ING
Engeltjes langlaufen op de
Toerisme
Proevenj hij de grootvorst van de Riesling-wijnen
Nonnens
cheetjes en andere geheimen
v.
L
iel eens van nonnen scheetjes ge-
Mrd? Het gefrituurde soesje uit
',v°lle is waarschijnlijk net zo onbe-
fidals bijvoorbeeld potstrou mei
irp, een oud Fries gerecht barstens-
boekweit en stroop. Als een me-
êwerker van de VW Workum het
cept voorleest, lijkt het alsof hij uit
handleiding voor de bereiding
01 behangplaksel voordraagt. De
donbekende streekgerechten
'orden voorgeschoteld in 'De Stad',
"zestig pagina's tellend gidsje dat
Onbekende kanten van dertien
^erlandse steden belicht. De weg
eer voor een dagje uit is gratis ver-
'jgbaar bij alle ANWB- en WV-
j"toren in Nederland.
•fStad' bundelt wandel-, fiets- en
'tourtips in en rond dertien steden,
als Workum en Enkhuizen, de
djuweeltjes rond de voormalige
Wderzee. Verder komen aan bod:
dstingsteden Zwolle, 's-Herto-
"hosch, Maastricht en Sittard die
nnneren aan ons oorlogsverleden;
recht, Nijmegen en Goes die een
tokel vormden in voormalige ver-
^gingslinies; de oude universi
teitssteden Leiden en Groningen; en
ten slotte Emmen, dat hunebedden
en turfstekers als troeven uitspeelt.
Het aardige van het gidsje is dat het
de bezoekers uitnodigt de bekende
toeristische toppers in de steden te
mijden en de schreden eens te rich
ten naar plekjes die voor veel toeris
ten nog geheim zijn, bijvoorbeeld de
Leidse Weddesteeg, waar Rembrandt
van Rhijn het levenslicht zag, het
huiskamercafé Oortjeshekken in de
Ooypolder bij Nijmegen, de leugen
bank in Workum, Dieske, de Bra
bantse uitvoering van Manneke Pis
in 's-Hertogenbosch en het tien kilo
meter lange gangenstelsel in de on
derbuik van Maastricht.
Ook kleine, knusse en minder beken
de musea passeren de revue, zoals
de stokoude museumboerderij in het
Friese Ferwoude, in het land van Ot
en Sien, waar de kleren van de
laatste bewoners nog aan de kapstok
hangen en de bijbel ligt opengesla
gen bij Handelingen 19; het stoere
Harley-Davidson Indian Museum
in Zwolle, het Waterleiding- en het
Kruideniersmuseum in Utrecht en
de ambachtelijke stadsbrouwerij 'De
Hemel' in Het Brouwershuis in
Archeologische fietsroute
Een nieuwe archeologische fietsroute op de Zuid-Velu-
we spit in de bewoningsgeschiedenis van het gebied.
De 25 kilometer lange, heuvelende tocht begint in Oos
terbeek en voert via Doorwerth naar Wolfheze. Onder
weg passeren de fietsers talloze archeologische monu
menten dié allemaal zijn geconsolideerd of gerestau
reerd. Te zien zijn onder meer grafheuvels en de res
tanten van het verdwenen dorp Wolfheze. Ook zijn be
zienswaardigheden van meer recente datum in de rou
te opgenomen, zoals het Airborne Museum Hartenstein
in Oosterbeek. De routebeschrijving is te koop bij het
VW-kantoor in Oosterbeek en de VW-serviceposten in
Wolfheze en Doorwerth.
Info: Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemon
derzoek, 033 - 46 34 23 3.
'In naam der Koningin'
Met de tentoonstelling 'In naam der Koningin' haakt
Museum Bronbeek aan de Velperweg 147 in Arnhem in
op de gelijknamige televisieserie, die door de NCRV
wordt uitgezonden. Bronbeek was nauw bij de tot
standkoming van de tv-serie betrokken. Het museum
verleende adviezen en stelde voorwerpen en dergelijke
uit de collectie beschikbaar. De expositie laat zien hoe
de televisieserie tot stand kwam. Dat gebeurt aan de
hand van foto's die op de set werden gemaakt, video
beelden, originple kostuums en rekwisieten. Er is zelfs
een gedeelte van de originele set, een compleet huis uit
het KNIL-kampement, nagebouwd. De expositie duurt
tot en met 19 januari'.
