Het monster van Bens' breekt los
'Rampen om te overleven'
ti
7
MAANDAG 7 OKTOBER 1996
ZATERDAG 5 OKTOBER 1996
La Coruna leeft in de ondraaglijke stank van het eigen afval
wermen krijsende
een verpestende stank verraden de
nabijheid van de vuinisbelt van
Bens. Machtige oranje machines van de
mijnbouwmaatschappij Endesa nemen enor
me happen rottende troep uit de immense
gistende afvalberg, die constant in beweging
is. „Ik stond er midden in met mijn twee
zoons, toen alles onder ons begon te glijden.
Eerst bleef ik stokstijf staan, maar de jongens
grepen me vast en hebben me meegesleept
naar de auto." Maria Isabel Fraile veegt het
zweet van haar voorhoofd door de spanning
die ze opnieuw beleeft. „Ay, dios mio", ver
zucht ze.
Isabel en haar gezin waren getuige van de
vuilverschuiving op 10 september in het
Noord-Westen van Spanje. Tot die dag waren
ze dagelijks op de top van de vuilnisplaats te
vinden tussen de af- en aanrijdende vuilnis
wagens, óp zoek naar waardevolle dingen. Er
is behoorlijk de klad gekomen in de brood
winning van Maria Isabel, haar man Jose Mi
guel en hun zes kinderen, die allemaal mee
helpen in het 'bedrijf. „We gaan nu de con
tainers af in de stad, voordat ze worden leeg
gehaald. Dat werkt lang niet zo snel en het
kost veel meer benzine", leggen de vuilsor-
teerders uit.
De stortplaaats ligt aan de rand van La Co
runa, de meest westelijke stad van Spanje
aan de Atlantische Oceaan. Meer dan twintig
jaar lang brachten de vuilniswagens het da
gelijkse huisvuil van de 250.000 inwoners en
dat van nog veertien naburige gemeenten
naar deze belt, die zich uitstrekt tussen en op
de hellingen van twee heuvels, honderden
meters breed en tientallen meters dik.
Op die tiende september om tien uur be
gon een deel van de een miljoen ton vuil
plotseling te schuiven en dreef als een brede
lavastroom het vissershaventje Puerto in. De
bar Tasca O Portino verdween onder de mas
sa, evenals een paar andere gebouwtjes, een
tiental boten en auto's. Vissers die aan het
werk waren en de bareigenaar konden zich
bijtijds in veiligheid brengen. De 52-jarige
Joaquin Serantes, die zijn auto stond te was
sen, was niet meer in staat op tijd weg te ko
men. Getuigen zagen hem bedolven worden
onder het kruiende vuil. Hij wordt nog steeds
vermist.
Monster
In de protserige 'klokkenzaal' van het ge
meentehuis van La Coruna begeven burge
meester Fancisco Vazquez en zijn eerste se
cretaris Javier Losada zich geroutineerd tus
sen journalisten uit Duitsland, Frankrijk, Bel
gië, Nederland, en natuurlijk uit Spanje zelf.
Losada declameert met veel gevoel voor dra
matiek: „Tot drie dagen geleden had ik net
als u uitgeroepen: 'Hoe is het in godsnaam
mogelijk dat zoiets kan gebeuren'. We zijn
door tientallen bezorgde burgemeesters in
heel Spanje gebeld, die willen weten of zoiets
bij hen ook kan gebeuren. Sinds de technici
mij hebben uitgelegd wat er zich in zo'n berg
vuil allemaal afspeelt, willen wij alle gemeen
ten in Europa, die een vuilstortplaats hebben,
ervoor waarschuwen dat ze een monster bin
nen hun grenzen hebben.
Het 'monster van Bens' is tot in de wijde
omgeving afgezet. Alleen journalisten mogen
een blik op de rokende lawine werpen vanuit
de krottenwijk Barrio O Portino'. Van hieruit
zijn heel goed de brede scheuren te zien die
de afgelopen dagen in de afvalberg zijn ont
staan, waardoor de vrees voor nieuwe lawi
nes weer is toegenomen. Met vijftig graafma
chines wordt per dag 20.000 ton vuil van de
top van de berg afgegraven om zodoende de
druk te verminderen. Daarmee hoopt men
verder instorten van de berg te voorkomen.
