Bijna niemand vertrouwt een politicus
jeneraties op een rij
'Wij hebben altijd geknokt'
'Verloren generatie
blijkt grote winnaar'
iele-
neraties zijn in en leiden al-
rake stereotyperingen.
;e generatie kent zo zijn eigen
ringen. In de jaren zestig
ken hippies, provo's en
igharig tuig aan ons voorbij,
izems, pleiners en dijkers be-
irden alweer tot het verle-
De Babyboomers, de Yup-
(Young Urban Professio-
Is), de Dinkies (Double Inco-
No Kids) de Computerge-
ratie en de Nix-generatie
elkaar in razend tempo
De media onderzochten en
noemden. Het hokje bleek
te nauw korset om
lit lekker te passen,
jaren zestig vormen nog
eds in vele hoofden een
ié jukvlak met de voorgaande
riodes en de scheiding tussen
generatie van voor en na de
rlog. De vooroorlogse genera-
kenmerkte zich door een ste-
rteling in de zuilenstruc-
ir, door gezagsgetrouwheid,
hoog arbeidsethos, spaar-
imheid, soberheid, zelfbe-
ersingeen strenge seksuele
iraal en behoudendheid. De
van na de oorlog kwa-
:n daartegen in het geweer,
ijverden voor politisering,
lancipatie, democratisering,
suele vrijheid, rock 'n roll en
erantie.
generatieconflicten barstten
de jaren zestig los en mani-
lerden zich op nationaal ni-
iu onder meer tijdens de rel-
bij het huwelijk van Beatrix
Claus. Het dreinde door tot
de jaren zeventig, maar daar-
het betrekkelijk rustig ge-
rden tussen de generaties,
vraag is of dat schijn is of
rkelijkheid. Ligt er een tijd-
(n die elk moment af kan
of tikt hij gewoon de tijd
lelijk
een j(
p de
4190 m;
vraag stond centraal in de
D Generatie Enquête. Er is
lozen uit een serieus weten-
lappelijk model, van de
ïchtse socioloog Henk Bec-
Hij heeft het onderscheid in
generaties niet alleen tref
fend, maar ook voor een groot
publiek toegankelijk verwoord
in het boek Generaties en hun
kansen. Zijn indeling, bij de en
quête ook gevolgd door het IVA
Tilburg, luidt als volgt:
de VOOROORLOGSE genera
tie (geboren tussen 1910 en
1930). Deze generatie heeft de
economische crisis van de jaren
dertig en de Tweede Wereldoor
log aan den lijve ondervonden.
Trefwoorden: spaarzaamheid,
zuinigheid, soberheid, trouw
aan het gezag, hoog arbeids
ethos, afkeer van politiek extre
misme en maatschappelijke
wanorde. Ze zijn allemaal met
pensioen.
de STILLE generatie (geboren
tussen 1930 en 1940). Deze ge
neratie heeft het einde van de
Tweede Wereldoorlog meege
maakt en geprofiteerd van de
naoorlogse wederopbouw van
Nederland. Een generatie met
een uitstekende positie en dito
inkomen op de arbeidsmarkt.
Zij hebben dezelfde traditionele
normen en waarden als de
vooroorlogse generatie. Aversie
tegen grote ideologieën en wei
nig bereidheid tot politieke ac
tie. Grotendeels al met VUT.
de PROTEST generatie (gebo
ren tussen 1940 en 1955). Ge
vormd in de jaren vijftig, zestig
en zeventig. Welvarende veilige
jaren, maar ook roerig met veel
politiek protest. Vanwege de
enorme omvang ook wel baby
boomers genoemd. Deze gene
ratie was verantwoordelijk voor
de culturele revolutie. Sterk ge
kant tegen burgerlijke waarden,
ouderwets recht en gezag. Voor
standers van gelijkheid in
macht en inkomen, seksuele
vrijheid, zelfontplooiing en
emancipatie. Verlaat vanaf 2005
het arbeidsbestel.
de VERLOREN generatie (ge
boren tussen 1955 en 1970).
