ZATE
R
DAGS
B
IJVOEG
S
E
L
Tv-oorlog in
regio
MAANDAG 7 OKTOBER 1996
ZATERDAG 5 OKTOBER 1996
eheer.
e trots straalt nog van zijn ge
zicht af als de stunt van TV8 aan
de orde komt. Bij de vliegtuig-
nip op Welschap in Eindhoven waren ver-
iggevers en cameralieden van Brabants re-
onale tv-zender het snelste op de plek des
iheils. Ze slaagden erin als enige van alle
nroepen direct na het neerstorten van het
estel actuele beelden te maken. Omdat
eerlands eerste commerciële regionale sta
in pas enkele weken later met de uitzen-
ngen zou beginnen, mocht RTL4 - voor
,ei ggid g0e(je sier maken met de proefop-
amen van TV8. „Jammer dat we ze zelf niet
inden brengen", zegt Johan van Uffelen
:h. „Maar we hebben laten zien wat de
aarde van een regionale tv-zender voor de
igio is."
Inmiddels ligt de officiële start van TV8, dat
gehuisvest op de derde verdieping van het
^jrabants Dagblad in het centrum van Til-
rt u hélurgi a] weer weken achter hem. Maar de
ïrwerlj ïitensporige inspanningen van de (veel te
irte) voorbereiding zijn de hoofdredacteur
Ie reke aan te zien- -Totale waanzin", noemt hij
onrustigste periode uit zijn journalistieke
I opbaan. „In amper vier maanden hebben
e dit tv-station van de grond getrokken. Een
kei iooie klus, maar ik doe het nooit meer. We
ebben ons te pletter gewerkt. Dit kost me ja-
■nschj !n van mijn leven.
Ofschoon de trein op de rails staat, valt er
ht tril3 'comenc^e tijd veel te doen. Zo is de zender
J Dg niet overal te ontvangen. Op tal van
regel- aatsen zijn de voorzieningen niet klaar om
et signaal door te geven. Van Uffelen ver
acht dat voor het einde van het jaar drie-
vart van de ongeveer 800.000 kabelabon-
het station kan ontvangen. Verder wil
teer mensen dan de 21 vaste krachten
r nu zijn. En meer bronnen van inkom-
zien te genereren om de programme-
ng, gebaseerd op een jaarexploitatie van zes
iljoen gulden, te kunnen uitbreiden.
Om die reden is TV8 gedwongen zich te
■perken tot een nieuws-en achtergrondbul-
dertig minuten, dat tussen zes en
's avonds live wordt uitgezonden,
min^edurende de avond en nacht wordt dat blok
aangepaste vorm herhaald en zonodig
geactualiseerd. Een carrousel-model dat
:1e regionale tv-omroepen hanteren. Over-
ag zijn mini-documentaires over Brabant te
die uitsluitend met een doorlopend
:htergrondmuziekje worden ondersteund,
k heb wilde plannen", geeft Van Uffelen
Maar die invulling is pas te maken als
s bestaansrecht hebben bewezen."
erkwe
PosH,
i chef
Veelbelovend
-lebedn
2000
78O0Ofooralsnog is de eerste aanzet van de jongste
)oor fr-zender veelbelovend. Wat TV8 aan actuali-
'en feiten, achtergrondinformatie en beelden
'Jjy' Iroduceert, is hoogwaardige tv. Professioneel
ehartiiIemaakt. In een artistiek decor. Zelfs de
t te lachte g ontbreekt niet bij presentatoren en
-Dat kan en hoort bij regionale
lacht Van Uffelén.
Herkenbare televisie van dichtbij huis. Van
[ffelen, van origine uit de streek afkomstig,
:looft heilig in die filosofie. „Het goud ligt in
regio", is zijn stellige overtuiging. „De
nsen raken zo verzadigd van het aanbod
nationale en internationale zenders dat
belangstelling voor wat er dicht bij huis
[ebeurt, toeneemt. Elke raket die richting
lagdad wordt gestuurd, kun je vanaf het
iankstel live volgen. Dat is interessant. Maar
je dat in zesvoud wordt voorgeschoteld,
nl je ook zien wat er bij jou in de straat ge-
Die belangstelling is er. Kijk maar naar
regionale kranten. Die doen al eeuwen
cies hetzelfde. En floreren ook."
