erw
Denksport
SERDAG 5 OKTOBER 1996
ijs I
/an hi
/an hlDGE
voor |L/
n L.O.m
Jvedstrijden tussen gelijkwaardige tegen-
jders worden de meeste punten nog steeds
;oord met goed bieden. Maar als het bieden
belopen, komen twee fasen waarbij zowel
egenspelers als de leider buitengewoon op
i hoeae moeten zijn: de start en de eerste
r De eerste uitkomst is meestal van cruciale
jkenis en daarna verprutsen bridgers het
i heel vaak in de eerste slag door niet goed
iderenjuit te denken in slagen. Maar ook bij het
pmen is het goed om naar de bieding van
fgenpartij te luisteren,
uren jet eerste spel had Zuid de volgende verza-
de jng: sch A6;haAVB96 2;ruAV97 3;kl-
erkrac| was gever en allen waren kwetsbaar,
fl opende met 1 ha en na tweemaal pas
Oost het bieden open met doublet. Zuid
d ook nog 2 ru en na 3 kl van West kwam
ird een keer tot leven met 3 ha. Oost bood 3
an e'9jdoor West verhoogd tot de manche met 4
Wat is uw start? Als 4 sch gemaakt wordt,
,5 ha een goede redding zijn geweest. Maar
n 9(1 heeft drie verdedigende slagen. Door het
jen van Noord mag verwacht worden, dat
c dg )rd ook een slag meeneemt. Waar moet de
jediging op worden gebaseerd? Zuid zal zijn
rp iner klaveren willen laten spelen voor de in-
jver! In de praktijk startte Zuid met ha 2. NZ
felden als uitkomst de vierde van boven en
moet iets bijzonders betekenen, namelijk
[eren nakomst. Alleen met deze start wist
H het onheil voor zijn partij de voorkomen,
4t dit was het spel:
1043
10862
V953
*974 vT H V B 10 8 3
v <-3r>
leider legde in de dummy de heer, die hield,
ïr hij kon niet voorkomen, dat Zuid in slag 2
schoppenaas weer aan slag kwam. Conse
nt speelde Zuid opnieuw een kleine harten,
v n Noord met de 10 aan slag bleef, wist hij
hoe gauw hij een klein klavertje op tafel
k ?st leggen voor de downslag! Ook in het vol
de spel werd het resultaat door de start be-
Zuid moest uitkomen tegen slem met de-
aarten: sch V 9 6 5; ha 7 6 5; ru V B 7 5; kl 10
bieden van OW was veelzeggend en Zuid
er goed over nadenken: na driemaal pas
nde Oost met met 1 ha; NZ pasten steeds;
;t 2 kl; Oost 2 ru (forcing); West 3 ha; Oost 3
(schoppenaas en/of heer); West 4 kl (klave-
aas en/of heer); Oost 4 SA; West 5 ha (twee
n van de vijf, waarbij hartenheer als aas
dt meegeteld); Oost 6 ha. Zuid zit in ruiten
en en als Noord in klaveren ook tegenzit4.
t het slem uit de natuur down. Maar mis-
ien moet Zuid de natuur een beetje helpen,
keuze gaat tussen de passieve troefstart en
aanvallende schoppenstart. Met schoppen-
uw kan Zuid nauwelijks een slag weggeven.
>n Zuid echter toch koos voor de troefstart
het gebeurd, want dit was het spel:
V963
B3
v H 10 8 T A V 9 4 2
10 4 3 w *4* 0 AH 98
A H 8 5 2 Z B 7
V965
765
VB75
104
de eerste troefslag legde Noord de'boer niet
maar dat maakte geen verschil. Daarna
gde een kleine klaveren naar de boer, waar-
Noord de vrouw moest nemen. Elk vervolg
Noord leidt nu tot 12 slagen voor de leider:
klaverenboer wordt West met de derde troef
slag gebracht. Op de vrije klaverens kun
de drie verliezers in ruiten en schoppen
g. Als Zuid met schoppen uitkomt, heeft de
der maar één maakkans, de klaverens moe-
3-3 zitten of de beide ruitenhonneurs bij
ord. Maar nu dat niet het geval is, zou Oost
herroepelijk down zijn gegaan. Ook het
tste spel werd aan veel tafels gespeeld, waar-
Noord als tegenspeler tegen een slemcon-
ct veel punten had. Zijn partner kon niet
el punten hebben: sch VB 10 2; ha A H B; ru
4; kl 8 6 5 2.