O Portino ligt op gelijke hoogte als de top
van de vuilstortplaats en grenst daar onmid
dellijk aan. De wijk is verlaten sinds de 250
inwoners twee weken geleden halsoverkop
werden geëvacueerd toen een nieuw stuk van
de vuilnisberg dreigde in te storten. De 'bar-
Spanje staat voor de grootste milieuramp van de geschiedenis.
Wanneer de afvalberg van Bens, aan de rand van La Coruna, de
zee inglijdt, zijn de gevolgen niet te overzien. Troep van tivintig
jaar ligt op de stortplaats, die in beweging is gekomen. „Een
monster is losgebroken",'zegt de burgemeester van de stad. „Elke
dag dat de zaak blijft zitten, ben ik een gelukkig man.
Ml I III Hi II IIII I Ml
rio' is een troosteloos woonoord, zoals er veel
wijken zijn aan de randen van de Spaanse
steden. Het bestaat uit een paar smoezelige
straten met verwaarloosde stenen barakken.
Achter de huisjes staan schuurtjes die zijn
opgetrokken uit afval-materiaal. Op het
pleintje voor de lagere school, die al jaren
niet meer wordt gebruikt, ligt een stapel oude
autobanden te wachten op een opkoper. Een
agent van de Policia Local patrouilleert er om
te verhinderen dat de verlaten huizen wor
den geplunderd.
Stank
Blijkbaar zijn niet alle inwoners weg. In een
schuurtje is José Miguel Fraile met zijn zoon
Abel bezig oud ijzer te sorteren. Hij is de
echtgenoot van Maria Isabel, die met haar
twee zonen de aardverschuiving heeft mee
gemaakt toen ze er aan het werk waren. Ook
zij zijn naar de gemeentelijke sporthal, naast
het stadion van La Coruna, geëvacueerd.
Maar na een paar dagen zijn ze teruggekeerd
naar hun eigen huisje. „We zijn teruggeko
men omdat we geld moeten verdienen", zegt
Maria Isabel. „Als je daar in de sporthal blijft
zitten, verdien je niets. Het was daar boven
dien afschuwelijk. We sliepen allemaal sa-
bij."
Hoewel de barrio tegen de vuilnisberg ligt
aangeplakt, zodat het ronken van de bulldo
zers is te horen, valt de stank vandaag erg
mee. „Dat is heel vaak zo", zegt Jose Miguel.
„In het centrum van de stad hebben ze er
Wij zijn er bovendien aan
veel r
gewend geraakt."
La Coruna ligt i
kilometer of twee
vogelvlucht slechts een
in de gifbelt verwijderd.
„Je kunt het beste maar geen hotel in het
centrum nemen", is het advies dat de bezoe
ker krijgt. „Ze zijn daar niet alleen veel duur
der, maar het stinkt er ook veel erger."
De gemeente heeft inmiddels allerlei des
kundigen ingeschakeld om iets aan het
stankprobleem te doen. Volgens de plaatselij
ke pers bestaat er een middel om de lucht
wat draaglijker te maken. Dat is echter een
chemisch middel, dat weer gevaar kan ople
veren voor de mensen die momenteel op de
stortplaats aan het werk zijn.
Het begrip chemie moet in La Coruna op
dit moment niet te vaak in de mond worden
genomen. Niemand weet hoeveel giftige stof
fen er in deze bewegende berg liggen opge
slagen. Wanneer die berg de zee inrolt, krijgt De kustlijn van La
Spanje te maken met een van de grootste Coruna, met de alles-
milieurampen uit de geschiedenis. „Elke dag overheersende afval-
dat de zaak blijft zitten, ben ik een gelukkig berg. foto cp
man", zegt burgemeester Vazquez.
ij weigert het toe te geven. Maar
I moe, wordt hij er wel van, zo
niet moedeloos. Zijn wanhopi-
gevecht om een regionale televisiezender
or Noord-Holland van de grond te trekken
lebben grote frustraties in Huub Elzerman
30ven gebracht. Op zijn bureau in de Lange
legijnestraat in Haarlem liggen duimendikke
apportages, die de provincie van het nut en
lelang van regionale televisie (hadden) moe-
en overtuigen. „Zoals altijd gaat het om het
;eld", verzucht de directeur/hoofdredacteur
'an Radio Noord Holland. „Als dat er niet
;omt, houdt alles op."
