Chaos in Rome nu compleet
Weer 'schandaal' rond Clinton
Feiten &Meningen
Fundi's en
realo's in
antroposofie
in congres
Verkiezingscampagne begonnen: PvdA komt naar Kok toe
MAANDAG 14 OKTOBER 1996
WAA
Rudolf Steiner, grondlegger van
de antroposofie, die volgens Vol-
kert Engelsman 'geen leer, dogma
of geloof is'. foto cpd
NIEUWSANALYSE
Het gaat niet goed met de antroposofie in Neder
land. Na de ruzie over de rassenleer van Rudolf Stei
ner, dit voorjaar, zijn de wonden nog niet geheeld.
Her en der staan rechtlijnigen en rekkelijken als
kemphanen tegenover elkaar. Daar verandert ook
het deze week in Maastricht te houden Michael-Fes
tival niets aan. Hooguit raakt de antroposofie een
beetje het karakter van een gesloten sekte kwijt,
want voor het eerst zijn buitenstaanders welkom bij
dit jaarlijkse festijn.
„De ruzie over de rassenleer was niet plezierig.
Ook al heeft het de vereniging geen leden gekost, en
hebben geen Vrije Scholen schielijk een andere
naam gezocht. Als je het zo bekijkt is het effect van
de controverse minimaal geweest, maar nog altijd
gaat het onderlinge twistgesprek door. Even leek het
er zelfs op dat 'realo's' en 'fundi's' elkaar in de haren
wilden vliegen".
Voor Volkert Engelsman is dat laatste niet zó bij
zonder, want „er
is geen vereni
ging waar zoveel
verschillende
meningen naast
elkaar kunnen
bestaan". Zelfs
als sommigen zo
strak in de leer
zijn, dat zij een
sfeer uitdragen
van 'als je aan
Steiner komt, dan
kom je aan mij',
zullen andèren
juist pleiten om
de antroposofie
meer aan te laten
sluiten aan wat
de huidige sa
menleving be
weegt.
Antroposofie, zegt Engelsman, is beslist geen leer,
dogma of geloof. „Het is een denktraüiing. Wij zoe
ken via de geesteswetenschappelijke weg antwoor
den op vraagstukken als euthanasie, bio-genetica,
milieu en bijvoorbeeld abortus. Sommigen doen dat
via de kerken, of oosterse religies, wij doen dat via
de antroposofie".
Als een van de organisatoren van het antroposo
fisch Michael-Festival in Maastricht, kan Engelsman
ook nauwelijks anders dan de waarden van de we
reldbeschouwing van de filosoof Rudolf Steiner
(1869-1925) te benadrukken. Maar een zekere nuch
terheid moet je hem nageven.
Engelsman beschrijft de rel rond Steiners rassen
leer als een 'dialoog met de samenleving', die vooral
veroorzaakt werd door misverstanden over de op
vattingen van Steiner. „Discriminatie en racisme
kunnen nooit bij hem zijn opgekomen, want hij stelt
altijd de individuele mens op de voorgrond. Maar
hij was natuurlijk wel een mens van zijn tijd, met
opvattingen uit dié tijd".
Verschillen tussen de rassen werden rortd de
eeuwwisseling uitgebreid besproken. Chinezen met
spleetogen, negers hebben dikke lippen, hoorde je
zelfs in de jaren vijftig nog wel op school. Steiner
sprak over negers die een jeugdig 'vitaliteitsover-
schot' hebben, waar blanken 'volwassen' zijn en
daarmee minder vitaal. Vandaag lachen we over
dergelijke uitspraken.
De controverse leidde tot heftige twisten binnen
de Antroposofische Vereniging. Engelsman: „We ho
pen dat er uiteindelijk een dialoog-zonder-argwaan
kan ontstaan tussen fundamentalisten en realisten.
Zover is het nog niet. Wij willen kritisch naar onszelf
kijken, maar ook kritisch de opvattingen van Steiner
beoordelen. En wij willen af van het beeld dat wij
een gesloten sekte zouden zijn. Ook dat is niet
De Antroposofische Vereniging telt 5.000 leden.
