'Liever vakman dan artiest'
Een schreeuw om verlossing
Repeterende breuk Berkoff
beroemde dialoog bijna
[Gone With The Windy
Cultuur Kunst
Nettenboetsters in de duinen
Poppetje gezien,
doosje dicht
ZATERDAG 28 DECEMBER 1996
Engelententoonstelling in Melkweg
Amsterdam In de Amsterdamse Melkweg loopt tot en met 2 fe
bruari een 'engelententoonstelling'. Dertig fotografen tonen er
hun foto's van engelen. De meeste hebben een wereldse strek
king. Slechts enkele opnamen hebben een religieuze invalshoek.
Voorts is in een vitrine een deel van de engelencollectie van Su
zanne Dechert te bewonderen. Zij verzamelt al jaren alles wat
met engelen te maken heeft.
Spiral Village in Maastricht
Maastricht» The Spiral Village is de titel van een tentoonstelling
van 26 januari tot 25 mei in het Bonnefantenmuseum in Maas
tricht. De presentatie bestaat uit werk van zestien kunstenaars
uit tien landen. Francesco Bonami (41) heeft haar samengesteld.
De expositie brengt kunstenaars samen die exemplarisch zijn
voor de mentale ruimte die de nieuwe kunst opeist. De open
hartige, soms schokkende beelden die dit oplevert, doorbreken
de onverschilligheid en commerciële gemakzucht die de kunst
van de jaren tachtig te veel heeft gekenmerkt, aldus het muse-
Nationale Toneel. Vertaling: Marcel Ot-
et Betty Schuurman, Jack Wouterse
van Kempen. Gezien: Theater a/h
Spui, Den Haag. Daar nog te zien tot en
Regisseur Johan Doesburg heeft
iets met Steven Berkoff. 'Massa
zijn vierde Berkoff-regie,
nadat hij eerder 'Grieks',
'Lunch' en vooral die briljante
voorstelling van 'Decadence',
ook bij het Nationale Toneel,
had geregisseerd. 'Massage' is
een verbale orgie waarbij de ge
slachtsdelen je om de oren vfie-
je achterover slaat van
de rijkdom aan synoniemen
het seksuele mechanisme
(hoed af voor vertaler Marcel
Otten). Stuk en voorstelling zijn
'8" minder verbluffend: niet meer
1(H dan een anecdote eigenlijk, niet
-T* slecht neergezet, maar je mist
de broodnoodzakelijke brille.
Berkoff en Doesburg hebben
gemeen dat ze graag prikkelen
doorprikken. Aan subtiliteit
geen grote boodschap, aan
schokeffecten en aan het om
gooien van heilige huisjes wel.
In 'Massage' zet Berkoff een
man en een vrouw neer in een
versleten huwelijk. De vrouw
verdient bij in een 'massagesa
lon', een rood verlicht peeska
mertje, waar ze verbaal bloem
rijk laat weten hoe ze de heren
tot tevredenheid stemt. Haar
man weet niet van haar dubbel
leven. Die beleeft zijn seksuali-
eit in wellustige fantasieën over
vat hij thuis niet heeft, niet wil,
^jniet kan of niet mag. Tot hij Ook
een keer haar kamertje binnen
laat. De oplossing is cynisch: na
de i
En
buiten de deur het spel dan
maar meespeelt en een prijs
kaartje aan het genot hangt. De
handeling is in feite onderge
schikt, Berkoffs barokke bouw
sel van taal herbergt het drama.
Bloemrijk in zijn rauwheid,
dichterlijk in zijn cynisme. Maar
hun verbale orgasmes hebben
wel iets van een repeterende
breuk. Je wordt er een beetje
moe van.
Berkoffs werk vraagt van de
acteurs brille en verbaal mees
terschap. Het is parodie en geen
parodie. Het is pornografie als
kunststuk. Het is om te gillen en
het is schrijnend. Betty Schuur
man (die de rol overnam van
Ariane Schluter) is er het beste
in en heeft momenten waarin
ze dat drama fraai satirisch uit
speelt. Ze zijn te schaars in deze
voorstelling. Jack Wouterse
komt veel moeizamer door zijn
tekstbrij heen terwijl zijn figuur
een beetje halfslachtig sociaal is
ingekleurd: hij praat tegen het
platte aan, leest wel
Wordsworth en gebruikt literai
re citaten. Wouterse heeft wel
de mooiste tekst van het stuk,
waarin Berkoff op z'n helderst
is: het verhaal waarin de man
getuige is hoe twee meisjes hun
seksuele fantasieën koesteren,
maar zich doodschrikken als er
een echte, opgewonden 'vieze
man' voor ze staat. Het tragi
sche dubbelleven van de seks.
