Hij wil
ook het glas van de Mondriaans verwijderen.
„Een schilderij onder glas geeft kilte, alsof je het
door ijs ziet. Dan kun je het net zo goed in de kel
der laten."
Brener was speciaal voor zijn actie naar Am
sterdam gekomen. Na zijn daad meldde hij zich
direct bij een suppoost. „Ik ben een terrorist in de
kunst", verklaarde hij later tegen een recher
cheur. Gistermiddag werd hij aan de rechter
commissaris voorgeleid. Justitie was niet bereik
baar voor commentaar.
Ton Vorstenbosch belooft spannende 'Stille Kracht'
„Het Nederlandse publiek heeft behoefte aan groots op
gezet toneel, spektakel", zegt Ton Vorstenbosch. Daarom
gaf producent Jacques Senf hem de opdracht voor de ko
mende drie seizoenen toneel voor een breed publiek te
schrijven. Twee stukken staan al vast: volgend jaar is zijn
visie op het leven van koningin Wilhelminia te zien en op
16 januari gaat 'De stille kracht' in Utrecht in première.
Een bewerking van de grote roman van Louis Couperus,
een van oosterse mystiek doordrongen Nederlands dra
ma uit het Indië van honderd jaar geleden, rond de on
dergang van een goedwillend bestuurder. Volgens Vor
stenbosch symbolisch voor de band tussen Nederland en
Indië.
Madonna: dochter met bijbel
en zonder tv opvoeden
j De Amerikaanse popster Ma-
donna wil dat haar in oktober
geboren dochter Lourdes Maria
later de bijbel leest en niet afge
stompt raakt door het kijken
naar de tv. Dat zegt zij in de fe-
bruari-editie van het Britse
maandblad She.
„De televisie is een gif. Kinde
ren voor de tv zetten in plaats
van ze te laten lezen, met ze te
praten en ze aan te moedigen
met andere mensen te praten is
een zware vergissing. Helaas ge
beurt dat met veel kinderen",
meent de zangeres en actrice.
Madonna wil ook dat haar
dochter christelijke waarden
leert. „Zij zal zeker het katholi
cisme leren kennen. Ik wil dat
|mijn dochter de bijbel leest,
maar ik zal haar uitleggen dat
het om verhalen gaat die men
sen hebben.verzonnen om an
deren iets te leren eri dat het
niet om regels gaat."
De 38-jarige moeder verde
digt ook haar keuze om zonder
getrouwd te zijn een kind te ne
men. „De mensen veroordelen
mijn keus een kind te hebben
en met getrouwd te zijn enorm,
alsof ik de eerste ben die dat
doet. Om verschillende redenen
word ik als anti-gezins-symbool
beschouwd. Maar ik ken genoeg
getrouwde mensen met een
slechte onderlinge verhouding.
Het huwelijk garandeert niets."
„Het belangrijke is dat je lief
de hebt", vervolgt Madonna.
„Die kan er met het huwelijk
zijn, of zonder, en even goed bij
een ongetrouwde ouder."
amsterdam hans visser
Vorstenbosch bewerkte eerder
literatuur voor hét theater, zoals
Frederik van Eedens roman
'Van de koele meren des doods'.
„Ik heb een lange lijst boeken
die ik graag zou bewerken.
Daarop stond de 'De stille
kracht' bovenaan. Als een van
de weinige romans van het fin
de siècle blijft hij overeind."
Vorstenbosch schreef voor
negentien acteurs een naar zijn
zeggen kleurrijk, spannend
stuk. Peter Tuinman speelt Van
Oudijck, resident van het fictie
ve plaatsje Laboewangi. Margo
Dames is zijn echtgenote, die
overspel pleegt met onder an
deren de zoon van de resident
uit diens eerste huwelijk. Linda
van Dijck is mevrouw Eldersma,
spil van de Hollandse gemeen
schap, de 'ogen' van Coupperus.
Het was voor Vorstenbosch
lastig om van dit complexe boek
toneel te maken. Vooral omdat
Couperus niet veel dialogen
schrijft, maar wel veel situaties
schildert. „Je moet dus veel scè
nes zelf uitwerken, of zelfs erbij
schrijven."
Het verhaal behandelt de bot
sing tussen twee culturen. Tus
sen een samenleving die wil or
denen en een grillige wereld die
meegaand is en hiërarchisch,
die leeft in een andere realiteit.
Zo staat Van Oudijck met zijn
goede bedoelingen tegenover
een lichtelijk louche en corrupte
adel. Dat roept spanningen op
en dat maakt het verhaal inte
ressant."
Het drama in het stuk ligt bij
de Europeanen en vooral bij de
goedwillende bestuurder die
toch onderuit gaat. „Een meta
foor voor wat er in heel Indië
aan de hand was. Nederland en
Indië pasten met bij elkaar.
