Zakenauto doelwit van dagdromers
'Brazilië blijft het land van de toekomst'
Feiten &Meningen
Wijsbegeerte
Yacov en Robert
(MVW 6Q
ZATERDAG 16 NOVEMBER 1996
Op 31 augustus van dit jaar heb ik samen met de archi
tect van de Zwaan in het zondagmiddagprogramma
van Flanneke Groenteman mogen discussiëren. Niets
vermoedend heb ik hem toen zelfs enkele vragen over
de tuidraden gesteld! Ook voor en na de uitzending heb
ik uitgebreid met hem gesproken. Flet is een bijzonder
aardige, haast aandoenlijke, ietwat kinderlijke jonge
man. Er is bijna niets mis mee, maar ik constateerde
toch één weeffoutje: hij leest graag filosofen en gelooft
dat zulke geconfijte krokodillenkoppen iets te zeggen
hebben. Is dat weeffoutje nu verantwoordelijk voor die
zwiepende tuidraden? Ik ben bang van wel. Mijn erva
ring is: wie wijsbegeerte omhelst, ontbeert nuchterheid.
Zo iemand is geneigd soliditeit op te offeren aan
schoonheid.
In mijn wilde jaren heb ik ook uitvoerig geliefhebberd
in de wijsbegeerte. Hartstochtelijk las ik alle grote filo
sofen, en ik heb aan de Leidse universiteit bij diverse
hoogleraren filosofie, onder anderen bij de onlangs
overleden Van Peursen - de man die steeds onder een
andere titel dezelfde lezing hield - colleges gevolgd. Bij
Van Peursen heb ik zelfs een jaar lang een werkgroep
fenomenologie gedaan waarbij we de geschriften van
Husserl uitputtend hebben be
studeerd. Met afgrijzen kijk ik
inmiddels op al die tijdverspil
ling terug! Niets heb ik van dat
alles opgestoken. De enige les
die ik geleerd heb is: wijsbe
geerte en wartaal beginnen met
dezelfde letter, net als filosofie
en flauwekul. De ethica Heieen
Dupuis en de schrijver Nicolaas
Matsier ijveren ervoor dat wijs
begeerte als leervak zal worden
ingevoerd op de middelbare
scholen. Dat God zulks toch als
tublieft verhoede! We moeten
juist precies het tegenoverge
stelde doen: wijsbegeerte radi
caal afschaffen aan de universi
teiten. Eén student filosofie kost de gemeenschap
120.000 gulden per jaar. Weggesmeten geld!
De Amerikaanse natuurkundige en Nobelprijswin
naar Steven Weinberg heeft onlangs een boek gepubli
ceerd, Dreams of a final theory, waarin een hoofdstuk
te vinden is met de titel Tegen de filosofie. In dat
hoofdstuk betoogt Weinberg dat wijsbegeerte schade
lijk, gevaarlijk is, geborneerdheid in de hand werkt,
vooroordelen aanmaakt en de voortgang van het we
tenschappelijk onderzoek belemmert. Zijn collega John
Bahcall heeft venijnig opgemerkt: 'Ik geloof dat het
Leibniz was die ooit de filosofie omschreef als de disci
pline waarin men een heleboel stof doet opwaaien en
vervolgens klaagt dat men niets kan zien. Dat is een
mening die door veel geleerden gedeeld wordt'.
Ter illustratie van zijn betoog had Weinberg een foto
kunnen opnemen van de nieuwe, beeldschone Eras-
musbrug. Wellicht de eerste wijsgerige brug ter wereld!
Dus schrikbarend duur, even overbodig als kunstna
gels, en hoogst onpraktisch.
Wat mij een beetje tegenvalt van de architect is dat
hij, nu de tuien van zijn brug zijn gaan zwiepen, zich op
het toilet heeft opgesloten en niets wil zeggen. Van de
wijsgeren die hij heeft gelezen had hij toch in ieder ge
val de vrijmoedigheid moeten leren om ook in tijden
van nood iedereen onverschrokken te woord te staan.
