Grote geld bedreigt
Amerikaanse democratie
Gaius zag sociale vleugel
van het CDA verpieteren
Mikako ziet niets in winkeldiefstal,
dus verhuurt ze haar scholierenlijf
Feiten &Meningen
Vermeend levert criminelen
mogelijk voordeeltje op
VRIJDAG 1 NOVEMBER 1996
Financiering verkiezingscampagnes loopt volledig uit de hand
Stel, u bent op zakenreis in Washington en op zoek naar een gerieflijk
verblijf voor één nacht. Wat zou u zeggen van een overnachting voor
130.000 dollar? Met ontbijt op bed, dat wel. En een etentje voor 25.000
dollar per couvert. Kunt u dat geld ophoesten? Dan weten we het goede
adres: 1600 Pennsylvania Avenue. Meld u bij de portier en vergeet niet
het gastenboek te tekenen. U mag dan uitrusten in het bed waarin ooit
Abraham Lincoln sliep. En aan het einde van de dag drinkt de beheerder
van het pand graag een slaapmutsje met zijn gasten. Hij heet Bill Clinton
en doet het horecabedrijf er bij om aan geld te komen, zodat hij nog
even op dit adres mag blijven wonen.
Het kost Clinton e
cent om in het Witte Huis t
kunnen blijven. Volgens offi
cieuze berekeningen zo n 300
miljoen dollar. Die 130.000 dol
lar voor een overnachting zijn
dus maar een druppel op de
gloeiende plaat. Maar alle
beetjes helpen, nietwaar? En de
man die hem dolgraag als de
manager van 'Hotel Het Witte
Huis' wil opvolgen, heeft de af
gelopen maanden al evenveel
geld uitgegeven voor zijn cam
pagne tegen de huidige baas.
Een grap? Nee. hoor. De Ameri
kaanse presidentiële verkie
zingscampagne is niet alleen
een bloedserieuze, maar vooral
een peperdure zaak. De kandi
daten, Bill Clinton en Bob Dole,
besteden bijna meer tijd aan
het inzamelen van geld dan aan
het campagnevoeren zelf. En
het aanbod van een nachtje als
gast van Clinton in het Witte
Huis voor 130.000 dollar is écht.
Het is slechts een van de bizarre
manieren waarop de kandida
ten en hun partijen aan geld
proberen te komen. De federale
verkiezingscommissie heeft uit
gerekend dat deze presidents
verkiezingen totaal meer dan
600 miljoen dollar kosten on
geveer 275 miljoen dollar voor
Dole en Clinton elk, en nog
eens 50 miljoen voor Ross
Perot. En dat geld komt niet uit
hun eigen zak.
Het komt van de kiezers, van
A/vwrikaaNSE
VERkjEZIM^
bedrijven, belangengroepen,
vakbonden en beroepsorganisa
ties. Kleine cheques van hon
derd dollar van een gewone
burger tot meer dan een mil
joen dollar van ondernemingen
die wat invloed in Washington
proberen te kopen. Een systeem
dat natuurlijk roept om mis
bruik, en de afgelopen weken is
gebleken dat daarvan ook op
grote schaal sprake is.
Clinton en zijn Democratische
Partij worden in de laatste da
gen voor de verkiezingen van
komende dinsdag achtervolgd
door een reeks schandalen over
al dan niet illegale bijdragen
aan hun verkiezingskas. Over
Indonesische zakenlui die, in
strijd met de wet, wederdien
sten zouden hebben willen ko
pen. Over een veroordeelde Cu
baanse drugsdealer die voor
20.000 dollar op het Witte Huis
te gast was.
De Democratische Partij gaf vo
rige maand 250.000 dollar terug
aan een Koreaanse zakenman
toen bleek dat het geld direct uit
Zuid-Korea kwam. Volgens de
wet mogen alleen Amerikaanse
burgers geld aan een politieke
campagne geven. En de Indo
nesiërs bleken een tuinman en
diens vrouw te zijn die 425.000
dollar op tafel konden leggen,
kennelijk afkomstig van een
buitenlands bedrijf.