Info: 026 - 38 40 84 0.
Museum gerenoveerd
Dit jaar is het op de kop af honderd jaar geleden dat het
Museum Willet-Holthuysen aan de Herengracht 605 in
Amsterdam z'n deuren opende. Ter gelegenheid van
dat eeuwfeest is het nïuseum het afgelopen jaar gron
dig gerenoveerd. Meer nog dan voorheen kunnen de
bezoekers ervaren hoe rijke Amsterdammers in het ver
leden woonden. De complete inrichting wekt de indruk
dat het statige grachtenpand nog steeds wordt be
woond. In een open depot is een groot deel van de col
lectie kunst en kunstnijverheid van Abraham Willet te
bewonderen. Een tijdelijke tentoonstelling van tafelzil
ver geeft de heropening extra glans.
Info: 020 - 52 31 82 2.
Opgezet neergezet
Op de tentoonstelling 'Opgezet neergezet' in Milieu-
centrum Nooter Hof aan de Goertjesweg 5 te Zwolle
staren tot en met 15 december talloze geprepareerde
dieren de bezoeker met glazen ogen aan. Het zijn in
zendingen voor de Nederlandse Kampioenschappen
Prepareren 1996. Onder de ruim honderd objecten be
rinden zich onder meer een opgezette Amerikaanse bi
zon, het skelet van een risotter en een varkentje met
twee koppen.
Info: 038 - 45 28 39 9.
Speelgoed in kijkdoos
Het Oude-Ambachten- en Speelgoedmuseum aan de
Rijksweg 87 in Terschuur (bij Barneveld) heeft de titel
van de nieuwe tentoonstelling 'Speelgoed uit de oude
doos' letterlijk in de presentatie vertaald. Centraal in de
expositie staat namelijk 'de grootste kinderschoenen
kijkdoos van Nederland'. De 'box' heeft de afmetingen
van een kinderkamertje en is tot de nok volgestouwd
met speelgoed van ruim zestig jaar geleden. Een druk
knop wekt de nostalgische speelkamer tot leven. De ex
positie toont verder'een uitgebreide verzameling pop
pen, treinen, meccano, spellen, puzzels, poppenwa-
gens, stoommachines, kastelen, muziekdozen, sol
daatjes en blikken auto's uit de periode 1870-1970.
Info: 03 42 - 46 20 60.
WINKELEN
MET DE
NS
Bij de Nederlandse Spoorwe
gen verscheen de NS-Extra-
Pas, speciaal ontwikkeld voor
dagjesmensen die van winke
len houden. De pas kost 2,50
gulden en biedt de treinreizi
gers korting in zo'n zestig
winkels die op loopafstand
van dertien NS-stations lig
gen. De kortingen gelden on
der meer voor kleding, schoe
nen, cadeau-artikelen en lun
ches. De aanbiedingen staan
in een stadsgidsje dat de NS
bij iedere pas gratis meegeeft.
Het bevat ook een stadsplat
tegrond en beschrijvingen
van de gezelligste winkelstra
ten en eetgelegenheden. De
NS-ExtraPas is samen met
het treinkaartje te koop, of op
vertoon van een abonne
ment. De pas is voor één per
soon één dag geldig en op alle
NS-stations te koop voor Am
sterdam, Arnhem, Den Bosch,
Den Haag, Eindhoven, En
schede, Groningen, Maas
tricht, Rotterdam, Utrecht,
Zwolle, Brussel en Antwer
pen.
Wandelen door de mooiste
wijnstreken en tussen de be
drijven door deelnemen aan
proeverijen op wijndomeinen
die niet iedereen binnen laten -
dat is sinds enkele jaren de
specialiteit van Jeanet Brui
ning. Met kleine groepen trekt
zij erop uit. Het zijn over het
algemeen reeds flink bereisde
liefhebbers van het goede leven
die haar vergezellen op die ex
clusieve tochten.
Dr. Carl-Ferdinand von Schu
bert, grootvorst onder de ver
bouwers van Riesling-wijnen,
trekt een wenkbrauw op. Aan de
foetvan de steile berghelling
waarop zich zijn befaamde
wijndomein bevindt, wordt zijn
betoog over de brokkelige blau-
weleisteen, grondverschuiving
en microklimaat onderbroken
boor het aanzwellend geluid
vaneen naderende tractor.