Wereldwijd zijn er in totaal 60.000 aanhangers,
waarvan de helft in Duitsland. De invloed van de an
troposofie strekt echter veel verder. Vooral in de ar
chitectuur (ING Amsterdam; Gasunie Groningen,
KPMG Amstelveen), de landbouw, onderwijs en ook
het bankwezen (Rabo wil deelnemen in de antropo
sofische Triodosbank) groeit de invloed van deze fi
losofie.
„Steiner plaatste de individuele mens op de voor
grond. Hij biedt een geesteswetenschappelijke weg.
Een denktraining. Het heeft wel wat weg van new
age. Het verschil is dat die stroming vooral gevoels
matig is. De antroposofie gaat veel meer uit van een
wetenschappelijke aanpak".
Met het jaarlijks terugkerende festival waar dit
jaar 'Drempelervaringen' centraal staan, wil de be
weging de antroposofie verder ontwikkelen. Buiten
staanders als de Duitse econoom en milieudeskun
dige Ernst Ulrich von Weizsacker zullen er het
woord voeren over vragen waar de grenzen van on
ze samenleving, van onze economie liggen.
ZEIST LOUIS BURGERS
Mi
ë|!te£lrujp
ia noTjp 13 cl cixj en
txpen
ii-o m cjctuaV!
Open t/m 27 oktober a
Het idee onstond in het Engelse Black
pool. „In de pub achter een pint",
grijnst PvdA-Kamerlid Ruud Vreeman.
Op bezoek bij het congres van zuster
partij Labour, mijmerde de waarne
mend PvdA-voorzitter over de geringe
populariteit van zijn eigen partij. „Ik
ergerde mij aan de roep dat Kok dan
maar naar de partij moest komen.
Daar in Blackpool heb ik het omge
draaid: als Kok razend populair is en
de PvdA niet, dan moet Kok niet naar
de partij komen, maar de partij naar
Kok."
Vreeman heeft zijn strategie voor de
komende verkiezingen dit weekeinde
aan het PvdA-kader in de Zwolse Bui
tensociëteit voorgelegd. Het instem
mende applaus sterkte hem in zijn op
vatting. Buitenlandspecialist in de
Tweede Kamer Van Traa haakte direct
aan:Als ik het goed begrijp is Kok ei
genlijk tè populair. Zo'n 75 procent van
de Nederlanders heeft alle vertrouwen
in de premier. Voor de PvdA als partij
ligt dat rond de 24 procent. Als de
mensen nu iets minder enthousiast
worden over Kok en iets meer over de
PvdA, moet dat uiteinde
lijk leiden tot een hogere
uitslag bij de verkiezin
gen. Ik snap dat met dit
geheime wapen de cam
pagne is begonnen."
Vreeman heeft zich naar
eigen zeggen 'steeds ver
baasd' over de onrust
binnen de partij over de
bij Kok achterblijvende
populariteit van de PvdA.
„Een Amerikaanse cam
pagneleider zei mij: wees
blij dat het niet anders
om is, dat de partij popu
lair is en de premier niet.
Dan hebben jullie pas een echt pro
bleem, namelijk het leiderschap. Dit is
een luxe-probleem.
- Als het een luxe-probleem is, waar
om dan toch een oplossing?
„Het doel hiervan is meer kiezers. Niet
Kok moet de partij helpen, maar wij
moeten elkaar helpen. Dat is voor alle
bei profijtelijk. Het leidt tot betere
ideeën die uitvoerbaar zijn. Het is goed
dat Kok op zijn podium
van minister-president
blijft staan. Hij kan die po
sitie gebruiken om ideeën
te verwezenlijken."
- Weigert Kok niet sim
pelweg naar de partij te
komen?
Als je zegt: Kok moet
naar de partij komen,
waar staat die partij dan?