INEW york rtr/anp
laatste, overbekende repliek
Clark Gable op Vivien Leigh
de slotscène van het filmepos
With The Wind (Gejaagd
De Wind) is temauwer-
dood aan de schaar van de cen-
ontsnapt. Dat blijkt uit het
7,0 boek On The Road To Tara, The
Making Of Gone With The
*s Wind, een recent verschenen
studie door filmhistorica Aljean
Harmetz.
Harmetz kreeg als eerste toe
gang tot nauwelijks bekende
privécorrespondentie van pro
ducent David O. Selznick. In de
brieven heeft de man achter de
Margaret Mitchell-verfilming
het over de strijd die hij tegen
ur voerde om de bruta
le slotzin van Clark Gable voor
de eeuwigheid vast te leggen.
Na een zoveelste met tranen
overgoten verbale ruzie haalt
Rhett Butler (Gable) met
Frankly, my dear, I don't give a
damn" (Eerlijk gezegd, schat,
'iet interesseert me geen reet)
laar de filmische gewoonten
die tijd (1939) en gezien het
;enre (het melodrama) onge
woon hard uit naar Scarlet
O'Hara (Leigh).
De moraalridders van de cen
suur stelden een aantal alterna
tieven voor, variërend van
„Frankly, my dear, I don't give a
hoot" (Dat kan mij geen moer
schelen) via It makes my gorge
rise" (Het maakt me kotsmisse
lijk) tot „My indifference is
boundless" (Mijn onverschillig
heid is grenzeloos).
Na een uitvoerige briefwisse-
.ling en vergaderingen met zo
wat iedereen die op de naleving
van de zogenaamde Hays Code
(de Hollywood-zelfcensuur)
moest toezien, kon Selznick
toch zijn damn uit de brand sle
pen. Maar hij kreeg desondanks
een boete van vijfduizend dol
lar.
De censuur boekte op een an
der terrein wel een overwin
ning, en daar is filmhistorica
Harmetz blij om. Margaret Mit
chell had het in haar bestseller
steeds over niggers als zij zwar
ten beschrijft. Selznick wilde dit
taalgebruik overnemen, maar
dat liet de censuur uiteindelijk
niet toe.
de pijnlijke confrontatie stapt
hij als haar souteneur naar bui
ten.
Het gaat bij Berkoff om één
ding: dat beeld van een seksueel
schisma. Van de kloof tussen de
armzalige werkelijkheid en de
ongelimiteerde fantasieën
j die
aanwinst, 'Nettenboetsters in de duinen' van de Belgische schilder Edgar Farasyn
(1858-1948), is tot en met 15 februari te zien in het Katwijks Museum. Het genootschap 'Oud
Katwijk'/Katwijks Museum kocht het monumentale doek zo'n twee maanden geleden op een veiling bij
Christie's Amsterdam met subsidie van de gemeente Katwijk. Uit het 'Register der Badgasten' blijkt dat de
Belgische kunstenaar aan het begin van deze eeuw veelvuldig zzijn tijd doorbracht in het vissersdorp. Zo
had hij een aantal jaren een atelier-woning in hotel 'Du Rhin'. Farasyn, die meewerkte aan de decoratie
van het Antwerpse stadhuis en als docent verbonden was aan de Antwerpse Kunstacademie, heeft zich
voor dit werk laten inspireren door de Duitser Max Liebermann. Hij voltooide zijn 'Netzflickerinnen' in
1889, waarna hij het direct verkocht aan de Kunsthalle te Hamburg.
foto katwijks museum
Bijbels 'Licht' van Toneelgroep Amsterdam
recensie homme siebenga
'Licht' door Toneelgroep Amsterdam Samenstelling Gerardjan
Rijnders. Licht: Kees van de Lagemaat Gezien: 24/12, Stads-
1 in de Rotterdamse Schouwburg.
De Heilige Schrift lijkt bezig aan een come-back
in theaterkringen. Vorig seizoen zette Toneel
groep Amsterdam de trend met een Rembrand-
teske opvoering van Klaagliederen, dit jaar volg
den ettelijke Josefs in Dothan en een gedramati
seerde versie van het kerstverhaal. In de nieuwe
voorstelling van Toneelgroep Amsterdam, 'Licht',
verwijst Gerardjan Rijnders opnieuw naar de bij
bel, al schreef hij ditmaal zelf de tekst.
