Pijplijn Irak onder Nederlands toezicht
Erbakans flirt met Iran bedoeld voor achterban
Van Mierlo
doet het goed
in Brussel
Feiten &Meningen
Op weg naar Bosnië
Nep-kerst
DONDERDAG 19 DECEMBER 1996
De kop is eraf. Minister Van Mierlo (buiten
landse zaken) ontvouwde gisteren voor de
internationale pers in Brussel zijn plannen
met het voorzitterschap van de Europese
Unie. De confrontatie verliep vlekkeloos, al
zorgde een slordige tolk van de Europese
Raad bijna voor brokken.
Na afloop van Van Mierlo's 'presentatie'
van het Nederlandse voorzitterschap voor
de internationale pers in Brussel, zingt de
lof een beetje rond. „Een echte staatsman,
maar wel een beetje weemoedig", zegt een
Japanse journalist. „Nuchter. Alleen een
tussentop houden als dat zin heeft, echt
Hollands is dat", reageert een Duitse colle
ga. „Een receptie met wijn en hapjes na af
loop, dat had ik niet van jullie verwacht",
meent een Belgische radioreporter. Maar
een Portugese journalist komt nog eens in
formeren: „Steunt Nederland nou de onaf
hankelijkheidsstrijd op Oost-Timor of niet?
Als de eerste klap een daalder waard is,
heeft Nederland gisteren in Brussel een gul
den vijftig verdiend. Want vrijwel niets ging
er mis bij de presentatie van het Nederland
se voorzitterschap voor de internationale
pers. Een evenement waarnaar niettemin
met enige zorg was uitgezien. Want hoe zou
de soms wat wijdlopige, gaarne vrijuit filo
soferende Van Mierlo 'vallen' bij het Brus
selse perscorps? Zouden ze hem begrijpen?
Moest hij in het Nederlands spreken of in
het Engels? Geen onbelangrijke vraag, aan
gezien Van Mierlo als aanstaand voorzitter
nog ruim honderd persconferenties voor de
boeg heeft.
Maar Van Mierlo maakte geen enkele
fout. „Wel wat langzamer praten", fluister
de zijn voorlichter hem toe, in verband met
de tolken die
het Neder
lands maar
met moeite
konden bij
houden.
En zo kwam
het dat een
tolk zich ver
giste toen Van
Mierlo zei dat
het diner za
terdag in Du
blin met de
Turkse pre
mier giller 'be
vredigend' was
verlopen. „Het
diner met Cil
ler was ver
moeiend", luidde de vertaling in het Engels.
Staatssecretaris Patijn, naast Van Mierlo
gezeten en meeluisterend met de vertaling,
zette het misverstand onmiddellijk recht.
Verder zeilde Van Mierlo, geassisteerd
door Patijn, behendig langs alle klippen van
de Europese dossiers. Vragen over Timor,
Zuid-Afrika, Cyprus, de muntunie, de rela
ties met de VS en de Intergouvernementele
conferentie werden zonder aarzelen van
een weinig explosief antwoord voorzien.
Slechts een enkele bespiegelende opmer
king viel op rotsige bodem, zoals deze:
„Soberheid is in moeilijke omstandighe
den een beperkt begrip."
Nederland, zo hield Van Mierlo de inter
nationale pers voor, kan een goede voorzit
ter van de EU zijn. „Als ik terugblik is er
geen bewijs voor de stelling dat kleine lan
den een slechtere prestatie leverden dan de
grote lidstaten."
Met de persconferentie van Van Mierlo
en Patijn is ook het charme-offensief van
het nieuwe voorzitterschap (januari tot juli
'97) begonnen. Want het voorzitterschap
van de Raad van Ministers van de EU geldt
sinds jaar en dag als het alibi bij uitstek
voor het bedrijven van nationale public re
lations.
Al ruim een jaar hebben ambtenaren van
de RVD en buitenlandse zaken bij de vorige
voorzitters - de Spanjaarden. Italianen en
Ieren - rondgeneusd. Hoe breng je tweedui
zend journalisten onder bij een topconfe
rentie? Wat geef je ze te eten? Wie betaalt de
telefoonrekening? Is een boekje met feiten
over het gastland handig?
Tijdens de recente top in Dublin werd
onder buitenlandse journalisten bijvoor
beeld een mini-enquéte gehouden over het
imago van Amsterdam.