Ontleent haar naam aan de eco
nomische stagnatie en jeugd
werkloosheid die hun begin-
Vijf generaties in beeld gebracht. Vandaag de resultaten van een door de Geassocieerde Pers
Diensten (GPD), waarbij deze krant is aangesloten, gehouden enquête onder de verschillende
generaties. Ook het eerste van vijf portretten van een vertegenwoordiger van een generatie.
i dinsdag verdere verhalen en portretten van en over de verschillende generaties.
PORTRET: VOOROORLOGSE GENERATIE
L 'JÊ
De protestgeneratie, geboren tussen 1940 en 1950, in haar gloriedagen v
nende volwassenheid teister
den. Nog net in het staartje van
de culturele revolutie, volop in
de materialistische reactie en
no nonsens-mentaliteit die
daarop volgde. Zijn minder kri
tisch over de bestaande orde,
minder politiek geëngageerd.
Voelen wel voor persoonlijke
groei. Doorwerken na hun 65e?
de PRAGMATISCHE generatie
(geboren na 1970). Opgegroeid
in de nuchtere jaren negentig.
Accent ligt sterk op zakelijkheid,
haalbaarheid, efficiëntie. Le
venskansen betrekkelijk gun
stig, numerieke omvang is klein,
bovendien is de economie aan
getrokken. Goede startpositie
en goede perspectieven voor de
carrière. Diepzinnige ideologie-
en en politieke filosofieën zijn
aan deize generatie niet besteed.
Wim de Beer (86) is al
meer dan twintig jaar ge
pensioneerd. Hij voelt zich
niet behoren tot een gene
ratie. ,,Ik behoor hier tot
de uitblinkers in het
Bartholomeus Verzor
gingstehuis. We zijn nog
samen, we wandelen nog,
kunnen nog veel zelf, we
gaan wel eens koffiedrin
ken hier, maar verder ne
men we niet veel deel aan
de gemeenschappelijke
activiteiten. Oh, dat be
doelt u met een generatie!
Nee, daar voel ik me niet
in thuis. Ik heb twee oor
logen meegemaakt zeg."
,,Mijn oom was accoun
tant, dat moest ik ook
worden. Ik heb mijn
mulo-B-diploma gehaald.
En daarnaast nog wat di
ploma's in de avonduren:
talen, boekhouden, steno
en typen. Ik begon op de
administratie bij een paar-
denverzekeraar in Utrecht.
Daarna ging ik over naar
de boekhouding van een machinefabriek en later
nog weer een apparatenfabriek. Ik heb mijn hele
leven administratief werk gedaan.
„Maar bij een carrosseriebedrijf werd ik plotse
ling gebombardeerd tot chef publiciteit. Ik had
veel versjes en operettes geschreven voor de
mensen, daar kenden ze mij van. Daar lag mijn
hart ook wel. Zo ben ik via-via bij een chemisch
bedrijf in Uithoorn terecht gekomen. Maar daar
hadden ze na allerlei fusies geen behoefte meer
aan een chef publiciteit en kwam ik weer op de
boekhouding terecht. Daar heb ik tot ik 65 jaar
werd, gewerkt".
„Pensioen? Ik heb 25 jaar in dat carrosseriebe
drijf meegedraaid. Die baas had zich opgewerkt
Wim de Beer.
van boer tot een bedrijf
met 500 man. Hij dacht
wel aan zichzelf, maar
niet aan zijn personeel. Ik
had geen cent pensioen
opgebouwd. Bij dat che
mische bedrijf werd ik
wel opgenomen in het
pensioenfonds, maar
toen was ik al over de
veertig. Ik kreeg wel AOW
en verder iets van 600
gulden pensioen. Maar
dat moet ik nu allemaal
inleveren bij het Bartho-
lomeushuis, voor het eten
en de verzorging. Wij krij
gen 600 gulden per
maand als zakcentje
Daar moeten we verder
alles van doen. Ook als
we hier koffie gaan drin
ken, moeten we dat zelf
betalen."
