'Robin Hood houd ik in de bossen'
Geen zorg over stijgen AOW-premie
Feiten &Meningen
Zonde(n)bok
Steeds minder
betalers van
het toptarief
ZATERDAG 5 OKTOBER 1996
Amper is de affaire-Diekstra achter de rug,
of de media hebben zich alweer gestort op
een nieuwe zondebok. Zijn naam wordt
overigens overal nog ouderwets gespeld.
Blijkbaar is het nog niet tot de kranten
doorgedrongen dat het voortaan Bolken-
stein moet zijn. Je zult trouwens ook wel
zondenbok moeten spellen, vrees ik.
Flet is eigenaardig dat zo'n mediastorm
telkens zo voorspelbaar verloopt. Het be
gint altijd met een beschuldigende vinger.
In het geval van scheidsrechter Dick Jol
bleef onduidelijk wie de vinger nu eigenlijk
had uitgestoken, maar de gevolgen waren
niettemin dramatisch. Voor de rechter zich
had kunnen uitspreken, was Jol al aan de
schandpaal genageld. De ex-vrouw van Jol
nam haar kans waarom haar man op tele
visie en passant even te belasteren inzake
een hypötheekkwestie.
Bij Diekstra werd de beschuldigende vin
ger uitgestoken door Vrij Nederland, maar
in Leiden wordt gefluisterd dat het week
blad was getipt door een universitaire col
lega die de populaire hoogleraar graag on
deruit zag gaan.
En nu heeft de KRO-tak van het pro
gramma Netwerk de beschuldigende vin
ger naar Bolkenstein uitgestoken. En weer
steekt er zo'n mediawindhoos op en wor
den wij getrakteerd op het wel zeer bijzon
dere schouwspel van een dramatische ach
tervolging op het eiland Cyprus van Bol
kenstein door Maria Hennenman (ja, u
leest het goed, het is niet meer Henneman,
maar Hennenman!
1 Want onvermij-
'jW delijk volgt na fase
JFéén, de beschuldi-
K ging, fase twee: de
verantwoording. In
die fase moet. de
beschuldigde voor
het front van de ca
mera's uitleggen
hoe het komt dat
hij of zij zo diep is
gezonken. Dat de
beschuldigde eerst
nog een poosje te
genstribbelt, bij
voorbeeld niet
voortijdig van Cy
prus af wil komen, past ook helemaal in
het patroon. Sterker: we zouden diep te
leurgesteld zijn als de beschuldigde niet te
genstribbelde!
Het eigenaardige van zo'n mediastorm -
fase drie - is dat ze doorgaans plotseling
gaat liggen. Dick Jol fluit, alsof het volko
men vanzelfsprekend is, weer topwedstrij
den en het lijkt wel of iedereen is vergeten
dat de arme man op infame wijze werd be
lasterd. Ook over Diekstra hoor je opeens
niemand meer. Alleen in de boekhandel,
zo kreeg ik deze weken overal waar ik sig
neerde te horen, worden z'n werken bij
scheepsladingen tegelijk de winkel uitge
dragen. Ook de affaire-Bolkenstein zal
overwaaien zonder een spoor na te laten.
Dit zondebok-syndroom is niet een ty
pisch Nederlands verschijnsel. Onlangs
werd in Zweden een vrouwelijke minister
die met een creditcard van de overheid een
reep chocolade had gekocht tot in haar
slaapkamer toe gevolgd door tv-camera's.
Een reep chocolade! Het was alsof zij een
halsmisdaad had begaan. Maar dat is het
eigenaardige van deze media-affaires: het
doet er nauwelijks toe wat iemand gedaan
heeft. Is eenmaal de procedure in gang ge
zet, dan volgen onverbiddelijk de drie fa
sen van de mediatyfoon en gaan we, zodra
de zondebok de woestijn in gestuurd is, ge
reinigd, gezuiverd, weer over tot de orde
van de dag, terwijl we ondertussen alweer
gretig uitkijken naar een nieuw slachtoffer.