Op dat punt hebben filosofen nooit versaagd. Ze heb
ben hun wartaal altijd van de daken geroepen.
Vraag: wat hebben Woody Allen, Bill
Clinton en Yacov Perry met elkaar ge-
f -'ifc. meen? Antwoord: ze bespelen alle drie
bij wijze van hobby een blaasinstru-
7 77.' I ment. Ik moet toegeven dat Allen (klari-
net) en Clinton (saxofoon) bij het grote
publiek bekender zijn dan de trompet-
blazende Perry. Maar die laatste stond dan ook tot vorig
jaar aan het hoofd van de Shin Beth, Israëls binnen
landse veiligheidsdienst. Dat was nog in de tijd waarin
een journalist zich de wraak van de militaire censor op
de hals haalde als hij de naam van de Shin Beth-baas in
de krant zette.
Na zijn vertrek bij de dienst werd Perry directeur van
een cellulair telefoonnet. En als een Trappist die naja
ren van zwijgen uit zijn orde treedt, is hij nu een
spraakwaterval. Je kunt de radio niet aanzetten, de tele
visie niet inschakelen of je hoort Perry zijn mening ver
kondigen over de veiligheidssituatie in Israël en over al
lerlei trivialere onderwerpen.
Er is hem veel aan gelegen dat het publiek hem niet ziet
als een monomane terroristenjager, maar als de artiest
die hij, diep in zijn hart, altijd had willen zijn. „Ik ben in
zekere zin een bohemien, want ik kom uit een muzikale
en kunstzinnige familie", zei hij onlangs in een radio
interview. „Ik beschouw mezelf als een zeer gevoelig
mens. Aan de andere kant stond ik aah het hoofd van
een organisatie die mensen moest oppakken en onder
vragen. Maar voor zover ik mezelf ken, wist ik onder
scheid te maken tussen die twee kanten."
Al in de tijd dat hij nog het geheimste aller ambten ver
vulde, toonde Perry zich extroverter dan goed voor hem
was. Met zijn trompetgeschal luisterde hij bruiloften en
partijen op en de roddelrubrieken schreven dat 'Mr.X,
het hoofd van de Shin Beth', niet alleen op terroristen,
maar ook op rokken jaagde.
Perry mag nu ook op de foto. Vorige maand poseerde
hij samen met Robert DeNiro. De Amerikaanse acteur-
regisseur was in Israël ter voorbereiding van een speel
film met het Israëlisch-Arabische conflict als achter
grond. Perry zei uiteraard geen nee toen DeNiro hem
uitnodigde voor een diner, samen met zijn scriptwriter.
Om negen uur gingen de heren aan tafel en pas om drie
uur 's nachts werd er afgeruimd. Het was het begin van
een vriendschappelijke samenwerking die, als we Perry
mogen geloven, deze maand in New York zal worden
voortgezet.
Een filmacteur en een geheim agent hebben volgens
Perry beiden oog voor details. „DeNiro was enorm
nieuwsgierig naar de manier waarop ik me gedraag.
Hoe ik praat, hoe ik omga met mensen. Hij observeerde
me voortdurend." Perry moet niets hebben van de
minachting die veel van zijn collega-professionals ten
toon spreiden als het gaat om speelfilms met hun be
drijf als onderwerp. Hij meent dat de meeste recente
films de werkelijkheid tamelijk dicht benaderen.
De dag na hun diner in Tel Aviv nam de voormalige
Shin Beth-chef de Amerikaanse acteur mee op een
tocht over de Westelijke Jordaanoever om wat sfeer op
te snuiven. Ze bezochten Nablus en Kalkilya en streken
neer in een restaurant in Ramallah voor een Oriëntaalse
maaltijd. DeNiro en de man die nog maar een paar jaar
geleden Palestijnse activisten liet opjagen, arresteren en
ondervragen, kregen een gewapende escorte van de Pa
lestijnse politie. De werkelijkheid is soms absurder dan
het meest fantastische filmpiot.