„Mijn kinderen hebben
het veel makkelijker ge
had. Wij hebben altijd
moeten loiokken. Ze heb
ben het ook veel verder
geschopt dan wij. Ze heb
ben een goede opleiding gehad, veel gerichter ge
solliciteerd, ze hebben allemaal een goede baan
en verdienen veel meer. Wij moesten na de oor
log helemaal opnieuw beginnen. Ik ben gelukkig
nooit werkloos geweest, maar ik heb wel slechte
tijden meegemaakt. Ik heb mezelf ook helemaal
op moeten werken. Jongeren komen nu als ze
solliciteren meteen voor belangrijke posities in
aanmerking. Ze durven ook veel meer hè. Wat zij
allemaal eisen, dat durfden wij vroeger niet. Je
pakte alles aan."
GPD PHIL NIJHUIS
iekwart van de bevolking heeft weinig tot geen ver-
iitwen in de politiek. Verschil tussen jong en oud is er
ast niet. Bij de vraag of verschillende generaties vinden
ze politiek serieus worden genomen, treden er wel
lidelijke verschillen op. Bijna 65 procent van de oudste
neratie en 70 procent van de jongste generatie vindt
er niet naar ze geluisterd wordt. De tussenliggende
neraties zijn wat optimistischer gesteld.
worden achtergesteld.
De protestgeneratie, geboren
tussen 1940 en 1955, dicht zich
zelf wel de meeste politieke in
vloed en gehoor toe. De voor
malige criticasters van de geves
tigde orde komen er rond voor
uit toe dat ze nu zelf op het po
litieke pluche zitten. 'Politici
zijn lid van mijn generatie en
vertegenwoordigen dus mijn
belang', tekenden de onderzoe
kers van IVA Tilburg op.
Bij het meten van hun politieke
belangstelling in vergelijking
met de andere generaties neemt
de protestgeneratie echter een
middenpositie in. Een derde
van deze groep blijkt zelfs geen
of heel weinig politieke belang
stelling te hebben.
Generaties in Nederland ver
schillen niet langer duidelijk
qua politieke opvattingen. Ou
dere generaties blijken niet uit
gesproken linkser of rechtser
georiënteerd dan jongere gene
raties. Ze blijken zich allemaal
ruwweg in het politieke midden
te nestelen. Zelfs de protestge-
De generaties en hun opleiding
De hoogste met een diploma afgesloten opleiding
i swiers en dick van der peul
generatie die nog het meest
nteresseerd is in politiek, en
de oudste (geboren voor
oorlog), klaagt dat er amper
ir ze wordtjjeluisterd. De ou-
maken zich zorgen over
groeiende kloof tussen arm
rijk, de afbraak van de socia-
.ekerheid en de gezondheids-
g. Ook stellen zij dat politici
generatie niet serieus ne-
in en hen eigenlijk al hebben
eschreven.
k de jongere generaties voe-
zich behoorlijk gediscrimi-
?rd. Maar liefst 52 procent
de jongste generatie, gebó-
1970, voelt zich als
eederangs burger' behan-
De jongeren wijzen vooral
slecht onderwijs, hoge pres-
ie- en tijdsdruk en een als-
zwaarder drukkende stu-
financiering. De Nederland
bevolking als geheel, maar
st tachtig procent, vindt ech-
dat jongere generaties
Opleiding: voor-
basis /lager oorlogse
algemeen
voortgezet
onderwijs °*/o
Stille
36%
Protest
30%
Verloren
21%
Pragma-i i
tische
39% j
Havo, vwo, pa0/
hbs, mbo
47%
41%
51%
49%
Hbo, wo 24%
17%
29%
12%
Bron. IVA GBD-graphics/R S
Werk en inkomen
Per generatie het percentage mensen met betaald werk
en het gemiddeld netto-inkomen per maand
Luistert de politiek naar uw generatie
1 64%
Vooroorlogse generatie
13%
netto maandinkomen 2411,-
Stille generatie^Kfc^
1919,-
Protest generatie
.L'fÊfflÊ ƒ.2379,-
Verloren generatie
E3 ƒ.2103,1
Pragmatische generatie
ima 528,-,
Vooroorlogse generc
Stille generatie
Protestg
Verloren generatieUiMM =1 =i 45%
Pragmatische generatie -ÏÉilÖIliS ^1
ron IVA GPD-graphics/R S
Bron. IVA GPD-graphics/R S.