Waar moet de premier
dan heen? Kok is geïnte
resseerd in inhoud, in
ideeën. Via de inhoud
kunnen PvdA en Kok bij
elkaar in de buurt komen, de kloof in
populariteit overbruggen. Wij leveren
ideeën die hij op de agenda kan plaat
sen. Of Kok legt daar zijn ideeën naast.
Je moet het leiderschap uitdagen."
- Als alles eerst door de molen van
Kok moet, loopt de PvdA als partij het
risico haar eigen gezicht kwijt te ra
ken.
„Het luistert nauw. Eigen opvattingen,
daar sta en waak ik voor. We moeten
de spanning tussen de partij en Kok
produktief maken. Neem de nota over
de sociale zekerheid van Adelmund.
Die zit vol nieuwe ideeën. Natuurlijk is
er druk uitgeoefend door Kok, maar
het zijn zelfstandige ideeën. Alleen ze
zijn wel ontwikkeld in relatie tot het
nemen van regeringsverantwoordelijk
heid."
- En als Kok het niet wil, zwijgt de
partij?
Als de partij naar Kok komt, wil dat
niet zeggen dat we allemaal met de
mond dicht achter Kok gaan staan. Al
leen maar klappen en juichen. De
PvdA is nooit een partij geweest die
koerst op de verheerlijking van één
persoon, terwijl de rest zwijgt.
Er waren genoeg mensen die zeiden:
geen PvdA-discussienota over de soci
ale zekerheid. Wel dus, je moet heikele
onderwerpen durven agenderen. Daar
mee krijg je meningsverschillen, vol
gens de media is er dan sprake van een
knallende ruzie. Dat risico moeten we
dan maar nemen."
- Kok is populair omdat hij boven de
partijen staat. Als de PvdA naar de
premier opschuift, hangt zij zich op
aan een bovenpartijdige, vlakke per-
„Kok is geen vlak persoon. Hij geeft lei
ding aan een kabinet dat steeds meer
sociaal-democratische trekken krijgt.
De langdurige werkloosheid daalt, er
wordt weer gekoppeld, de ontwikke
lingssteun blijft op peil en uitkeringen
worden ingezet voor werk. Geen won
der dat oud-WD-minister De Korte
waarschuwt dat de herkenbaarheid
van de PvdA in het kabinet te sterk
wordt. Dat maakt het voor ons makke
lijker om naar Kok toe te komen.
Het klimaat is er ook naar. Het regeer
akkoord nagenoeg voltooid. De finan
ciën zijn op orde, er is ruimte om weer
te investeren. Dat maakt Kok ontspan-
nener en meer toekomstgericht: hij
snakt naar onze ideeënrijkdom."
ZWOLLE MARC PEEPERKORN
In
Berlusconi vindt afluistennicr.ofoon in zijn kantoor
Het geniepigste was de cartooniste Elle Kappa, die haar personage in de (linkse) krant L'Unitaliet zeggen:
„Tenminste nog iemand die wil luisteren naar Berlusconi". Er worden grappen gemaakt, maar de vondst van een
microfoontje in het kantoor van Italië's ex-premier heeft geleid tot een golf van verontwaardiging, die zó groot en
algemeen is, dat er wel meer aan de hand móét zijn.
De reconstructie. Berlusconi
laat de woning in het hartje van
Rome die hij enkele maanden
geleden betrokken heeft, 'elek
tronisch reinigen' door een be
drijf dat gespecialiseerd is in het
opsporen van afluisterappara
tuur. Achter de verwarming
wordt inderdaad een micro
foontje gevonden, een 'wand
luis' in het Italiaans. Het betreft
een ouderwets en erg simpel
model, maar dat doet niets af,
zo redeneert Berlusconi, aan de
ernst van de zaak.
De leider van Forza Italia en de
parlementaire oppositie pakt de
telefoon. Hij belt niet de politie,
de minister van Binnenlandse
Zaken of de premier, maar Mas
simo D'Alema, leider van de
grootste regeringspartij PDS en
regisseur achter de schermen
van het kabinet-Prodi. D'Alema
deelt volop Berlusconi's veront
waardiging en adviseert hem
een persconferentie te beleg
gen.