est was de gever en NZ waren kwetsbaar. NZ
sten steeds. Het bieden: West 1 ru; Oost 1 ha;
est 1 sch; Oost 2 kl (vierde kleur en forcing);
est 2 ru; Oost 2 sch; West 3 ru; Oost 4 ru;
est 4 ha (hartencontrole, kennelijk een
ïgleton of renonce); Oost 4 SA (azenvraag);
ost 5 ha (twee van de vijf). Oost besloot het
:den met 6 ru. West had een vierkaart schop-
n, een singleton harten, zes ruitens en twee
iverens aangegeven. Aan de meeste tafels be-
n Noord in de eerste slag met hartenheer en
rvolgde met schoppenvrouw. Maar één
lordspeler had verder nagedacht dan de eer-
slag. Als het slem maakbaar was, dan zou
zelf op een gegeven moment in een harten-
ïoppendwang terechtkomen. Want alleen
Dord heeft in de voor de leider vitale kleuren
hoge honneurs èn de vierkaart schoppen,
larom startte deze Noord met troef! Dit was
!t spel:
kA2
u'
h<
5Ü M
V 10 9 6 4
763
B109
de uitkomst met klaveren of schoppen gooit
est gewoon een harten weg op de klaverens
L troeft de vierde schoppen in de dummy. Na
troefuitkomst ging deze vlieger niet meer
i want aan tafel probeerde de leider dat ook.
oord kwam met schoppen aan slag en speel-
opnieuw troef in. Aan alle andere tafels be-
m Noord met hartenheer en schoppenvrouw,
e leider had geen andere mogelijkheden dan
•t afdraaien van de troeven, schoppenaas en
averenheer. Noord kon wel zijn hartenhon-
ïurs opruimen (immers Noord weet dat zijn
tftner de overige hartens zal hebben), maar
j kwam onherroepelijk in een klaveren-
:hoppendwang. Na analyse bleek, dat de lei-
er het spel toch had kunnen winnen door te
ïginnen met vijf troefrondes en dan harten,
an komt dezelfde dwang tevoorschijn. Maar
leider kon niet door de kaarten kijken en
'beerde het op een eenvoudige manier (de
oppens3-3).
PUZZEL
DAMMEN
Nummer 40
Horizontaal: 1. misdadig; 8. lage tem
peratuur; 9. familielid; 10. deel van een
schip; 12. hondejong; 13. grillig; 15. mi
sère; 16. gevel; 18. dakspar; 20. rivier in
Duitsland; 21. Fins bad; 22. rivier in Ita
lië; 24. meisjesnaam; 26. achter; 28. bin
nenwater; 30. vluchtig omhulsel; 33. fa
milielid; 34. afwezig; 35. afvijlen; 36
technetium (scheik.); 37. ambt; 39. gan
zerik; 40. heilige; 42. Frans lidwoord; 45
van U; 48. hofmakerij; 49. volksoverleve
ring; 51. aftrek; 53. eventueel (afk.); 54
dunne paal; 55. aaneenschakeling; 56. ri
viervis; 57. duinvallei; 58. schaakterm; 60.
modegek; 61. spel.
