Fanclub-lustrum
rond namaak Toon
De Blauwe Tram: vriend en 9
'De humor wil ik zoveel mogelijk onderdrukken'
Cultuur&Kunst
Rappers in het LVC
Haags muziekconcours
zonder eerste prijs
Morgan 'is' muziek
Schilderij via Internet
terug in Alkmaarse kerk
JO MAANDAG 23 SEPTEMBER 1996
Filmster Dorothy Lamour overleden
los angeles De Amerikaanse filmactrice Dorothy Lamour is gis
teren op 81-jarige leeftijd overleden. Dat heeft een vriend van
haar, de vroegere publicist Frank Liberman, meegedeeld.
Lamour, wier eigenlijke naam Mary Leta Dorothy Kaumeyer
was, is vooral bekend geworden door haar zeven zogeheten
Road-films met Bob Hope en Bing Crosby. In 1953 stopte ze met
acteren, maar in 1962 werd ze opnieuw met Hope en Crosby sa
mengebracht in de film Road to Hong Kong. In 1963 trad ze op
in de film Donovan's Reef.
Muziekprijs voor zevenjarige
Rotterdam De zevenjarige Dorine de Marselje heeft zaterdag in
Rotterdam de Philips Muziekprijs gekregen. Het is een aanmoe
digingsbedrag van tweeduizend gulden, een cd-speler en klas
sieke cd's, bestemd voor jonge talentvolle muzikantjes. In de
Rotterdamse Doelen is het Gergiev-festival gaande en daarin is
ook plaats voor muziek door en voor kinderen. Zaterdag konden
kinderen componeren, er waren workshops en duizend kinde
ren zongen samen het Wolgalied. Dorine begon vorig jaar met
harplessen. Ze boekte daarmee zoveel vooruitgang dat ze mocht
meedoen aan de competitie.
Unieke bibliotheek uitgebrand
Stockholm De stadsbibliotheek van Linkoeping, met een unie
ke verzameling van zo'n 70.000 boeken, is na een explosie ge
heel uitgebrand. Een aantal kostbare boeken en manuscripten
uit de vroege Middeleeuwen bleef voor het vuur gespaard, om
dat ze in een brandvrije kluis waren opgeslagen. De politie acht
opzet niet uitgesloten, omdat een aan de bibliotheek grenzend
immigratiebureau eerder het doelwit was van dreigementen.
Ook in juli ontstond brand in de bibliotheek, maar het vuur kon
destijds worden geblust. Er waren ongeveer 600 mensen in de
bibliotheek toen de brand uitbrak. Iedereen wist ongedeerd het
pand te verlaten.
Expositie in museum voor de Bloembollenstreek
lisse marian krijgsman
De eerste bezoekers van de tentoonstelling buigen zich c
model van de Blauwe Tram.
FOTO DICK HOGEWONING
Gedeputeerde Ted Jansen had zo zijn eigen
herinneringen. Nadat hij even als kaartjes
knipper had gefungeerd voor de openings
handeling van de expositie 'Herinneringen
aan de Blauwe Tram'in het museum voor
de Bloembollenstreek in Lisse, kwamen ze
boven.
„Na de oorlog maakte ook ik gebruik van
de Blauwe Tram. Ik reisde voor 1,35 per
week van Noordwijk naar den Haag. In de
tram had iedereen zo zijn eigen plaatsje. In
de tram leerde je klaverjassen, werd je ver
liefd. Sommige mensen hadden bepaalde
privileges, zoals de heer Parlevliet uit
Noordwijk. Als hij zijn hand opstak, waar
ook op de route, stopte de tram en mocht
hij instappen. Zoiets kun je je nu niet meer
voorstellen."
De 'Herinneringen aan de Blauwe Tram'
zijn talrijk. In de expositieruimte van het
museum verwijzen tal van voorwerpen,
zoals het kleine, vierkante krukje van de be
stuurder, oude tramkaartjes, haltebordjes
en een originele passagiersstoel, naar een
tijd waarin 'gewone' burgers met de Blauwe
Tram door de Duin- en Bollenstreek te reis
den. Oude, geemailleerde bordjes met op
schriften als: 'op en afspringen gedurende
de rit is verboden' en 'openen en sluiten
van de ramen mag uitsluitend door het per
soneel geschieden' brengen de bezoeker te
rug naar een tijd waarin niemand het in z'n
hoofd haalde een mes in de bekleding van
een tram te zetten, laat staan de bestuurder
van zijn centjes te beroven.
