'Crazy' Lyonnais: Een
bank met de Franse slag
Zakenvrouw 1995 voert volgens oud-werknemers 'schrikbewind'
Binnenland/Buitenland
lATERDAG 12 OKTOBER 1996
Toen in 1991 de BCCI in FBI-stijl werd opgerold, bleek de 'islamitische' bank
verliezen te hebben van zo'n 23 miljard gulden. De financiële wereld was
getuige van het grootste bankschandaal aller tijden. Maar de afgelopen weken
is duidelijk geworden dat de verliezen van de BCCI in het niet vallen bij die van
Crédit Lyonnais. Jarenlang beulden de managers van deze Franse staatsbank
de aardkloot af met getrokken chequeboek. Doel, als geformuleerd door
president Mitterrand, was de grootste bank van het Oude Continent te worden.
Resultaat nu: een verlies van 125 miljard francs, ruim 40 miljard gulden. De
staat heeft ruimhartig de verliezen voor haar rekening genomen, opdat Crédit
Lyonnais geprivatiseerd kan worden. Maar welke andere bank in het land kan
of wil er straks een bod op uitbrengen? De topman van Crédit Lyonnais:Alle
banken in Frankrijk kunnen met gemak worden opgekocht door
buitenlanders. Frankrijk kan, in financieel opzicht, heel goed in handen vallen
van Anglo-Saksische pensioenfondsen en Europese banken."
ARIJS CEES VAN ZWEEDEN
jORRESPONDENT
De macht om 'ja' te zeggen', zo luidde het
rotse adagium van Crédit Lyonnais gedu-
ende vele jaren. Het was geen loze recla-
nespreuk. De staatsbank zei zo vaak 'ja' te
ren zakenlieden die op goedkoop krediet
lit waren, dat de geplaagde belastingbeta-
er nu met een klein akkefietje zit: verliezen
an 125 miljard francs (42 miljard gulden).
Toen de socialist Mitterrand in 1988 ander-
naai in het regeringspluche werd gekozen,
ïad hij één oogmerk. Crédit Lyonnais, toen
ïog een tamelijk klein bankje, zou het Fran-
e antwoord vormen op Deutsche Bank AG.
Mitterrand had Parijs het modernste finan-
:ieel centrum van Europa geschonken, La
Jéfense, hij zou de stad ook Europa's
rrootste bank geven.
in aldus geschiedde. Als president-direc-
eur werd ene Jean-Yves Haberer aange-
iteld, die weinig moeite had met het uitge-
ren van (belasting) geld. Hij nestelde zich in
iet majestueuze hoofdkantoor van Crédit
.yonnais te Parijs, waarvan de directieka-
ner was gesitueerd op een 'zwevende
loer'. En aldaar, afgeschermd van ver-
eerslawaai en andere aardse ongemakken,
on Haberer in alle stilte zijn meesterplan
ïitbrceden.
ean-Yves Haberer omschreef in een opwel
ing van openheid zijn regime ooit als 'mo-
ïarchistisch', een kwalificatie waarin zijn
inderdanen zich zeker konden vinden. Bij
rergaderingen gebood Haberer meestal zijn
nanagers te blijven staan, dit om te voorko
nen dat hij al te zeer verveeld zou worden
loor hun lange redevoeringen. Al wat die
nanagers moesten doen, was 'ja' zeggen te-
;en potentiële klanten.
)aarin betoonden die managers zich zo be
nvaam, dat Crédit Lyonnais aan het begin
tan de jaren '90, luttele jaren na de verkie-
ingszege van Mitterrand, de grootste bank
an Europa was geworden. Winkelcentra,
antorencomplexen, filmstudio's er ging
lijna geen dag voorbij zonder dat de staats-
iank een nieuwe loot aan zijn stam toe-
roegde.
ievangenis
(lleen: wat zij kochten, was in veel gevallen
ien kat in de zak. Miljoenen werden ge-
eend aan Bernard Tapie, de Franse zaken-
nan die nu met één been in de gevangenis
taat. Er gingen kredieten naar Canary
Wharf, het complex dat onder Margaret
hatcher in Oost-Londen verrees en jaren-
ang leeg bleef. En er verdwenen tientallen
niljoenen in het ultra-modeme en ultra-
iverbodige kantorencentrum dat in Lille
loven het TGV-station werd gebouwd,
ioe gemakkelijk Haberer hekbelastinggeld
iet vloeien, bleek uit een recent onderzoek
loor het Amerikaanse blad Fortune. In 1989
ocht hij bijvoorbeeld Altus Finance, dat
ich voor Crédit Lyonnais op Amerika ging
torten. Altus was de creatie van zijn top-
nan, Jean-Frangois Henin, door een geest-
Iriftige Haberer omschreven als 'de Mozart
'an de financiële markten',
lenin kwam aan in Amerika, zag en...