De Republikeinen schreeuwen
nu moord en brand over 'fla
grante schendingen van de wet'
door de Democraten. Maar ze
hebben kilo's boter op hun
hoofd. Beide partijen maken
zich immers schuldig aan het il
legaal inzamelen van geld. Dole
kreeg bijdragen uit Taiwan, net
als Republikeinse senatoren.
Een van Dole's genereuze con
tribuanten is een Cubaan met
een Spaans paspoort.
Er is dus van alles fout met het
Amerikaanse verkiezingssys
teem en alle partijen roepen nu
ineens dat drastische hervor
mingen nodig zijn. Clinton
diende twee jaar geleden een
wetsvoorstel in om de hele fi
nanciering van verkiezingscam
pagnes te herzien, maar dat
werd door Dole's Republikeinen
geblokkeerd. Misschien dat de
excessen van dit jaar wel tot
verandering leiden.
De wet bepaalt dat individuele
burgers maximaal 1.000 dollar
aan een kandidaat mogen ge
ven. Voor bedrijven, vakbonden
of belangengroepen geldt een
Perot boven 10%
De onafhankelijke Amerikaan
se presidentskandidaat Ross
Perot stijgt in de kiezersgunst.
Uit een peiling van het Gallup-
instituut bleek gisteren dat hij
op elf procent van de stemmen
kan rekenen. Het is voor tij
dens deze campagne dat Perot
boven de tien procent uit
komt.
Uit de Gallup-peiling blijkt
verder dat 49 procent van de
ondervraagden van plan is op
president Ciinton te gaan
stemmen en 35 procent op
diens Republiekeinse uitdager
Dole.
van 5.000 dollar. Op
die manier hebben de twee gro
te partijen in 1995 en 1996 300
miljoen dollar binnengehaald.
Elke cent die ze zo ontvangen,
moeten ze rapporteren aan de
federale verkiezingscommssie,
de FEC.
Maar er is geen grens gesteld
aan de hoeveelheid geld die
mag worden gegeven aan de
partijen, zolang het geld maar
niet wordt gebruikt om één be
paalde kandidaat aan te prijzen.
Het mag wel worden gebruikt
om politieke thema's onder de
aandacht te brengen of om
standpunten van de tegenpartij
in diskrediet te brengen. Via die
achterdeur halen beide partijen
nog eens bijna 200 miljoen dol
lar binnen.
Maar juist via dat 'zachte geld',
zoals het wordt genoemd, kun
nen de bedrijven enorme in
vloed uitoefenen. Kijk maar
naar de Republikeinse Partij.
Drie van de vijf grootste spon
sors zijn sigarettenfabrikanten.
Het hoeft dan ook niet te verba
zen dat Dole een sterk tegen
stander is van overheidsmaatre
gelen tegen roken. Phillip Mor
ris alleen gaf al meer dan 1,6
miljoen.
Op zijn beurt krijgt Clinton mil
joenen van advocatenorganisa-
ties. Die hebben in hem een be
trouwbare bondgenoot gevon
den in de strijd tegen het beper
ken van de lucratieve processen
voor schadevergoedingen. Die
organisaties geven dat geld niet
omdat ze Clinton, Dole of be
paalde Congresleden zo aardig
vinden, maar omdat ze iets te
rug verwachten. Voor wat hoort
wat.
Er zijn pleidooien om campag-
betalen. Óan wordt elke on
rechtmatige invloed buiten de
deur gehouden. Nu al draagt de
staat 75 miljoen dollar bij aan
de campagnes van Dole en
Clinton en 29 miljoen aan die
van Perot. Ook kregen de partij
en ieder 12 miljoen dollar voor
het organiseren van hun partij-
conventies in augustus.
