De pijn van het wachten
'Christendom is
één en al
lichamelijkheid'
Eindeloos wachten op operatie
Leiden Regio
Kerk Samenleving
DONDERDAG 14 NOVEMBER 1996
Ze voelen zich proefkonijn. Ze lijden pijn. En ze moeten wachten. Eindeloos wachten. Op die
operaüe waarvoor maar geen ruimte is. Op dat orgaan dat maar niet beschikbaar is. Op het geld
dat ontbreekt. Het Leidsch Dagblad bracht in een serie over wachttijden in de gezondheidszorg
de afgelopen weken een aantal schrijnende gevallen voor het voetlicht. Vandaag de
slotaflevering met daarin de achtergronden van de 'wachtlijstproblematiek'. Eerdere
afleveringen van deze serie stonden in de krant van 17, 22,24, 29 en 31 oktober en 5, 7 en 12
november.
'Drie maanden op de lijst voor een operatie is voor mij het maximale
Wachten hoeft niet per definitie negatief te
zijn. De patiënt kan nog even wennen aan
de ingreep. Een enkeling geneest door rust
en hoeft dus uiteindelijk toch niet onder het
nfes. En het ziekenhuis moet even de tijd
krijgen om de operatie te plannen.
Een probleem wordt het als iemand te lang
moet wachten. Dat moment breekt bij de
patiënt vrij snel aan. Het is immers niet
leuk om te moeten wachten op genezing en
tot die tijd belemmerd te zijn in je functio
neren. Het meest schrijnende in dit kader is
wellicht de situatie bij de hartpatiënten. Per
jaar sterven 90 mensen als gevolg van het
wachten op een open-hart-operatie.
Voor directeur patiëntenzorg A. Lamping
van het Diaconessenhuis in Leiden is de
wachttijd onaanvaardbaar op het moment
dat 'er medische schade bij de patiënt ont
staat, zoals pijn of sociale problemen'. ,,De
behandelend arts probeert hier zo goed
mogelijk op in te spelen. Eventueel wordt
iemand eerder geholpen. Ik kan me voor
stellen dat dat bij een kleine zelfstandige
het geval is. Of bij iemand die veel pijn
heeft of thuis geen hulp heeft. Het betekent
wel dat anderen automatisch naar achteren
opschuiven."
Grenzen
Aan de lengte van de wachtlijst verandert
dus niets. Lamping zou het graag anders
zien. Drie maanden wachten is bij hem ei
genlijk wel het maximale. Het probleem is
echter het geld, meent hij. De politiek stelt
grenzen aan het aantal verrichtingen. Het
Diaconessenhuis bijvoorbeeld, mag dit jaar
maar 70 miljoen gulden besteden.
Volgens Lamping is dat te weinig. Immers,
steeds meer mensen doen een beroep op
de gezondheidszorg. Dat komt doordat het
aantal ouderen toeneemt en de groep ou
deren bovendien steeds ouder wordt.
„Mensen eisen ook steeds meer", consta
teert Lamping. „Iemand van 80 jaar wil nog
,,U komt op de wachtlijst.
Houd er rekening mee dat u
pas over zes maanden wordt
geopereerd.Duizenden
mensen per jaar krijgen een
dergelijke mededeling van het
ziekenhuis. En daar moeten ze
het maar mee doen.
steeds goed de krant kunnen lezen."
De regering bepaalt dat 8,3 procent van het
Bruto Nationaal Produkt wordt uitgegeven
aan de gezondheidszorg. Dit jaar is dat 60
miljard gulden. Het budget mag met 1,3
procent stijgen. Volgens J.H. Kingma, voor
zitter van de Orde van Medisch Specialis
ten, bedraagt de kostenstijging van de ge-
zondheidszorg echter 2,3 procent.
Intussen proberen de ziekenhuizen zelf zo
goed en zo kwaad als het lukt de patiënt zo
snel mogelijk te helpen. Het Diaconessen
huis haalt daarom niet snel patiënten van
buiten de regio naar binnen. Verder is het
ziekenhuis bezig met het verstevigen van de
contacten buitenshuis, zoals met de huis
artsen. Lamping: „De urologen hebben al
regelmatig overleg met de huisartsen. Zij
geven adviezen zodat de huisarts zelf nog
veel kan doen, voordat de patiënt naar het
ziekenhuis komt." Ook het overleg met de
thuiszorg en de verpleeghuizen moet vol
gens Lamping meer vorm krijgen. Een goe
de opvang elders, kan de ziekenhuisopna
me immers verkorten.