Dat uitgever VNU uitgerekend in Brabant
net commerciële regionale televisie is be-
e "onnen, is napr zijn mening niet zo vreemd.
,VNU heeft in deze provincie zijn wortels lig-
>en. VNU geeft hier vrijwel alle dagbladen
lit. Bovendien is Brabant een interessant ge-
lied. Niet alleen journalistiek, ook qua be-
Irijvigheid en inwonertal. Voor ons als com-
le omroep is dat van levensbelang."
taal Ofschoon Van Uffelen (nog) geen enkel
kijkcijfer kan tonen, proeft hij in wijde omge-
ardering voor het feit dat VNU z'n
'eesteskind niet in de Randstad, maar in het
tuiden het licht heeft laten zien. „Deze pro-
'incie maakt een economische groei door die
|ua ontwikkeling ver boven het landelijke ge
middelde ligt. Dat geeft een soort trots, die
het minderwaardigheidscomplex van de Bra
banders naar de achtergrond heeft gedreven,
deze omroep als een uitvloeisel van
et de dat toenemende zelfbewustzijn. Grote adver
teerders hebben dat heel goed aangevoeld,
sympathie voor ons initiatief heeft zich
taald in reclame. Dat alles bij elkaar maakt
ons project in dit gebied een grote kans
slagen heeft."
Dat optimisme wordt alom gedeeld. Sinds
luisteraars en kijkers in toenemende mate
het landelijke naar het regionale netwerk
zappen, wordt 'nieuws uit de achtertuin', in
Holland Omroepland als een nieuw gat in de
markt beschouwd. De overheid heeft zelfs
veertig miljoen gulden vrijgemaakt om pu
blieke regionale televisie mogelijk te maken.
De provincies mogen zelf bepalen of ze de
rnrger een extra opslag van een tientje per
jaar vragen. Doen ze dat niet (en dat lijkt
waarschijnlijk gezien de weerzin van het volk
om bij voorbeeld voor Sport7 te betalen), dan
moeten ze het fenomeen uit eigen middelen
financieren. De meeste Staten-bestuurders
zijn daar nog niet uit. Net zo min als uit het
probleem van de kabeldekking. „Het is krom
eeen heffing te vragen, terwijl je weet dat je
een deel niet kunt bereiken", is de algemene
opvatting.
De gevestigde media-orde moet overigens
log zichtbaar wennen aan de populariteit
van de regio, die in 't Gooi tot voor kort werd
'ereenzelvigd met platteland, folklore en
^0mPen- ..Regionale omroepen zijn door
Jilversum hufterig behandeld", weet SBS 6
directeur Fons van Westerloo. „Er is altijd ge-
Jrobeerd ze klein te houden. Zo van: wat valt
nieuws weg te halen bij die boer-
jes? Ik heb meegemaakt dat bestuurders na
vergaderingen in de wandelgangen zeiden:
ve verneuken ze wel, die gasten van de regio,
■elukkig zijn ze daar niet in geslaagd."
De glimlach spreekt boekdelen. Van Wes-
i, telter'oo, eerder onder meer werkzaam bij de
bnsterdamse tv-producent AT5 en de com-
nerciële zender RTL 5, heeft zijn hart niet al-
ben een verschillende cultuur en ze zien er
zelfs anders uit."
De bedoeling van SBS 6 is items op te pak
ken die een grote gemeenschappelijke deler
hebben. „We kunnen toch niet tegen de re
gionale kranten op." Van Westerloo gaat er
van uit dat die benadering zal aanslaan. „SBS
6", benadrukt hij, „is de zender van de kleine
man. We zeggen niet alleen dat we dicht bij
de mensen staan. We doen het ook. Op onze
bekende eigenzinnige wijze. Wij spreken niet
direct de verantwoordelijke wethouder aan.
We vragen eerst de man of vrouw op de
straat naar zijn of haar mening. Bij de publie
ke omroepen ligt dat anders. Ze moeten veel
aandacht besteden aan politiek, omdat ze
met onze belastingcenten zitten te spelen. Ze
mogen niet zomaar kiezen wat ze willen.
Daar hebben wij weinig mee van doen. We
vragen geen geld aan de overheid. Aan de an
dere kant kunnen publieke omroepen zich fi
nancieel meer permitteren. Ook als de kijk
dichtheid tegenvalt.
