ZATERDAGS
BIJVOEGSEL
E
Politiegevecht tegen
banksaldo
ZATERDAG 30 NOVEMBER 1996
ILLUSTRATIE TOM EYZENBACH
agenten. Zij
dichten er gaten
krappe budgetten
de politiezorg ni<
wordt amper nog
en deel van de Nederlandse poli
tiekorpsen zet extra geld uit Den
Haag niet meer
het geld wel, maar
de begroting mee. De
ssen hun uitwerking op
In de stad Groningen
n agent waargenomen.
Het zijn vooral goedbedoelende stadswach
ten die het werk doei\. Zeeuwen en Friezen
moeten door de grote afstanden die de poli
tie in die provincies heeft te overbruggen
zelfs lang op noodhulp wachten. Vaak is het
onheil al geschied als de politie arriveert. En
in Zwolle heeft de rekenmeester van de poli
tie zelfs een probleem om enkele boventalli
ge agenten te kunnen blijven betalen als een
asielzoekerscentrum sluit en een extra toela
ge wordt stopgezet.
De korpsen van Groningen, Zeeland en IJs-
selland (de regio rond Zwolle) stevenen af op
'faillissementen'. IJsselland verwacht al bin
nen drie weken formeel een 'artikel 4-korps'
te zijn, wat betekent dat andere korpsen
moeten bijspringen, ook, de arme. Andere
zijn er niet veel beter aan toe. Het jaarverslag
1995 van de Drentse politie draait er niet om
heen: „De vermogenspositie en de financiële
situatie van het korps zijn zorgelijk", En het
korps Gelderland-Midden, de regio rond Arn
hem, had in 1995 al een tekort van 6,6 mil
joen.
Minister Hans Dijkstal van Binnenlandse
Zaken kwam deze week met een aanzienlijke
lijst zorgenkinderen van de politie: Gronin
gen, Friesland, Drente, IJsselland, Noord- en
Oost-Gelderland, Gelderland-Midden, Gel
derland-Zuid, Noord-Holland-Noord, Zee
land en Noord-Brabant-Noord. Hij herhaalde
tevens het bedrag dat voor deze korpsen ex
tra beschikbaar is: 44 miljoen gulden. Voor
een langetermijnoplossing is dit absoluut te
weinig, weten ze in de bedreigde regio's.
Stijgende verbazing
Het Amsterdamse politiekorps daarentegen
wordt schatrijk. Met stijgende verbazing kij
ken collega's elders in het land naar de jaar
cijfers '95 van de regio Amsterdam-Amstel-
land. Het korps kwam 700 personeelsleden
tekort op de toegewezen sterkte, maar ont
ving voor deze mensen wel de gebruikelijke
normvergoeding per agent van bijna 98.000
gulden. De hoofdstad meldde-over 1995 dan
ook een bedrag van 60 miljoen gulden winst.
Het batig saldo in de boeken van 1995 ver
meldt de lieve som van ruim 100 miljoen gul
den aan liquide middelen. Het Amsterdams
vermogen kan alle problemen van andere
korpsen in één keer oplossen.
De hoofdstad zal ook de komende jaren
geld krijgen voor personeel dat er niet is. Was
de onderbezetting in '95 ruim acht procent,
de komende jaren 'hoopt' de korpsleiding het
naar vijf procent te krijgen. Altijd nog goed
voor zo'n 25 miljoen gulden winst per jaar,
want het geld voor de mensen die er niet zijn
blijft binnenstromen. Het excuus in de
hoofdstad luidt dat agenten daar worden
weggetrokken door andere korpsen.
Een blik op de gemiddelde Nederlandse
korpsbegroting levert verrassende aspecten
op. Er wordt, zo blijkt, creatief gecijferd. Re
serve-waardeverschillen, in feite de bezittin
gen aan gebouwen, worden zodanig opge
voerd dat zij tekorten afdekken. „Maar het is
pure lucht, die waardeverschillen", zegt een
specialist in politiecijfers. „Omdat het minis
terie van binnenlandse zaken een reëel slui
tende begroting eist, wordt met kunst en
vliegwerk iets in elkaar gezet dat op nul uit
komt. Dat later de jaarrekening iets anders
uitpakt, maakt niet uit: Pech, na ons de zond
vloed!"