Eenvoudige ingrepen
Ook het Academisch Ziekenhuis Leiden
stelt een limiet aan de bepaalde wachtlijs-
ten. De 'eenvoudige ingrepen', laat het AZL
zoveel mogelijk over aan de algemene zie
kenhuizen als het Diaconnessenhuis of het
Rijnland Ziekenhuis in Leiderdorp. „Wij
zijn te duur om de routinematige ingrepen
uit te voeren", legt woordvoerder D. Ketting
uit. Ter vergelijking: een dag in een alge
meen ziekenhuis kost gemiddeld 1000 gul
den, terwijl in het Academisch Ziekenhuis
1500 gulden moet worden gerekend. Het
grote verschil wordt volgens Ketting veroor
zaakt door de onderwijs- en wetenschaps
functie die 'een academisch ziekenhuis
naast de patiëntenzorg heeft. „We moeten
veel investeringen plegen. We hebben bij
voorbeeld de meest geavanceerde diagnos
tische apparatuur. Hier werkt bovendien re
latief veel hoog opgeleid en dus duur perso
neel."
Wil een patiënt die bijvoorbeeld een 'een
voudige' heupoperatie moet ondergaan,
toch per se naar het AZL komen, dan wordt
hem of haar niet de toegang ontzegd. „We
moeten altijd voor een deel routine-ingre
pen blijven doen. Anders vervreemd je. On
ze onderwijstaak geldt ook voor deze opera
ties", zegt Ketting.
In opdracht van het ministerie wordt mo
menteel onderzocht of en waarom er on
aanvaardbare wachtlijsten bestaan. Het on
derzoek spitst zich toe op de hartcentra, de
orthopedie, de psycho-sociale hulpverle
ning en de oogheelkunde. Wellicht komt er
nog dit jaar extra geld vrij. Reden om te jui
chen voor de ziekenhuizen is er nog lang
niet, zo laat woordvoerster H. Nijenhuis van
het ministerie doorschemeren. „Ziekenhui
zen moeten in de eerste plaats veel efficiën
ter gaan werken. Wachüijsten worden voor
een groot deel veroorzaakt door een gebrek
aan organisatie. Meer geld beschikbaar stel
len, helpt niet."
Deze opmerking neemt de ziekenhuiswe
reld haar niet in dank af. „Een ernstige,
Een probleem wordt het als iemand 'te lang' moet wachten. Dat moment breekt bij de patiënt vrij snel aan.
ARCHIEFFOTO LOEK ZUYDIH lil'
zware belediging", tiert Kingma van de Or
de van Medisch Specialisten. „Specialisten
streven altijd naar een zo'n groot mogelijke
efficiëntie. Meer kan niet, de rek is eruit."
Lamping van het Diaconessenhuis is genu
anceerder: „Flauw is het van het ministerie
om dat te zeggen. De manier waarop de po
litiek hiermee schermt, zijn peanuts in ver
gelijking met de toenemende zorgvraag.
Aan de andere kant moeten wij niet roepen
dat we verdere efficiëncyverbetering onzin
vinden. Wij moeten er steeds aan blijven
werken."
Hoe graag directeur Lamping ook een guller
gebaar van de minister zou willen zien, hij
realiseert zich terdege dat zij de enige mi
nister is die jaarlijks meer geld mag uitge
ven. „Ik heb van een onderzoek gehoord
waaruit bleek dat iedereen in Nederland
bereid was om 50 gulden meer te betalen
zodat de wachtlijsten verdwijnen." Lam
ping is benieuwd of deze bereidheid zich
vertaalt naar de uitslag van de volgende al
gemene verkiezingen.
Potjes
Intussen is die centenkwestie voor de wach
tende patiënt maar moeilijk te bevatten, zo
blijkt uit gesprekken. Hij slikt medicijnen,
heeft extra verzorging en dure hulpmidde
len nodig en/of krijgt een uitkering. Alle
maal extra kosten. Kosten die niet nodig
zijn als hij eerder wordt geopereerd. Het
enige wat moet gebeuren, is dat het geld uit
een ander potje moet komen.
Dat het toch zo simpel niet ligt, legt H. Kui
pers van de zorgverzekeraar Zorg en Zeker
heid uit. „Je hebt geen doos met geld waar
mee je alles kunt doen. Er zijn verschillende
geldstromen. Per onderdeel van de gezond
heidszorg is, op grond van een behoefte
onderzoek, een budget vastgesteld. Overhe
velen gaat niet." Ze illustreert het met een
voorbeeld: „De kosten voor gas en huur kun
je ook niet tijdelijk overhevelen naar de kos
ten voor je vakantiebestemming."
Deze ballon gaat dus niet op voor de wach
tende. Toch zijn er mogelijkheden om de
wachttijd te bekorten: bel vaak naar het zie-
kenhuis of je al aan de beurt bent. Hoe
meer de patiënt zich laat horen, hoe eerder
hij wordt geholpen.
„Ik vrees dat het inderdaad zo werkt", geeft
directeur Lamping toe. „Maar ik zou het
niet willen stimuleren.
