Vrouwelijke huisarts vriendelijker
Gezondheid
IBSl
Verschillen in aanpak
van vergrote prostaat
MAANDAG 9 DECEMBER 1996
ÖHHWiSBÉ
REDACTIE SASKIA STOELINCA 023-5150265
Signalen negeren
Sociaal zwak. Achterstandsmilieu. Hygiënisch pro
bleemgeval. Met deze en vele andere eufemismen is
het dossier van Kees gelardeerd. Keurige woorden,
waarachter een zee van armoede, vervuiling en al
coholverslaving schuilgaat. Zijn uitkering stelt hem
in staat een dagelijkse portie alcohol te nuttigen,
eten en persoonlijke hygiëne zijn al lang niet be
langrijk meer. Hij zou nooit uit zichzelf een arts
hebben bezocht, maar op een avond werd hij om
ver gereden door een pizzakoerier, en naar het
dichtstbijzijnde ziekenhuis gebracht.
Kees had geen ernstige kwetsuren, was nogal smoe
zelig, maar niet vuil genoeg om de rottingslucht die
om hem heen hing te verklaren. Kijkend in zijn
mond viel onmiddellijk een grote, vies ruikende
zweer op. die achter in de mondholte op (je boven
kaak zat, en zich uitbreidde over het gehemelte.
„Getverdemme", dacht ik, dit is foute boel" en
Kees moest meteen door naar de KNO-arts. Mijn
vermoeden van een kwaadaardig gezwel werd per
omgaande bevestigd door de specialist, die zijn
twijfel uitsprak over de behandelbaarheid van dit
grote mondholtecarcinoom.
Mondholtecarcinomen komen in Nederland niet zo
frequent voor. Per jaar overlijden ongeveer 400
mensen (ongeveer driemaal zoveel mannen als
vrouwen) aan de gevolgen van deze groep van aan
doeningen. Vergeleken met de grote 'killers' in de
oncologie maag en darmkanker 10.000, long
kanker 8.000 pn borstkanker 3.500 slachtoffers per
jaar is dat niet veel. Het percentage patiënten
dat de ziekte niet overleeft, is wel tamelijk hoog.
Deze slechte prognose houdt
verband met de in de regel
erg late ontdekking van het
gezwel. Om bij Kees te blij
ven: hij had al maanden
pijn in zijn kaak en oor,
maar met een extra borreltje
viel dat best uit te houden.
Zijn kunstgebit droeg hij al
langer niet meer - het paste
toch niet. Kees is natuurlijk
een extreem geval, maar ook
bij aangepastere lieden
wordt een vroeg signaal
zoals een pijnlijke plek on
der een kunstgebit vaak ge
negeerd. Soms ook ontwik
kelt zich de tumor onge
merkt. Een beruchte plek is helemaal achter in de
mond, daar waar onder- en bovenkaak samenko
men. Dit verborgen hoekje wordt ook wel 'Coffin's
Corner' genoemd, om maar even duidelijk te ma
ken dat kanker op deze plaats u regelrecht de kist
in helpt.
De oorzaak van deze vorm van kanker moet ge
zocht worden in slechte leefgewoonten. Alcoholge
bruik (en misbruik), roken van sigaretten en pijp,
maar ook alternatieve vormen van tabaksgebruik
zoals pruimen, dragen bij aan het ontstaan van
mondholte-kanker. Het dragen van een kunstgebit
speelt geen oorzakelijke rol. Overigens, ieder kunst
gebit gaat na verloop van tijd slecht zitten. Dat
komt, doordat de kaken, als ze de steun van de
tandwortels moeten missen, langzaam maar zeker
slinken. Een loszittend kunstgebit is buitengewoon
hinderlijk en kan in de mond, op verhemelte en
tandvlees, drukplekken geven. Pijnlijke, kapotte
plekken in de mond zijn dan reden het gebit uit te
laten. Het slijmvlies in de mond geneest dan voor
spoedig. Het gebit kan inmiddels beter passend
worden gemaakt.