Paulus was een fanaat die met veel enthousias
me de eerste christenen morsdood gooide met
keien. Tot hij een goddelijk visioen kreeg van een
intens licht dat zijn ogen verblindde en vervol
gens meest ambitieuze apostel van het christen
dom werd. Een eigentijdse prediker met duidelijk
trekjes van deze bijbelfiguur duikt op in de voor
stelling Licht van Toneelgroep Amsterdam.
De verstilde openingsscène is van een grote vi
suele schoonheid. In een door zwarte panelen
begrensde ruimte bevinden zich vele zwijgende,
volkomen in zichzelf gekeerde figuren. Geïsoleer
de bundels licht priemen van het plafond naar
het speelvlak. Zelfs als uiteindelijk de melodra
matische stem van de tenor Andrea Bocelli door
de ruimte schalt, blijft het autisme gehandhaafd.
Hajo Bruins, op krukken door een knieblessure,
vertolkt de rol van de Paulus-figuur. Hij zondert
zich af van de groep en komt. badend in wit licht,
ten val. Op het achterpodium produceert een
rockband bestaande uit acteurs harde, drei
gende muziek. De verstarring van de groep gaat
intussen geleidelijk over in een agressieve hec-
tiek.
Tot die fase is het toneelbeeld indrukwekkend.
Maar de tenen krommen zich als de acteurs drif
tig door elkaar beginnen te draven om chaos en
wanhoop uit te beelden. Die scène getuigt van
choreografische beunhazerij. Als je dans in een
voorstelling wilt verwerken, huur dan een profes
sional in!
Het laatste deel van het drieluik is een wanho
pige, stamelende monoloog van de prediker, uit
gesproken in een omgeving die is ondergedom
peld in intens wit licht. Het woord 'liefde' komt
niet over zijn lippen, maar het pleidooi van
Paulus voor die alles overwinnende kracht'is wel
degelijk in flarden door de tekst heengeweven.
Verhaalfragmenten over ontspoorde en vastgelo
pen stedelingen worden snel afgewisseld met op
roepen tot protest tegen al die waanzin. Hajo
Bruins worstelt in eerste instantie met het ab
stracte en poëtische karakter van de tekst, maar
groeit gaandeweg als vertolker van deze taaierup
tie.
'Licht' maakt al met al de indruk van een niet
uitgebalanceerde ad hoc-productie. De choreo
grafische misser irriteert, maar het verstilde to
neelbeeld en het symbolische lichtgebruik zijn
imponerend. Het begin van de monoloog is zo
flets, dat je begint te verlangen naar een donder
preek. De slot-episode daarentegen komt weer
hard aan als een ijselijke schreeuw om verlossing.
Leidse muzikale duizendpoot Frank Pels:
Dromen van een grote successen vierende band doet hij
al lang niet meer. Daarvoor is de Leidse producer en mu
zikant Frank Pels (33) te realistisch. „Nederland is zo'n
ontzettend klein landje. Als je hier van muziek wilt leven,
moetje alles doen", zegt hij.
leiden wim koevoetpoot zijn woning niet uitkomt.
Het wat kluizenaarsachtige be
staan dat hij leidt, bevalt hem
best. Al was het alleen maar
omdat hij zo de baas over zijn
eigen tijd blijft. Invallen en
ideeën krijgt hij dikwijls in bed
of in de auto. „Ik registreer ze
niet. Als ze echt goed zijn, ont
houd ik ze."
Het is dat er zo af en toe wat
klanken opstijgen uit het onop
vallende rijtjeshuis want anders
zouden zijn buren zelfs niet
eens kunnen vermoeden dat hij
'iets' in de muziek doet. „Er
staat hier voor vele tienduizen
den guldens aan spullen. M'n
adres moet in verband met in
brekers onvermeld blijven."
Zijn zakelijke kijk op zijn acti
viteiten heeft hij snel verklaard:
„Ik ben vooral producer; ik
componeer arrangementen. Ik
heb de artistieke en financiële
verantwoordelijkheid over het
eindproduct en een platen
maatschappij is nu eenmaal
geen culturele instelling, maar
een onderneming.
Hij vervolgt: „Niet dat ik me
met hen wü vergelijken maar de
aanpak van Prince en Zappa
spreekt me aan. Zij hebben de
meest uiteenlopende muzikale
activiteiten in één persoon,
zichzelf, verenigd. Mede daar
door hebben ze zo'n enorme
'output."