Bedrijvenpoli's
Ook werkgevers zoeken koortsachtig naar
oplossingen om de wachttijd voor hunp zi
soneel zo kort mogelijk te houden. Voort U
sinds ze zelf voor de ziektekosten moett: ni
opdraaien, hebben ze er alle belang bij4 Li
de werknemer weer zo snel mogelijk opc b;
been is. Vorig jaar kostte het wachten im L'
zorg het bedrijfsleven 333 miljoen guide; b
zo meldt het blad Medisch Nieuws. Zoh Of
naderde Shell het Leidse Diaconessenht sl<
ooit met de vraag of het bedrijf de operc m
kamer op zaterdag kan huren. in
Lamping is terughoudend. „Ik vind heu ge
gevaarlijke ontwikkeling. Het leidt tot ee: to
tweedeling in de maatschappij. Een we:
nemer met een geblesseerde knie zou
meteen geholpen worden, terwijl een ar. 7
drie maanden moet wachten omdat hij: i
werkt."
De ziekenhuisdirecteur verwacht ook nif j
dat wachtlijsten worden bekort. „Lange
wachttijden zijn er vooral bij heup- en
staarpatiënten. Het gaat hier vrijwel uitó f
tend om ouderen en dus niet-werkends f
Het is dus een andere categorie mensen
dan die voor een bedrijvenpoli in aanmt
king zouden komen."
Helemaal dicht gooit Lamping de deuiE jj
„Laat de politiek er eerst maar een uit
spraak over doen.
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5356481
Pater H. Vandesande (1922, Tilburg) studeert om het
heden te kunnen begrijpen. Hij werd geboren in een
vroom, traditioneel Brabants gezin. In 1937 ging hij
naar het seminarie en daarna naar het groot semina
rie in het Franciscaanse klooster in Hoog Crutz. Hij
werd tot priester gewijd in Weert in 1950. Omdat de
Franciscaner orde priesters in India nodig had werd
Vandesande daarheen gestuurd, nadat hij eerst een
half jaar in Engeland had doorgebracht om Engels te
leren. In 1973 kwam hij terug naar Nederland. Hij
werd pastoor in Venray. Naast dit werk dreef de pas
toor een winkel in tweedehands goederen waarvan de
opbrengst naar projecten in India werd gestuurd. In
1990 ging Vandesande, inmiddels gepensioneerd, naar
Rotterdam om enkele parochies bij te staan. Sinds fe
bruari 1996 woont de pater in het Franciscaanse huis
aan de Haagweg in Leiden en gaat hij af en toe nog
voor in de Petruskerk en in een parochie in Schiedam.
Het is zo ontzettend
vreemd hoe mensen op
dit moment leven. Ik
probeer het te begrij
pen door een cursus moderne
kunst te volgen. In moderne
kunst, dans, sculptuur en mu
ziek ligt de nadruk op het ver
langen dieper door te dringen
tot de werkelijkheid. De mens
is op zoek naar mystiek. Mon
driaan heeft eens gezegd: het
enige goede schilderij is een wit
vlak. Dat is het Goddelijke, de
volkomen balans, rust en een
voud. Mensen zoeken vandaag
de dag de wortel van het leven
met daarin als basiselementen
Een beeld uit het verleden: een gemotoriseer
de Vandesande tijdens zijn jaren in de tropen.
tederheid, trouw, liefde. Maar
niemand weet waar hij het
moet zoeken. Niet in de kerk,
om dezelfde reden als Luther
niet tevreden was in de kerk.
Wat daar gezegd wordt is na
melijk niet aangepast aan de
leefwereld van de moderne
mens. In die leefwereld staat
het lichamelijke centraal, de
liefde voor het sterfelijke. Vroe
ger was er een grote scheiding
tussen het sacrale en het men
selijke, het profaan en het faan.
Mensen moesten naar het faan
om kracht te vergaren voor het
profane leven. In India heb ik
dat heel duidelijk meegemaakt.
De mensen bui
gen daar diep voor
God. Maar nu is
het sacrale naar
de menselijke
kant opgeschoven
en staat dat men
selijke centraal. In
India was dit nog
niet opgekomen
maar sinds ik te
rug in Nederland
ben denk ik: waar
gaat dit in Gods
naam over?