Bent u beter af met werk en inkomen?
Vergeleken met oudere generaties is uw generatie dan beter
of slechter af als het om werk en inkomen gaat?
Vooroorlogse generatie het(lr a{ qno/_
Maakt niets uit
loeveel vertrouwen heeft uw generatie in
Ie politiek
Voor
oorlogse
Stille
Protest
Verloren;
Pragma-;
tische
0
0
0%
1
6%
15%
16%
21%
25%
17% j
72%
71%
65%
55%
63%
13%
13%
14%
20%
15% i
GPD-graphics/R S.
generaties en de cultuur
generatie het percentage mensen
diverse culturele voorzieningen
dat vaak gebruik maakt
ansgelegenheid 1%
tl assiekconcert
>pconcert
cabaret,
9%
14%
29%
37%
jiv. generaties werd gevraagd of zij zelden of nooit
- Ivenstaande gelegenheden of voorzieningen bezoeken
»95p- -
IVA GPD-graphics/R S
neratie blijkt niet significant po
litiek linkser dan de overige ge
neraties. De WD is zelfs het
meest populair onder leden van
de protestgeneratie. GroenLinks
is het minst populair onder de
ze generatie.
Nederlanders uit de vooroorlog
se generatie blijken uit de GPD-
enquête nagenoeg in hun ge
heel afscheid genomen van be
taalde arbeid. Hun gemiddelde
netto maandinkomen blijkt
echter het hoogst (2.411 gul
den), een gemiddelde inkomen
dat enorm wordt opgekrikt door
een kleine groep 'rijken'.
De protestgeneratie (73 pro
cent) en meer nog de verloren
generatie (83 procent) hebben
de arbeidsmarkt in Nederland
in handen. De leden van pro
testgeneratie verdienen het
meeste geld met hun werk
(2379 gulden).
De stille generatie vindt zichzelf
vergeleken met oudere genera
ties nog het beste af met bijna
zestig procent, gevolgd door de
protestgeneratie met 45 pro
cent. De jongste generaties noe
men zichzelf om allerlei rede
nen niet beter af dan de oudere
generaties. Zes van tien leden
van de verloren en de pragmati
sche generaties vinden zichzelf
slechter af dan ouderen. Zij wij
zen voor de 'verslechteringen'
vaak op tijdelijke en flexibele ar
beidscontracten, op grotere
concurrentie op de arbeids
markt en een daling van de
vraag naar arbeid vanwege de
automatisering. Ook wordt
meerdere malen aangehaald
dat men vroeger ook zonder op
leiding nog veel kon bereiken,
maar dat een goede opleiding
tegenwoordig niet eens meer
een garantie op werk biedt.
Toch vinden de jongere genera
ties niet dat de oudere genera
ties de arbeidsmarkt verstop
pen. Nog geen tien procent is
het eens met de uitspraak 'de
huidige generatie van veertigers
en vijftigers bederft de kansen
op de arbeidsmarkt voor jonge
re generaties'. Velen menen dat
ouderen ook bij jeugdwerkloos
heid hun plaats niet hoeven af
te staan. 'Als een oudere nog vi
taal genoeg is om betaald werk
te doen, dan is daar niets op te
gen', zegt gemiddeld 55 pro-
Bezittingen en schulden
Het bezit is niet gelijkelijk ver
deeld over de generaties in Ne
derland. De meeste spaarreke
ningen zijn in handen van de
stille- en de protestgeneratie. Bij
de beleggingen springen de le
den van de vooroorlogse gene
ratie eruit, gevolgd door de stille
generatie.