Verticaal: 1. afnemer; 2. vlinderlarve;
3. met onderschrift (afk.); 4. onvatbaar
voor een ziekte; 5. deel van een Franse
ontkenning; 6. azijn; 7. abonnee; 8. borst
harnas; 11. bedehuis; 12. visje; 14. die
renverblijf; 15. handtekening; 16. duo;
17. voormalig Peruaans vorst; 19. kunst
stroming; 23. genoegen; 25. aureool; 27.
alfabet; 28. klap; 29. kunstwerk; 31. ston
de; 32. droogoven; 33. deel van het be
stek; 38. doorzichtig weefsel; 39. jongens
naam; 41. bede; 43. peil; 44. ansicht; 46.
gat in het ijs; 47. klepper; 49. blijk; 50.
vluchtige stof; 52. ver (in samenst.); 54.
brandkast; 58. per persoon; 59. ter zake
(afk.).
Welke twee woorden worden gevormd
door de letters in de volgende vakjes: 13
47 27 43 57 46 6 29 19 28
33 5 en 16 9 61 20 52 17 53
37 6 59.
Oplossingen van de kruiswoordpuzzel en/of het cryptogram, per
briefkaart, dienen uiterlijk woensdag a.s. in ons bezit te zijn. Indien
per post wordt ingezonden, als volgt adresseren: Redactiesecretari
aat Leidsch Dagblad, Postbus 54,2300 AB Leiden.
Oplossing nummer 39
De twee woorden van de opgave van vo
rige week waren: ARMLEUMING en SA
LONTAFEL
Winnaars
De winnaars van een luxe dominospel
zijn:
Anna E. van Burik, Burg. Wapstraat 32,
Zoeterwoude (kmiswoord).
Jan Haasnoot, Rhijngeesterstraatweg 13,
Oegstgeest (cryptogram).
Ruim een jaar geleden nam Jan
nes van der Wal afscheid van de
damsport. Dat afscheid is defi
nitief geworden. Vorige week
overleed de in Groningen
woonachtige Fries op 39-jarige
leeftijd aan een ernstige ziekte.
De (dam)wereld heeft afscheid
moeten nemen van een excen
triek en in vele opzichten bij
zonder mens. Sommigen
noemden hem geniaal, anderen
vonden hem knettergek. Zij die
hem echter meenden te kennen
bewonderden de mens Van der
Wal in zekere zin; voor anderen
waren zijn gedragingen simpel
in een woord samen te vatten.
Het overlijden van Jannes
heeft in elk geval in en buiten
de damwereld een schok te
weeg gebracht. In de loop der
jaren was Van der Wal toch tot
een nationale bekendheid uit
gegroeid. Over de vraag in hoe
verre de uitstraling van de Frie
se grootmeester en zijn buiten-
nissig gedrag van invloed was
op het imago van de damsport,
zijn de meningen verdeeld. Per
soonlijk heb ik daar zo m'n twij
fels over. De publiciteit rond
Jannes was naar mijn mening
meestal niet bevorderlijk voor
het beeld dat buitenstaanders
van de damsport hebben. Voor
velen echter telden slechts zijn
prestaties op het bord. En die
waren niet gering. Jannes van
der Wal was zonder twijfel een
groot damtalent. Hij paarde een
goed spelinzicht aan een dosis
fl)
m
m
m
m
m
m
m
O
P
p
O
O
O
p!
O
p
P
m
m
m
m
Pi
O
m
O
b
0
0
p:
p
O
O
O
O
b
Diagram 1
creativiteit en onderscheidde
zich wat dit laatste betreft van
de meeste topspelers.
Het sportieve hoogtepunt van
Van der Wal was natuurlijk de
wereldtitel die hij in 1982 ver
overde. Een wereldtitel overi
gens met een beperkte waarde.