Naar de mening van Groenendijk van
ROOS is dat juist de kracht van de publieke
regionale tv-stations. In zijn visie zijn er twee
opties om de strijd met de commerciële zen
ders te beslechten. Een daarvan is het cre-
eren van een vierde publiek ether-netwerk.
„Noem het maar Nederland 4", aldus Groe
nendijk. „Via zo'n netwerk zijn de dertien re
gio's afzonderlijk te bedienen en valt via
de ether honderd procent van het Neder
landse publiek te bereiken. Op die manier
kunnen landelijke en regionale omroepen
met elkaar afspraken maken over de toeleve
ring van nationale programma's voor het re
gionale netwerk. Terwijl regionale stations op
hun beurt voor 'Hilversum' een correspon
dentenfunctie vervullen."
Een andere mogelijkheid is naar zijn me
ning samenwerking met private partijen (uit
gevers, kabelexploitanten, nutsbedrijven).
Een constructie waarbij de journalistieke en
financiële belangen op een evenwichtige ma
nier worden verdeeld en gehonoreerd. In het
zuiden is zo'n poging tot een verstandshuwe
lijk met Omroep Brabant mislukt. „De VNU",
legt Groenendijk uit, „wil best dat Omroep
Brabant programma's maakt en uitzendt,
maar wenst dat zelf aan te sturen. Iedereen
moet zich maar aanpassen. Dat is geen ac
ceptabel uitgangspunt. Als je publieke om
roep bent en je wordt publiek gefinancieerd
om bepaalde soorten programma's te ma
ken, dan kun je niet de kern van je bestaan
aan een ander geven. Dat is: het maken van
programma's, die aan de wet voldoen. En
niet het onderhouden van faciliteiten en het
exploiteren van reclame-zendtijd. Bij de VNU
overheersen de commerciële belangen bij het
maken van programma's."
Johan van Uffelen van TV8 erkent de pat
stelling. Ook hij gaat er van uit dat Omroep
Brabant op den duur op de buis te zien zal
zijn. „TV is zo ongenadig duur dat het voor
twee stations heel moeilijk zal zijn het hoofd
boven water te houden. Wij hebben nu een
voorsprong. Maar vroeg of laat legt er toch
één het loodje. Tenzij we een vorm vinden
om samen te werken. De vraag is: wie bij wie
aanschuift en inschikt."
De opmerking van Groenendijk dat TV8
zich door de commercie zou laten mangelen,
wekt bij Van Uffelen grote irritatie op. „Larie
koek", benadrukt hij. „Als ik zie wat publieke
omroepen doen, wordt alles - behalve het
nieuws - gesponsord. Ik weet dat Omroep
Brabant zich Iaat betalen voor allerlei soorten
programma's. Ze moeten daar niet doen als
of ze schone handen hebben. Dat weten ze
zelf ook best."
Fons van Westerloo denkt er precies zo
over. „Mijn hemel. Hoe durven ze? Het spon
soren van programma's is echt in Hilversum
uitgevonden, hoor. De AVRO had een illegale
onderneming om sponsorgelden weg te slui
zen. Wat denk je: Karei van de Graaf heeft ja
renlang gratis in Van Gils-pakken rondgelo
pen. Hij heeft die jongens echt niet aange
pakt toen bleek dat ze hun zaak destijds niet
jofeltjes runden."
Zie ook volgende pagina: 'Rampen om te
overleven'
Slag om gunst van de kijker
zendgemachtigde Radio Noord Holland. Sa
men willen ze voor de hele provincie televisie
te gaan maken. Het resultaat van die missie
hangt af van Provinciale Staten. Dat college
staat niet afwijzend tegenover de komst van
regionale televisie in Noord-Holland, maar
wil de extra lasten niet op de gemeenschap
afwentelen. Volgens Huub Elzerman, hoofd
redacteur/directeur van RNH, hoeft de pro
vincie niet bij de burger langs. Maar als ze
dat wel zou doen, gaat het volgens hem om
peanuts. Hij heeft becijferd dat het initiatief
de Noordhollander niet meer dan 3,50 gul
den per jaar extra kost. „Met andere woor
den", zo bagataliseert Elzerman het pro
bleem, „voor een patatje oorlog krijgt 'ie een
heel jaar regionale televisie. Bij mij uil het er
niet in dat dit bedrag een onaanvaardbare
lastenverhoging zou zijn."