AD BLOEMENDAAL
Controle op privégebruik nauwelijks te doen
Brazilië telt weer mee. Het land,
waar de hyperinflatie eindelijk
is beteugeld, mag zich verheu
gen in toenemende belangstel
ling van het internationale be
drijfsleven. Maar Nederlandse
ondernemers een enkeling
daargelaten houden een slag
om de arm.
Minister Wijers van economi
sche zaken kern daarover mee
praten. Hij gaat morgen naar
Brazilië voor een werkbezoek
van een week. Maar een han
delsmissie zat er niet in. Hij
kreeg nauwelijks respons op de
uitnodiging van EZ aan de Ne
derlandse captains of industry
om hem te vergezellen.
Een gemiste kans, vindt de mi
nister. Hij dicht het Nederland
se bedrijfsleven in Latijns-Ame-
rika grote kansen toe. Met name
in Brazilië, een land met 160
miljoen inwoners dat volgens
velen bezig is met een wonder
baarlijke revival.
Dankzij het plan-Real, uitge
dokterd door de huidige presi
dent Fernando Henrique Cor-
doso, is een eind gekomen aan
de torenhoge inflatie die het
land jarenlang teisterde. De
geldontwaarding, eindjaren
tachtig nog zo'n dertig procent
per maand, is teruggebracht
naar ongeveer één procent.
Ziet het Nederlands bedrijfsle
ven die kentering over het
hoofd? Zeker niet, meent Jan
Kalff, bestuursvoorzitter bij
ABN-AMRO, een bank die al
ruim tachtig jaar in het land ac
tief is. Kalff, dinsdag nog op de
thee bij Cordoso: „Veel grote
Nederlandse bedrijven zitten
daar net zo als wij al jaren. Die
staan niet te trappelen om een
nieuwe handelsmissie. Zeker
niet naar Brazilië, een land
waartoe het bedrijfsleven vrij
gemakkelijk toegang heeft. Ga
je naar Vietnam of Noord-Ko-
rea, dan wordt het anders.
Geldt dat ook voor middelgrote
Nederlandse bedrijven? Minder,
weet Joost Oyevaar, als direc
teur generaal bij de bank belast
met Noord- en Zuid- Amerika.
„Maar voor veel van deze on
dernemers is Brazilië een brug
te ver. De Portugese taal en de
afstand vormen grote obstakels,
evenals het gewelddadige
imago. Als deze bedrijven al
geld over hebben, dan investe
ren ze dit liever dichter bij huis,
bijvoorbeeld in het Oostblok."
Namen van Nederlandse onder
nemers die de stap desondanks
recent toch waagden zijn
schaars. Meest in het oog sprin
gend is de verrassende deelne
ming van vijftig procent in het
Braziliaanse supermarktcon
cern Bompreco, die Ahold in
oktober bekendmaakte. Ook
babyvoedingproducent Nutricia
liet onlangs weten in het enor
me land te willen penetreren.
Maar bij minder grote bedrijven
blijft de anirrtb beperkt.
Pieter Freriks werkt in Sao Pau
lo bij accountantskantoor Co
opers Lybrand, waar hij zich
vooral bezighoudt met fusies en
overnames. Hij kan zich van de
afgelopen twaalf maanden één
overname herinneren door een
middelgrote Nederlandse on
derneming. Die van een Brazi
liaanse uitlatenproducent door
Het kabinet wil het gebruik van de auto duurder maken. In dat
kader hebben de nijvere ambtenaren op Financiën een nieuwe
doelgroep ontdekt: de werknemer die een auto van de zaak heeft
en daarmee zowel zakelijk als privé rondrijdt.
Daarbij gaat het de dienaren van het duo
Zalm-Vermeend niet om de zakelijk afge
legde kilometers. Die zijn goed voor de eco
nomie. Nee, de ritjes die de werknemer in
de auto van de baas voor z'n eigen lol
maakt, daar gaat het om. Die tripjes zijn on
nodig. Ze moeten dus onaantrekkelijk wor
den gemaakt.