„Het is zo een rotzooi", zegt
Don Simon van Public Cause,
een club die de politieke finan
ciën al jaren op de voet volgt.
„Er zijn tal van mazen in de wet
die moeten worden gedicht."
Verkiezingen zijn zo duur ge
worden, dat kandidaten maan
den kwijt zijn alleen om aan het
geld ervoor te komen. Wie veel
geld van zichzelf heeft, heeft
meteen al een voorsprong. Poli
tiek wordt zo een zaak van mil
jonairs.
Het systeem is volledig uit de
hand gelopen en wordt alge
meen gezien als een bedreiging
voor het democratische proces.
Bill Clinton, Bob Dole en Ross
Perot roepen nu dat 'er echt wat
moet gebeuren'. Maar zolang ze
zelf zo afhankelijk zijn van het
grote geld, hebben de Ameri
kaanse kiezers weinig vertrou
wen in zulke uitspraken.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
CORRESPONDENT
Politieke (auto) biografieën
zijn schaars in Nederland,
maar juist deze maand is het
dringen. Gisteren verschenen
de herinneringen van de libe
raal Joekes, volgende week
komt oud-minister Ter Beek
met zijn memoires. Vanaf
vandaag ligt Gaius, de onver
stoorbare gang van W.F. de
Gaay Fortman in de winkels.
Waarom een boek over het le
ven van een oud-minister die
al vijftien jaar niet meer poli
tiek actief is? Volgens de au
teurs, de journalisten Breed-
veld en Jansen van Galen,
omdat De Gaay Fortman
'Gaius' voor intimi een po
liticus is „van een type, die
thans node gemist wordt".
De nu 85-jarige Wilhem Frie-
derich is er volgens de auteurs
van overtuigd dat het wezen
van de democratische, chris
telijk geïnspireerde politiek
'sociaal, open en verdraag
zaam' is. De man die in het
kabinet-Den Uyl minister van
binnenlandse zaken was, ver
tegenwoordigt een traditie die
sedert de fusie van zijn gere
formeerde Anti-Revolutionai
re Partij (ARP) met de katho
lieke KVT en de hervormde
CHU 'lijkt te zijn verpieterd':
de christelijk-sociale richting.
Hij is ook de 'vertegenwoordi
ger van een minder leerstelli
ge en minder machtsbeluste
mentaliteit in het Nederland
se calvinisme'. Kortom, zo le
zen we tussen de regels door,
een staatsman waar het CDA-
op-zoek-naar-een-identiteit
kan leren.
Gaius, zoals de auteurs hem
consequent noemen, heeft de
laatste keer niet op 'zijn' CDA
gestemd. Van Elco Brinkman
en diens harde koers moest
hij niks hebben. Samen met
zijn vrouw hoopte hij vurig
dat Kok premier zou worden.
Maar op de PvdA stemmen
zou net een stap te ver zijn
geweest. Daarom kreeg de
GPV'er Schutte in mei 1994 de
steun van de Fortmans. Het
politieke leven van de eigen
zinnige gereformeerde staats
man in een notendop: be
zwaard over de christen-de
mocratie, maar nooit brekend
met deze beweging.
Zijn hele politieke leven
schippert Gaius tussen sym
pathie voor de Partij van de
Arbeid en trouw-ondanks-al-
les aan zijn ARP en later CDA.
„Mijn grootste bezwaar tegen
ARP'ers was, dat ze altijd de
den of ze alles wisten: als an
deren iets goed deden was dat
per ongeluk", vertelt hij. Gai
us heeft een hekel aan de an
ti-socialistische sentimenten
in de partij en de conservatie
ve inslag. „Het economisch
leven werd niet anders beke
ken dan de liberalen deden."
Door oud-minister Albeda
wordt hij getypeerd als 'den
ker en leidinggevend figuur
van de vakbondsvleugel, de
linkervleugel van de ARP'.