In de loop van deze maand wordt het nieu
we omroepplan van Elzerman met de provin
cie besproken. „Als de Staten ja zeggen,
hangt er een prijskaartje aan. Wanneer ze het
om allerlei nobele doelen niet willen, houdt
het op. Ik zou dat in hoge mate betreuren.
Want de positie van de regionale radio wordt
steeds meer ondergraven door de televisie."
Daadkracht
In Zuid-Holland denken ze ongeveer hetzelf
de als in Noord-Holland. Maar ontbreekt het
minder aan daadkracht. Want Radio West en
Radio Rijnmond beginnen gewoon met re
gionale televisie. Ze hebben geen zin om te
wachten op de besluitvorming van de pro
vincie. Ze kunnen van start dank zij financië
le injecties van uitgevers en kabelexploitan
ten. 'West' zal met ingang van 1 november
het noordelijk deel van de provincie bedie
nen, 'Rijnmond' (nu nog Stadstv Rotterdam)
start iets later en dekt de zuidhoek af.
De tv-oorlog om de gunst van de kijker
woedt alom in het land. Behalve in de gebie
den waar tv-stations al actief zijn, worden in
alle overige provincies dezelfde (publieke)
initiatieven ontwikkeld. In sommige gemeen
ten zijn ze zelfs zo gebiologeerd door het ver
schijnsel dat ze plannen voor lokale tv in
voorbereiding (Haarlem) hebben of al zijn
gestart (Velsen, Katwijk).
De commercie beweegt zich ook met
daadkracht op de markt. TV8 Brabant is er al.
Limburg en Gelderland volgen - onder de
vleugels van VNU - komend jaar. SBS 6 en
RTL5 zien evenzeer brood in de regio en ori
ënteren zich op samenwerking met regionale
en lokale zenders. Daarnaast gaat een aantal
kabelkrantexploitanten, waaronder de Hol
land Advertising Nieuwe Media uit Den Hel
der, korte bewegende nieuwsbeelden toevoe
gen aan de lokale tekstpagina's.
Fons van Westerloo kan niet zitten met die
onoverzichtelijke bewegingen. Hoe meer zie
len, hoe meer vreugd, is zijn parool.
„Concurrentie? Prima. Verzadiging? Absoluut
niet. Er wordt hartstikke goed gekeken naar
het NOS-joumaal, RTL4 nieuws, het Hart
i Nederland, Nova, Twee Van
daag, Netwerk. Met re
gionaal nieuws
zal het
net
zo gaan. Nee, het is pas te veel van het goede
als de mensen niet meer kijken. Maar op dat
punt zijn we nog niet aangeland."
Ben Groenendijk, namens de Stichting Re
gionale Omroep, Overleg en Samenwerking
(ROOS) voorvechter van het publieke bestel,
heeft weinig op met de wildgroei aan lande
lijke en regionale commerciële tv-zenders.
„Iedereen probeert een voet tussen de deur
te krijgen. Maar ik betwijfel of al die goedbe
doelde pogingen tot het gewenste resultaat
leiden. Ik denk niet dat ze ooit genoeg in
komsten uit reclamezendtijd en sponsoring
kunnen genereren om het karwei te klaren.
De spoeling op de reclamemarkt is met de
komst van al die zenders dun geworden. Ie
dereen klaagt. Regionale televisie is arbeids
intensief en kostbaar. Als je zeven dagen per
week in de lucht wil zijn, kost elke uitzending
op jaarbasis grofweg een miljoen. Voordat je
dat bedrag hebt terugverdiend....Ik voorspel
dat er uiteindelijk één regionaal tv-station
per regio ontstaat. In het begin zal er hier en
daar best concurrentie ontstaan tussen com
mercieel en publiek initiatief. Maar het filtert
zich vanzelf uit."
Volgens Fons van Westerloo hoeft het alle
maal niet zoveel te kosten als Groenendijk
suggereert. Hij gaat het geld weghalen dat
normaliter in spelprogramma's wordt ge
stopt. „De opbrengst daarvan is minder dan
wat landelijke omroepen in hun nieuwspro
gramma steken. Maar met een kleine zeven
tig mille per week kan ik best elke dag een
aantal leuke regionale vensterprogramma's
maken. Bij AT5 heb ik geleerd dat zoiets op
low budget-basis mogelijk is. Met de moder
ne techniek kan het snel, goed en hoeft het
niet al te kostbaar te zijn."