/oor alle duidelijkheid: de provinciebesturen
ran Noord- en Zuidholland zijn allerminst te
genstander van regionale televisie. Sterker: de
t van een station wordt toegejuicht. De
Statenleden vinden evenwel dat de burger
het realiseren van het project niet belast
mag worden met een extra-tientje. Vooral de
l/VD verzet zich tegen deze lastenverhoging,
ot grote ergernis van Elzerman. „Voor regio
nale televisie is 'Kamerbrede' steun. In Am
sterdam en Rotterdam staan de liberalen loy
aal tegenover het in stand houden van subsi
die aan regionale televisiezenders. Ik begrijp
niet waarom politiek gelijkgezinden luttele
kilometers verderop, in het provinciehuis van
Haarlem, anders denken en handelen dan
hun partijgenoten elders."
Niet zonder jaloezie kijkt hij naar de jong-
e ontwikkelingen in Zuid-Holland. Daar
lan op korte termijn twee nieuwe tv-sta-
)ns van start. Rijnmond-TV doet dat met
'ld van de gemeente Rotterdam, dagblad
uitgever NDU en kabel-telecombedrijf Ene-
:o. Radio/West TV probeert het geheel op ei
gen kracht. Dat wil zeggen met financiële in
jecties van Wegener,
Perscombinatie/Meulenhof, Telegraaf en ka
belexploitant Casema. „Een unieke situatie"/
:elt Ben Groenendijk van de Stichting
Regionale Omroep Overleg en Samenwerking
IROOS). „TV-West is het enige publieke re
gionale tv-station in Nederland zonder over
heidssteun. Of dat een houdbaar fenomeen
tet de toekomst uitwijzen. Ik waag me
bovendien af of de overheid voorrechten
zoals doorgifteplicht op de kabel en een plek
het basispakket, kan handhaven. Het gaat
tenslotte om een op winst gericht bedrijf. En
dat strookt niet met het publieke bestel."
Huub Elzerman zou niet voor
tie opteren. „Zonder overheidsgeld zie ik het
itten. Een serieuze nieuws- en actuali
teitenzender wat Radio Noord Holland wil
zijn kost bulken geld. AT5 heeft ervaren
en jaarlijkse bijdrage van vier miljoen
gulden van de gemeente Amsterdam nodig is
om overeind te blijven. Commercieel valt een
regionaal tv-station niet te exploiteren. Dat is
alleen haalbaar voor muziekzenders.
Zijn voorkeur gaat uit naar samenwerking
met de Amsterdamse tv-producent AT5, die
voor de locale omroep Salto 24 uur per dag
-programma's verzorgt voor Groot-Amster
dam en Zaanstad. Er zijn al afspraken ge
maakt voor het geval de provincie met geld
(3,5 miljoen gulden) over de brug komt. AT5,
opgericht met steun van Perscombina
tie/Meulenhof en werkend met een budget
11,5 miljoen gulden, gaat dan in op
dracht van RNH op Noord-Holland gerichte
programma's maken. „AT5", legt hij uit, „is
een succesvol station (bereik 1,2 miljoen
mensen) in het hart van ons uitzendgebied.
Het zou verspilling van publieke gelden zijn
wanneer er op provinciale schaal twee con
currerende zenders ontstaan."
Voor de herkenbaarheid zou RNH in de
optiek van Elzerman ook een andere naam
dienen te krijgen. Op dit moment legt hij de
Een voorproefje van wat SBS 6 met regionale televisie wil gaan doen. Op de redactie van het Haarlems/Leidsch Dagblad worden medewerkers van
Archeon uit Alphen aan den Rijn geïnterviewd over het met sluiting bedreigde themapark. foto hans van weel
laatste hand a;
roepplan. De RNH-vi
er van uit dat hij de politiek als
nog over'de financiële streep kan
trekken. In dat opzicht heeft hij
steun gekregen van staatssecre
taris Nuis van mediazaken. „De
verplichte heffing is van de
baan", legt Elzerman uit. „Als
provincies bereid zijn regionale
televisie uit eigen zak te betalen,
kunnen we bij wijze van spreken
1 januari volgend jaar beginnen."