Ook het CDA kan De Gaay
Fortman niet echt bekoren.
Openlijk spreekt hij over een
niet zo democratische partij
die principiële discussies en
scherpe debatten uit de weg
gaat. Een partij die te veel als
steun fungeert van de minis
ter-president en waar con
gressen niet meer dan 'klap
pende gezelschappen' zijn.
Het is 1985 en zulke geluiden
zijn dan nog taboe. Later er
gert hij zich aan de 'afbraak'
van het sociale stelsel, onder
meer van de WAO. „We kun
nen ons toch niet met een
kleine uitkering afmaken van
iedereen die invalide wordt?"
Maar sociaal-democraat zal
Gaius nooit worden. Hij is het
in veel zaken met de PvdA
eens. Maar al in 1946, in ge
sprekken met Den Uyl, hekelt
hij het te sterke geloof in de
sturende werking van de
Staat, de anti-godsdienstig
heid en de neiging te veel met
'de volkswil' mee te gaan. „Je
moet wel democratie hebben,
maar je moet niet Jan en Alle
man bij alles betrekken", al
dus De Gaay Fortman.
Hij doet daarom zijn best het
goede van ARP en PvdA naar
boven te halen door een brug
tussen beide bewegingen te
slaan. In de jaren vijftig als in
formateur van de rooms-rode
coalitie (die echter jammerlijk
mislukt), in 1973 als minister.
Tegen de uitdrukkelijk wil van
ARP-leider Biesheuvel nam hij
zitting in het kabinet-Den
Uyl. Het is deze 'onverstoor
baarheid' die de auteurs in
Gaius prijzen en die hem te
gelijk in christen-democrati
sche kring omstreden maakt.
Fortman forceert het progres
sieve kabinet-Den Uyl en
voorkomt daarmee dat de
ARP van Biesheuvel als con
servatieve partij in de opposi
tie belandt. Bovendien redt hij
hiermee de totstandkoming
van het CDA, de partij die hij
zelf helemaal niet wilde. Dat
laatste tekent zijn handelen:
eigenzinnig en dapper, maar
niet altijd effectief.
Zelf noemt hij zich beschei
den alweer een ongekende
eigenschap voor politici
een 'halve outsider, gerespec
teerd, maar buiten het politie
ke machtscentrum staande'.
De kwalificatie op de achter
flap van het boek dat hij 'een
van onze belangrijkste naoor
logse politieke leiders' zou
zijn, is dan ook zwaar over
trokken.
Misschien is dat de les die een
CDA'er als Enneüs Heerma
kan trekken uit het zeer le
zenswaardige boek: de partij
worstelt al sinds haar onstaan
met twee vleugels. De conser
vatieve, die het liefst altijd re
geert met de WD. En de pro
gressieve, die graag wil sa
menwerken met de PvdA. Die
vooruitstrevende vleugel is in
derdaad behoorlijk 'verpie
terd' en kan alleen aan in
vloed winnen als de vertegen
woordigers daarvan zich in
het gevecht om de macht
mengen en zich wat minder
bescheiden en tolerant tonen.
Anders blijven er slechts
mooie, maar ook wat teleur
gestelde levensherinneringen
over, zo blijkt.
Los van de politieke bood
schap bevat het boek ook de
geschiedenis van het gerefor
meerde leven zoals we dat
niet meer kennen. Degenen
met heimwee naar het roem
ruchte kabinet-Den Uyl ko
men ook uitgebreid aan hun
trekken. De anekdotes en er
gernissen over dronken colle
ga's en doortrapte partijgeno
ten zijn kostelijk.
Willem Breedveld, John Jan
sen van Galen: Gaius, de on
verstoorbare gang van W.F.
de Gaay Fortman. Uitg.
Scheffers, Utrecht.
De Gaay Fortman (links) en
Boersma tijdens de kabinetsfor-
matie van 1973. Beide ARP-pro-
minenten zouden toetreden tot
het kabinet-Den Uyl.