Immers, in Brazilië schitterden
destijds alle Russische toppers
door afwezigheid. Een jaar later
moest hij de titel dan ook weer
afstaan aan veelvoudig oud-we
reldkampioen Harm Wiersma,
die hem in een tweekamp met
21-19 de baas bleek. Nationaal
behoorde Van der Wal onbe
twist tot de topspelers. Tot vier
keer toe ('81, '84, '85 en '87)
werd Van der Wal kampioen
van Nederland en won diverse
toernooien. Zijn eerste landsti
tel maakte misschien wel de
meeste indruk. De Fries eindig
de met maar liefst drie punten
voorsprong op spelers als
Diagram 2
Wiersma, Clerc en Jansen. Ook
Auke Scholma was toen al van
de partij. Hij was zeer goed be
vriend met Van der Wal. Beide
spelers kenden zelfs een vrijwrel
identieke spelopvatting. Auke
Scholma nam het vaak op voor
de mens en de dammer Van der
Wal. Mogelijk is hij zelfs de eni
ge die het zonderlinge feno
meen echt kende. Daarom be
sluit ik het liefst met een van de
vele partijen die Van der Wal en
Scholma tegen elkaar speelden.
Wit: A. Scholma; zwart: J. van
der Wal (NK 1981): 1. 32-28 19-
23 2. 28x19 14x23 3. 34-29 23x34
4. 39x30 10-14 5. 44-39 13-19 6.
40-34 8-13 7. 45-40 2-8 8. 37-32
4-10 9. 42-37 17-22 10. 47-42
11-17 11. 49-44 6-11 12. 31-27
22x31 13. 37x26 19-23 14. 33-29
14-19 15. 41-37 20-24 16. 29x20
15x24 17. 46-41 10-14 18. 32-28
23x32 19. 37x28 5-10 20. 39-33
1-6 21. 44-39 18-23 22. 42-37
23x32 23. 37x28 12-18 24. 30-25
18-23 25. 48-42 23x32 26. 38x27
13-18 27. 34-29 10-15 28. 29x20
15x24 29. 40-34 7-12 30. 42-38.
Na 27-22? 18x27 34-29 zou ge
volgd zijn 14-20! 25x23 27-32
29x20 32-38 43x32 12-18 23x21
16x47 met winstkansen voor
zwart. 30. 18-23 31. 36-31 9-
13 32. 34-29 23x34 33. 39x30 13-
18 34. 50-44 18-23 (zie diagram
1) 35. 44-39 23-29 36. 27-22
17x28 37. 33x22 8-13 38. 31-27
3-8 39. 41-37 11-17 40. 22x11
6x17 41. 38-32 13-18 42. 43-38
29-34 43. 39-33 17-22 44. 30x39
22x42 en Scholma ging door de
vlag. Maar na 14-20 25x23 18x27
39-34 27-32 34-30 24-29 etc.
kan zwart het eindspel toch wel
winnen, Op het combinatieve
vlak stond Van der Wal ook al
z'n mannetje. Een aardig voor
beeld is zijn winst tegen Bassi-
rou Ba in het WK 1980 (zie dia
gram 2). In deze stand speelde
de Senegalees 37.8-13 en Van
der Wal ging als een tornado
over het bord na 38. 24-19!
13x24 39. 28-22! 17x19 40. 37-31
26x28 41. 33x4 24x44 42. 4-9!
21x32 43. 43-39! 44x33 44. 34-30
25x34 45. 9x38 en de zwartspe-
ler gaf het op.
Harm Wiersma noemde Jan
nes van der Wal een onbegre
pen legende. Een ieder mag
daar anders over denken. Een
feit is evenwel dat de naam Jan
nes van der Wal voor altijd ver
bonden zal blijven aan de dam
sport.
SCHAKEN
Tijdens de eerste bijeenkomst
van de Senioren Schaak Socië
teit Haarlem in het nieuwe sei
zoen verraste Hans Bouwmees
ter zijn gehoor met een ope-
ningstheoretische verhandeling.