Niet alleen de functie van de pu
blieke regionale omroep als een
kritisch onafhankelijk medium is
daarbij een zwaarwegend argu
ment. „Als rampenzender heb
ben
be
langrijke taak", wijst hij stilzwij
gend op de vliegtuigcatastrofe
met een Dakota twee weken ge
leden in de Waddenzee. „We
kunnen de bevolking heel snel en
goed informeren. Natuurlijk kan
dat via de radio. Maar televisie
spreekt nu eenmaal meer aan. Dat heeft de
toekomst. Dat zie je aan de afnemende luis
tercijfers. Dus doe je er als radiostation ver
standig aan te zoeken naar een manier om
een gemengd bedrijf in de regio te zetten. Ik
ben eerlijk genoeg daarbij te zeggen dat het
voor ons noodzaak is om te overleven. Door
de bundeling van belangen kunnen we de ra
dio veilig stellen."
AT5-directeur Ronald van Wechent wacht
vooralsnog rustig af. Mocht de missie van
Elzerman mislukken, dan wil AT5 toch uit
breiden. „Naar regio's die een link hebben
met Amsterdam. We denken aan Haarlem,
Velsen, Haarlemmermeer en Hilversum. We
komen dan aan een bereik van twee miljoen
mensen." Om dat mogelijk te maken moeten
overigens de kabelnetten van de verschillen
de plaatsen aan elkaar worden gekoppeld.
Daarnaast dient AT5 om buiten het eigen
Met jaloerse blikken kijkt Radio Noord Holland
(RNH) naar Zuid-Holland. Daar wachten de
twee publieke regionale tv-zenders niet langer
op geld van de provinciale overheid. Rijnmond-
TV en RadiolTV-West gaan gewoon met steun
van uitgevers en kabelexploitanten aan de slag.
SBS 6 is er blij mee. De commerciële zender, die
ook met regionale tv begint, ziet ze als ideale
steunpunten. Net als de televisiemakers van het
lokale station in Katwijk. Die jongens van de
VLOK zouden we zo willen hebben."
EssasEHsniia
gebied te kunnen uitzenden overeenstem
ming te bereiken met de plaatselijke omroe
pen.
In deze regio geldt dat voor Haarlem 105,
TV-krant Velsen 6 en VLOK-TV in Katwijk. Zij
bezetten een kanaal op de kabel met een ei
gen tv-krant, die in een enkel geval wordt
aangevuld met documentaires (Velsen 6) of
reportage-achtige nieuwsbeelden uit de
streek (VLOKTV).
Haarlem 105 heeft overigens een plan, plus
een verzoek om een financiële bijdrage, inge
diend bij de gemeente voor lokale televisie.
Die heeft op haar beurt onder de bevolking
een enquête gehouden over hoe Haarlem
mers denken over lokale tv en of ze bereid
zouden zijn ervoor te betalen. De uitslag van
dat publieksonderzoek is inmiddels bekend.
Maar gemeente-medewerkster Dorien Krantz
wenst op voorhand niet meer te melden dat
'de uitkomsten verrassend zijn'.
Vooruitlopend op de activiteiten
die SBS 6, RTL 5, AT5/RNH en de
plaatselijke zenders in de regio
willen ontplooien, heeft Regio TV
de primeur. Kabelkrantuitgever
Holland Advertising Nieuwe Me
dia uit Den Helder begint half
oktober met het (kosteloos) uit
zenden van nieuwsflitsen van zes
minuten op de plaatselijke kabel
krant van Nieuws TV. Deze items
worden elk heel uur uitgezonden
en gedurende de dag en nacht
herhaald. De eerste uitzendingen
beginnen half oktober en zijn ge
richt op Noord-Holland-Zuid
(o.a. Haarlem, Haarlemmermeer,
Zandvoort). Medio november
volgen IJmond, Zaanstad en Pur-
merend. Daarna komen Gouda
en Alphen aan bod. De nieuws
beelden zullen vanuit de studio
in Haarlem naar de diverse kana
len in de regio's worden ge
straald. „We hebben een enorme
voorsprong, omdat we een eigen
kabelkanaal bezitten. We kunnen
dus een vliegende start maken, aldus ad
junct-directeur Felix Cohen.
Elzerman en Van Wechem zien in het be
staan en of de komst van lokale tv-stations
geen bedreiging voor hun initiatieven. „We
maken televisie die voor al de NoordHolland-
se steden interessant moet zijn", benadruk
ken ze. „Lokaal nieuws als bijvoorbeeld de
opening van een zwembad pakken we niet
op. Bovendien boren we andere adverteer
ders aan. Daarentegen zouden lokale stations
goed kunnen optreden als conespondenten.