Terwijl Amsterdam bulkt van het geld,
moet het Zeeuwse driehoeksoverleg de
schaarse politiezorg verdelen. Waarnemend
korpsbeheerder D.C.B. Burgers, de gelouter
de hoofdofficier van justitie mr. J.M. Huijgen
en de regiochef van politie A.A. Smeels ko
men- van alles te kort. De 'driehoek'
schreeuwt de Zeeuwse problematiek al jaren
van de daken. Zeeland heeft een duur (want
gemiddeld oud) personeelsbestand, zoals
veel korpsen in de regio.
Bovendien wijst Burgers op geografische
nadelen van een eilandengebied. „Als het een
beetje mist en daardoor de veren stilliggen,
duurt het zeker twee uur voor we op
Zeeuwsch-Vlaanderen zijn als dat nodig is.
Terwijl iedere seconde telt! Plus het gelazer
van de recreatie dat we hier hebben. Dan zou
je toch denken dat men begrijpt dat we extra
personeel nodig hebben?"
Brandbrieven en andere verzoeken om
hulp resulteerden slechts in doekjes voor het
bloeden. Structureel werd voor Zeeland niets
opgelost. Hoofdofficier Huijgen, gevraagd
naar zijn invloed bij collega's, kent de achter
liggende reden: „Ach, ook ik ben voor het
hoodofficierenberaad natuurlijk de dorps
kruidenier, terwijl Amsterdam het grootwin
kelbedrijf vertegenwoordigt." Voorzitter
d'Hondt van het korpsbeheerdersberaad, te
vens burgemeester van Nijmegen, vindt dat
er iets moet gebeuren. „Over twee jaar zullen
veel korpsen, als er niets gebeurt, door hun
reserves heen zijn. In feite gaan ze dan fail
liet. Er moet structureel iets aan de politie
budgetten worden gedaan." De korpsen krij
gen per agent bijna 98.000 gulden uit Den
Haag. Daarvan worden de lonen èn alle ma
teriële aspecten betaald. d'Hondt rekent voor
waar de pijn zit. „Prijsstijgingen, inflatie en
andere kosten voor materieel zijn nooit ver
werkt. Dat wreekt zich nu. Het bedrag per
agent moet structureel omhoog."
Dringende problemen
Daarmee zijn ze het in Groningen roerend
eens. Groninger agenten die diensten draai
en met collega's uit de randstad komen terug
met verhalen over wat daar allemaal mogelijk
is. Het Groninger korps kan amper nog in
vesteren in.moderne technologie en vernieu
wing van de werkwijze. De innovatie blijft
achter, zoals bij alle arme korpsen. „Niet mo
tiverend voor de mensen", aldus korpschef
J.J. Veenstra. Hij knoopt al sinds de reorgani
satie in 1993 de touwtjes aan elkaar-.
In Groningen is dringend een oplossing
nodig voor het oude, dure personeelsbe
stand. Veenstra: „We zijn uit de brand als we
eenmalig geld krijgen voor een afdoende 55-
plusregeling, zodat die mensen er vervroegd
uit kunnen. Want we waren al arm vóór de
reorganisatie." Het korps moet nog steeds
met ruim dertig agenten inkrimpen om aan
Rijkdom in de randstad, armoede bij politiekorpsen
daarbuiten. Een tweedeling in politieland tekent zich af.
Korpsen in de regio stevenen af op 'faillissementen',
terwijl alleen al de Amsterdamse korpsleiding met een
banksaldo van 130 miljoen gulden bulkt van het geld.
De reserves van de regiokorpsen zijn opgebruikt. De
armsten lenen zelfs geld. Aan rente betalen zij zo'n 36
miljoen gulden per jaar.
„Het waterstaat veel korpsen tot de lippen".
Minister Dijkstal (links) en voorzitter d'Hondt van het korpsbeheerdersberaad. „Over
twee jaar", zo stelt d'Hondt, „zullen veel korpsen - als er niets gebeurt - door hun r
s heen zijn. In feite gaan ze dan failliet."
de toebedeelde sterkte te komen. Maar in
een brandbrief aan de .Tweede Kamer waar
schuwt Veenstra dat vermoedelijk tachtig
mensen het veld moeten ruimen als er niets
verandert. „Om onze rekeningen te kunnen
betalen."