Willem Vermeend, sociaal-democraat op Financiën over zijn jeugdidool:
PvdA-staatssecretaris Ver
meend van financiën doet van
zich spreken. Maandag verde
digt hij zijn veelbesproken
voorstellen om belastingvlucht
te voorkomen en miljonairs
hun belasting te laten betalen.
Van het afschaffen van het top
tarief of de vermogensbelas
ting zoals Bolkestein dat ziet,
wil hij ook al niets weten. Ro
bin Hood of gewoon hyperac
tief? „Robin Hood zou hier
diep ongelukkig worden".
Willem Vermeend (47) is net terug van een
uurtje sporten met zijn oude maatje uit de
Kamer, de huidige WD-staatssecretaris van
sociale zaken Frank de Grave. De fiscale
wereld zou graag zien dat de PvdA'er op Fi
nanciën het na twee wilde jaren eventjes
wat kalmer aan gaat doen, maar deze mid
dag belooft weinig goeds. In hemdsmou
wen plus sportieve bretels en met het on
vermijdelijke glas karnemelk voor zich
maakt Vermeend een hoogst fitte indruk.
-Als uw voorstellen tegen de belastingvlucht
en de -ontwijking werkelijkheid worden,
zijn dan alle gaten gedicht? Tom Vreugden -
hil, uw oude CDA-kameraad uit de Kamer,
denkt van niet.
,,Ik heb Vreugdenhil laatst nog gesproken,
hij is een goed fiscalist. En inderdaad, men
sen zijn slim. Maar als we nieuwe construc
ties ontdekken, dan pakken we ze ook di
rect aan. Of hier, of bij de rechter. Daar zijn
hier constant mensen mee bezig. We laten
het niet liggen".
- De kritiek was, dat u vermogende landge
noten de grens over joeg. U heeft de voorstel
len verzacht, maar nu wordt gezegd dat de
fiscale emigranten met dit pakket niet terug
zullen komen.
,,Tsja, zo lust ik er nog wel een paar. Weet u
hoeveel mensen die vermogensbelasting
betalen vorig jaar naar België zijn gegaan?
Precies 490. Iedereen die de grens overgaat
is er ééntje te veel, oké, maar het probleem
moet dus niet overdreven worden. Boven
dien: er wonen ook zo'n 25.000 Belgen in
Nederland. En als je nou kijkt, met die ko
mende monetaire unie, naar het economi
sche klimaat, naar het ondernemingskli
maat ook, dan denk ik dat die ondernemers
hier beter af zijn dan in België".
- U wordt de Robin Hood op Financiën ge
noemd.
„Robin Hood was mijn jeugdidool. Ik heb
hem vroeger ook gespeeld. Maar ik denk
dat-ie hier weinig te zoeken heeft. Hij is al
tijd een beetje in de bossen bezig, en daar
hou ik hem ook graag. Hier is het veel te se
rieus. Robin Hood zou op dit departement
diep ongelukkig worden".
- Maar het gaat om uw beleid; stelen van de
rijken en de opbrengst verdelen onder de ar
men. Daar is toch niets mis mee voor een
PvdA-staatssecretaris?
„Nou, ik denk dat de burgers een andere
beleving hebben. Van dit departement en
van Robin Hood. Wat ik zo om mij heen
hoor, op het voetbalveld en zo, is dat de
burger over de belastingen allereerst zegt:
mag het wat minder. Daarnaast: mag het
wat eenvoudiger en wat rechtvaardiger. De
afgelopen tijd zijn we met de stofkam door
de belastingregels heengegaan. Iedereen
vindt ze te ingewikkeld. Ik ook. Ik denk dat
je al weerstand bij de mensen overwint als
je het stelsel eenvoudiger maakt. En als het
goed is, merkt de burger dat volgend jaar
ook op zijn aangiftebiljet. Wat de burger
ook merkt is dat er onder dit kabinet ta
riefsverlagingen zijn opgetreden, met name
in de eerste schijf. En ruim 70 procent van
de burgers heeft alleen met die eerste schijf
te maken".
Staatssecretaris Willem Vermeend: Robin Hood was mijn jeugdidool.