ocht. De verzekeringsmaatschappij Eagle
ife, een voedselketen, afvalverwerkingsfa-
irieken, golfterreinen niets was veilig
Ioor Henins goedgevulde portefeuille.
)e 'Mozart van de financiële markten' was
iderdaad een begenadigd zakenman, want
ij slaagde erin met een valse boekhouding
laberer jarenlang om de tuin te leiden,
'oen in 1993 het deksel van de beerput
nalde, bleek Altus als de hoogstgewaar-
eerde dochter van Crédit Lyonnais verbe
en van twintig miljard francs (6,6 miljard
[ulden) te hebben gemaakt.
Maar Haberer had meer foute vrienden,
ien door de bankdirecteur gewaardeerde
liënt was bijvoorbeeld ook Giancarlo Par-
etti, een Italiaan met een voorkeur voor
lure auto's. Parretti was zijn loopbaan be-
[onnen als penningmeester van de Socialis-
ische Partij in Napels, een functie waarin
lij de nodige trucs had geleerd.
Giancarlo Parretti, de veroordeelde fraudeur
die 3,5 miljard meekreeg om zijn Amerikaanse
avonturen mee te betalen. archieffoto
Jean-Yves Haberer, oud-directeur van Crédit
Lyonnais en rijkelijk voorzien van foute vrien
den. fotoep.
Parretti had Italië verlaten met een strafblad
(wegens fraude), maar dat had hem er in
het geheel niet van weerhouden zijn dien
sten aan te bieden aan de Franse Parti Soci
alite. En van het Parijse hoofdkantoor van
die partij, de regeringspartij, was de stap
ir de wondere wereld van Crédit Lyon-
s niet zo heel groot meer.
Haberer negeerde de waarschuwingen van
de Italiaanse en Spaanse juistitie, en para
chuteerde Giancarlo Parretti boven de Ver
enigde Staten. Parretti had volgens Fortune
twee miljard dollar (bijna 3,5 miljard-gul
den) van Crazy Lyonnais meegekregen, die
hij geestdriftig begon uit te geven.
Rolls Royce
Als dienstwoning betrok Parretti een man-
t van 9 miljoen dollar (15 miljoen gul
den) in Beverly Hills, en ook de overige ar
beidsvoorwaarden waren niet beroerd.
Daaronder: een Rolls Royce en een privé-
vliegtuig.
Maar Parretti was er de man niet naar om
alle miljarden aan zichzelf uit te geven, en
weldra was hij voor Crédit Lyonnais op oor
logspad. In het vizier: niets minder dan
MGM, de vermaarde Metro-Goldwyn-
Mayer studio in Hollywood. In zijn Parijse
hoofdkantoor moet Haberer de champagne
al koud hebben gezet bij de gedachte
weldra een stukje Hollywood, boegbeeld
an het vermaledijde cultuurimperialisme,
i handen te krijgen.
Voor zover Haberer al aanmoediging nodig
had om Parretti wat extra geld te lenen,
kwam die aanmoediging in de vorm van
tijding uit Rome. Als hij, Jean-Yves Ha
berer, Parretti zou helpen de MGM-studio
:r te nemen, zou de Italiaanse regering
haar hoge-snelheidstreinen in Frankrijk be
stellen.
Florio Fiorini, een medewerker van Parretti,
legde later aan Fortune uit hoe zijn baas de
Italiaanse regering zo ver had gekregen
hij had haar omgekocht. In totaal, aldus
Fiorini, verdween 500.000 dollar (een ton
netje of acht, negen) in de zakken van pre
mier Bettino Craxi en diens disco-dansende
minister van buitenlandse zaken, Giovanni
de Michelis.
Parretti zelf ontkende de aantijging van cor
ruptie en liet via zijn advocaat weten 'uit
sluitend cadeaus van weinig waarde' te
hebben geschonken. Dat de Italiaanse za
kenman daarmee niet helemaal de waar
heid geweld aandeed, zouden vele relaties
later bevestigen. Zij dachten van een ruim
hartige Parretti dure werken van Picasso te
hebben gekregen, die bij nader inzien ge
woon briljante vervalsingen waren.