Het wordt pas link als een wondje niét geneest. Niet
genezende wondjes, eigenlijk zweertjes, moet u met
argusogen bekijken, waar ze ook op het lichaam
zitten. De binnenkant van de mond is lastig,te in
specteren, maar met goed licht komt u een heel
eind. Een niet-genezende plek, een plekje dat steeds
opnieuw opengaat, groter wordt, een smerige
smaak in de mond en wat bloed bij het speeksel,
met oplettendheid ten aanzien van uw lichaam
kunt u veel ellende voorkomen.
GERRY VAN DER LIT
Onderzoek naar verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke huisartsen
Het moet huisartsen gemakkelijker
worden gemaakt in deeltijd te wer
ken. Zo'n maatregel is nodig om
hef aantal vrouwelijke huisartsen te
vergroten. A. van den Brink promo
veerde op een onderzoek naar de
verschillen tussen mannelijke en
vrouwelijke huisartsen.
Extreem gezegd hebben vrouwen
het liefst een vrouw als huisarts,
mannen het liefst een man. Want
een man die last heeft van z'n
prostaat vindt het toch een beetje
gênant door een vrouw te worden
onderzocht.
Nederland krijgt steeds meer vrou
welijke huisartsen. In 1984 was nog
maar acht procent van alle werkza
me huisartsen een vrouw, in 1995
was hun aantal verdubbeld. Deze
groei zal doorzetten, omdat al een
paar jaar ongeveer de helft van alle
huisartsen in opleiding een vrouw
is.
Dat blijkt uit cijfers van het Nivel
(Nederlands instituut voor onder
zoek van de gezondheidszorg) in
Utrecht. Mevrouw A. van den
Brink-Muinen promoveerde on
langs aan de Universiteit Utrecht
op onderzoek naar de verschillen
tussen mannelijke en vrouwelijke
huisartsen. Van den Brink is sinds
1988 in dienst van het Nivel.
Het is mooi als meer vrouwen
huisarts worden, omdat patiënten
dan vaker kunnen kiezen. Een op
de vijf vrouwen wil liefst een vrou
welijke huisdokter, blijkt uit Nivel-
Vrouwelijke dokters zijn wat vriendelijker dan hun mannelijke collega's, al
dus promovenda Van den Brink-Muinen. foto ger dijkstra
onderzoek (1994). Dat percentage
is in werkelijkheid hoger. Volgens
Van den Brink zouden méér vrou
welijke patiënten voor een dokter
van hun eigen geslacht kiezen, als
die maar beschikbaar zou zijn.
Van de mannen kiest zestien pro
cent bewust voor een mannelijke
huisarts. Zowel mannen als vrou
wen die een voorkeur uitspreken
voor een huisarts van hun eigen
geslacht, zeggen met zo iemand
gemakkelijker te kunnen praten.
Ook voelen ze zich meer op hun
gemak bij lichamelijk onderzoek,
vooral als het gaat om intieme de
len zoals geslachtsorganen.
Van den Brink constateerde in een
representatief onderzoek onder
vijftig huisartsen een licht verschil
in aanpak tussen mannelijke en
vrouwelijke collega's. Vrouwelijke
dokters zijn wat vriendelijker dan
hun mannelijke collega's en ze ne
men meer tijd voor hun patiënten.
Toch zijn de verschillen niet erg
groot. De verschillen tussen de
'mannelijke' en de 'vrouwelijke'
aanpak werden duidelijker toen
Van den Brink de reguliere huisart
senzorg vergeleek met de huisart
senpraktijk die Werkt volgens de
principes van vrouwengezond
heidszorg, 'Aletta' in Utrecht. Deze
artsen (vrouwelijke) geven hun pa
tiënten meer informatie op me
disch en therapeutisch gebied, ze
hebben meer aandacht voor hen.
De praktijk van Aletta bestaat voor
al uit jonge, hoog-opgeleide, wer
kende vrouwen. Slechts zestien
procent van alle patiënten is man.
Bijna de helft van hen is bij Aletta
terecht gekomen op aanraden van
anderen, bijvoorbeeld in het kiel
zog van vrouw en kinderen.
Kort gezegd zijn de principes van
de vrouwengezondheidszorg: reke
ning houden met het vrouw-zijn
van patiënten, de persoonlijke en
maatschappelijke situatie betrek
ken bij de behandeling, zelfred
zaamheid en eigen verantwoorde
lijkheid stimuleren en het vermij
den van medicalisering.