Ook leerden de Nederlandse ambtenaren
dat de internationale pers uit Ierland met
een gerookte zalm en een fles whisky huis
waarts keerde: zonder twijfel typisch Ierse
producten. Wat moet Nederland daar te
genover stellen: jenever en Edammer kaas?
In Brussel mocht de internationale pers
in elk geval alvast kennis maken met het
Nederlandse jazztalent Denise Jannah, let
terlijk een exportproduct aangezien zij als
eerste Nederlandse werd gecontracteerd
door het Amerikaanse label Blue Note.
Naast een cd van Denise was er een bu
reauagenda met foto's en litho's van Neder
landse locaties en natuurlijk een adelblauw
boekje over het koninklijk huis. In een
hoekje van het Raadsgebouw werd een spe
ciaal voor het voorzitterschap ontworpen
Internet-website uit de doeken gedaan.
Daar kan de wereld vanaf vandaag bekijken
hoe Van Mierlo, Patijn en Pronk er uitzien,
waar Amsterdam en Apeldoorn liggen en
wat Nederland met het voorzitterschap pre
cies van plan is.
brussel paul koopman
correspondent
Vlaardings bedrijf controleert in opdracht van Verenigde Naties
„Friet met hamburger. Hmmm!" De medewerkers van het Vlaardingse
bedrijf Saybolt wrijven zich in de handen bij deze Europese maaltijd die
hen in Irak wordt geserveerd. Alhoewel ze van hun baas niet met de pers
mogen praten, zelfs niet over zichzelf, willen ze wel kwijt dat de Iraakse
oliemaatschappij voor een uitstekende kok heeft gezorgd.
Zo'n twintig kilometer buiten
Zakho, op het drielandenpunt
tussen Irak, Turkije en Syrië
staat het enige meetstation op
de oliepijplijn van Kirkuk naar
de Turkse haven Ceylan. De
Verenigde Naties hebben Irak
toestemming gegeven om, aan
vankelijk gedurende zes maan
den, een beperkte hoeveelheid
olie te verkopen om voedsel en
medicijnen voor de noodlijden
de bevolking aan te schaffen.
Op het meetstation controleert
Saybolt, in opdracht van de VN,
hoeveel olie er precies door
heen stroomt. De pijplijn loopt
ondergronds, maar bij Zakho
komen de enorme, beige ge
schilderde buizen van zo'n me
ter doorsnee uit de grond en
vertakken zich in een aantal
kleinere pijpen. Daarop staan
grote kranen, ventielen en me-
tertjes voor druk, temperatuur,
volume en stroomsnelheid.
Iraakse technici en ingenieurs
zijn maanden bezig geweest om
alles, na zes jaar stilstand, ver
nieling door de Koerdische op
stand in 1991 en een aanslag
van de Turks-Koerdische PKK,
weer aan het werk te krijgen.
Door het internationale embar
go waren onderdelen moeilijk te
krijgen. De ingenieurs runnen
het station en zijn zichtbaar te
vreden over dit herstel van
Iraakse controle over het Koer
dische gebied.
De Koerden laten er echter geen
misverstand over bestaan dat zij
daar sinds de Golfoorlog de
baas zijn. De toegang tot het
station wordt door Koerdische
peshmerges bewaakt. De locale
gouverneur heeft bovendien
een Koerdische olie-ingenieur
benoemd tot coördinator van
het meetstation. Deze Dawud
el-Suleymani trekt zich niets
aan van de Nederlandse arg
waan en Iraakse nervositeit je
gens de pers.
Integendeel, keurig in het pak
loopt hij trots als een pauw
rond op 'zijn' meetstation en
vertelt honderduit. „Het pro
bleem met olie is, dat het vloei
baar is. Een vloeistof zet uit, of
krimpt onder invloed van druk
en temperatuur. Het meten van
Boedapest. Achterblijvers nemen afscheid van de Hongaarse militairen die gisteren naar Bosnië zijn vertrokken. De Hongaren maken deel uit van
de stabiliteitsmacht SFOR. In totaal werden gisteren 134 soldaten uitgezwaaid. foto epa attila kisbenedek
dat variabele volume in een
buis is, zeker wanneer de olie
ook nog in beweging is, een de
licaat karwei."