Rotterdams filiaal
De miljarden die naar Parretti vloeiden, wa
ren afkomstig van het Rotterdamse filiaal
van Crédit Lyonnais. De Nederlandsche
Bank rook onraad toen bleek dat vanuit
Rotterdam geld naar diverse mantelbedrij-
ven werd overgemaakt, veelal een techniek
om te verhullen dat de eindbestemming
één persoon was.
Maar Haberer negeerde de brieven uit Ne
derland. Hij kon niet de boeken gaan con
troleren van elke afzonderlijke cliënt, zelfs
niet als die cliënt veruit de grootste lener
En Haberer verdubbelde het krediet van
Parretti, die er vervolgens in slaagde de
MGM-studio te kopen. Maar 'MGM' was
een overname te ver, en weldra zou in Pa
rijs duidelijk worden dat Crédit Lyonnais
zich met Parretti een molensteen om de
nek gehangen had.
De staatsbank besloot om Parretti als cliënt
de wacht aan te zeggen, een stap die als zó
gevaarlijk werd beschouwd dat de directeu
ren gewapende bodyguards meenamen
naar de bijeenkomst. Uiteindelijk bleek
MGM-studio het enige door door Parretti
opgekochte bedrijf te zijn dat nog te verko
pen was. Crédit Lyonnais verkocht het in
juli jongstleden met een verlies van circa
een miljard dollar (1,7 miljard gulden), aan
dezelfde Amerikaanse zakenman die eerder
de studio aan Parretti had verkocht.
Drugsbaronnen
Slechts één bank lijkt er ooit in te zijn ge
slaagd om nog meer dubieuze cliënten on
derdak te hebben verschaft. Dat was de BB-
CI, die drugsbaronnen als Escobar en No
riega hielp, zowel als de Libanese Hezbollah
en de CLA. Nadat vijf jaar geleden de BBCI-
kantoren in 69 landen bij een in FBI-stijl
uitgevoerde blitz tegelijkertijd werden ge
sloten, ontspon zich voor de ogen van mil
joenen mensen het grootste bankschandaal
aller tijden.
Maar verder gaat de vergelijking met Crédit
Lyonnais mank. Waar bij de BBCI de reke
ninghouders, veelal kleine middenstanders
van Pakistaanse of Indiase afkomst, voor de
verliezen opdraaiden, is dat bij Crédit Lyon
nais de belastingbetaler.
Crédit Lyonnais wordt tegenwoordig be
stierd door een andere briljante geest uit
het Franse ambtenarenwezen. Jean Peyre-
levade geniet een jaarsalaris van 1,4 miljoen
francs (een kleine vijf ton), maar is dat geld
zeker waard gebleken. Niet elke sterveling
slaagt erin om in tijden van economische
rampspoed een kleine 70 miljard francs
(ruim 23 miljard gulden) los te peuteren bij
zijn regering.
Zeventig miljard francs is een hoop geld,
ook voor 's wereld vierde rijkste natie. Het is
6.000 francs per belastingbetaler, evenveel
als de daling van het belastingtariefmet
veel gerucht onlangs door de regering aan
gekondigd die belastingbetaler de ko
mende vijf jaar zal opleveren.
Tot dusverre heeft het bankschandaal de
staat nog weinig gekost, 3,5 miljard francs
voor het een eerste reddingplan in '94 en
nog eens 3,9 miljard vorige week. Maar dat
is schone schijn. De echte klap moet nog
Crédit Lyonnais stak onder meer fortuinen in Canary Wharf, het complex dat onder Margaret Thatcher in Oost-Londen verrees, en jarenlang leeg
bleef staan. Het prestige-project kostte uiteindelijk zelfs het gerenommeerde bedrijf Olympia and York de kop. Voor de Fransen bleef de schade
(vooralsnog) beperkt tot veel weggegooid geld. foto reuters kevin lamarque
komen. In 1995 redde de regering haar
bank door alle twijfelachtige schulden on
der te brengen bij een staatsbedrijf, CDR.