Normaliter wijdt hij zijn aan
dacht aan belangwekkende par
tijen uit heden en/of verleden,
doch dit keer trachtte hij de
aanwezigen deelgenoot te ma
ken van de wijze waarop een
schaakprofessional tegenwoor
dig met zijn vak bezig dient te
zijn wil hij zich kunnen hand
haven op de ELO-ladder. Als
voorbeeld had hij de beruchte
Velimirovic-aanvaJ uit het Sicili-
aans geprepareerd. Bouwmees
ter had zijn materiaal voorna
melijk geput uit de door de In-
formator uitgegeven monogra
fie getiteld 'B89'. Dat is namelijk
de wereldwijd erkende ECO-co-
de voor (een deel van) deze
spectaculaire openingsvariant.
Een dergelijk boekwerk noodt
nu niet direct tot lezen maar als
naslagwerk is het uitermate ge
schikt. Bouwmeester was er in
geslaagd een uittreksel te ma
ken waardoor de gecompliceer
de materie voor een ieder viel te
doorgronden.
De Velimirovic-aanval ont
staat na de volgende zetten: 1.
e4 c5; 2. Pf3 d6; 3. d4 cxd4; 4.
Pxd4 Pf6; 5. Pc3 Pc6; 6. Lc4.
Met 6. Lg5 ontstaat de Rauzer-
variant terwijl na 6. Le2 zwart
de keuze heeft tussen 6. e5;
(Boleslavsky), 6. e6; (Scheve-
ninger) en 6.g6; (Drakenvari-
ant). De tekstzet werd destijds
veel gespeeld door Bobby Fi
scher, terwijl in Rusland de
naam van Sozin onverbrekelijk
aan deze zet is verbonden. In de
boekjes van Euwe (Theorie der
schaakopeningen, deel 9) werd
de zet 6. Lc4 destijds afgedaan
met de opmerking: 'Minder
goed daar de loper na het zwar
te antwoord 6. e6; op graniet
bijt'! Deze eenvoudige constate
ring maakt duidelijk welk een
enorme vlucht de openings
theorie heeft genomen. Kon
lil
1'
A
li
i*=!
lil
lil
111
I
men zo'n 50 jaar geleden de
zaak nog afdoen met een klein
zinnetje, vandaag de dag wor
den er hele boekwerken aan dit
onderwerp gewijd. 6.e6. (Zie
diagram 1) 7. Le3. Fischer
speelde hier graag 7. Lb3 en
ging vervolgens met zijn f-pion
naar f5 om het 'graniet' te on
dermijnen. 7. Le7; 8. De2.
Wit streeft naar de lange rocha-
de om vervolgens de konings
vleugel met pionnen te bestor
men. Een alternatief vormt 8. f4
0-0; 9. Df3, doch de daaruit
voortvloeiende varianten ver
mogen zwart niet al te zeer te
verontrusten. De Engelsen heb
ben nog een andere methode
bedacht. Onder aanvoering van
Nigel Short spelen zij graag 8.
13, gevolgd door g4, analoog aan
de Drakenvariant. 8. ...0-0; 9. 0-
0-0. Consequent. Niet slecht is
echter ook 9. 0-0 Ld7; 10. Khl
Pxd4; 11. Lxd4 Lc6; 12. Tadl
Da5. 9. a6; 10. Lb3. Andere
mogelijkheden zijn niet beter,
b.v. 1). 10. Pxc6 bxc6; 11. e5
Pd5; 12. exd6 Pxc3!; 13. bxc3
Lxd6; 14. Lc5 Dg5+!; met groot
voordeel voor zwart. 2). 10. g4
Pe5!; 11. f3 Pxc4; 12. Dxc4 b5; is
eveneens zeer gunstig voor
zwart. 3). 10. f4 d5!; 11. Pb3 Pb4;
12. exd5 exd5; 13. h3 Te8; is ook
al niet prettig voor wit. 10.
De8(I). Deze van Beljavski af
komstige zet is waarschijnlijk
het beste antwoord voor zwart.