Cail-Ferdinand knipt even met
de vingers, een bijna onmerk
baar gebaar, en de berijder van
detractor zet de motor af. Von
Schubert kan doorpraten. En
zijn gehoor, bestaande uit een
gezelschap van twaalf met rug-
zakjes uitgeruste Nederlandse
wandelaars, luistert aandachtig.
Tevoren was het al verteld. Niet
zomaar iemand, die Von Schu
bert. Hij is op wijngebied in
Duitsland hetzelfde als Roth
schild in Frankrijk. Bovendien
verdhij in Duitsland verkozen
lot wijngaardenier van het jaar
1995. Het is uitzonderlijk dat
to'n clubje Nederlanders te gast
sop het oude, traditie-rijke do-
nein Maximum Grünhaus Her
enberg in het dal van de Ru
wer, een zijrivier van de Moezel,
tier kilometer oostelijk van
frier. Met zijn jaarproductie
ran 240.000 flessen slaat Von
ichubert weliswaar geen re-
srds, maar wijnen uit de kei
lersvan het barokke familieslot
enieten onder kenners wereld
aam.
roeverijen met zo'n stelletje
andelaars, daaraan begint de
ijnvorst gewoonlijk niet. Maar
nor Jeanet G. Bruining, die
inds enige jaren beroepshalve
tijn- en bierwandeltochten
oor levensgenieters organi-
eert, maakt hij een uitzonde-
ing.Jeanet weet blijkbaar hoe
invaar zij op de juiste knop
en moet drukken in Riesling-
hnd.
letHollandse gezelschap heeft
ich verzameld in het hotel an-
fflWeingut Lorenzhof van Pe-
uGeiber in Mertesdorf en
iandelt meteen maar een kilo-
aetertje of tien door het glooi-
nde herfstlandschap. Vrijwel
iemaal wijnkenners, blijkt al-
ss.De leeftijd ligt tussen de 30
"de 58 jaar en ze leren elkaar
wonderbaarlijk snel kennen. De
vrouwen in het gezelschap lij
ken over het algemeen iets
meer geboeid door de wande
lingen en het natuurschoon dan
door de wijnen. Op Jeanet na,
die een dikke Riesling-bijbel
meezeult en van de inhoud
reeds goed op de hoogte is. Sa
men met haar Duitse man Die
ter, ontwerper van beroep, stip
pelt zij tevoren grondig alle
wandelroutes uit die op zo'n
vierdaagse tocht worden ge
maakt.
Vroom ritueel
Proeven bij Von Schubert is
deelnemen aan een bijna
vroom ritueel. Liefst tien superi
eure wijnen worden in de mond
liefdevol doch kritisch gede
monteerd. Een lange tafel in
een voorname zaal. Kaarsen op
tafel. Der Carl aan het hoofd.
Zijn rijzige verschijning is al net
to aristocratisch als het karakter
van zijn wijnen. Zijn elfjarige
zoontje dat belast wordt met
het inschenken van bodempjes
wijn in de hoogbenige glazen, is
zijn evenbeeld. Mandjes stok
brood - om de smaak tussen het
proeven van tien grote wijnen
te neutraliseren - staan gereed.
Je pakt het glas bij de onderkant
van de steel beet om te voorko
men dat eventuele ringergeu-
ren opstijgen en zich vermen
gen met het bouquet van de
wijn. Je beziet de wijn aandach
en tetteren in het verstilde land
schap kletspraat en lach met
het groepje mee; alsof een fan
fare passeert.
Jeanet en haar Dieter kennen
het gebied. Ze geven toelichting
bij historische, culturele en ar
chitectonische bezienswaardig
heden in een streek, waar de
Romeinen hun sporen in veler
lei vorm hebben achtergelaten
en zorgen op tijd voor korte
stops en lunches in dorpskroe
gen.
De hoog oprijzende, met wijnranken begroeide oevers van de Moezel
lenen zich uitstekend voor wandelingen.