Mijn vader was
bakker en wij had
den een gezellig
familieleven in
Tilburg. Aan de
muur prijkte een
oorkonde van de
Bond van Grote
Gezinnen. Toen ik
klein was maakte
ik mee dat een
vriendinnetje van
één van mijn zus
jes stierf. Toen ik
in de kerk het kistje zag waarin
zij werd begraven, dacht ik: het
leven kan niet tijdelijk zijn. Het
kerstverhaal was de oplossing,
dat gaf mij hoop omdat het iets
blijvends is. Ik wilde naar het
klooster omdat ik die tijdelijk
heid niet aan kon. Als ik preek
te probeerde ik altijd de men
sen aan het lachen te krijgen en
ik dacht dat ik daarom een
slecht priester was. Maar op
een dag, begin jaren zestig, zag
ik paus Johannes de 23ste. Ik
was op doorreis van India naar
Nederland met een paar ande
re priesters. In Rome gingen we
naar de Jezuïtenkerk om de
paus te zien preken, we hadden
witte pijen aan. Tijdens de
preek maakte de paus ons
steeds aan het lachen en voor
mij was dat een bevrijding. Ik
was dus geen slechtpriester.
Ook het tweede Vaticaans Con
cilie in 1962 vond ik een bevrij
ding, want daarvoor was het
heel zwaar. Nu kan een priester
een vriendin hebben, er kan in
ieder geval over gepraat wor
den als een priester verliefd is.
Ik was ook wel eens verliefd,
maar ik zei het nooit tegen de
persoon in kwestie. Zo kon ik
er altijd overheen komen, want
het geloof was uiteindelijk veel
sterker. Christendom is één en
al lichamelijkheid. Als je ter
communie gaat, eet je het li
chaam van Christus. Maar er
zit een facade van geestelijk
heid omheen en jonge mensen
zien niet wat er onder die faca
de zit: de lichamelijkheid die zij
evengoed verheerlijken. Daar
om moet de kerk zich aanpas
sen aan de moderne tijd. Het is
toch de functie van de kerk om
mensen gelukkig te maken,
niét andersom.
In India is 1,5 procent van de
bevolking katholiek, maar er
zijn zo ongelooflijk veel Indiërs
dat er toch veel meer katholie
ken wonen dan in Nederland.
Het katholieke geloof bestaat
daar ook al veel langer dan in
Nederland. Tweeduizend jaar
geleden was Sint Thomas in In
dia en sindsdien zijn er paro
chies in alle grote steden zoals
Bombay, Madras en Cochin.
De eerste dagen in India kon ik
de armoede van de mensen
daar niet aanzien. Op een dag
kwam ik in de kerk in Madras
een meisje van negen tegen dat
onder de schurft zat. Ik heb
haar geholpen en naar school
gestuurd met geld dat ik van
mijn broer had geleend. Later
trouwde ze en hebben we een
huis voor haar gebouwd. Nog
steeds heb ik contact met haar.
Ik kon maar niet wennen aan
dat geraffineerde stelsel in In
dia waardoor hele volksstam
men onderdrukt worden. Ik zat
Pater H. Van
desande: „De
kerk zich aan
passen aan de
moderne tijd."
FOTO HIELCO
KUIPERS
eens in de trein en at een maal
tijd. De resten daarvan werden
uit het raam gegooid en toen
zag ik dat de honden die opa
ten. Daarna pas kwamen er
kinderen om op te eten wat de
honden niet lustten. Toen zei
een Brahmaan, iemand van de
hogere stand, tegen me dat zij
in hun vorige leven
slecht waren geweest
en dat ze het verdien-
den. Zoiets vergeet je
nooit meer.
CARINE DAMEN
1
L O F O
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
Rooseveltstraat82 071-5356356
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr.18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128030
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
G. P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)
H.G.
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor,
in der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30 -11.30 uur of per post.
REDACTIE
G.J. Visser, chefredactie nieuwsdienst/kunst
J.M. Jacobs, chef red. Groot Leiden
A.J B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red Duin- en Bollenstreek
W Spierdijk, chefsportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
Redactie: C
Hoofdredactie: C
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17w
071-55
RUBRIEKSADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 w
071- 51
ABONNEMENTEN
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per kwartaal (acceptgiro)
per jaar (acceptgiro)
Abonnees die ons een machtiging t«
ken tot het automatisch afschrijven»!
abonnementsgeld, ontvangen ƒ1,-'
per betaling.
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEW
Voor mensen die moeilijk lezen, sl«h |ja
hebben of blind zijn (of een andere 's
dicap hebben), is een samenvatting n
regionale nieuws uit het Leidsch Dag!
geluidscassette beschikbaar. Voor info zi
0886-482345 (Centrum voor Gesprok
tuur, Grave).
■■■Hi
H U I
Z E
Da,
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en.
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/m vrijdal*"
tot 17.00; St. Elisabeth Ziekenhuis: dagelijks.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor
bovendien van 10.30-11.15 uur en van 19.45-21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00 - 15.30 uur en 19.00-19.30 uun
overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende verplee!
dige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur, klasse
daarnaast ook 1115-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tot 21.00
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 ul
daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
(IC): 14.00-14.30
itten
juri' allerli
,n»