De gegevens van alle meetappa
ratuur gaan dan ook naar een
centrale computer, die het re
kenwerk doet. Ieder uur geeft
deze een uitdraai van een reeks,
voor de leek onbegrijpelijke cij
fertjes. Daar is het echter de
medewerkers van Saybolt om te
doen. De gegevens uit Zakho
worden gecombineerd met de
gegevens die hun collega's
doorgeven uit het meetpunt Mi
na el-Baqr in Zuid-Irak, waar
een andere pijplijn naar toe
loopt.
De VN kunnen aan de hand
daarvan bepalen wanneer Irak
het quotum van twee miljard
dollar heeft bereikt. Aangezien
de olieprijs schommelt, is nu
nog niet te zeggen hoeveel olie
er precies voor dat bedrag kan
worden verkocht. Maar zeker
tegen het eind van de zesmaan-
delijkse termijn is waakzaam
heid geboden.
Het comfortabele gastenverblijf
naast het meetstation, waar de
ingenieurs logeren, is waar
schijnlijk het enige warme ge
bouw in de verre omgeving. Na
weken van regen heeft de eerste
sneeuw de bergtoppen rond
Zakho het afgelopen weekeinde
wit gekleurd. De huizen in de
stad zijn kil en vochtig. Saddam
Hussein beloofde afgelopen
september zijn embargo tegen
de Koerden op te heffen.
Desondanks krijgen ze nog
steeds slechts een fractie van de
benodigde brandstof voor ka
chels of auto's. Die is daardoor
in het Koerdische gebied 250
keer duurder dan ten zuiden
van de bestandslijn. De elektri
citeit is vaker af- dan aangeslo
ten.
Naast het gastenverblijf staat
een groep tenten. Op de kale
vlakte eromheen zitten vrou
wen de was te doen in metalen
kommen met water uit een vij
ver waarin ganzen poedelen.
Vervuilde kindertjes klampen
zich vast aan hun moeders als
een hond agressief blaft.
„Dat was ons huis", zegt een
vrouw. Ze wijst naar het warme
gebouw. „Ja ja", zegt al-Suley-
mani opgewekt. „Deze vluchte
lingen uit Mosul woonden hier
tot voor kort. Toen we het ge
bouw opknapten voor onze gas
ten, moesten zij er natuurlijk
uit." Niets kan zijn goede hu
meur bederven, want in tegen
stelling tot de buitenlandse in
genieurs, voor wie dit slechts
een klus is als vele andere, heeft
hij het gevoel met een verheven
taak bezig te zijn. „Ik werk voor
hen, voor al die arme mensen
die zich straks eindelijk geen
zorgen meer hoeven te maken
over hoe ze hun eten bij elkaar
moeten sprokkelen.
Dat eten zal echter nog even op
zich laten wachten. De gouver
neur, Abdulaziz Tayyip, ver
wacht niet dat de humanitaire
hulp vöor februari op gang
komt. „Als er tenminste op het
laatste nippertje geen nieuwe,
politieke obstakels opdoemen."
De bureaucratische rompslomp
duurt al lang genoeg. Het geld
uit de verkoop van de olie wordt
eerst op een rekening van de
VN gestort. Irak maakt dan ken
baar wat het precies wil aan
schaffen, waarna er tot actie kan
worden overgegaan.
Maar op de markt is de stem
ming hoopvol. Slager Seyyid
verkoopt nu een paar kilo vlees
per dag. „Wanneer de mensen
het basisvoedsel gratis krijgen,
kunnen ze hun geld aan vlees
besteden en worden mijn zaken
beter."
Plantaardige olie, bloem, gra
nen en peulvruchten zullen
worden gedistribueerd, maar
zijn tevens de handelswaren
van Jozef, een christen uit Mo
sul. „Ik vind wel andere dingen
om te verkopen. Ik ben erg blij
dat we uit deze ellende komen",
zegt hij.
Jozefs eerste zorg zijn nu de
kerstinkopen. Hij moet een
mooie kalfskop uitzoeken, het
traditionele kerstdiner van de
Iraakse christenen. „En wijn",
lacht hij. „We vieren zes dagen
lang feest. Onze moslim-vrien
den doen gewoon mee. Zo ver
geten we even de ellende.
zakho»jessica lutz
correspondent
Voorafgaand aan het driedaagse bezoek dat de
Iraanse president Rafsanjani vanaf vandaag aan
Turkije brengt, kondigde premier Erbakan aan
dat de twee landen gaan samenwerken op het ge
bied van defensie-industrie. Het Turkse leger en
president Demirel zijn woedend. Ook de Verenig
de Staten, van wie Turkije de meeste defensie
technologie krijgt, reageerden verontrust.