(links) De druiven-oogst wordt voor vervoer naar de wijnkelders in ton
nen gekieperd. foto's drib
tig tegen een liefst witte achter
grond: is hij helder, zitten er
wellicht zwevende deeltjes in. Je
walst de wijn even rond in het
glas om het vrijkomen van geu
ren te stimuleren, steekt het
reukorgaan in het glas en zuigt
de geuren op tot diep in de her
sens. Pas dan kan worden ge
proefd, een bescheiden slokje.
Gemompel stijgt op van de lan
ge tafel. Wangen en lippen zijn
in beweging, stuiptrekkend,
heftig alsof met tegenzin op de
wijn wordt gekauwd. Der Carl
snuit zijn neus, alvorens te rui
ken, enkele malen krachtig, als
of hij zich van elke aardse smet
wil ontdoen voordat hij de Nase
in het glas plant. Het gemompel
zwelt aan.
-„De referentie is erg groot"
-„Een beetje mineraal"
-„Hij zit meer in de neus dan in
de mond"
-„Nou, maar hij dringt wel aan
hoor, tjééé"
-„Hij kómt, hij komt ab-so-
luut"
-„Fantastisch hè, wat een ba
lans, wat een Erlebnis"
-„Het restsuikergehalte is preg
nant"
-„Een zwezerik met maanzaad,
dat is lekker! Dat past..."
-„Eminent in evenwicht, ook
achterop"
Dan komt van rechts ineens een
extatisch: „Oooooohh, aaaah!",
waarbij betrokkene, onder de
goedkeurende blik van Herr
Von Schubert, van genot ineen
lijkt te krimpen.
De proeverij bij Von Schubert is
er slechts één van het program
ma dat Jeanet Bruining haar
medereizigers voorschotelt. Zij
houdt er een gastenboekje op
na en wie daarin leest komt al
ras tot de slotsom dat heel wat
deelnemers qan haar tochten
'schuldgevoelens' van zich af
wandelen. „Cultuur is bijvoor
beeld eten en drinken, maar je
moet het wel verdienen",
schrijft een tevreden deelneem
ster.
En inderdaad maakt zich tij
dens zo'n korte wandel- en
wijntrip, waarbij lang na het
proeven de engeltjes nog blijven
langlaufen op de tong, al gauw
het 'maar ik ben toch gezond
bezig-gevoel' van de wandelaar
meester. Alhoewel bij het proe
ven bescheiden hoeveelheden
Riesling naar binnen gaan, wor
den na zo'n tien tot vijftien bo
dempjes de armen en benen tij
dens het spazieren met grotere
zwier en geestdrift opgezwaaid
Gegradueerd
Het leven dat Jeanet nu al wan
delende en proevende leidt,
verschilt ingrijpend van haar
vroegere bestaan. Ze studeerde
in Frankfurt af in de onderwijs
kunde, was hoog gegradueerd
beleidsmedewerkster op het
ministerie van onderwijs en we
tenschappen tot haar een ern
stig ongeluk overkwam, waar
door ze haar werk niet langer
kon doen. Omdat ze graag wan
delde en goed thuis was in de
Duitse wijngebieden, begon ze
haar reisbureautje dat inmid
dels allerlei wandel-wijnreizen
aanbiedt, ook in Italië en Oos
tenrijk. Goedkoop kunnen de
tochten niet zijn, want Jeanet
biedt maatwerk aan en moet
ook betalen voor de proeverijen.
Deelnemers krijgen tevens aller
lei documentatie, dus eigenlijk
een korte wijncursus.
De proeverij bij Von Schubert
wordt gevolgd door rituelen op
Schlosz Mariënlay van het gro
te, moderne wijngoed
Reichsgraf von Kesselstatt en -
als apotheose - een door Jeanet
aangeboden proeverij met diner
in Hotel Karlsmühle. Eigenaar
Peter Geiber die behalve zijn
door de kenners hoog gewaar
deerde wijngaard en het hotel
restaurant ook nog eens een
boerderij bestiert, debiteert ver
rassende uitspraken, zoals:
„Een slokje rode wijn neutrali
seert de smaak bij het proeven
van witte wijnen beter dan stok
brood."
Na vier dagen wandelen en wijn
proeven vertoont het gezel
schap nog geen sporen van ver
zadiging. Flessen van de aller
beste Riesling zijn voor een re
latief zacht prijsje ingeslagen en
de voldoening over wat Jeanet
en haar Dieter hebben geboden
wordt in toespraakjes beklem
toond.