Een bekende stads-, streek- of
landgenoot kan de Leidse pro
ducer en muzikant Frank Pels
(33) niet worden genoemd.
Toch kunnen veel medelanders
hem kennen want de projecten
waarbij hij is betrokken zijn
groot in aantal en zeer divers.
Zo maakt hij muziek voor cd-
roms, produceert hij cd's van
een aantal Nederlandse groe
pen en heeft hij begin dit jaar
onder de naam The Pels Syndi
cate zelf een album met elektro
nische muziek afgeleverd.
.Daarop staat vijf kwartier
dansmuziek
luiste-
Smurfen-ccTs
Verder was hij
Alles zelf
Pels werkt vrijwel uitsluitend
met computers. „Ik speel alles
zelf in, ook de bas en drums. De
tijd die ik anders nodig zou
hebben om muzikanten uit te
leggen wat ik wil, gebruik ik lie
ver om zelf te spelen. Als het
liedje nog moet worden ge
schreven, doe ik dat ook.
Dat de computer steeds meer
de plaats van de muzikant van
vlees en bloed inneemt, vindt
de formaties Mo, Pels geenszins bezwaarlijk. „Ik
kan de mooiste gitaarpartijen
spelen met mijn computer. Ver
schillen zijn nauwelijks merk
baar. Het zal de mensen die
thuis naar muziek luisteren
worst zijn wie wat speelt. Als het
vermeld. Zeker maar goed klinkt. Voor mij is de
de dansmuziek wemelt het vakman Pels belangrijker dan
muzikanten." de artiest Pels. En dan nog wat:
een computer 'één' of 'nul', zeg
maar: 'ja' of 'nee' laten zeggen,
is en blijft een menselijke kwes
tie. Daarmee is de discussie ge
studeerde muzikale duizend- sloten." Hij heeft ook geen en-
Womack
weet nog altijd
mij hebben ge
vraagd") een paar jaar geleden
door Europa toerde, is hij één
van de mensen achter de Smur-
fen-cd's die vanuit de Cat-stu-
•dio's in Rijnsaterwoude onop
houdelijk de hitparades worden
ingestuurd en maakt hij vinyl-
platen met house voor deejays.
Tussen 1984 en 1991 was Pels
als lid
Perspex en EZ Money
kender gezicht. „In die tijd hin
gen muzikanten allemaal wat
meer de artiest uit en kwam je
met je gezicht op de hoes van je
plaat. Tegenwoordig wordt je
Duizendpoot
Er gaan weken voorbij dat deze
Producer Frank Pels: van Smurfen tot house tot Pels Syncidate.
foto loek zuyderduin
kele moeite met het zeker in de clen en remixen van of citeren werd toch ook massaal voortge-
house en aanverwante muziek- uit andermans werk. „In de borduurd op wat anderen al
stijlen zeer gebruikelijke recy- klassieke muziek en in de blues hadden gedaan."
Glitter en
glamour met
kruidig luchtje
recensie suzanne lammers
De feestdagen in het LAKtheater Winter-
special door Het Groot Niet Te Vermijden
M m v. Keimpe de Jonge. The Gariic Sis-
Zelfs de corsages zijn in stijl.
Een dennentakje met een rood
lintje en een bolletje knoflook.
Het Groot Niet Te Vermijden
brengt licht in de donkere thea
terdagen tussen Kerst en
Nieuwjaar. Glitter glamour
maar met een kruidig luchtje.
Het Groot Niet Te Vermijden is
werkelijk van alle markten
thuis. Voor deze 'Winterspecial'
- een aangepast programma dat
voor een groot deel gebaseerd is
op hun 'back in town'-tournee -
zijn extra muzikanten ingezet
om de pret nog te verhogen.
Hoewel het tempo moordend
hoog ligt, is er ook nog tijd voor
talloze verkleedpartijen waar
mee het hele muzikale spec
trum in beeld wordt gebracht.
Ze spelen werkelijk alles, maar
het grootst zijn ze in het smeuï
ge, om niet te zeggen vettige.
Met een kort en hevig bombas
tisch nummer begint de avond.
Meteen daaroverheen zingt Bert
van Bommel een slijmerige bal
lad: 'Won't you be my number
two'. Een trieste trekzak leidt
een Russisch officierenkoor in.