RTL 5 en SBS 6 zijn dat nu al aan het probe-
Directeur Fons van Westerloo van SBS 6
bevestigt dat. „In Katwijk bijvoorbeeld zit een
heel creatief groepje televisiemakers. Wat ze
doen, ziet er leuk en professioneel uit. Bin
nenkort ga ik met die lui praten. Wat ze ma
ken kan ik zo uitzenden."
Kabelexploitanten Tv (nu)
Alkcmadc
Jacobswoude
NoordwijkP
Noordwijkcrhoi
Kanaal 7 (kabelkrant)
Tcn Tv-krant
Tcn Tv-krant
Tcn Tv-krant
Tcn Tv-krant
Holland Centraal Tv-i
Kanaal 7 (kabelkrant)
j Kanaal 7 (kabelkrant)
7 (kabelkrant)
a Centraal Tv-i
0 Centraal Tv-1
Nieuwe initiatieven
Radio/Tv-West (per nov.)
Radio/Tv-West (per nov.)
Radio/Tv-West (per nov.)
Radio/Tv-West (per nov.)
Radio/Tv-West (per nov.)
Radio/Tv-West (per nov.)
(per nov.)
(per nov.)
(per nov.)
(per nov.)
(per nov.)
(per nov.)
Radio/Tv-West
Radio/Tv-Wes 1
Radio/Tv-West
(per
Telekabel Rij:
Katwijk
Leiden
Leiderdorp
Rijnsburg
Valkenburg
(per 1997)
Radio/Tv-Wesi
Radio/Tv-Wesi
Radio/Tv-Wks'i
Wassenaar
Publieke en commerciële omroepen
(radio en tv) hebben een aantal ken
merken dat ze van elkaar onderscheidt.
1. Publieke omroepen worden in be
langrijke mate mët overheidssteun en
via reclamezendtijd gefinancieerd.
Commerciële omroepen moeten via
inkomsten uit sponsoring en /of recla
me zelf hun broek ophouden. Sinds 1
mei van dit jaar is commerciële om
roep op lokaal en regionaal niveau toe
gestaan.
2. De financiering van publieke re
gionale televisie wordt via wetgeving
per 1 januari 1997 geregeld. Vanaf dat
moment mogen provincies maximaal
tien gulden per jaar opslag op de om
roepbijdrage heffen voor regionale tv.
In veel gévallen is sprake van samen
werking tussen publieke omroep én
private partijen (uitgevers, kabelexploi
tanten). Deze private partners richten
een omroepbedrijf op dat diensten (fa
ciliteiten, reclame-exploitatie, pro
grammaproductie) levert aan de pu
blieke omroep.
3. Publieke omroepen worden op
grond van de wet geacht en verplicht
een reeks voorschriften na te leven. In
het geval van publieke regionale televi
sie houdt dat onder meer in dat de
programma's gericht dienen te zijn op
de eigen provincie. Bovendien moeten
ze voor minstens vijftig procent be
staan uit informatie, cultuur en educa-
4. Voor de publieke omroep geldt
een doorgifteplicht voor de kabel.
Commerciële omroepen moeten pro
beren een plekje op de kabel te verwer
ven en daarvoor betalen. Vooralsnog
zitten beide in het basispakket. Daar
voor moet een omroepbijdrage worden
betaald. Dat wordt anders. Publieke
omroepen zullen in het basispakket
blijven. Commerciële omroepen ko
men uiteindelijk in een pluspakket (of
achter de decoder) waarvoor kijkers
extra geld op tafel moeten leggen.
5. Op dit moment ontwikkelen ne
gen publieke regionale omroepen tele
visie. In noordoost Nederland zijn al
vier tv-stations actief: TV Noord, TV
Drenthe, TV Oost en TV Fryslan. Twee
lokale omroepen kennen een volledig
professioneel opgezet omroepbedrijf:
AT5 Amsterdam en Stadstv Rotterdam
(in '97 Rijnmond TV).
6. Nederland kent sinds september
van dit jaar jaar één commercieel re
gionaal televisiestation: TV8 Brabant
(met de VNU Dagbladengroep als aan
deelhouder). De komst van TV8 Lim
burg en TV8 Gelderland is in voorbe
reiding. Daarnaast is de Noordelijke
Media Groep begonnen met het toe
voegen van kort beeldnieuws aan ka
belkranten. Holland Advertising Nieu
we Media uit Den Helder (Kabelkrant
Nieuws TV) gaat in delen van Noord
en Zuidholland en Flevoland hetzelfde
doen.