- Uw eigen PvdA vindt dat het wel wat min
der kan met die aftrekposten waar vooral de
hogere inkomens van profiteren.
„We gaan een studie doen naar welk belas
tingstelsel Nederland zou moeten hebben
in de volgende eeuw. Dan moeten we kij
ken wat het buitenland doet. En dan zie ik
dat één van die internationale ontwikkelin
gen inderdaad het stroomlijnen, vereen
voudigen en schrappen of beperken van af
trekposten is. En dat de opbrengsten daar
van teruggegeven worden aan de burger in
lagere tarieven.
Maar bij het schrappen of beperken van af
trekposten moet je wel kijken waarom die
in het verleden zijn ingesteld en of ze nu
nog zin hebben. Een aantal aftrekposten
kan best belangrijk zijn voor je economie.
Zo bezien kun je een aantal laten bestaan
en een aantal niet".
- De lijfrentes? Die worden in recordaantal
len verkocht.
„Het is de vraag of daar veel winst valt te
boeken. Bovendien moet je bij lijfrentes ook
denken aan de versobering van de pensioe
nen. Waarbij van de burgers met hogere in
komens een eigen verantwoordelijkheid
wordt gevraagd. Lijfrentes spelen daarbij
een belangrijke rol. En burgers moeten wel
hun oudedagsvoorziening op kunnen blij
ven bouwen".
- En een beperking van de hypotheekrente
aftrek, waar de PvdA aan denkt?
„Daar kan ik heel simpel over zijn: dat is
niet aan de orde. Dat heb ik gezegd, dat
heeft mijn minister Gerrit Zalm gezegd en
FOTO GPD PHIL NIJHUIS
dat heeft ook premier Kok gezegd. En ik ge
loof dat de laatste ook gezegd heeft dat het
wat hem betreft ook na 1998 niet aan de or
de is".
- Is de spaarloonregeling, waar uw partijge
noot minister Melkert kritiek op had, al in
veilige haven?
„Het spaarloon is de populairste belasting
regeling van Nederland. Met stip. Daar ben
ik trots op. Ik heb die regeling ontworpen
en heb 'm ingevoerd. En daar moeten ze af
blijven. Dat heb ik ook tegen Ad Melkert ge
zegd. Het is een mooie regeling voor de ge
wone werknemers, dat moet je zo laten."
- Bolkestein wil dat een volgend kabinet het
toptarief van 60 procen t en de vermogensbe
lasting afschaft. PvdA-fractievoorzitter Wal
lage is daar faliekant tegen. Waar staat u?
Steeds minder mensen betalen het
hoogste belastingtarief van 60 procent.
Van de 400.000 toptarief-betalers in 1994
zijn er volgend jaar nog maar 315.000
over en 280.000 aan het eind van deze
kabinetsperiode. Dat antwoordt minister
Zalm van financiën op Kamervragen
over de miljoenennota.
WD'er Hoogervorst verklaart de uittocht
uit het 60-procentstarief uit de keuze van
kleine zelfstandigen om hun eenmans
zaak in een BV om te zetten. De inkom
stenbelasting leverde vorig jaar een te
genvaller op van 2,2 miljard gulden, ter
wijl er 1,7 miljard méér vennootschaps
belasting binnen kwam. Deze laatste be-
lasting bedraagt slechts 35 procent Een
andere oorzaak ligt overigens in de aan
sprakelijkheid bij een faillissement. Bij
een BV kan het eigen huis buiten bereik
van de schuldeisers worden gehouden.
De snelle vermindering van het aantal
zelfstandigen blijkt ook uit een overzicht
van de belastingplichtigen in het topta-
rief van de inkomstenbelasting. Het top
tarief geldt vooral voor goedbetaalde di
recteuren (21 procent) en werknemers
(43 procent).
Hoogervorst wijst erop dat het door de
sterke daling van het aantal belasting
plichtigen steeds goedkoper wordt om
het toptarief af te schaffen. Onlangs j
dreigde PvdA-fractievoorzitter Wallage
nog de coalitie niet tp zullen voortzetten
als de VVD deze wens in zijn verkiezings
programma zou opnemen.