Het zwaartepunt van het staatsbezoek ligt echter
op het gebied van de handel. Er zal worden ge
sproken over de aansluiting op eikaars spoorwe
gennet, verhoogde samenwerking in de lucht- en
scheepvaart, en het bankwezen. Vanaf deze week
ook mogen bedrijven zich inschrijven voor de
staatsopdracht om het Turkse deel van een gas-
pijplijn naar Iran te bouwen.
Tijdens zijn bezoek aan Teheran deze zomer, on
dertekende Erbakan ondanks dreigende Ameri
kaanse sancties, een verdrag om voor 23 miljard
dollar aardgas van het buurland te kopen. Met
Rafsanjani wil hij nu overleggen hoe deze samen
werking is uit te breiden.
Defensiespecialisten wijzen erop dat economi
sche samenwerking en wederzijds vertrouwen
absolute voorwaarde zijn om ooit tot militaire sa
menwerking te komen. Op dit moment is de situ
atie daar nog lang niet naar. De handelsbetrek
kingen zijn minimaal, het leger beschuldigt Iran
ervan de Koerdische afscheidingsbeweging PKK
van geld, wapens en schuilplaatsen te voorzien.
De fundamentalistische Erbakan, die altijd met
lof over de Iraanse islamitische revolutie heeft ge
sproken, is in zijn positie als premier gedwongen
tot compromissen. Zo bevestigde hij het eerder
gesloten akkoord tot militaire samenwerking met
het door hem gehate Israël en ondertekende hij
vorige week het bevel om 59 fundamentalistische
officieren uit het leger te ontslaan. Daarmee haal
de hij zich de woede van zijn aanhang op de hals.
Erbakans ballonnetje over een defensieverdrag
met Iran is vooral een poging de boze achterban
te sussen.
Desalniettemin is het, zoals een militaire bevel
hebber tegen de krant Huriyetzei, 'uiterst gevaar
lijk spel om binnenlandse politiek te bedrijven
door uitwisseling van belangrijke militaire gege
vens te beloven aan zo'n land'. Iran heeft dankzij
Russische en vooral Chinese raketten, onderzee-
ers en oorlogsschepen de grootste vloot in de Per
zische Golf.
Vorige maand oefende de marine in de Golf van
Basra met honderd schepen en veertig vliegtui
gen en helikopters. Eind deze maand volgt een
tweede vlootoefening, met een veelzeggende
naam: de Weg naar Jeruzalem.
De betrekkingen met de VS en Europa worden
echter meer en meer geschaad door Erbakans
buitenlandse politiek. Hij bezocht Iran, Pakistan,
Libië, Nigeria, Maleisië en Indonesië, maar sloeg
een uitnodiging af voor het diner van de EU-
staatshoofden tijdens de Dublin-top vorige week.
Vice-premier en minister van buitenlandse zaken
(giller nam voor hem waar.
Door deel te nemen aan de coalitie met Erbakan
heeft ze haar eigen geloofwaardigheid in het Wes
ten echter zozeer ondermijnd dat de Duitse
bondskanselier Kohl onlangs in een officieel rap
port liet opnemen nooit meer met haar te willen
spreken. Inmiddels probeert ze met dreigemen
ten Europa onder druk te zetten haar land tot de
Unie toe te laten.
„Wij hebben Europa altijd tegen het communis
me beschermd, Griekenland is terecht bang voor
onze militaire macht. Maar we zijn vredelievend.
Als Europa echter onze uitgestoken hand niet
aanneemt, heeft Griekenland echt reden om bang
te zijn", zo zei ze tijdens de EU-top in Dublin.
istanbul .jessica lutz
correspondent
WIM STEVENHAGEN
Niets is Ameri
kanen te gek.
Neem nou open
haarden. Bijna
elk huis, dus ook
het onze, is er
mee uitgerust.