De bedragen die de leden van
de verschillende generaties we
ten te reserveren door middel
van sparen en beleggen lopen
flink uiteen. Hoe ouder de ge
neratie, hoe groter het appeltje
voor de dorst. De gemiddelde
waarde van de spaar- en beleg-
gingsgelden van de vooroorlog
se generatie bedraagt 70.492
gulden. De stille generatie heeft
44.270 gulden opzij gezet. Beide
generaties voldoen daarmee
keurig aan hun imago van
spaarzaamheid en zuinigheid.
De protestgeneratie zorgt finan
cieel ook heel goed voor zich
zelf. Daarmee wijken ze nogal af
van hun antimaterialistische
imago. Zij hebben gemiddeld
27.213 gulden gereserveerd. Bo-
Stille generatie
Beter af
slechter af 14%
kyxfiË maakt niets uit 27%
Protest generatie
slechter af 16%
Beter HHESS
maakt niets uit 39%
Verloren generatie
beter af 23
Slechter af fflflüïï
maakt niets uit 37%
Pragmatische generatie
Slechter af IÉ11I1SI
beter af 28%
maakt niets uit 34%
GPD-graphics/R S
vendien is bij deze generatie de
hoogste concentratie aan luxe
vervoermiddelen, zoals auto's,
motoren, boten en caravans te
vinden. De verloren generatiê
komt niet verder dan 13.344
gulden, maar ook dit klopt niet
echt met hun imago van ver
doemdheid. De pragmatische
generatie steekt bij al dit finan
ciële geweld maar schrilletjes af:
Een reserve van gemiddeld
6.212 gulden.
Toch moeten al deze bedragen
met de nodige voorzichtigheid
worden beschouwd. De ver
schillen binnen de generaties
zijn zeer groot. Vooral bij de
vooroorlogse generatie zitten
forse uitschieters in het vergaar
de kapitaal. En dat haalt het ge
middelde natuurlijk omhoog.
Een groot deel van de oudste
generatie onderschrijft namelijk
ook de stelling 'mijn generatie
kan nauwelijks geld opzij zet
ten'. De jongste generatie is het
nog het meest met deze stelling
eens, de stille en de verloren ge
neratie het minst.
Generaties blijken onderling
nauwelijks te verschillen als het
gaat om woonlasten, de hoogte
van de hypotheek, de waarde
van de woning en de schulden.
Om met het laatste te beginnen:
De leden van de protestgenera
tie zijn gemiddeld de meeste le
ningen aangegaan. Het gemid
deld bedrag dat.de Nederlandse
bevolking aan leningen heeft
uitstaan is 14.836 gulden.
Aan buur betalen de leden van
de verschillende generaties ge
middeld 655 gulden per maand.
De gemiddelde hypotheeklast
komt uit op 864 gulden per
maand. De waarde van de eigen
woning wordt geschat op ge
middeld 232.288 gulden. Ge
middeld moet nog een ruime
ton aan hypotheek worden af
gelost.
Onderwijs en cultuur
Het opleidingsniveau neemt
globaal per generatie toe. Alleen
voor de pragmatische generatie
valt nog geen conclusie te trek-
ken omdat de vertegenwoordi
gers hiervan veelal nog aan hun
studie bezig zijn.
Ester voorziet geen generatieconflict
Wie op zoek is naar generatie
conflicten kan Nederland de
komende jaren maar beter
mijden. De verschillende ge
neraties oordelen heel aardig
over elkaar, vindt IVA-direc-
teur Peter Ester. Dat is echter
geen reden om nu met z'n al
len tevreden onderuit te zak
ken. Het politieke vertrouwen
is dramatisch laag, net zoals
het1
i het v
bestaan van de AOW, zo blijkt
uit de GPD Generatie Enquê-
Ester is vooral geschrokken
van de politieke uitkomsten.