ARCHIEFFOTO
BELASTING BELICHT
Het is al weer zo'n twee jaar geleden dat de
VARA-documentaire Impact opschudding
veroorzaakte omdat hieruit bleek dat de
kosten die criminelen maakten voor wa
pens, munitie en pitbulls aftrekbaar waren.
Naast opwinding in de media ontstond er
ook politieke onrust. Staatssecretaris Ver
meend (financiën) heeft onlangs een wets
voorstel ingediend die definitief een einde
moet maken aan de aftrekbaarheid van 'cri
minele kosten'. Het is echter niet ondenk
baar dat het voorstel de crimineel in plaats
van een nadeel, op grond van Europese re
gelgeving in de toekomst juist een (onbe
doeld) voordeel oplevert.
Belasting technisch is er niets op tegen om
'criminele kosten' in aftrek toe te laten. Be
lastingheffing is neutraal en kijkt derhalve
niet op welke manier bepaalde inkomsten
zijn verworven. In theorie moet de inbreker
zijn buit dan ook aangeven op zijn biljer
voor de inkomstenbelasting en daar belas
ting over betalen. De andere kant van de
medaille is dan ook dat de kosten die men
maakt om deze inkomsten te verwerven,
mag aftrekken van het inkomen.
Hoewel er dus belastingtechnisch niets aan
de hand is. ligt er nu toch een wetsvoorstel
bij de Tweede Kamer. Achterliggende ge
dachte is dat de regering het van algemeen
maatschappelijk belang vindt om criminele
activiteiten tot het uiterste te bestrijden.
Volgens het voorstel zijn de kosten van een
bepaalde activiteit niet meer aftrekbaar zo
dra de dader door de strafrechter is veroor
deeld. Aangezien de veroordeling altijd een
paar jaar op zich laat wachten, is in het
wetsvoorstel een regeling opgenomen
waardoor ook de kosten in de vijfjaar daar
voor niet meer aftrekbaar zijn. Aparte bepa
lingen zijn opgenomen voor kosten van wa
pens, munitie en pitbulls. Kosten hiervoor
zijn altijd, dus ook bij legale activiteiten,
niet meer aftrekbaar, op een aantal uitzon
deringen na (bijvoorbeeld wanneer men
een vergunning heeft).
Hoewel de gedachte achter het wetsvoorstel
tamelijk simpel is. kleeft er toch wel een
aantal problemen aan de invoering. Zo is
het de vraag of de voorgestelde wetgeving
wel in overeenstemming is met Europese
regelgeving. Omdat de kosten namelijk niet
meer aftrekbaar zijn, krijgt de belastinghef
fing niet meer het kenmerk van een inkom
stenbelasting, maar meer van een omzetbe
lasting (BTW). Over criminele
mag echter in de Europese Unie geen om
zetbelasting worden geheven, zodat het ge
vaar bestaat dat de kosten dan wel niet
meer aftrekbaar zijn, maar de belasting
dienst over de winst geen belasting mag
heffen.
Ook is het de vraag of de belastingheffing
door de weigering van de kostenaftrek ei
genlijk niet gewoon een boete is geworden.
Als dit zo is dan brengt dit problemen met
zich mee aangezien een boete-oplegging
niet in strijd mag zijn met het Europese
Verdrag voor de Rechten van de Mens
(EVRM). Daarin staat dat een crimineel niet
twee keer voor zijn daad mag worden ge
straft.
Het is te hopen dat de Tweede Kamer Ver
meend zal vragen hoe hij deze problemen
denkt aan te pakken. Anders zou in de toe
komst wel eens kunnen blijken dat het
wetsvoorstel het tegenovergestelde effect
heeft: in plaats van de crimineel te benade
len, zou het wel eens zo kunnen zijn dat be
lastingheffing over de 'criminele winst' door
de Europese regelgeving niet meer is toege
staan. Een voordeel voor de crimineel dus.