En zeg nou zelf: wat is er gezelli
ger dan op een koude winter
avond de eerste sneeuw is
hier al gevallen wat hout aan
te steken en bij het knappende
vuur een goed boek te lezen,
naar muziek te luisteren, tv te
kijken of nog veel romantischer
dingen te doen.
Maar er zijn altijd stakkers die
geen open haard bezitten. Of
nou net niet in de kamer waar
zij dat willen. Voor hen is er nu
uitkomst: de open-haard-video.
Steek hem in je videorecorder
en je televisie wordt omge
toverd in een open haard. Zes
uur lang beelden van brandend
hout, compleet met, zoals de
advertentie belooft, 'de rustge
vende geluiden van suizend
vuur en knappend hout'. Maar
zonder rook en as. En volstrekt
ongevaarlijk.
Wie koopt nou zoiets, ben je ge
neigd te zeggen. Je gaat toch
niet met je geliefde op het
hoogpolig tapijt naar een nep-
vuur op een tv-scherm liggen
kijken. Maar vergis je niet in
Amerikanen. In de eerste weken
dat de video op de markt was
zijn er al meer dan een half mil
joen van verkocht. Een gat in de
markt.
Het hoeft niet echt te verbazen
want Amerikanen zijn de mees
ters van de nep-emotie. Elk
kerstseizoen zie je er de voor
beelden van. Zoals met de
kerstboom. Onlangs werd ge
meld dat dit jaar voor het eerst
de meerderheid van de Ameri
kanen een namaak-kerstboom
in huis haalt. Het land stikt in
de echte kerstbomen, maar
Amerikanen geven de voorkeur
aan een boom van ijzer en plas
tic.
En dan bij voorkeur een waarin
de lampjes en versieringen al
vast zijn aangebracht. Hoe meer
hoe beter. We zagen een adver
tentie voor een kerstboom van
twee meter hoog waarin maar
liefst 1.900 kleine lampjes wa
ren gemonteerd. Een inklapbaar
geval bovendien. Als de kerst
voorbij is, hoefje slechts een
palletje in te drukken en de
boom klapt ineen tot een mak
kelijk opbergbaar pakket.
Aan smakeloosheid geen ge
brek. Bij de buren staat een
kerstboom met uitsluitend rode
lichtjes, 's Avonds in het donker
is de straat zo verlicht als woon
den we op de Walletjes. Miljoe
nen Amerikanen sieren hun
huis in deze kersttijd ook aan de
buitenkant op met kerstkransen
en lichtjes in alle kleuren van de
regenboog. Liefst op een ner
veus discoritme aan en uit knip
perend.
En Kerstmis, ach, dat is maar
een aanleiding. Bij een enquête
onder middelbare scholieren
bleek onlangs dat een op de
drie Amerikaanse kinderen niet
weet wat met Kerstmis eigenlijk
wordt gevierd. In een land dat
als een van de meest religieuze
ter wereld wordt beschouwd.
Maar geen wonder, als zelfs met
Kerstmis iedere publieke uiting
van religiositeit de kop wordt
ingedrukt.
Een kerststal langs de openbare
weg is in menige stad verboden.
In kerstconcerten in met over
heidsgeld gefinancierde stads
gehoorzalen mogen geen 'chris
telijke' kerstliedjes ten gehore
worden gebracht, alleen
'wereldlijke'. Zo strikt wordt de
grondwettelijke scheiding tus
sen kerk en staat soms in de
praktijk gebracht. Kerstmis is
nog slechts het feest van de
commercie.
Dit jaar worden weer alle re
cords gebroken. De afgelopen
weken zijn stapels catalogussen
in de brievenbus gevallen met
de meest bizarre, en soms on
betaalbare cadeaus. De krant
meldde dat een tassenzaak een
wachtlijst had voor tassen van
vierduizend dollar. Een horloge
winkel moest tientallen mensen
die een klokje van 44.500 dollar
wilden kopen, teleurstellen. Het
gaat (te?) goed met Amerika.
Maar van de open-haard-vid%o
de topper van dit kerstsei
zoen zijn er nog genoeg. En
als de winkel is uitverkocht, kun
je hem nog altijd bij een vriend
kopiëren. Is dat niet de ultieme
kerst-nep: een gekopieerde vi
deoband van een namaak-vuur-
tje? Zet de tv maar vast aan en
klap de boom uit. Gelukkige
kerst!
hans de bruijn
correspondent