Van den Brink concludeert op
grond van haar onderzoeksresulta
ten dat maatregelen nodig zijn
voor de huisartsenopleiding. Die
moet meer aandacht schenken aan
de principes van de vrouwenhulp
verlening, een visie die overigens
wordt gedeeld door het Nederlands
Huisartsen Genootschap.
Steeds meer vrouwen volgen dus
een medische studie. Dit jaar is bij
na zestig procent van de eerste
jaars geneeskunde vrouw. Toch zal
in de toekomst slechts dertig pro
cent van hen daadwerkelijk als
huisarts praktizeren, stelt Van den
Brink. Dat komt doordat het in de
praktijk zo lastig is een gezin met
het beroep huisarts te combineren.
HENK HELLEMA GPD
Bij het behandelen van een
goedaardige vergroting van
de prostaat gebruiken me
dici een overdaad aan me
dische technologie. Ook
bestaan er grote verschillen
onder specialisten in de
behandeling van de kwaal.
Dat concludeert drs.
H.J.Sioevelaar uit Oudewa
ter in het proefschrift over
zijn onderzoek naar de dia
gnostiek en behandeling
van prostaatvergroting
door urologen. Stoevelaar
is verbonden aan het Insti
tuut Beleid en Manage
ment Gezondheidszorg,
aan de Erasmus Universi
teit Rotterdam.
Een goedaardige vergroting
van de prostaat komt voor
al bij mannen boven de
vijftig jaar voor. Als gevolg
daarvan wordt de piasbuis
die door de prostaat loopt,
in meer of mindere mate
dichtgedrukt, waardoor het
plassen (ernstig) kan wor
den bemoeilijkt. In een
groot aantal gevallen kan
de diagnose door de huis
arts worden gesteld. Hij
doet dat door te 'voelen' en
door bloed- en urinetests te
laten verrichten.
Hij moet er zeker van zijn,
dat de piasproblemen niet
een gevolg zijn van een in
fectie of van kanker van de
prostaat. Een aantal pa
tiënten met een goedaardi
ge prostaatvergroting
wordt vervolgens doorver
wezen naar de specialist.
Voor nader onderzoek kan
de uroloog onder meer kie
zen uit echografie van de
nieren, blaas en/of prostaat
en uit technieken om de
'piaskracht' te meten.
Wat een individuele uro
loog min of meer stan
daard aan vervolgdiagnos-
tiek doet, hangt sterk van
zijn eigen ideeën af, heeft
Stoevelaar in zijn onder
zoek gevonden. En die
kunnen tussen urologen
onderling aanzienlijk ver
schillen. Dat gold vooral
het gebruik van echografie
van de prostaat, de nieren
en de blaas. De één doet
dat veel vaker dan de an
der. Wat een uroloog doet,
blijkt af te hangen van zijn
ervaring en van het zieken
huis waar hij zijn opleiding
heeft genoten.
Grote variatie tussen urolo
gen vond de promovendus
ook in de behandeling van
de aandoening. Dat gold
voor zowel 'het afwachten,
maar in de gaten houden1,
als een operatie of een be
handeling met medicijnen.
Ook bij de keuze van be
handeling bleken de erva
ring en het ziekenhuis waar
de arts werkzaam was, van
grote invloed op zijn keuze
te zijn.
Doen urologen maar wat?
Stoevelaar heeft dat onder
zocht aan de hand van nog
niet zo lang geleden be
kend geworden richtlijnen
van het Amerikaanse Bu
reau voor Beleid en Onder-
Anatomische schets van de prostaat. Zijaanzicht van het
bekken. 1. blaas; 2. schaambeen; 3. piasbuis; 4. prostaat;
5.penis; 6. scrotum; 7. rectum; 8. heiligbeen.
tekening medische encyclopedie
zoek in de Gezondheids
zorg en van de Wereld Ge
zondheidsorganisatie. Uit
zijn analyse blijkt dat de 39
urologen die aan het on
derzoek hebben meege
werkt, de richtlijnen voor
het kiezen van hun dia
gnostische methode in gro
te lijnen goed volgen. Stan
daard maken ze echter te
veel echo's, zeker van de
nieren en de prostaat.