Daarmee is het boek veel radi
caler dan' bij voorbeeld 'Max
Havelaar' van Multatuli. Hij was
een romanticus die het systeem
niet wilde veranderen, maar be
ter wilde toepassen. Dat boek is
wat overschat, een pamflet. Al
was het qua vorm enorm ver
nieuwend", aldus Vorsten
bosch.
Een ander aspect van het ver
haal vormen de etnische tegen
stellingen. „Bij voorbeeld de
vermenging van bloed. Van Ou
dijck wil ondanks zijn verlichte
denkbeelden, het bloed in zijn
familie 'zuiver', Europees, hou
den. En dat terwijl hij kinderen
heeft met gemengd bloed. In
feite zit daar de actualiteit van
het verhaal."
„Toen de acteurs voor de
Indonesische rollen auditie de
den, hebben we ze verteld dat
zij in hun rollen ten opzichte
van de Nederlanders de onder
geschikten en zelfs de bedien
den zouden moeten spelen. Een
probleem is dat nooit geweest.
Iedereen begrijpt dat elke rol
hier belangrijk is."
Toen het boek in 1900 ver
scheen viel menigeen over de
erotiek. Het verbaasde Lodewijk
van Deyssel dat Couperus sprak
over Leonies 'onderbuik' en
'billen'. Trouwens, toen in het
seizoen 1973/74 een televisie
bewerking werd uitgezonden,
had heel Nederland de mond
vol over Pleunie Touw, die als
Leonie naakt in beeld ver
scheen.
Maar terecht had Coupems
oog voor de erotiek waarvan het
leven in Indië is doortrokken.
„Je leest gewoon hoe de sekua-
liteit het leven daar ondermijnt.
Hoe het occulte en erotische
met elkaar zijn verweven in een
sensuele cultuur. Erotiek is daar
zo vanzelfsprekend en dat komt
er in het stuk ook uit."
Er kan tegenwoordig geen
film, boek of toneelstuk ver
schijnen of Nederland plaatst
zijn Indische verleden in een
kwaad daglicht. Vorstenbosch:
„Ik geloof dat er nu pas is be
gonnen aan een verwerkings
proces. Indië is lang weggemof-
Margo Dames, Peter Tuinman en Linda van Dijck (v.l.n.r.) in de toneelbewerking van De Stille Kracht.
feld. Maar we hebben in Neder
land altijd een gevoel dat we het
ethisch goed hebben gedaan.
Dat was ook zo met Screbreni-
I amsterdam anp
Rob Scholte schrijft op verzoek
van Uitgeverij Vassallucci zijn
autobiografie. De kunstenaar
spreekt zelf van een biografie.
Na de bomaanslag eind 1994
waarbij hij beide benen verloor,
heeft hij zijn rijbewijs moeten
inleveren. Een 'auto'-biografie
is dan niet zo op zijn plaats,
vindt Scholte.
Vassallucci heeft Scholte be
naderd omdat hij een fenomeen
is, een kunstenaar die ook inter
nationaal interessant is, aldus
Oscar van Gelderen. De uitge
verij bracht eerder biografieën
van Bardot en Rabin uit. In april
v verschijnt de geautoriseerde
biografie van Johan Cruijff door
Barend en Van Dorp. De biogra
fie van Scholte ligt in september
in de winkel.
Scholte is nu nog bezig aan
het boek waarin hij een 'knal
harde beschrijving van de facts'
jgeeft. „Honderd procent de
waarheid en niets anders dan
de waarheid, zo helpe hem God
I almachtig", zo schrijft hij in de
r catalogus van Vassallucci.
Wie verantwoordelijk is voor
de aanslag op zijn leven is nooit
bekend geworden. Eerder dit
jaar zei de schilder voor hon
derd procent zeker te weten wie
de dader is: een tot voor kort
bevriende dichter. De Amster
damse politie zag geen aanlei
dingen om de uitlatingen nader
te onderzoeken.
RIEU - André Rieu geeft dit jaar
voor het eerst geen concert
meer op Aswoensdag in Maas
tricht. Het traditionele Hierin-
gebietekonzert op Aswoensdag
jin het Maastrichtse Mecc bracht
de afgelopen jaren steeds dui
zenden mensen op de been.
Dat er een einde komt aan de
I traditie van de vermaarde con
certen is het gevolg van de mu
zikale successen van de gevier
de Maastrichtseorkestleider in
binnen- en buitenland.
Noorderslag uitgebreid met Euroslag en seminar
groningen jacob haagsma
Naar bands uit het noorden des
lands is het met een kaarsje
zoeken op het komende Noor-
derslag-festival, de zelfbe
noemde graadmeter van de
Nederlandse pop. Toch blijven
er nog een kleine drie dozijn
Nederlandse bands over, die
komende zaterdag hun kun
sten zullen vertonen in de Gro
ninger Oosterpoort. „Het is ie
der jaar toch weer een klus om
er een mooi plaatje van te ma
ken."