Huub Elzerman heeft weinig vertrouwen in
die aanpak. „Ze sturen twee mooie meiden
de provincie in, die hier en daar wat oppak
ken. Het is meer vermaak dan serieuze jour
nalistiek." Van Westerloo ontploft bijna als
hij met die uitspraak wordt geconfronteerd.
„Je mag een programma best slecht vinden.
Maar dit soort kanttekeningen brengt een
ongekende vlaag van woede in me boven,
want we hebben uitstekende journalisten en
presentatoren in dienst. Pure talenten. Het
verbaast me niet dat die opmerkingen komen
uit deze hoek. Radio Noord Holland is niet
voor niets een van de slechtst beluisterde en
suffigste omroepen van Nederland. En dat in
Noord-Holland met steden als Amsterdam,
Haarlem en Alkmaar. Ze hadden op dit ter
rein voorloper moeten en kunnen zijn. Een
stelletje slaapzakken zijn het."
'Regiovensters'
Van Westerloo laat zich geenszins leiden
door laatdunkende opmerkingen over zijn
organisatie. Hij wil snel 'regiovensters' reali
seren. Hetgeen zoveel wil zeggen dat op een
geschikt tijdstip in het begin van de avond de
zender wordt vrijgemaakt voor een provinci
ale nieuwsrubriek. Volgens Van Westerloo
kan dat op korte termijn en zonder kosten
voor de kijker. „We overwegen met vensters
te beginnen in provincies waar ze ontzettend
traag zijn met het invoeren van regionale te
levisie. In Noord- en Zuid Holland bijvoor
beeld. Ik denk overigens niet zo in provincia-
*2 grenzen. Ik kijk meer naar regio's. Want
wat heeft 't Gooi nu van doen met de
kop van Noord-Holland.
Het zijn andere
Regionale televisie breidt zich als een olievlek over Nederland uit.
Alom zijn zoveel publieke en commerciële initiatieven in
voorbereiding (of al gestart) dat de tv-kijker binnen afzienbare
tijd overstelpt wordt met nieuws uitzijn achtertuin. In Haarlem
heeft Regio TV de primeur. Volgende week begint de
kabelkrantuitgever in Zuid-Kennemerland met het uitzenden
van live-journaals. Radio/TV West start op 1 november met
nieuws-uitzendingen in Zuid-Holland, terwijl SBS 6 en RTL 5 op
hun eigen (landelijke) station op korte termijn een regionaal
'venster'openen.
Een reportage over de veldslag om de gunst van de kijker. „Een
avontuur waarvan de afloop nog onzeker is.
Stadstv Rotterdam, dat binnenkort onder de
naam Rijnmond-TV gaat opereren. „In ons
kabelgebied staat acht procent van de televi
sies tussen zes en twaalf 's avonds op AT5",
geeft AT5-directeur Ronald van
Wechem aan. „Dat is een kijk
dichtheid van twee procent. Dat
staat gelijk aan het marktaandeel
van SBS en Veronica. In feite
doen wij het dus beter dan die
omroepen."
In een poging dat martkaan-
deel te verhogen is AT5 ii
gesprek n
Noordhol
landse
leen op de tong maar ook in de regio liggen.
Hij gunt zijn collega's uit de provincie het
succes van harte. „Regionale omroepen zijn
net als kranten uitgegroeid tot serieuze
en volwassen media. Met televisie gaat het
straks dezelfde kant op."
Wij-gevoel
De laatste kijkcijfers geven de vrijgevochten
tv-baas gelijk. Vaak wordt gehoord dat regio
nale televisie de gemiddelde burger onver
schillig laat. Maar het tegendeel blijkt het ge
val. Zeker in gebieden waar het wij-gevoel
groter is dan in bijvoorbeeld de Randstad. In
de provincies Groningen, Friesland, Overijs
sel en Drenthé, waar al langer met het regio
nale tv-bijltje wordt gehakt, scoren de
(publieke) regionale tv-zenders op prime ri
me (tussen 6 en 8 's avonds) ongekend
hoog. In sommige gevallen zijn ze
zelfs markdeider.
Hetzelfde geldt voor de locale
zenders AT5 in Amsterdam en