Het Groningse korps zal volgens hem 'Niet
ontkomen aan een marginalisering van haar
kerntaken'. De vraag is in hoeverre daar nog
geen sprake van is. Door rood rijden in Gro
ningen wordt volgens Veenstra door perso
neelsgebrek amper bekeurd. De Groninger
FOTO ARCHIEF
korpsleiding praat volgens hem weinig Qver
het werk, maar vooral over geld. „Het is
schandelijk dat het ene korps zijn geld niet
kwijt kan, terwijl het andere geld moet le
nen." 'Krimpproblemen' zoals Groningen ze
kent, komen alleen voor in korpsen buiten de
randstad. Groeiers als Den Haag en Utrecht
hebben immense financiële reserves en Am
sterdam maakt geweldige winsten, waarbij
het batig saldo van 18 miljoen in Rotterdam
nog verbleekt. Maar ook de Rotterdammers
verdienen, zij het dat zij niet zo'n hoge on
derbezetting hebben als Amsterdam. Op
bankrekeningen van de Maasstad staat ech
ter ook al ruim 60 miljoen gulden. Veelzeg
gend, ook in Rotterdam, is de nul die inge
vuld werd achter de post 'langlopende lenin
gen'.
Ook Hollands Midden doet het niet slecht:
het jaarverslag over 1995 meldt aan het eind
van dat jaar een eigen vermogen van 71,8
miljoen gulden en een batig saldo van 0,5
miljoen. Het korps sleepte dit jaar bij de ver
deling van 3000 extra agenten, die het kabi
net 'te vergeven heeft', bovendien het meeste
in de wacht. De komende jaren krijgt Hol
lands Midden er geleidelijk 26 miljoen gul
den bij, op een jaarlijkse begroting van 150
miljoen gulden. En dat is goed voor 317 extra
politiemensen, een uitbreiding van de perso
neelssterkte met ruim 23 procent. „Finan
cieel gezien staan we er rooskleurig voor",
zegt korpswoordvoerder F. Vergeer. „We
hebben een sluitende meerjarenbegroting tot
het jaar 2000. En een gezond korps, dat we de
komende jaren kunnen gaan uitbreiden. We
hebben een gezonde vermogenspositie en
geen schulden."
Wat een luxe'
De hoofdstedelijke jaarrekening vertoont
echt fraaie staaltjes. Zo werd het overwerk
van de 4500 agenten opgeteld tot de aardige
som van 9 miljoen gulden en in de boeken
vertaald naar '200 fte's: fulltime arbeidsplaat
sen dus. De begrotingsspecialist: „Daar is el
ders heel hard om gelachen. Overwerk hoort
nu eenmaal bij de poiitiebaan. Er is geen
korps in Nederland dat die uren naar ar
beidsplaatsen vertaalt. Wat een luxe!" Dijk
stal beantwoordde eerder dit jaar Kamervra
gen over het Amsterdams politiekapitaal. Dat
leidde tot ontzetting bij de arme korpsen.
Amsterdam had weliswaar 'toevallige' mee
vallers, maar had daarvoor al deugdelijke be
stemmingen in de begroting gevonden.
Burgemeester Franssen van Zwolle is bin
nenkort verlost van de financiële narigheid.
Bijna opgelucht ziet hij IJssellands 'faillisse
ment' tegemoet. Dan moeten arfdere korp
sen bijspringen. „Ik denk dat we er beter van
worden." Dat ook andere arme korpsen dan
geld voor Zwolle moeten fourneren, is zijn
zaak niet. „Het is aan de minister ervoor te
zorgen dat dit geld ergens wordt wegge
haald." Of het niet redelijk zou zijn als juist
het rijke Amsterdam geld zou doneren? „Ik
zet daarover geen grote mond op."