Prostitutie mag je het niet
noemen. De betrokkenen ge
bruiken liever het eufemisme
enjo kosai, ofwel een betaald
afspraakje tussen oudere
mannen en schoolmeisjes.
De meisjes moeten wel, vin
den ze zelf. Niet voor eten of
een dak boven hun hoofd,
zoals in ander Aziatische lan
den. Maar hoe moeten de Ja
panse bakvissen anders hun
hebbedingetjes van Versace,
Louis Vuitton en Chanel be
kostigen?
De Japanse consumptie
maatschappij is doorgesla
gen, schreef het Britse blad
The Guardian onlangs. Eer
der al werden jongens in el
kaar geslagen om hen te be-
Nike-schoenen. Maar de
consumenten-mentaliteit
bereikt nu nieuwe hoogtes.
In een land waar het gemid
delde inkomen per hoofd
van de bevolking ver boven
de 50.000 gulden per jaar ligt,
verkopen steeds meer jonge
meisjes hun lichaam.
Het Britse dagblad voert ene
Mikako op, een vijftienjarig
meisje dat zoveel mogelijk
spijbelt. Maar ze koestert
haar schooluniform, zegt ze,
ze heeft er zelfs twee. De
klanten van de seksclub waar
ze werkt, vinden dat leuk, zo
heeft ze ondervonden.
Op deze manier verdient
Mikako ruim vijfduizend gul
den per maand bij, en dat
kan ze goed gebruiken. Ze
schat dat ze alleen al in het
afgelopen jaar zo'n 15.000
gulden besteedde aan spul
len van Versace, haar favorie
te mode-ontwerper.Als ik
geen geld van mannen zou
krijgen, zou ik winkeldiefstal
len moeten plegen. Maar dat
doet iedereen al. Stomverve
lend."
De meesten van haar leeftijd
genoten gaan niet zo ver.
Vaak beperkt een enjo kosai
zich tot niet meer dan een af
spraakje, het vasthouden van
eikaars hand of wat knietje-
vrijen. Sommige klanten be
vredigen hiermee hun ver
langen naar een vervlogen,
onschuldiger verleden. Een
uurtje koffiedrinken met een
schoolmeisje kost gemiddeld
zo'n vijf tientjes.
Toch staat het geval Mikako
bepaald niet op zichzelf, stelt
The Guardian, en vaak gaat
het wel degelijk verder. In ju
ni nog arresteerde de politie
een onderwijzer in Tokyo.
Hij runde een prostitutie
netwerk van zo'n driehon
derd meisjes, allen tussen de
veertien en zeventien jaar
oud.
Sinds begin dit jaar pakte de
Japanse politie ruim vijfdui
zend minderjarige meisjes
op voor ondervraging in ver
band met vermeende zeden
delicten. Controle is echter
lastig, met name door de
draagbare telefoons, die on
der schoolmeisjes gemeen
goed zijn. Potentiële klanten
contracteren de meisjes via
'telefoonclubs', en de ouders
weten van niets. Via een
voorlichtingscampagne stelt
de overheid ouders op de
hoogte van de gevaren voor
hun kroost.
Maar het valt nog maar te
bezien hoe het publiciteitsof
fensief van de overheid uit
pakt. Mikako bijvoorbeeld
kwam juist op het idee, toen
ze beelden zag van een poli-
tie-inval in de club waar ze
nu werkt. „Het zag er wel in
teressant uit." Haar onschulc
vóór die tijd moet trouwens
niet worden overdreven. Eer
der al verkocht ze haar ge
bruikte ondergoed aan fe
tisjisten: „Hoe viezer de slip
jes, hoe meer ze betaalden",
zegt ze.
DEN HAAG ANP
t MM!"
Hotel Het Witte Huis. Inclusief ontbijt op bed kost een overnachting 130.000 dollar.
ARCHIEFFOTO