„Twee generaties, de jongste
en de oudste, voelen zich be
hoorlijk in de kou gezet. Hoe
wel het politieke vertrouwen
over de hele linie opmerkelijk
laag is, concentreert het pro
bleem zich bij de jongste ge
neratie. Deze 'pragmatische
generatie' vindt dat er niet
naar ze geluisterd wordt en
voelt zich als tweederangs
burger behandeld. Ze zijn ook
het minst Üd van belangen
groepen en zijn politiek het
minst geïnteresseerd. Als je
dat allemaal optelt, word je
daar niet vrolijk van."
Nu is er al een generatie die
als verloren bekend staat, en
daaronder vallen in principe
de mensen die geboren zijn
tussen 1955 en 1970. Zij heb
ben dit stempel te danken
aan de economische malaise
van de jaren tachtig, net het
moment waarop zij de ar
beidsmarkt betraden. Zij heb
ben dus aan den lijve onder
vonden wat schoolverlaters
werkloosheid betekent. „Als
het slecht gaat met de econo
mie, worden jongeren daar
als eerste de dupe van. Maar
als de economie weer aan
trekt, dan profiteren zij daar
ook weer als eerste van", rela
tiveert Ester.
Uit de GPD-enquête blijkt dat
ook. Als het gaat om het do
mein van werk en inkomen
wordt Nederland geregeerd
door de protest- en de verlo
ren generatie. Onder deze ge
neraties is het inkomen uit
betaalde arbeid verdeeld. Het
heeft iets cynisch om te con
stateren dat de generatie die
de gevestigde belangen uit
daagde en de generatie die
het slachtoffer werd van mas
sale jeugdwerkloosheid broe
derlijk en kennelijk eensge
zind het domein van arbeid
en inkomen in ons land do-
Onderzoeker Ester vindt het
stempel 'verloren generatie'
dan ook veel te sterk. „Ze
hebben een slechte start ge
had. Ze zijn begonnen met
werkloosheid maar ze hebben
keihard aan dit probleem ge
werkt. Het merendeel is er
dan ook heel aardig in ge
slaagd zich van die negatieve
ballast te ontdoen. De ar
beidsparticipatie is hoog. het
hoogste van alle generaties.
En ze schatten hun eigen
kansen behoorlijk positiefin,
als het gaat om arbeid en in
komen. Ze zijn opgezadeld
met een label, maar dat
spoort niet met de manier
waarop ze zichzelf zien. De
maatschappij beschouwt ze
als verloren, maar het is een
beetje onduidelijk waarom
dat ook al weer was."
Als er dan toch een generatie
aangewezen moet worden die
het 'slechtste' af is in ons
land, dan kiest Ester voor de
jongste. „Eigenlijk is de verlo
ren generatiê als winnaar uit
de bus gekomen. De pragma
tische generatie heeft proble
men met het vinden van een
baan en herkent zich niet in
de politiek. Als er ooit zoiets
zou komen als een echt verlo
ren generatie, dan heeft deze
generatie de beste, of laat ik
zeggen, de slechtste kaarten",
aldus Ester.
Zeventig procent van de wer
kenden vindt dat het werk dat
ze doen aansluit bij hun oplei
ding. Het is wel zo dat de jonge
re generaties als starters op de
arbeidsmarkt vaker genoegen
moeten nemen met een baan
op of onder hun niveau.
Jongeren domineren het uit
gaansleven, de disco's, terwijl
de oudere generaties meer ge
bruik maken van de klassieke
culturele voorzieningen als the
ater en concertzaal. Binnens
huis is televisiekijken het be
langrijkste vermaak. Vooral ou
deren komen uit het onderzoek
naar voren als zeer regelmatige
televisiekijkers. Ze kijken alle
dagen per week.
De opmars van de televisie in
de vrije tijd heeft velen verleid
tot pessimistische beschouwin
gen over de leescultuur. Uit het
onderzoek blijkt echter niet dat
er grote generatieverschillen be
staan als het gaat om het aantal
boeken dat men leest. Wel blij
ken oudere generaties meer
kranten te lezen. Abonnemen
ten op opinie- of publieksbla
den als Nieuwe Revu zijn het
minst populair.