DEN HAAG ANP
Afschaffen van het toptarief en de vermo-
gensbelasting kost samen 3,2 miljard gul
den. Punt één: die heb ik niet. Punt twee:
als ik ze wel heb, dan zijn er talloze andere i
prioriteiten die veel belangrijker voor het j
land zijn. Als je nou kijkt naar het buiten- I
land, zoals Bolkestein steeds doet, dan is dej
échte topprioriteit dat we de lasten op ar-
beid verlagen. Dat is goed voor de werkge-
legenheid én leidt tot lagere lasten voor de
burger. En waar zitten de meeste burgers?
Inderdaad, niet in het toptarief.
- Bolkestein zegt dat u het met hem eens
bent.
„Bolkestein stelde dat ik ook voorstellen ge
daan heb om het toptarief te verlagen. Dat
klopt, in een boek van mij uit 1992. Ik heb
zelfs precies aangegeven hoe het moest.
Namelijk door aftrekposten te schrappen
waarvan die groep het meest profiteert.
Dan betalen de mensen met de topinko
mens die verlaging zelf. Niet de gewone
mensen. En dat zei meneer Bolkestein er
niet bij. Hij zei er helemaal niet bij hoe het
betaald moet worden"
- U heeft bij de miljoenennota gezegd dat u
al zo'n beetje klaar bent, en daarom maar
een studie gaat doen naar het belastingstel
sel voor de volgende eeuw.
„Ja, maar dat was een beetje een grapje. Je
bent hier natuurlijk nooit klaar. Er zijn wel
veel maatregelen doorgevoerd, maar ze
moeten ook uitgevoerd worden. Die aanpak
van misbruik en oneigenlijk gebruik bij
voorbeeld, daar ben ik nog wel even mee
bezig".
- Wilt u straks nog een periode?
„Weet ik niet. Oud-Kamervoorzitter Dol
man zei altijd dat Kamerlid het hoogst be
reikbarewas."
- Dus straks terug naar de Kamer?
„Nee, nee, ik heb er gewoon nog niet over
nagedacht. Geen tijd voor gehad".
DEN HAAG WILFRED SCHOLTEN
TOM JANSSEN
Onheilstijdingen hebben met vergrijzing voorlopig niets te maken
Over de AOW hoeven we ons
de eerstkomende vijftien jaar
geen zorgen te maken. Alle
jobstijdingen ten spijt kan de
kostenstijging in de AOW met
een beetje economische groei
moeiteloos worden opgevan
gen. Dat de AOW-premie sinds
1985 is gestegen van 11,6 pro
cent naar 15,7 procent en zon
der ingrijpen uiteindelijk zelfs
bijna zal verdubbelen, komt
vooral door belastingtechni
sche veranderingen. Als per
centage van het nationaal inko
men, de meest zuivere maat
staf, is de AOW-premie name
lijk de afgelopen tien jaar ge
daald.
Met harde cijfers reageert staf
medewerker Jan Stoekenbroek
van de Sociale Verzekerings
bank, de instantie die onder
meer de AOW uitkeert, deze
week in het economenblad
Econom isch Statistische Berich -
ten op de onheilstijdingen over
de AOW. Het kabinet kondigde
op prinsjesdag aan, dat het de
AOW-premie met ingang van
volgend jaar wil bevriezen en
het benodigde extra geld wil
bijpassen uit de schatkist. Zo'n
manoeuvre roept een sfeer op
van een onbetaalbaar worden
de oudedagsvoorziening. Maar
in elk geval de komende vijftien
jaar is niets minder waar, stelt
Stoekenbroek.