Berlusconi toont het apparaat
en spreekt van het „einde van
de persoonlijke vrijheid en die
van de rechtsstaat" en „het de
finitief ontsporen van de demo
cratie". Zijn collega's van de
rechtse 'Alliantie van de Vrijhe
den' signaleren zelfs een Itali
aans 'Watergate' en eisen op
heldering in het parlement van
de minister van Binnenlandse
Zaken. Berlusconi's partijge
noot Marco Taradash zegt dat
de ene helft van Italië andere
helft afluistert en dat de minis
ter moet uitleggen waarom Ita
lië een politiestaat is geworden.
De linkse (regerings)partijen,
die zich volgens de 'Watergate-
these' aangesproken zouden
moeten voelen, zingen volop en
overtuigd mee in het koor der
critici en eisen een diepgaand
onderzoek om een einde te ma
ken aan wat D'Alema 'de more
le vervuiling en vergiftiging van
het land' noemt. Hij refereert
Silvio Berlusconi laat op een persconferentie de 'wandluis' z
overduidelijk aan de afluister-
methoden die de anti-corrup-
tie-magistraten gebruiken en
dezer dagen, via de pers, steeds
weer leiden tot insinuaties, ver
dachtmakingen en complot
theorieën.
GEHEIME DIENST
De opwinding is totaal en heeft
het hele weekeinde voortge
duurd. Maar wie heeft er nu ei
genlijk belang bij het afluisteren
vdh Berlusconi? Dat de linkse
partijen willen weten wat de lei
ders van rechts hebben gezegd
tijdens hün topbijeenkomsten
in huize-Berlusconi, lijkt uitge
sloten, ook omdat die leiders
doorgaans dezelfde dag nog de
allerkleinste details aan de pers
doorvertellen.
Bedrijfsspionage, bijvoorbeeld
van de kant van de staatsom
roep RAI, lijkt een nog absurde
re these. Dat de magistraten die
onderzoek doen naar corruptie,
een microfoon plaatsen, is ook
onmogelijk omdat hiervoor toe
stemming nodig is van het par
lement. Zonder die toestem
ming kan het verkregen materi
aal nooit in een proces gebruikt
worden.
Blijft over een mysterieuze ge
heime dienst die onrust wil
zaaien, of, zoals alleen de Lega
Nord durfde te stellen, Berlus
coni zelf, die wel wat publiciteit
kan gebruiken en samen met de
PDS het plan heeft de magistra
ten te muilkorven via een aantal
hervormingen. Deze redenatie
is een juweel van dietrologia -
de typisch Italiaanse weten
schap van de achterdocht -
maar misschien wel (gedeelte
lijk) waar.
Dat Berlusconi juist nu een mi
crofoon vindt, is inderdaad toe
vallig. Al weken wordt er, ook in
het linkse kamp, gesproken over
maatregelen tegen de magistra
ten en hun onderzoeksmetho
den.
Olie op het vuur zijn een aantal
'uitglijders' van justitie en het
almaar uitdijende onderzoek
dat in La Spezia gaande is naar
corruptie bij de spoorwegen en
heeft geleid tot de ontdekking
van een ondergronds machts
circuit vergelijkbaar met de cri
minele vrijmetselaarsloge 'P2'.
Vooral de op last van het parket
van La Spezia afgeluisterde tele
foongesprekken (die dagelijks in
de krant zijn terug te vinden)
zorgen voor grote onrust en irri
tatie omdat vaak de namen val
len van politici en ook ministers
zoals ex-magistraat Antonio Di
Pietro.
OORLOG
Wat gaande is in Italië, is de zo
veelste 'oorlog' tussen de poli
tiek en de juridische macht. Met
dit verschil, dat de linkse partij
en sinds zij aan de macht zijn,
niet meer de magistraten verde
digen. Nu verlangen zij maatre
gelen die vroeger alleen door
Berlusconi werden geëist.