Vanaf 1881 reed de stoomtram op de zo
genaamde 'bollenlijn' van Haarlem naar
Leiden. Later is dat netwerk uitgebreid naar
Volendam en Scheveningen met diverse zij-
vertakkingen. De exploitatie was in handen
van de Noord- Zuid-Hollandse Tramweg
Maatschappij (NZHTM). Later werd de
stoomtram vervangen door de electrische
tram. Als gevolg van de crisis in de jaren
dertig zakte de vraag naar openbaar vervoer
in. De tram werd vervangen door het goed
kopere vervoer per bus. De 'bollenlijn' was
de eerste lijn die eraan moest geloven. Op 2
januari 1949 reed de tram voor het laatst
door de Bollenstreek. In 1961 was het hele
netwerk vervangen door buslijnen.
t het
Tram nog steeds een begrip. Volgens F. Sal-
lé, oud-conducteur op de Blauwe Tram,
speelde vooral de gemoedelijkheid op de
tram een rol. „Iedereen was ermee ver
trouwd. Op de tram kon veel. Zo vervoerde
ik regelmatig een aantal vrouwen uit Zand-
voort die hun garnalen verkochten in Aer-
denhout. In ruil voor een zakje garnalen
mochten ze gratis mee. Zij blij en ik had
een lekker hapje voor mijn moeder."
Toch was het niet allemaal zo roman
tisch. J. Vlasman, mede-organisator van de
expositie, vertelt: „De Blauwe Tram werd in
de volksmond 'de Moordenaar' genoemd.
De lijn was niet beschermd en in de steden
stak de treeplank uit over de stoep. Er ge
beurden regelmatig ongelukken met dode
lijke afloop. De uitdrukking 'pas op voor de
Blauwe Tram' komt daar vandaan en wordt
nog altijd gebruikt als mensen afscheid van
elkaar nemen.
De expositie 'Herinneringen aan de Blau
we Tram' is tot en met 11 januari 1997 de
bezichtigen in het Museum voor de
Bloembollenstreek, Heereweg 219, Lisse.
Openingstijden: dagelijks (behalve maan
dag) van 13.00 tot 17.00 uur.
Ze moesten het doen met een Toon Hermans van karton.
Van de grote komiek kwam geen bericht. Geen briefje,
niets. Maar de leden van de Toon Hermans Fanclub we
ten dat hun grote idool bepaald niet dol is op hun activi
teiten. Een enkeling begrijpt en accepteert dat niet, de
meerderheid wel: „We hebben er mee leren leven. Toon
is bang voor opdringerige dingen."
Tilburg hans leber/gpd ingericht op zijn zolder en zelfs
Maurice belt Verkennis wel
eens voor informatie. „Ik heb
alles van die man en bezoek
ook zoveel mogelijk optredens.
Dan vraagt-ie nadien wel eens:
'Was het de tiende of de elfde
keer dit jaar?' Hij ziet me wel,
want ik ga alleen maar als ik op
de eerste drie rijen kan zitten."
De fans vinden Toons mense
lijke kant mooi. Dat-ie niet
kwetst vooral, en dat-ie de hele
kleine dingen uit het leven zo
mooi kan beschrijven. Verken
nis maakte begin jaren vijftig
via de radio kennis met Toon,
als kind. „We hadden thuis al
leen een radio. Ik hoorde toen
Kan, Sonneveld en Hermans op
de vrijdagavond. 'In antwoord
op uw schrijven' heette dat pro
gramma. Ik werd Hermans-fan,
alle anderen hoefde ik maar één
keer te zien. Voor Hermans
bleef ik terugkomen."
De vrouw van Verkennis is
maar mee gaan doen. „Als ik
een derde van de aandacht krijg
die Toon krijgt, ben ik zielsge
lukkig", heeft ze haar man wel
Het weerhield de fanclub er niet
van ooit met een bus langs alle
voormalige woonhuizen van
Hermans te trekken. Hermans'
Maurice, die de fanclub
bijeenkomsten bezoekt „omdat
het voor die mensen zo belang
rijk is", vond dat wel wat ver
gaan. „Mijn vader zag het ook
;o zitten, maar ach... hij
woonde er toch niet meer."
Het tienjarig bestaan van de
fanclub voor de bijna 80-jarige
cabaretier wordt zaterdag ge
vierd in een zaaltje in Tilbrug.