Op Financiën is daartoe een plan bedacht.
Elke zakenauto moet een zwarte doos krij
gen. Dit apparaat moet precies gaan regi
streren hoeveel er zakelijk en hoeveel er pri
vé wordt gereden.
De gegevens uit de zwarte doos moeten
dan, als het jaar om is, bij de belasting
dienst worden ingeleverd. Die gaat vervol
gens de werkgever opzoeken die zo vrien
delijk was de werknemer de auto van de
zaak te geven.
De werkgever registreert immers hoeveel
kilometers de werknemer voor 'de zaak'
heeft gereden. Door de opgave van de baas
naast die van de werknemer te leggen kan
worden uitgedokterd hoeveel er privé met
de auto is gereden. Met dat kilometeraantal
in de hand wil de fiscus de werknemer ver
volgens aanslaan.
Met het plan moeten vele doelen worden
gediend. Extra inkomsten voor de schatkist,
minder autorijden, minder files, minder
milieuvervuiling en een extra push voor het
openbaar vervoer of de fiets.
De techniek is beschikbaar. In het weg
transport is de fraudegevoelige tachograaf
her en der al vervangen door de zwarte
doos. Dat kan ook omdat daar alle kilome
ters zakelijk zijn. Er moet alleen gekeken
worden of de vrachtwagen periodiek wordt
stilgezet zodat de chauffeur kan uitrusten.
Bij de zakenauto ligt dat anders. Daar zal de
bestuurder zelf via een chipkaart zakelijke
van privé kilometers moeten scheiden.
Waarmee meteen de zwakte van de opzet
duidelijk is.
Maar er is nog een obstakel: wat is een za-
kelijke en wat is een privé kilometer? Hoe is
na te gaan of een werknemer die op een
dag naar een restaurant 100 kilometer ver
derop rijdt, daar voor de baas heen moest
of niet?
De opzet van Financiën kan ook tot gevolg
hebben dat werknemers met de auto van de
zaak tijdens werktijd, privé-zaken gaan re
gelen. Boodschappen doen bij de super
markt die toch op de 'werkroute' ligt, in
plaats van shoppen in de avonduren. Om
dat die zwarte doos dat dan als 'privé' regi
streert.
Het ministerie van financiën wil op dit soort
gedachten niet reageren. Woordvoerster
Nijkamp nijdig: „Uw verhaal staat kennelijk
al vast. U moet gewoon bij het begin begin
nen en afwachten. Verder heb ik er niets
aan toe te voegen."
Zo blijft de vraag óf er wel iets geregeld
moet worden, onbeantwoord. Nu moet een
werknemer die een auto van de zaak ook
privé gebruikt, twintig procent van de waar
de van de auto bij het inkomen voor de be
lasting optellen. Dat is 24 procent als de
werknemer meer dan dertig kilometer van
de werkplek woont. De regeling geldt alleen
niet als er privé jaarlijks minder dan dui
zend kilometer met de wagen wordt verre
den. Maar dat moet de werknemer aanto
nen.
Kennelijk denken ze op het ministerie dat
deze regeling op grote schaal wordt mis
bruikt. Bewijzen daarvoor zijn er niet.
Met de zakenauto wordt jaarlijks zo'n
30.000 kilometer afgelegd. Met een privé-
auto is dat de helft. Het motief om achter
het stuur te kruipen van de zakenauto is in
zestig procent van de gevallen puur zakelijk.
Zeventien procent van de ritten betreft het
woon-werk verkeer.
Zo wordt de zakenauto maar in 23 procent
van de gevallen privé gebruikt. Omgerekend
is dat zevenduizend kilometer per jaar. Dat
stijgt wel, maar dat komt door meer woon
werkverkeer, zo heeft een TNO-studie uit
gewezen.
De zakenauto's zijn meestal nieuwe, dus
schone wagens. De bestuurders zijn man
nen van begin veertig die een goed inko
men hebben. Kortom: degenen die de eco
nomie draaiende houden. Dat zou Financi
en in de overwegingen moeten meenemen.