Sinds Noorderslag mim tien
jaar geleden van start ging, is
het festival uitgegroeid tot een
belangrijke graadmeter van de
stand van zaken in de Neder
landse pop. Zowel bands als
lieden die meer achter de
sghermen van de 'biz' werk
zaam zijn, reizen massaal af
naar het hoge noorden. Om die
laatste categorie nuttig bezig te
houden en de gebruikelijke
wandelgangen-taferelen meer
te structureren, is het Neder
lands Popmuziek Seminar in
het leven geroepen: twee dagen
praten op hoog niveau over
pop in het kikkerland en de
mogelijkheden daarbuiten. De
avond voor Noorderslag is er
bovendien Euroslag: een
'showcase'-festival waar bands
uit heel Europa zich presente
ren aan publiek en 'biz'.
Maar er is een belangrijk ver
schil tussen Euroslag en Noor
derslag, en dat gaat verder dan
de geografische spreiding:
laatstgenoemd festival wordt
verspreid over verschillende za
len in de Groninger binnenstad
gehouden. „Euroslag heeft niet
de pretentie om een overzicht
te bieden", zegt Peter Sikkema,
popprogrammeur van De Oos
terpoort en, gedekt door een
programmacommissie, verant
woordelijk voor de invulling
van beide festivals. „We geven
André Manuel Krang, te zien op Noorderslag. foto adri karsenberc
Europese bands de gelegenheid juiste mensen te bereiken,
zich te presenteren voor het Want er lopen ook allerlei festi-
publiek en de muziekindustrie, valorganisatoren rond, en die
Het is een goede manier om de kunnen dan meteen aan het
boeken slaan."
Door een vervelende samen
loop van omstandigheden valt
de dansmuziek in Euroslag-
verband buiten de boot, terwijl
die muziek juist op het Europe
se continent in volle bloei staat.
Op Noorderslag zou zoiets ab
soluut met kunnen, want daar
bestaat die overzichtspretentie
uitdrukkelijk wel. „Het is hele
maal niet zo moeilijk om drie
dozijn bands bij elkaar te zet
ten", verzucht Sikkema. „Maar
het is elk jaar weer een klus om
er een mooi plaatje van te ma
ken. Om drie dozijn bands neer
te zetten die ertoe doen, om lij
nen uitte zetten".
Dansmuziek
Een paar van die lijnen wijzen
inderdaad naar de dansmuziek,
ook in Nederland groter dan
ooit te voren. De kelder van de
Oosterpoort is tijdelijk omge
doopt tot 'drum 'n' basement'
en biedt ruimte aan de Neder
landse interpretatie van de
drum 'n' bass, de hectische
dansmuziek die draait om ver
snelde en verknipte ritmefrag
menten en extreme geluidsma
nipulaties. „Dansmuziek is van
wezenlijk belang. Drum 'n
bass-avonden lopen ook in de
jongerencentra steeds beter."
De kleine zaal biedt ruimte
aan een wat bredere opvatting
van dansmuziek. Topper hier is
Ebo Man, de man die zich bij
de vorige Noofderslag-editie
enorm in de kijker speelde en
vervolgens niet zijn reputatie
vestigde via platen, zoals te
doen gebruikelijk in deze sec
tor, maar live, op de grote festi
vals. „Het is altijd moeilijk te
zeggen in hoeverre een band
doorbreekt naar aanleiding van
Noorderslag", zegt Sikkema.
„Maar in het geval van Ebo
Man, en ook het Drentstalige
Skik, heeft het zeker een rol ge
speeld. Het is gewoon een goe
de gelegenheid om je aan de
hele pers te laten zien."
Een heel ander sfeertje zal er
hangen in het tot Salon Drama-
tique omgedoopte restaurant.
Daar wordt een belangwekken
de tendens gesignaleerd: het
toenemende belang van het
theatercircuit. Veel groepen la
ten de niet altijd optimale om
standigheden in de onder druk
staande jongerencentra achter
zich en zoeken het in het
pluche. Daar zit het niet alleen
lekkerder, er is ook geld te ha
len. Het publiek volgt die groe
pen graag, alleen: het is niet al
tijd hetzelfde publiek.
Popprijs
Sikkema: „Het poppubliek is
veel breder dan wat er in de
jongerencentra komt. Die men
sen zijn gemakkelijker naar
theaters en concertzalen te lok
ken." Daarom wordt pop in
'culturele' kringen ook steeds
serieuzer genomen. „Het heeft
een grote maatschappelijke
functie, ook in bijvoorbeeld het
minderhedenbeleid. Pop is
laagdrempelig, je ziet altijd veel
mensen uit etnische bevol
kingsgroepen bij reggae en we
reldmuziek. George Clinton,
die trok veel Molukkers bij
ons."