Van de 150 leden geven er zo'n
100 acte de présence, een fana
tiek clubje dus. Er hangen bal
lonnen en de Belgische delega-
Oostende wordt als heuse
familie ontvangen. „Toon is in
België nog populairder dan in
Nederland," weet Jan Verkennis
(44) uit Stramproy, dè Toon-fan
bij uitstek. Verkennis kan niet.
als-ie niet een uurtje of
twee „met Toon bezig" is ge
weest. Hij heeft
'Pt
Mex van Warmerdam schrijft voor het eerst een gewoon toneelstuk
eens toevertrouwd. De hoge
leeftijd van de oude meester is
nog steeds geen probleem,
vindt Verkennis: „Als Toon op
de bühne staat danst en
springt-ie nog. En ze vechten
nog voor kaartjes voor 'm. Ik
ook. Om drie uur 's nachts voor
de deur liggen is heel gewoon
Maurice Hermans is als ver
vanger van zijn vader een beetje
vrienden met de fanclub gewor
den. „Ik doe dit omdat mijn va
der niet weet wat-ie er mee aan
moet. Die vindt zichzelf maar
een gewoon menneke. Hij
houdt niet van adoratie. Hij
moet ook zijn rust pakken. Als-
ie naast iemand zit die verkou
den is, is hij het ook. Mensen
hebben geen weet wat voor
man het is. Een 'loner'. Thuis is-
ie heel anders."
Dat er ook niemand van
Toons begeleidingsband is ko
men opdagen, vinden ze bij de
fanclub minder leuk. „Loze be
loften," zegt een vrouw kortaf.
Later op de middag kunnen de
fanclubleden de nieuwe studio-
cd van Toon kopen, maar liefst
twee dagen voordat deze in de
winkel ligt. Ze zijn er blij mee.
Het hoogtepunt komt 's
avonds. De club begeeft zich op
pad naar het theater. Voor de
zoveelste keer raken ze in ver
voering van Toon, zij het nu in
levenden lijve.
leiden De rappers van de Amsterdamse Osdorp Posse stonden zaterdag op het podium van het Leids
Vrijetijds Centrum. De Nederlandstalige hardcore hiphop deed het bij het publiek bijzonder goed.
FOTO TACO VAN DER EB
margriet prinssen/gpd
Nog maar net terug van het
Filmfestival in Venetië, waar De
lurk veel waardering oogste van
het publiek en de Prijs van de
Kritiek kreeg, stortte Alex van
Warmerdam zich de afgelopen
n in de repetities voor Klei
ne Teun. Een bizar sprookjes
achtig verhaal, gebaseerd op de
klassieke driehoeksverhouding:
ie man, de vrouw en de minna-
Het is voor het eerst, vertelt
dat hij een heus toneelstuk
schreef, een stuk met een kop
een staart. Voor De Mexi
caanse Hond en daarvoor voor
Hauser Orkater schreef en regis
seerde hij talloze voorstellingen,
maar het was altijd muziekthea
ter. „Paradoxaal genoeg was het
schrijven van een gewoon to
neelstuk, met alleen maar een
tekst
mij i
onbekende ervaring. Bijna het
gevoel van iets ouderwets, maar
erg spannend om te doen."
„Ik heb zo ongeveer alles ge
probeerd wat denkbaar is op
het gebied van muziektheater.
Ie moet elke keer zo ongeveer
het wiel opnieuw uitvinden. De
ene keer werk je met zingende
acteurs, bij een volgende voor
stelling wordt de muziek zoveel
mogelijk geïntegreerd, bij een
derde werk je vooral met tegen
stellingen enzovoort. Ik wilde
nu weieens uitvinden of ik het
eigenlijk ook zonder muziek
tou kunnen."
-Wanneer ik begin te schrijven,
weet ik nog maar heel weinig.
Toen ik aan Kleine Teun begon,
ik bijvoorbeeld niet eens
een echt idee, alleen een aantal
Wensen of vermoedens. Soms
heb ik niet meer dan een stukje
dialoog tussen een man en een
vrouw. Zodra die personages
gestalte krijgen - en in dit geval
was al vrij vroeg duidelijk dat in
elk geval Ariane Schluter en
Kees Hulst mee zouden spelen-
krijgen ze al veel meer contou
ren. Wat Annet betreft, heb ik
iets langer geaarzeld. Zij is ten
slotte ook mijn vrouw en dat
maakt het ingewikkelder. Ze
wilde per se mee doen en ach
teraf gezien was het ook erg las
tig geworden om het tot twee
personages te beperken. Een
driehoek biedt aanzienlijk meer
mogelijkheden."