Crédit Lyonnais werd daardoor in één keer
een gezond bedrijf, hoewel niet zo gezond
dat het vorige week niet nog eens 3,9 mil
jard uit de staatskas nodig had om een be
scheiden winstje 67 miljoen francs te
kunnen presenteren. Maar met de overhe
veling van zeker 135 miljard francs aan twij
felachtige schulden (leningen die waar
schijnlijk nooit meer kunnen worden terug
betaald) naar CDR, heeft de regering zich
op een financiële tijdbom genesteld. Vol
gens de meeste experts zal de regering van
die 135 miljard nooit meer dan een luizige
55 miljard terugzien. Tekort: tachtig miljard
francs. Dat zou nog tot daar aan toe zijn, als
de belastingbetalers waar voor hun geld
kregen. Maar de staatsubsidies (de 80 mil
jard, de beide injecties van 3,5 en 3,9 mil
jard en wat in de naaste toekomst nog over
de toonbank gaat) dienen geen ander doel
dan Crédit Lyonnais klaar te stomen voor
de privatisering. Dat althans is de voor
waarde die de Europese Commissie aan
haar goedkeuring van de staatshulp heeft
gehecht.
De grote vraag is dan wie Crédit Lyonnais,
nog altijd Franrijks grootste bank, gaat ko
pen. BNP en Société Générale, de twee an
dere grote banken in het land, hebben bij
voorbaat al 'nee' gezegd. Gevreesd moet
derhalve ook worden dat de enige die straks
profijt trekt van alle staatsgelden die nu
worden aangewend voor de gezondmaking
van Crédit Lyonnais, een gigant uit het bui
tenland zal zijn.
Zoals Jean Peyrelevade, de huidige topman,
tegen Time Magazine zei:Alle Franse ban
ken kunnen worden opgekocht door bui
tenlandse instellingen in de naaste toe
komst. Frankrijk zou, financieel gezien, in
handen kunnen vallen van Anglo-Saksische
pensioenfondsenen Europese banken."
Dat zou precies het tegendeel zijn van wat
Mitterrand in 1988 beoogde, toen hij Crédit
Lyonnais opdracht gaf om namens la
douce Francede wereld te veroveren.
'Als er een bus met banen was gestopt, was iedereen ingestapt'
DEN HAAG BORIS PETERS
Michèle Vreeswijk, directeur van het beveiligingsbe
drijf ADT Security Systems in Capelle aan den IJssel,
werd in december 1995 verkozen tot Zakenvrouw
van het Jaar. Voor veel medewerkers en ex-mede
werkers van ADT, waar 160 mensen een omzet van
55 miljoen gulden bijeenbrengen, kwam de verkie
zing als een ware schok, want de prijswinnares voert
volgens hen in het bedrijf een waar schrikbewind.
„Een collega die er nog werkt, belde dat ze slecht
nieuws voor me had: Vreeswijk 'Zakenvrouw van het
jaar'. Ze voegde eraan toe dat ze daar massaal een
slaaptablet hadden genomen om niet de hele nacht
wakker te liggen", vertelt een ex-medewerker. „Ach,
iedere onderneming telt wel een aantal gefrustreer
de ex-werknemers", reageert Vreeswijk droog.
Enkele (voormalige) medewerkers durven niet
met een journalist te praten. Anderen zijn op hun
hoede. „Hoe weet ik of u niet van ADT bent?", klinkt
het. Of: „Ik zou u graag alles willen vertellen, maar ik
moet nog verder in deze branche en mevrouw
Vreeswijk is werkelijk tot alles in staat." Zeven men
sen willen wel praten, maar alleen 'onder vier ogen'.
En, op het dringende advies van hun advocaat, al
leen anoniem.
Een onlangs geschorste werknemer, die inmiddels
geruime tijd ziek thuis zit wegens een hoog opgelo
pen conflict, vond de benoeming van zijn werkgeef
ster tot 'Zakenvrouw van het Jaar' aanleiding om in
juli een brief te schrijven aan Yvonne van Rooy. Van
Rooy, oud-staatssecretaris van economische zaken
en nu CDA-kamerlid, is voorzitter van de jury die
Michèle Vreeswijk verkoos.
Hij vroeg haar om een standpunt over het sociaal
beleid van de onderneming. Had Van Rooy wel ge
controleerd of vakbondswerk is toegestaan, of er een
ondernemingsraad is, of de arbeidsvoorwaarden
worden nageleefd en of het bedrijf voldoet aan de
Arbo-wetgeving? He't kamerlid reageerde met een
kort briefje, waarin ze niet inhoudelijk op de vragen
in ging.