Op Noorderslag spelen onder
anderen Total Touch, The
Gathering, Johan, Skik, De kift,
Beeswamp, Caesar, Soviet Sex,
Bloem, André Manuel Krang,
Frédérique Spigt en vele ande
ren. Bovendien wordt tijdens
het festival bekendgemaakt wie
de Popprijs heeft gewonnen.
Op Euroslag spelen groepen uit
Groningen, alsmede uit de rest
van Europa, zoals Sawt El Atlas
(Frankrijk), Marousse (Frank
rijk), Gordon (Zweden), Keaton
(België), Easy Aloha's (Amster
dam).
foto castel koeleman
„Ook daar ging het om ver- boodschap willen uitdragen. Je
raad, domheid, slechte informa- moet amuseren, ontroeren en af
tie en de onveranderlijkheid van en toe eens een stomp in de
het menselijk hart. Toch moet maag willen geven. Dat maakt
je in het theater niet alleen een zo'n toneelstuk veel gelaagder."
Love Cool James op Nederland
se bodem. Temeer daar de 28-
jarige New Yorker - geboren Ja
mes Scott Smith, al rappend
vanaf zijn negende en in 1987
internationaal doorgebroken
met 'I Need Love' - in feite een
energieverslindende one-man
show opvoerde. Bijgestaan door
een voortdurend op de achter
grond opererende scratcher
kwam er halverwege alleen nog
even een oogstrelend danseres
je aan te pas. Uiteraard voor het
(helpen) plaatsen van een reeks
ondubbelzinnige 'lustaccenten',
waarbij de zichtbaar afgetrainde
rapvedette uit New York zich
niet altijd even vrouwvriendelijk
uitte.
Verder predikte deze sobere
LL - zoals verwacht - bovenal
braafheid, positivisme en naas
tenliefde. Zijn voornaamste
boodschappen: Laten we zuinig
zijn op onze kinderen, onze toe
komst en laten we elkaar lief
hebben in plaats van met elkaar
te blijven vechten. Met deze en
aanverwante zoete woorden,
die perfect aansluiten op zijn
zwoele (achtergrond)muziek, is
er voor LL Cool J aan deze kant
van de oceaan een breder pu
bliek dan voor zijn agressievere
genregenoten, met name de in
Amerika zeer populaire
gangsta-rappers. Logisch dat
TWR Concerts met hem, voor
dat hij gisteren weer naar huis
vloog, maar al te graag een prin
cipe-afspraak maakte over zijn
deelname aan het tweede Real
Hot Rhythm Blues-festival op
8 juni in de Kuip.
recensie louis du moulin
Concert LL Cool J. Voorprogramma
Deams en E-Life. Gehoord: 4/1. Ahoy'
Rotterdam.
Wie Regilio Tuur het zwijgen
kan opleggen moet natuurlijk
van goede huize komen. LL Co
ol J stuntte dan ook zaterdag
avond in Ahoy' door de als pre
sentator optredende Rotter
damse bokskampioen op het
podium met de mond vol tan
den achter te laten. Geen van de
mim 6000 bezoekers had echter
oog of oor voor dat pikante de
tail, omdat de flitsende 'ver
dwijntruc' van de Amerikaanse
hiphopheid ook het abrupte
einde bleek te betekenen van
zijn optreden dat na amper drie
kwartier net op volle toeren leek
te zijn gekomen.
Aan ceremoniemeester Tuur
dus de zware taak om de mor
rende massa uit te leggen dat
deze gang van zaken toch echt
de normale praktijk was. Achtér
de schennen dacht organisator
TWR Concerts daar evenwel an
ders over en sommeerde LL Co
ol J terug te keren naar zijn
speelplaats. The Prince of Hip
hop gaf zowaar gevolg aan dat
dringende verzoek: door Chaka
Khan's 'Ain't Nobody' als hap
klaar toetje op te dienen neutra
liseerde hij binnen een handvol
minuten alsnog heel wat onge
noegen.
Kort, maar wel uiterst krach
tig en daarom zeker impone
rend, deze rentree van Ladies
Sinatra opnieuw in ziekenhuis
los angeles ap
Frank Sinatra is gisteren opnieuw opgenomen in het ziekenhuis. Er
is niet bekend gemaakt waarom. Twee maanden geleden bracht Si
natra, die op 12 december 81 jaar is geworden, acht dagen in een
ziekenhuis door wegens een beknelde zenuw en longontsteking. Al
snel gingen geruchten dat het slecht gesteld was met de gezond
heid van de zanger. Zijn woordvoerster Susan Reynolds liet weten
dat er geen informatie zal worden gegeven en dat Sinatra verwacht
binnen een dag weer naar huis te mogen.