Wat de verschillen in be
handeling betreft: deze zijn
voor een groot deel te ver
klaren door een gebrek aan
wetenschappelijke funde
ring. Bij naar schatting
tweederde van de patiën
ten met een goedaardige
prostaatvergroting bestaat
er nog geen éénduidig be
leid hoe moet worden be
handeld.
P
U
Z
Z
E
L
E
E
M
K
A
B
R
A
A
G
R
E
V
V
A
1
K
0
R
T
H
P
N
T
E
S
u
N
K
R
E
F
T
R
E
P
G
R
A
A
0
A
L
E
E
F
R
E
1
A
L
A
M
N
E
K
S
M
0
1
U
D
E
N
H
M
0
E
S
A
T
R
T
E
E
E
P
D
K
1
E
R
R
R
E
A
N
B
A
S
N
K
N
U
O
E
G
T
0
D
A
0
E
A
K
A
0
Z
P
T
1
S
H
N
K
0
Z
G
B
J
0
R
T
S
c
A
N
E
0
N
A
1
0
A
A
E
S
A
0
S
0
G
P
L
D
N
R
K
N
V
R
L
1
B
E
0
S
W
R
E
E
D
p
A
0
N
S
L
D
R
1
1
N
L
A
N
D
S
N
E
N
L
E
S
A
R
E
G
A
L
s
E
E
A
U
V
M
N
E
T
T
0
P
s
T
L
A
V
Aanleg
Lasteren
Slager
Astrakan
Leesboek
Slang
Boortoren
Lenig
Spotten
Doopgetuige
Manenschaap
Tennis
Gendarmerie
Mauve
Vergaarbak
Inlands
Mokka
Verslag
Irrationeel
Nappa
Verzuim
Kajak
Oscar
Vuldop
Knesseth
Pronken
Wreed
Koeler
Sedert
Zandhaas
Koffieboon
OPGAVE
OPLOSSING
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters
zijn al de onderstaande woorden
verstopt. Ze zijn te lezen van
links naar rechts, van rechts naar
links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin. Enkele let
ters worden dubbel gebruikt.
Streep alle woorden door. De res
terende letters vormen dan regel
voor regel van boven naar bene
den gelezen de oplossing van de-
ze puzzel.
CITAAT
Horizontaal:
1. droom; 2. statig; 3. broos; 4.
staar; 5. barkas; 6. stoom; 7.
storm; 8. corner; 9. karaf; 10.
stekel; 11. vaart; 12. poeder;
13. tiras; 14. koppel.
Het citaat is van Karl Kraus: ,,ln
een leeg hoofd is plaats voor veel
kennis".
WEcS&AAT, KE/^TMAN KCMT, OOkZ
w/-77£ &aa/zd mee rc&/e i-ycez> ca*
CAC>£AUS Atl££AJ
300/N 0/J/E&EREEH (EEVvObv
vi.a/prr.
^4
TJA JON6EN, JK BEN ER.
COAC N/ET BL'J MEEMAAR
p jXN. NAT p&E J£ ERT&ZEN
TOMPOES
Tom Poes en het boze oog
Er ontstond een luid rumoer in de overblijf
selen van de herberg.
„Het zijn de vreemdelingen!" blaatte de ou
de Am ram. „Zij komen met hun kunsten in
deze rechtschapen streken en zij lokken de
rechtschapene van het rechte pad af!"
Heer Bommel stond geschrokken op en
deinsde achteruit.
„D-dat is g-gemeen", stamelde hij. „Ik be
doel... de b-boze tongen dan? En het zw-
zwarteoog? Heb ik daarvoor..."
„Je hebt zelf een boze tong!" riep Abel.
De kudde begon nu op te dringen en Tom
Poes trok heer Ollie snel naar buiten. De
avond viel reeds en een kille wind blies kla
gend over de vlakte van Lammermoer. Heer
Bommel wendde zich nog eenmaal om,
maar de stemming bij de ruïne was zo vij
andig, dat hij zich willoos liet voorttrekken.
„Hierheen!" riep een stem. Het was Moen,
die hen achter een boom stond op te wach
ten.
„Daar staatje auto!" sprak de zwarte. „Hij is
gehavend, maar hij kan rijden. Vlucht nu
maar."