In Jaarboek 37 van New in
Chess wijdt de vroegere trainer
van Kasparov, Alexander Niki-
tin, eveneens een uitvoerig arti
kel aan dit onderwerp. Ook hij
is van mening dat 10. De8;
het sterkst is. 11. Thgl Pd7; 12.
g4. Dit is de bedoeling van de
door wit gekozen opstelling. Het
aanvalsplan luidt: g5, Dh5, Tg3-
h3. 12. Pc5; 13. g5. Te traag
verloopt 13. f4 b5; 14. e5 dxe5;
15. Pxc6 Dxc6; 16. fxe5 b4; 17.
Pbl Pxb3+; 18. axb3 a5; en
zwart staat prima. 13.b5; 14.
Dh5 b4; 15. Pxc6. Een mooie
variant ontstaat na 15. Pa4
Pxd4; 16. Lxd4 Pxa4?; 17. Dh6!
e5; 18. g6! enz. Zwart heeft ech
ter beter in 16. Pxb3+; 17.
axb3 e5; 18. Le3 Lb7; met on
duidelijke verwikkelingen. 15.
Pxb3+. Volgens Nikitin minder
goed dan direct 15. Dxc6. Hij
baseert zich daarbij op een
tweetal door Golubev met wit
gewonnen partijen. 16. axb3
Dxc6; 17. Ld4!. Dit is veruit de
beste manier om de aanval
kracht bij te zetten zoals uit de
volgende voorbeelden blijkt: 1).
17. Tg3? bxc3; 18. Th3 Dxe4;
dekt veld h7; 2). 17. Tg4? bxc3;
18. Th4 h6; gxh6 g6; en de aan
val stagneert; 3). 17. Pd5? exd5;
18. Ld4 Dd7!; 19. Lxg7 (19. Dh6
gxh6; 20. gxh6+ Dg4!) 19.
Kxg7; 20. Dh6+ Kh8; met beslis
send voordeel voor zwart; 4). 17.
Td4?! bxc3; 18. e5 Lb7!; 19. Th4
h6; en nu: a). 20. gxh6 g6; 21.
exd6! Lxh4; 22. Dxh4 Df3!; 23.
Txg6 £xg6!; 24. h7+ Kg7; 25. h8D
Txh8; 26. Ld4+ e5!; 27. Lxe5+
Kg8; 28. Dxh8+ Kf7; 29. Dg7+
Ke6; en zwart wint; b). 20. exd6
cxb2+!; 21. Kbl(!) Tac8!; 22. Tc4
(22. c4 Dxd6; 23. gxh6 Dd3+!)
22. Dxd6; 23. gxh6 (23. Txc8
Da3!) 23. Txc4; 24. hxg7 Th4!;
en zwart won. (Doncev - Ju-
dasin, 1983). (Zie Informator
35/337). 17. Ld7!. De beste
verdediging. Zowel na 1). 17.
bxc3?; 18. Dh6ü; of 2). 17.
Td8?; 18. Td3! bxc3; 19. Tf3 e5;
20. Dxf7+ Kh8; 21. Dxe7 Tg8; 22.
g6! Dxe4; 23. Dxg7+Ü; als na 3).
17.Lb7; 18. Pd5! (18. Dh6 e5;
19. Pd5 Dxd5!) 18. exd5; 19.
Td3! Tfc8; 20. c3 bxc3; 21. bxc3,
trekt wit steeds aan het langste
eind. Nikitin geeft nog 17. f5;
18. gxf6 e.p. Lxf6; 19. Lxf6 Txf6;
20. 20. e5, eveneens met groot
voordeel voor wit. Een mogelijk
vervolg na 17. Ld7!; zou kun
nen zijn: 18. Tg4 bxc3; 19. Th4
Lxg5+; 20. Dxg5 cxb2+; 21.