De ambtenaren kunnen ook bedenken dat
het wel leuk is mensen uit de auto te jagen,
maar dat er wel alternatieven moeten zijn.
Een slecht openbaar vervoer is dat zeker
niet. De kwetsbaarheid van fietsers in het
verkeer draagt ook niet bij tot het enthou
siasme voor dat vervoermiddel.
Of zou het ministerie willen dat iedereen
die de zakenauto niet meer privé kan ge
bruiken, maar een eigen, desnoods tweede
auto gaat kopen? Met alle gevolgen van
dien voor de mobiliteit.
Blijft nog een laatste mogelijkheid. Financi
en weet niet wie in een zakenauto rijdt. In
dat geval is het 'eigen schuld, dikke bult'.
Dan moet de controle op werkgevers en au-
to-leasers maar strakker worden.
DEN HAAG CAREL GOSELING
het Braziliaanse Bompreco. Ahold kreeg in oktober vijftig procent van dit supermarktconcern in handen.
Een van de grote supermarkten van
de Nederlandse branchegenoot
Bosal.
Twee van de grote Nederlandse
bedrijven die al wel heel lang in
Brazilië werken, zijn Akzo Nobel
en Philips. Gaan zij meer inves
teren nu de inflatie is getem
perd? „Nee. Voor ons bestaat
daartoe geen enkele aanlei
ding", zegt Jos Coopmans, fi
nancieel directeur bij Akzo No
bel Ltds Tintas, een verffabriek
in Sao Paulo. „De situatie blijft
wankel."
Volgens Coopmans staat de
Braziliaanse economie er lang
niet zo rooskleurig voor als de
regering wil doen geloven.
„Inflatie is slechts één kant van
de zaak. Als je kijkt naar het be
grotingstekort, de rente en de
kloof tussen rijk en arm, dan
heeft het land nog een lange
weg te gaan voor het zich echt
kan meten met andere econo
mische grootmachten. Voor mij
was en blijft Brazilië het land
van de toekomst."
Bij Philips is men iets minder
gereserveerd. De Nederlandse
elektronicafabrikantproduceert
en verkoopt in Brazilië tal van
producten, variërend van gloei
lampen tot sapcentrifuges (on
der de merknaam Walita). Phi
lips merkt duidelijk dat de con
sumptiedrift van de Brazilianen
fors is toegenomen sinds de in
flatie is gedaald. Dit jaar gaat
het concern ervan uit dat de
omzet in het land met een klei
ne twintig procent zal toene
men tot 3,1 miljard gulden.
Philips profiteert volop van de
stijgende koopkracht, in combi
natie met de Braziliaanse ge
woonte om duurzame con
sumptiegoederen zoals tv-toe-
stellen te kopen op afbetaling.
De torenhoge rente, gekoppeld
aan relatief lage lonen, maakte
de aanschaf daarvan tot voor
kort voor veel Brazilianen on
mogelijk. Door de inflatiedaling
is dit veranderd. Het aantal af
gesloten consumentenkredieten
verdubbelde zelfs in de eerste
zes maanden van dit jaar.
De stijging van de koopkracht
heeft echter ook een keerzijde.
Zo zijn de lonen de afgelopen
twee jaar met ongeveer vijftig
procent toegenomen, voorna
melijk door de hoge sociale las
ten. Om de kosten te drukken
heeft Philips in sommige Brazi
liaanse vestigingen fors moeten
snijden.
Bij Walita in Sao Paulo, produ
cent van huishoudelijke appa
raten en producten voor de per
soonlijke verzorging, zijn bij
voorbeeld de afgelopen twee
jaar 400 van de 1.5Q0 werkne
mers verdwenen. Milton Bo-
nanno, hoofd voorlichting bij
.(jEMÉT
AMI
KflM
CSerrit Za lm
Philips do Brazil Ltda:
den geen andere keuze,
dit niet hadden gedaan,
Walita's positie als marktlei
ernstig hebben verzwakt."