„Dit is meer dan een heer verdragen kan",
klaagde heer Bommel. „Hebben we daar
voor listen verzonnen? Door ons is de strijd
tussen de zwarten en de witten bijgelegd en
nu word ik op mijn eigen feestmaal wegge-
,',Ze zullen altijd iemand zoeken om zwart
te maken. En ik heb liever, dat ze zich tegen
vreemdelingen keren, dan tegen hun eigen
dorpsgenoten. Want vreemden kunnen al
tijd teruggaan naar hun eigen huis, maar
een verstoten dorpsgenoot moet het bos in
en krijgt het boze oog. Ga naar huis, vreem
deling, dat is het beste."
Heer Bommel gehoorzaamde sprakeloos.
Na veel moeite slaagde hij er in de Oude
Schicht op gang te krijgen en toen reed hij
treurig gestemd naar de horizon.
In het dorp Ooikooi heeft men hem niet
meer teruggezien.
,Zo is het leven hier"zei Moen berustend. SLOT
WEEF
DOOR JAN VISSER
Het weer spreekt dezer dagen niet tot de verbeelding. On
der een uitgestrekt gebied van hoge barometerstanden b
vindt zich aan het aardoppervlak een vochtige laag waan 1
mist en laaghangende bewolking is ontstaan. Deze vocht
ge plaklaag kan pas verdwijnen wanneer er drogere lucht
wordt aangevoerd of als de wind meer vaart krijgt.
Op grotere hoogten is de lucht namelijk droog en relatie!
warm. Bij meer wind komt er menging op gang zodat de
wolken-/mistdeken aan het aardoppervlak verdunt en sor|3
in een verrassend snel tempo verdwijnt.
Voor zij diegeinteresseerd zijn in fraaie nachtelijke uit
spansels zou helder weer momenteel zeer gewaardeerd
worden. De beste donkere nachten van december vallen
de periode 8 tot en met 11 december omdat er dan geen
storend maanlicht is. De kans op een sterhelder zwerk is
vanavond en de komende nacht verwaarloosbaar klein.
Ook morgen overdag zitten we nog met laaghangende be 5
wolking en/öf mist opgescheept. Bovendien vertoont het
kwik nauwelijks enige creativiteit.
Zowel de komende nacht als morgen overdag schommelt
de temperatuur rond het vriespunt. Voor dinsdagavond e
met name de nacht van dinsdag op woensdag is er wat
meer hoop op opklaringen. De oostelijke wind gaat namejö
lijk wat aantrekken. Dat gebeurt tussen een hogedrukcel 5 I
boven zuidelijk Scandinavië en een omvangrijke depress
die het Iberisch schiereiland nadert.
Later deze week wordt het bij ons wisselvalliger met van 7
vrijdag af een toenemende kans op regen en natte sneeu
Een meer gestructureerde inval van koude lucht staat on
tot begin volgende week niet te wachten.
Afgelopen zaterdag was het bewolkt maar met de mist vi
het nog wel mee. Bovendien steeg de temperatuur nogtc J
omstreeks 6 graden. Zo meldde Valkenburg 6,4 en Schif 3
hol 6,2 graad. Gisteren was het mistig weer en het werd 1
steeds kouder. In Bloemendaal aan Zee was het om 191
nog maar 1 graad. 3E
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
dinsdag.
Noorwegen:
Veel bewolking en vooral
morgen ten noorden van
Bergen regen of sneeuw.
Middagtemperatuur van
circa 6 graden in het zuid
westen tot iets onder nul
in Finnmark. Woensdag in
het noorden en oosten
kouder.
Zweden:
Bewolkt en vooral in het
noorden af en toe sneeuw,
in het zuiden wat regen.
Kans op mist. Ih het zui
den maxima rond of net
iets boven nul, in het
Lapland (zeer)strenge
Denemarken:
Wolkenvelden en op veel
plaatsen mist. Overwe
gend droog. Middagtem
peratuur enkele graden
boven nul.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Rustig, op veel plaatsen mist of wolken
en droog. Middagtemperatuur tussen 4
en 8 graden. In Ierland en Schotland
eerst nog bewolkt, af en toe regen en
zacht met ongeveer 10 graden.