Lxb2 e5; 22. Tgl g6; 23. Dh6
Tfc8; 24. c4 Le6; 25. Dxh7+ Kf8;
26. Dh6+ Ke8 en het is verre
van duidelijk wie nu eigenlijk
beter staat. Uit bovenstaande
mag blijken dat een hedendaag
se professional hard moet wer
ken om bij te blijven. En laat
ons niet vergeten dat 'B89' maar
een twijg vormt van een wijd
vertakte boom.
OPGAVE VORIGE WEEK
(Wit: Ke5, Tel, a6, e4. Zwart:
Kh7, Tg2, a3, c7. Wit aan zet
wint). Oplossing: 1. a7! Tg5+.
Natuurlijk niet 1.Tg8; wegens
2. Thl+, gevolgd door Tgl+. 2.
Kf6 Ta5. Na 2. Tg6+; 3. Kf5
Ta6; 4. Txc7+ Kh6; (4. Kh8; 5.
Tc8+ Kg7; 6. a8D en wint); 5.
Tc6+!, is de opgave volbracht.
NIEUWE OPGAVE
Enigszins in dezelfde sfeer is
de studie van M.Eisenstadt uit
1932. (Zie diagram 2) Wie de
oplossing van de vorige opgave
heeft doorgrond zal met de stu
die van Eisenstadt vermoedelijk
weinig problemen hebben.
FILATELIE
Cryptogram
nummer 40
Horizontaal: 4. Bezigheid aan een
schaakclub? (11); 7. Zo klein geschreven
dat je er jeuk van krijgt (10); 8. Alleen voor
(tennis) spelen (5); 9. Gebalde hamer (5);
12. De aangewezen persoon om in Enge
land het hoekje om te gaan (3); 13. Fami
lie die zich ergens mee bezighoudt? (10);
14. Geen stom beestje (2); 15. Gezellen
die in koor zoenen (11); 18. Overtrekken
met metaal betekent kou lijden (11); 19.
Voor voorstellen die bevorderlijk zijn (9);
21. Tot seksen in staat zijn (6).
Verticaal: 1. De opper is weg van dit
apparaat (13); 2. Uitgeput uitgeput (8); 3.
Water om te blussen (8); 5. Grafische me
thode voor het persen van vlaggen (15); 6.
Hij is niet bekend met dieren (11); 10. Op
spelen in de groei (6); 11. Toon het schip
haar schoonheid! (4); 16. Binnenlopen is
een verdienste (7); 17. Het alternatief is
delen (6); 20. Blaasmond (4).
Oplossing
cryptogram 39
Horizontaal: 4. overzetten; 7. linkshalf;
8. salamanders; 11. teugel; 12. Lapland;
14. onbemind; 15. afdoen; 16. Rosmalen;
17. deugd; 19. zelfkant; 20. stokbrood.
Verticaal: 1. grondleggers; 2. pers; 3.
snuffelpaal; 5. volksmenner; 6. traan; 9.
millibar; 10. standwerker; 12. ladderzat;
13. deelgenoot; 18. blik.
OP 1 JANUARI kan ook de cijferzegel van 70
cent (Crouwel) worden bijgezet. Vanaf die
datum heeft PTT Post het tarief voor losse
drukwerken en kaarten namelijk verhoogd
van 70 naar 80 cent. Het wegvallen van de
zegel van 70 cent houdt tevens in dat er
binnenkort nog slechts twee zegels die
van 5 en 10 cent in gebruik zullen zijn
van de Crouwelreeks, die compleet uit elf
zegels bestaat: 5, 10, 25, 40, 45, 50, 55, 60,
65, 70 en 80 cent (ook van de rol).
Nu zal de Crouwelzegel van 70 cent, die
ten slotte al vijf jaar in gebruik is, niet direct
schreeuwend duur worden, maar het blijft
verstandig even te controleren of hij aanwe
zig is (de 80 c. staat immers wel, postfris,
voor 5,- in de catalogus). Ook verzame
laars van boekjes kunnen beter even nakij
ken of PB47A (5 x 70 en 5 x 10) en PB47B (5
x 70 en 5 x 10, nieuwe tekst) in de collectie
zitten.