Een ander verschil is, dat er op
grote schaal wordt gemanipu
leerd met de talloze onderzoe
ken - men denkt door diezelfde
parallelle macht die in La Spe
zia is ontdekt - waardoor het
ene parket het andere aanvalt
en in diskrediet brengt en per
sonen, zoals Di Pietro, moreel
worden vermorzeld.
Via Di Pietro, dat is duidelijk,
wordt geprobeerd zijn
kli
Ja
lige Milanese collega's van de
operatie Schone Handen te tref
fen. Dit weekeinde namen vooi
het eerst alle leden van het
team stelling tegen wat zij een
poging noemen van 'Schone
Handen' "Vrije Handen' te ma
ken.
Volgens de magistraat Camillo
Davigo ontbreekt de wil in Italië
het corruptieprobleem op te
lossen. Ook bij de centrum-link
se Olijfcoalitie, die volgens Da
vigo alle beloften uit de verkie
zingscampagne - snellere pro
cessen, nieuwe transparante r<
gelgeving - is vergeten en nu
niet eerder rust dan wanneer
'Schone Handen' en alle andere
'ongemakkelijke' parketten aan
de ketting zijn gelegd.
CHAOS COMPLEET
'UTR
De linkse leider D'Alema ont
kent alles natuurlijk veront- Dri
waardigd, maar de chaos is on- Uti
dertussen compleet en nie- zoi
mand vertrouwt niemand meer. de
D 'Alema praat over noodzake- zoi
lijke hervormingen, maar tot op eei
de dag van vandaag is niets ge- gei
daan om de justitie en de poli- sal
tiek beter te kunnen laten func- tie
tioneren. Ee
Het vermoeden rijst bovendien, vu
en niet alleen bij de Lega Nord, m<
dat D'Alema uit is op een ak- en
koord over de justitie met de zie
door de magistraten belaagde
Berlusconi, om vervolgens diens
steun te kunnen opeisen voor
andere kwesties, zoals bijvoor
beeld de staatkundige hervor
mingen.
Als dat waar is, lijkt het inder
daad onmogelijk van deze poli
tieke klasse serieuze oplossin- 1
gen voor serieuze problemen te 1
verwachten.
■ROME EELCO V
CORRESPONDENT
Laatste strohalm voor wankelende Republikeinse verkiezingscampagne
De Republikeinse voorzitter van het Ameri
kaanse Huis van Afgevaardigden sprak gis
teren over 'een schandaal waarbij Whitewa
ter verbleekt'. Een belangrijke Republikein
se senator eiste een diepgaand justitieel on
derzoek. Rechtse commentatoren schreeu
wen moord en brand. Eindelijk hopen zij de
vonk te hebben gevonden waarmee zij Bob
Dole's uitgebluste campagne voor het pre
sidentschap in vuur en vlam kunnen zetten.
De vonk van het schandaal. Van financiële
malversatie^ door de campagne van Bill
Clinton. Van illegale bijdragen aan die cam
pagne door rijke Aziatische vriendjes van de
president. En, uiteraard, van pogingen van
het Witte Huis om die duistere zaakjes toe
te dekken.
De Amerikaanse kiezers, de laatste jaren al
overstroomd met berichten over het ene na
het andere echte of vermeende schandaal
in het Witte Huis, halen er echter tot nog
toe slechts geeuwend de schouders bij op.
Ouwe koek, luidt de reactie.
Tot ergernis van de Republikeinen, die
wanhopig op zoek zijn naar onderwerpen
waarmee zij Bill Clinton is diskrediet kun
nen brengen. De wel zeer gulle bijdragen
van een Indonesische banlder aan de cam
pagne van Clinton zou dat kunnen zijn. Het
gaat om de activiteiten van James Riady,
een schatrijké Indonesische financier en
onroerend-goedmagnaat, die de afgelopen
jaren honderdduizenden, zo niet miljoenen
tij heeft gesluisd. En dat is mogelijk illegaal.