Drie Leger des Heils-dames zin
gen een prachtig a-capella
kerstlied, waarop een caraïbi-
sche machtsgreep door het or
kest volgt. Een shanty, compleet
met misthoorn, een straatzan
gerslied met tenorsax, een
Three Degrees-imitatie. Een ba
rok blokfluitensemble met ver
keerde jasjes en overdreven ge
baren, New Orleans-jazz en een
Bluesbrothers-act. Geniaal is de
scène in een hotelbar tegen
sluitingstijd waar Bert van Bom
mel, Louis" Kockelmann en de
Garlic Sisters de sfeer van een
Dean Martin/Frank Sinatra-film
perfect neerzetten, maar ook
het country-setje, met Kockel
mann als blinde zanger met
ijzeren glimlach, mag er wezen.
Óp het eerste gezicht lijkt het al
lemaal parodie en pastiche,
maar dat is gezichtsbedrog.
Daarvoor is er teveel liefde in
het spel. Het Groot Niet Te Ver
mijden neemt de muziek wel
serieus, alleen zichzelf niet. Mu
ziek voor de ware liefhebber.
hoofddorp Nieuwsgierig zijn
we natuurlijk altijd. Zeker als
Freek de Jonge een try out-voor
stelling van Het Luik speelt in
Schouwburg De Meerse in
Hoofddorp. Het Luik is de titel
van zijn oudejaarsconference van
dit jaar. Freek bedacht samen met
zijn vrouw Hella het decor waarin
een grote kartonnen doos het
middelpunt vormt. In prachtig
uitgelichte plaatjes voert De Jon
ge zijn verbale hoogstandjes op.
Natuurlijk komen er hoogtepun
ten van het afgelopen jaar voor
bij, zoals de ArenA, Diekstra en
de toestand in België. Maar Het
Luik is niet slechts een aaneen
schakeling van grappen. Op zijn
eigen unieke manier vlecht De
Jonge enkele verhalen door el
kaar heen.
Het Luik verhuist na het week
einde naar het Amsterdamse
Theater Bellevue, van waar de
voorstelling op 31 december
rechtstreeks wordt uitgezonden
door de VPRO-televisie (Neder
land 3). Diezelfde omroep be
dient de radioluisteraars op het
zelfde moment van kleinkunst in
het kwadraat. Hans Dorrestijn
voorziet De Jonges conference li
ve van commentaar op Radio 5
voor wie nog sneller kan den
ken dan lachen. Vanavond is
Freek de Jonge nog te zien in
Hoofddorp. Hij speelt twee voor
stellingen op één avond, om
19.30 en om 22.00 uur. Voor de
voorstelling van 22.00 uur zijn
nog kaarten beschikbaar.
united photos de boer rob hen
driks
Mega Top 100 kan 'eerlijker'
tie (de streepjescode op het
prijskaartje). Die gegevens leve
ren de nummers 1 tot en met 50
van de hitlijst op.
Ook de airplay laat zich te
genwoordig foutloos meten.
Een computersysteem, Air-
check, meet aan de hand van
zogeheten 'fingerprints' de
speelduur die singles krijgen bij
in totaal zestien Nederlandse
radiostations. Een fingerprint
bestaat uit een digitaal opgesla
gen fragment van dertig secon
den waarmee de computer te
allen tijde een bepaalde single
herkent. Zo ontstaat een juiste
registratie van het aantal malen
dat songs worden uitgezonden.
Deze gegevens worden ge
combineerd met de verkoopge
gevens van de platen die niet
tot de vijftig best verkochte be
horen en zo komen op basis
van een mix van verkoopgege
vens en airplay-resultaten de
plaatsen 51 tot en met 100 uit
de computer rollen.
haarlem john oomkes
Het is meer dan een naamswij
ziging: de Mega Top 50 veran
dert met ingang van het nieuwe
jaar in de Mega Top 100. Bij de
ze verandering van de toonaan
gevende hitparade gaat het niet
alleen om een simpele uitbrei
ding van het aantal genoteerde
titels. Een geautomatiseerd
computersysteem moet voort
aan zorgen voor een volstrekt
betrouwbare hitparade
De Mega Top 100 zal worden
samengesteld op basis van con
troleerbare verkoopresultaten
en airplaygegevens (de frequen
tie waarmee platen op zestien
Nederlandse radiostations wor
den gedraaid, afgezet tegen de
luisterdichtheid). Tegelijkertijd
komt de Mega Tip 30 te verval
len. In totaal 450 platenzaken in
het hele land leveren langs elek
tronische weg hun verkoopge
gevens aan de centrale compu
ter van de Mega Top 100. Dat
gebeurt via de barcode-registra-