De jaarlijkse serie kinderzegels, 70e edi
tie, komt 6 november uit. Het thema van dit
jaar is Bouwen aan de toekomsf. Op de ze
gels zien we kinderen met allerlei toestan
den op het hoofd: 70 35 c., een baby met
boeken en op de 80 40 c.-zegels meisjes
met respectievelijk dieren en gereedschap
pen. Evenals vorige jaren verschijnt ook nu
een velletje met zes zegels.
De zegels zijn ontworpen door Marten
Jongema (*1951). Het is de tweede reeks die
hij op zijn naam schrijft. In 1991 ontwierp
hij de Europazegels met het thema Europa
en de ruimté, twee zegels die het jaar daar
op werden bekroond met de hoogste post
zegelontwerpprijs ter wereld: de Asiagop-
rijs.
Het lijkt echter zeer onwaarschijnlijk dat
Jongema met deze ontwerpen voor de
tweede keer de Asiagoprijs krijgt. Ze komen
nogal gekunsteld over. Voor de zegels heeft
hij alledaagse fotós gebruikt en daaran te
keningen door middel van de computer
toegevoegd. Als hij de totaalbeelden op de
computer had ontworpen waren de compo
sities waarschijnlijk meer geslaagd geweest.
EUROPAZEGELS (II)Tot 1974 droe
gen de Europazegels, zoals in de vorige ru
briek beschreven, over het algemeen iden
tieke motieven. In 1974 werd de koers even
wel volledig gewijzigd. Na achttien jaar
werd het idee van het gemeenschappelijke
motief losgelaten en vanaf die tijd werd
steeds voor een aantal jaren (op CEPT-ver
gaderingen) gekozen voor gemeenschappe
lijke themas.
Voor 1974 was dat thema beeldhouwwer
ken. Het effect was direct bijzonder verras
send. Het ene land verbeelde óudé beeld
houwwerken, het andere moderne werken.
België gaf bv. een zegel uit met het beeld De
verscheurde stad van Zadkine en Frankrijk
kwam met een Rodin-zegel. Nederland
haakte in dat jaar, om nog altijd onbegrijpe
lijke redenen, af. De Nederlandse PTT hield
het tot 1978 voor gezien.
Verder waren de themés van 1975 tot
1992: 1975, Schilderijen; 1976, kunsthand
werk; 1977, landschappen; 1978, bouwwer
ken (Nederland sluit zich weer bij de CEPT-
uitgiften aan); 1979, geschiedenis van post
en telecommunicatie; 1980, beroemde per
sonen; 1981, folklore; 1982, historische ge
beurtenissen; 1983, grote werken van de
menselijke geest.
In 1984 wordt het 25-jarig bestaan van de
CEPT gevierd. Voor deze gelegenheid weer
een gemeenschappelijk motief: een brug
met daarboven het woord Europa, de afkor
ting CEPT en de jaartallen 1959-1984; 1985,
het Europese jaar van de muziek; 1986, na
tuur en milieu; 1987, moderne architectuur;
1988, transport- en communicatiemidde
len; 1989, kinderspeelgoed; 1990, postkan
toren en andere PTT-gebouwen.
Voor 1991 is het thema Europese ruimte
vaart gekozen. Met de 55 c.-zegel, ontwor
pen door Marten Jongema, wint Nederland
dat jaar voor de tweede keer in de postale
geschiedenis de internationale Asiago-prijs,
de jaarlijkse kunstprijs voor de mooiste ze
gel ter wereld qua vormgeving en uitbeel
dingvan onderwerp of thema.
Wat er de afgelopen vijf jaar op het uitge
strekte terrein van Europa(CEPT)zegels
plaats had komt in de volgende rubriek aan
de orde. Dan wordt ook een overzicht gege
ven van alle Europazegels die dit jaar zijn
uitgegeven met als thema beroemde vrou
wen.
NLDLRLAND