Van Rooy zegt dat er bij de verkiezing bij diverse
mensen informatie is ingewonnen. In een gesprek
met Vreeswijk was ook het sociale beleid aan de or
de is geweest. „Het personeel is niet om een mening
gevraagd, maar tijdens een bezoek aan het bedrijf
heeft niemand ons aangeschoten met aan- of op
merkingen over het sociale beleid", aldus de jury
voorzitter. In het ontbreken van een OR ziet zij geen
aanleiding om vraagtekens te zetten.
Uit de gesprekken komt een beeld naar voren van
een bedrijf zonder sociaal beleid en geteisterd door
een waar schrikbewind. „Als er een bus met 150 ba
nen voor de deur was gestopt, dan was iedereen in
gestapt", zo beschrijft een voormalig medewerker
de sfeer bij ADT. Vreeswijk gelooft daar niets van. Ze
stelt dat driekwart van het personeel al langer dan
vijfjaar in dienst is, en dat elf mensen die waren ver
trokken, later weer in dienst zijn gekomen.
Ex-medewerkers denken met afschuw terug aan
de memo's die zij soms in hun postbakje vonden.
„Ik werd helemaal afgemaakt in die memo's. Er
werd bijyoorbeeld in gesteld dat je minder in de
kroeg moest hangen en harder moest werken. Toen
ik daarover een gesprek met Vreeswijk aanvroeg
wimpelde ze dat af met de mededeling dat alles wat
ze wilde zeggen al in het memo stond", vertelt ie
mand. Vreeswijk ontkent dat ze ooit een dergelijk
memo zou hebben geschreven.
Ook thuis werden medewerkers niet ongemoeid
gelaten. Ex-medewerkers vertellen over brieven,
door leden van de directie ondertekend, met teksten
'waar de honden geen brood van lusten'. Degenen
die de briefschrijvers hierop aanspraken, zeggen dat
een serieus gesprek over de inhoud van de brieven
werd afgehouden in vaak grove bewoordingen. „Op
brieven werd bovendien vaak de aantekening 'cc'
vermeld, wat betekende dat er ook een aantekening
in je personlijke dossier werd gezet", zo zegt een van
de ex-ADT'ers.
Een andere klacht die veelvuldig terugkomt, is de
gewoonte die Michèle Vreeswijk en een vertrouwe
ling van haar zouden hebben om personeelsleden in
het bijzijn van anderen te vernederen. De één om
schrijft dit als 'sekte-achtige toestanden', een ander
spreekt van het 'voor lui zetten' van mensen. Ver
scheidene medewerkers werden zonder enig ge
sprek vooraf overgeplaatst of kregen een andere
functie. Vreeswijk zelf bestrijdt dat.
Als kaderlid van een bond vond een van de werk
nemers dat hij niet kon blijven zwijgen. Daarom
stelde hij zijn bevindingen voorzichtig aan de orde.
Zonder succes. „Vragen hierover werden afgewim
peld. Er werd gewoon niet serieus op ingegaan",
stelt hij. Vreeswijk daarentegen spreekt van een
open structuur bij haar onderneming.
Ondgnks een wettelijke verplichting daartoe, heeft
ADT geen ondernemingsraad. „In de zes jaar dat ik
daar zat", vertelt iemand, „is één keer een schrijven
rondgegaan, waarbij iedereen met vermelding van
naam en functie aan kon geven of er interresse was
voor een OR. Zelf heb ik dat formulier ingevuld,
maar verder was er heel weinig interesse." Verwon
derlijk vond hij dat niet, omdat volgens hem het
voor iedereen volstrekt duidelijk was dat lidmaat
schap van of bemoeienis met een vakbond niet ge
wenst was.
Moe gestreden en murw door een serie vervelen
de voorvallen meldde hij zich tenslotte ziek. Inmid
dels heeft ADT hem een afkoopsom geboden, die
overeenkomt met een maand salaris voor elk jaar
dat hij er heeft gewerkt. Een bedrag dat meerdere
ex-werknemers uiteindelijk aanvaard hebben. „Ik
heb indertijd nog wel een advocaat geraadpleegd,
maar die raadde me af om te gaan procederen, om
dat dat bedrag overeenkomt met de vergoeding die
de rechter in dit soort gevallen meestal toewijst", al
dus een ex-wereknemer.