Vorige maand moest de Democratische
Partij 250.000 dollar terugstorten naar een
Zuid-Koreaanse firma, die na bemiddeling
van Riady een duit in het Democratische
zakje had gedaan. Dat mag niet. De Ameri
kaanse wet staat geen bijdragen vanuit het
buitenland aan verkiezingscampagnes toe.
Buitenlanders mogen alleen geld aan partij
en of kandidaten geven, als zij wettig inge
zetene van de VS zijn en het geld verdiend
is in de VS, en niet in het buitenland. Dat
bleek bij de Zuid-Koreanen niet het geval te
zijn geweest. f
Bij Riady (40) ligt dat anders. Hij kwam in
1977 naar Amerika, kreeg een baan bij een
bank in Little Rock, de hoofdstad van Ar
kansas, toen Clinton daar gouverneur was.
Riady en Clinton raakten bevriend en zijn
dat tot de dag van vandaag. Tien jaar gele
den kocht Riady de Worthen Bank in Ar
kansas. Die leende in 1992 Clinton geld
voor zijn campagne. De vice-president van
de bank, John Huang, kreeg een jaar later
een hoge baan op het ministerie van han
del.
Daar nam hij in 1995 ontslag, om fulltime
geld in te gaan zamelen voor Clintons her
verkiezingscampagne. Hij zou sindsdien
tussen 4 en 5 miljoen dollar hebben opge
haald, vooral in de Aziatische gemeenschap
in de VS. Daaronder was een gift van
450.000 dollar door het echtpaar Arief en
ben gewoond. De Republikeinen willen nu,
met de Koreaanse affaire in het achter
hoofd, weten of het door Huang ingezamel
de geld niet uit het buitenland afkomstig,
en dus illegaal verkregen is.
De zaak wordt pikanter omdat Riady, die
ook een bank en onroerend-goedorganisa-
tie in California heeft, in 1995 dankzij tus
senkomst van de Amerikaanse regering een
dikke order in China kreeg. En in 1994 nam
Riady oud-onderminister van justitie Web
Hubbell in dienst. Hubbell, een vriendje
van de Clintons, werd vorig jaar tot gevan
genisstraf veroordeeld wegens fraude bij
zijn advocatenkantoor, waarvoor destijds
ook Hillary Clinton werkte.
Riady is op zijn beurt herhaaldelijk door de
federale bankinspectie bekritiseerd wegens
het verstrekken van illegale leningen, het
witwassen van geld en het discrimineren bij
leningen aan niet-Aziaten.
Volgens de Republikeinen moet Clinton
van Riady's malversaties geweten hebben,
en hebben de Democraten op grote schaal
illegaal geld aangenomen. De Democraten,
met gisteren vice-president Al Gore voorop,
houden bij hoog en bij laag vol niets ille
gaals gedaan te hebben. Maar nu de verkie
zingscampagne in zijn laatste fase verkeert,
grijpt Bob Dole elke strohalm aan om zijn
wankelende campagne overeind te houden.
WASHINGTON HANS DE BRUUN
884e Staatsloterij, oktober 1996
Extra Trekking Staatsloterij
Trekking 12 oktober in Cyprus.
De Europese hoofdprijs van
2,5 miljoen ECU is gevallen op
lotnummer 015058, in SERIE AU, in Italië.
Extra prijs Fiat Barchetta is gevallen op de lotnummers:
AA 015058 AR 015058 AO 015058
Indien de prijs is gevallen op een 1/5 lot, krijgt de winnaar 12.000,- netto
uitgekeerd. Prijswinnaars kunnen zich vanaf 15 oktober melden bij het
hoofdkantoor van de Staatsloterij (zie achterzijde lot). Telefoon 070 3021700.
De gewonnen prijzen in de Staatsloterij
van oktober kunnen vanaf
dinsdag 15 oktober worden geïnd.
Zetfouten voorbehouden.
Meer kans, meergeld, in de Staatsloterij.-^