Toch kijkt iedereen naar Amsterdam. De
'politiebonden AGP en NPB stelden twee we
ken geleden al voor de Amsterdamse gelden
elders aan te wenden. Maar volgens de Mid
delburgse burgemeester Burgers is het onder
korpsbeheerders not done om elkaar om geld
te vragen. Zijn collega Patijn van Amsterdam
zou het ook allerminst waarderen, denkt Bur
gers. Amsterdams aanstaande korpschef Jelle
Kuiper heeft menig collega van andere korp
sen al aangeboden geld van hem te ienen,
maar niemand ging er op in.
In zijn werkkamer naast de fraaie Schepen
zaal van het Nijmeegse stadhuis legt d'Hondt
zijn positie als voorzitter van het korpsbe
heerdersberaad even naast zich neer en zegt
op persoonlijke titel: „Ik vind dat er iets moet
gebeuren. Op de lange termijn, maar ook op
de korte termijn. Als Amsterdam echt zo'n
overschot heeft, dan kan de minister het daar
toch weghalen met zijn aanwijzingsbevoegd
heid? Dat doet in Amsterdam geen pijn, ze
hebben genoeg. Als zij niet in staat zijn de
personeelsgroei waar te maken, is dat een
zaak voor de minister. Anders kan hij een
plafond aan het werkelijke eigen vermogen
van korpsen stellen.
Maar voor d'Hondt is de lange termijn wel
haast belangrijker. „De bijdrage per agent
moet voor heel Nederland omhoog. Alle rap
porten over dit onderwerp wijzen dat uit. Bo
vendien staat de politie aan de vooravond
van grote investeringen in automatisering en
communicatie. Die zijn nodig voor de be
drijfsvoering. Verandert er niets, dan zullen
veel korpsen die operaties alleen kunnen be
talen door geen personeel aan te nemen en
het geld te gebruiken voor materieel. Dat
Ondertussen denkt de Tweede Kamer dat
het geld voor 3000 agenten extra tot het jaar
2000 daadwerkelijk wordt omgezet in perso
neel. De rekenmeesters bij de politie weten
wel beter. De financieel specialist: „Als de
minister niet vastlegt dat het écht aan perso
neel moet worden uitgegeven, komen die
mensen er niet. Hooguit de helft. De korpsen
melden wel keurig aan Den Haag hoeveel
mensen ze aannemen, maar zwijgen ze over
het aantal dat gelijktijdig uitstroomt."
Ongelijk verdeeld
De overschotten en tekorten aan politieper
soneel zijn in Nederland dus ongelijk ver
deeld. Veel regio's hebben een paar mensen
te veel, terwijl Amsterdam er (heel) veel te
weinig heeft. Burgemeester Franssen in
Zwolle: „Vooral de financiële situatie van
korpsen is onevenwichtig verdeeld tussen
grofweg de randstad en de periferie. Wij wer
ken in IJsselland met te weinig mensen. De
marges zijn minimaal. We moeten hier bij
voorbeeld rekening houden met aanrijtijden,
maar ook deelname aan projecten waar de
samenleving om vraagt.
Inmiddels vonden de korpsen een nieuw
'ombuigings-speeltje'; een middel om te be
zuinigen. Ongeveer de helft van de plaatsen
op politiescholen wordt gevuld met 'surveil
lanten'. Deze ongewapende agenten krijgen
minder salaris dan agenten en blijven goed
koop doordat hun tijd er na zes jaar op zit.
Toch wordt daar voor de korpsen een gewo
ne agentenvergoeding door Den Haag tegen
over gesteld. Netto winst per surveillant: mi
nimaal 30.000 gulden per jaar. Het aanvanke
lijke verzet bij de politietop tegen de invoe
ring van de 'surveillant' was begin jaren '90
dan ook snel verdwenen toen bleek dat deze
geld meebracht.
Dijkstal benadrukte deze week voor de zo
veelste keer dat hij door de huidige politiewet
als minister niets te zeggen heeft over de be
steding van het geld dat naar de korpsen
gaat. Dat 'geld' allesbehalve 'agenten' bete
kent, laat hij ook doorschemeren in zijn brief.
„De personele bezetting van een regiokorps
hangt af van de financiële kaders", schrijft
hij. „Om die reden is geen overzicht van for
matieplaatsen tot en met het jaar 2000 te ge-