De SVb-medewerker wijst er op
dat de premiestijging van de af
gelopen tien jaar weinig tot
niets te maken had met de ver
grijzing. De kosten namen in
guldens uiteraard wél toe, van
22 miljard in 1985 tot 33 miljard
vorig jaar. Dat kwam doordat
het aantal AOW'ers elk jaar met
tussen de 20.000 en 30.000
groeide (en groeit), en doordat
de uitkeringen regelmatig wer
den verhoogd (al waren die niet
eens voldoende om de koop
kracht te handhaven). Maar, en
daar ligt de crux van Stoeken-
•broeks betoog, die kostenstij
ging bleef zelfs achter bij de
groei van het nationaal inko
men. Ging daarvan in 1985 6,1
procent op aan de AOW, vorig
jaar was dat in feite maar 5,1
procent.
De AOW-premie steeg echter
wél, en flink ook. Dat komt door
de zogeheten versmalling van
de premiegrondslag, het bedrag
waarover premie moet worden
betaald. Tot 1989 moest ieder
een AOW-premie betalen over
de eerste 66.000 gulden bruto-
inkomen. Bij de belastingher-
ziening-Oort werd de grens ge
legd bij 42.000 gulden. De
AOW-premie steeg daardoor in
één klap met 3,5 procent, zon
der dat er één cent meer premie
binnen kwam.
En daarbij is het niet gebleven.
Om twee grote posten te noe
men: de belastingvrije som (het
bedrag dat iemand mag verdie
nen zonder belasting of sociale
premies te hoeven betalen) is in
de afgelopen jaren stelselmatig
verhoogd. Daarnaast werd de
belastingaftrek voor werkenden,
het zogeheten arbeidskosten
forfait, in vijfjaar tijd ruim
schoots verdubbeld. Waren be
lastingvrije som en arbeidskos
tenforfait in 1991 goed voor een
aftrekpost van 6.500 gulden, dit
jaar is dat 9.500 gulden.
Ruim twee van de drie Neder
landers vallen met hun inko
men geheel binnen de huidige
AOW-premiegrens van 45.000
gulden bruto inkomen per jaar,
dus zoiets tikt aan. Als het be
lastbare inkomen 3.000 gulden
daalt, moet het percentage over
het wél belaste deel omhoog
om hetzelfde bedrag binnen te
krijgen. Wat bij de Oort-opera-
tie in één keer gebeurde, is in de
jaren daarna met kleine stapjes
voortgezet.
Bovendien, zo merkt Stoeken
broek op, is de AOW 'vervuild'
geraakt. Bejaarden moeten, zo
is bijvoorbeeld besloten, even
veel ziekenfondspremie gaan
betalen als jongeren. Om die
stijging te compenseren, heeft
het kabinet besloten de AOW-
uitkeringen bruto te verhogen.
Dat lévert uiteindelijk 2,2 mil
jard gulden extra AOW-uitgaven
op. Maar, stelt Stoekenbroek, in
feite gaan die miljarden regel
recht naar de ziekenfondsen.
Om dan te suggereren dat de
AOW duurder wordt, is oneer
lijk.
Als je alles eerlijk plust en mint,
berekent Stoekenbroek, is de
AOW allesbehalve onbetaal
baar. Het achterblijven van de
AOW-uitkeringen bij de loon
ontwikkeling was zelfs helemaal
niet nodig geweest: als de AOW
de afgelopen tien jaar gewoon
was gekoppeld, zou die nu be
slag hebben belegd op 5,7 pro
cent van het nationaal inko
men. Nog altijd minder dan de
6 procent van 1986 dus.
Voor de nabije toekomst ziet
Stoekenbroek al evenmin pro
blemen: tot 2010 zal het aantal
AOW'ers evenals in de afgelo
pen tien jaar met ongeveer 1,5
procent per jaar toenemen.
Maar bij een economische groei
van 2,5 procent, het gemiddelde
van de afgelopen tien jaar, kan
de AOW zonder probleem wor
den gekoppeld aan de CAO-
loonontwikkeling. Pas in de ja-
ren daarna, als de naoorlogse
generatie met pensioen gaat, zal
het aantal AOW'ers sterk toene
men en legt de AOW ook een
groter beslag op het nationaal
inkomen. Het huidige paniek
voetbal van het kabinet is ner
gens voor nodig.
SJ AAKSMAKMAN