België en Luxemburg:
Rustig weer met op veel plaatsen mist.
In de Ardennen zonnige perioden.
Droog. Middagtemperatuur rond 3 gra-
Noord- en Midden-Frankrijk:
Droog en van tijd tot tijd de zon. In de
nacht en ochtend mist. Kouder met een
middagtemperatuur tussen O en 6 gra-
Portugal:
Geregeld zon en kans op een bui. Mor
gen in het zuidwesten bewolkt.wmderig
en regenachtig. Middagtemperatuur aan
de stranden rond 15 graden.
Madeira:
Af en toe zon en vooral morgen een en
kele bui. Middagtemperatuur rond 18
graden.
Spanje:
Half tot zwaar bewolkt en vooral in het
oosten buien, mogelijk met onweeF.
rek
Oostenrijk:
Rustig en droog weer met gert
In de nacht en ochtend op veel
mist. Middagtemperatuur rond
Rustig en droog. Uitgestrekte
wolkenvelden. Middagtemperê
het vriespunt.
Tsjechië en Slowakije:
Droog en kalm winters weer. V&Kom
wolken. Middagtemperatui
vriespunt.
Hongarije:
Rustig en droog. Op veel plaat
of laaghangende bewolking,
temperatuur iets boven nul.
letw
wen
DINSDAG 10 DECEMBER 1996
Zon- en maanstanden
Zon op 08.37 Zon onde
bij Malaga.
land rond 10 graden. Waterstand
Canarische Eilanden: Umuiden Katwijl
Vandaag perioden met zon en droog. Hoog 02 58 15 16 02 31
Morgen bewolking en sterk toenemende Laa| 11.26 23.51 11.07 ei
Maxima langs de kusten van 13 bij Bar- f°n °P 7«on 6 nrler
cèlona tot 18 bij Malaga, In het binnen- Maan °P 07.47 Maan ont^
het
is me
kans op regen. Middagtemperatuur op
lopend naar ongeveer 23 graden.
Marokko:
Westkust: Vandaag geregeld zon en
meest droog. Morgen bewolking en re
gen- en onweersbuien. Middagtempera
tuur oplopend naar tussen de 17 en 22
graden.
Tunesië:
Half tot zwaar bewolkt en vooral van
daag enkele pittige regen- of onweers
buien. Koud met maxima van 14 gra-
Zuid-Frankrijk:
Veel bewolking en in het uiterste zuiden
van tijd tot tijd regen, boven 1500 me
ter kans op sneeuw. Langs de zuidkust
eerst nog veel wind. Middagtempertuur
van 5 graden bij Lyon tot 10 in het zui-
Mallorca en Ibiza:
Bewolkt en van tijd tot tijd stevige bui
en, soms met onweer en veel regen.
Maxima rond 14 graden.
Italië:
Half tot zwaar bewolkt en van tijd tot tijd
regen of onweer en een aanwakkerende
wind. In de noordelijke bergen grote
kans op sneeuw. In het zuidoosten van
daag nog droog en wat zon. Middagtem
peratuur ongeveer 15 graden, bij Milaan
rond 6 en bij Palermo nog 18graden.
Corsica en Sardinië:
Bewolkten uitgesproken buiig, soms on
weer. Eerst nog veel wind. Middagtem
peratuur ongeveer 14 graden.
Malta:
Veel stapelwolken en vooral morgen pe
rioden met regen, ook kans op onweer.
Middagtemperatuur ongeveer 17 gra-
Griekenland en Kreta:
Perioden met zon en vrijwel overal
droog. In het westen meer wolken en
grote kans op een bui. Middagtempera
tuur van 11 graden in het noorden tot
17 op Kreta.
Turkije en Cyprus:
Kusten: Flink wat zon ep droog. Middag
temperatuur van 13 graden rond de Dar-
danellen tot 20 op Cyprus.
Duitsland:
Op veel plaatsen mist of laaghangende
wolken. Hier en daar ook opklaringen.
Temperaturen rond het vriespunt, bij
opklaringen wordt het 's middags nog 5
graden.
Zwitserland:
Van tijd tot tijd zon en meest droog. In
de dalen kans op mist en maxima onge
veer 4 graden.
fchten