INFO
De beschreven vierdaagse wijnreis naar Grünhaus, van vrij
dagmiddag tot maandagmiddag kostte 695 gulden, exclu-
LT sief lunches en diners. Bij de prijs inbegrepen waren: drie
overnachtingen met ontbijt in Hotel Karlsmühle, drie wijn-
-: proeverijen, een wijndiner met proeverij, documentatiemate
riaal en begeleiding van het wandelprogramma. Voor een
eenpersoonskamer kwam er 50 gulden bij. Als bij deze prijs
de drankjes onderweg, de lunches en de diners worden gere-
kend komt de reiziger,op zo'n 1.000 gulden uit.
T Het is mogelijk na afloop van de proeverijen voordelig fles-
sen wijn in te slaan. De deelnemers proeven tijdens de tocht
van zo'n vijftig wijnen.
:.J Voor informatie over het volledige programma: Jeanet Brui
ning, Postbus 63517, 2502 JM Den Haag, 070 - 36 20 70 7
of 34 64 59 8.
DE STAD
Het Friese stadje Workum is - zeker op de Grote Noord - van zich zelf al één groot
museum. foto fbt
Nijmegen. Daar kan natuurlijk ook
worden geproefd van het hemelse
gerstenat. Wie bang is dat de alcohol
het wandeltempo aantast, kan zich
er beperken tot de aanschaf van
bierazijn en biermosterd, die op am
bachtelijke wijze in de geheimzinni
ge onderaardse gewelven worden ge
brouwen. Ook de liefhebbers van
lange fietstochten kunnen met de
gratis gids goed uit de voeten. Voor
beelden: een rondje IJsselmeer van
400 kilometer ('s zomers simpel in te
korten door in plaats van de Afsluit
dijk het veer van Enkhuizen naar
Stavoren of Urk te nemen), de Hanze
Fietsroute
langs de IJssel
(135 km, van
Kampen via
Zwolle,
Hattem, De- gj :rr'j
venter, Zut- P*7*
phenen
Doesburg naar de Duit
se grens), de Fortenroute (145 km)
langs de militaire bolwerken die sa
men de nieuwe Hollandse Waterlinie
vormden; de Groninger Spelenroute
(35 km) die de fietsers geregeld laat
afstappen om trekbiljart, ringsteken,
zwierbol of andere oude Groningse
spelletjes te spelen en 'Het Geheim
van Holland', een trip langs zes
roemrijke en schilderachtige steden
in het hart van Holland (Leiden,
Schiedam, Gouda, Dordrecht, Delft
en Haarlem) die samen 5.738 monu
menten, 46 kilometer stadsgracht, 51
musea en 68 hofjes bieden.
Verder veel aandacht voor de natuur.
Niet alleen voor grote natuurgebie
den, als de Ooypolder en de Millin-
gerwaard bij Nijmegen (met de Mil-
linger tuinen, waar meer dan dui
zend plantensoorten gloeien), maar
vooral ook voor 'de vegetatie van de
straat', die soms letterlijk een
steenhard bestaan lijdt. Zo
gioeit bijvoorbeeld tussen de
stenen van de ruim 170 jaar ou
de sluizen van Enkhuizen de
steenvaren in een overvloed die
voor Nederland uniek is. Dat
komt door de aanwezigheid van
kalk in de specie, waarmee tot
1870 gemetseld werd. Samen met
het vochtige klimaat van de sluismu
ren is dat een ideale voedingsbodem
voor de varens.
Ook de stadswallen van Maastricht
zijn zo rijk gestoffeerd met bijzonde
re planten (o.a. kandelaartjes, muur
peper, vroegeling en de zeldzame
stinkende ballote) dat ze 'de levende
muren' worden genoemd.
In het gidsje zijn ook de IVN-natuur-
routes in en om Zwolle, Nijmegen.
Utrecht, 's-Hertogenbosch en Sittard
in een nieuw groen jasje gestoken.
Ten slotte bevat 'De stad' een waslijst
adressen en nuttige informatie over
entreeprijzen, openingstijden en der
gelijke, alsmede een aantal kortings
bonnen (onder meer voor museum-
bezoek) die samen een waarde van
honderd piek vertegenwoordigen.