„Bij het schrijven stond mij
een aantal dingen voor ogen: ik
wilde zelf niet meespelen. Tot
nu toe heb ik in al mijn stukken
een rol gespeeld en dat wilde ik
nu eens niet, om meer afstand
te kunnen nemen. Ten tweede
wilde ik een stuk voor de kleine
zaal maken. De meeste van on
ze producties, al waren ze voor
de kleine zaal gemaakt, stonden
toch al weer gauw in de
schouwburg en dat impliceert
dat ze van toon veranderen. Je
moet harder praten, de toon
wordt anders, vaak wat platter.
Voor deze voorstelling wilde ik
de intieme speelstijl die hoort
bij een kleine-zaalproductie."
Schnitts
Voor het eerst heeft hij zelf de
muziek gemaakt. Tussen de
snel wisselende fragmenten -
die doen denken aan de sch
nitts in een film - wordt het
even donker op het toneel en
klinkt er muziek: eenvoudig,
helder, basic. „Allemaal zelf in
gespeeld met behulp van een
acht-sporen bandrecorder. Ik
kan wel een beetje spelen op al
lerlei instrumenten, maar ik ben
nooit ergens n
Ontzettend leuk vond ik het,
misschien wel het allerleukste
van de hele productie."
Kleine Teün gaat over de drie
hoek tussen Brand, een boer,
zijn vrouw Keet en Lena, de
rondborstige onderwijzeres die
Brand taalles geeft. Tussen
Brand en Lena ontstaat alras
een soort van passie die door
Keet, onbegrijpelijk genoeg,
wordt aangemoedigd. In snel
tempo ontvouwt zich het dra-
„Ik heb lang geaarzeld over
het einde. Aanvankelijk had ik
een ander slot bedacht maar
toen we dat bij de repetities uit
probeerden. bleek het niet te
kloppen. We zijn nog steeds be
zig te schrappen. Een week ge
leden duurde het stuk nog twee
uur, inmiddels is er ruim een
halfuur uit."
„De tekst is helemaal uitge
beend, alles moet met zo min
mogelijk woorden worden ge
zegd. Kordaat en efficiënt, zo
wil ik het. Ook visueel heb ik me
ingehouden. Af en toe zitten er
nog wat comedy-trucs in het
spel, dat zit me niet lekker. Daar
ben ik altijd mee in de weer: de
humor zoveel mogelijk onder
drukken. Het is een voortduren
de, maar spannende strijd om
de ene lach wel toe te laten en
de andere niet. Een acteur blijft
een acteur en lachen is vaak de
meest bevredigende beloning.
Als regisseur voel ik een soort
den haag gpd
Tot veler verbazing heeft het
voor het eerst in Den Haag ge
houden Van Wassenaer Con
cours geen eerste prijs opgele
verd. De jury van deze interna
tionale wedstrijd voor ensem
bles op het terrein van de ou
de muziek was weliswaar te
spreken over het niveau als ge
heel, maar kon niet tot over
eenstemming komen over toe
kenning van de hoogste on
derscheiding.
Aan het einde van een boei
ende finale werd bekendge
maakt dat een gedeelde twee
de prijs gaat naar The Pocket
Symphony (Rusland) en Los
Musicos de Su Alteza (Spanje).
Het in Nederland opgerichte
en uit musici van diverse na
tionaliteiten bestaande en
semble La Primavera ontving
de derde prijs en er was een
eervolle vermelding voor het
eveneens gedeeltelijk Neder
landse Quadro Corydon. De
prijs voor de beste individuele
prestatie ging naar fortepianist
Arthur Schoonderwoerd. Hij
maakt deel uit van het Ensem
ble Cristofori dat de finale niet
haalde.
De bekroonde groepen uit
Rusland en Spanje demon
streerden allebei een meesle
pende muzikaliteit en een in
strumentale techniek, die veel
andere prestaties op dit gebied
tot geschraap (barok-strijkin-
strumenten) en geneuzel (dito
blaasinstrumenten) reduceert.
Succes is verzekerd bij optreden harpiste
recensie lidy van der spek
'Rachel Ann Morgan, Harp and Voice',
openingsconcert van het Huys Dever, in
Het seizoen openen met Rachel
Ann Morgan en haar schier on
afscheidelijke Keltische harp
betekent: succes verzekerd!
Maar die verzekering moet je
dan ook wel elke keer weer waar
maken. Morgan deed dat zater
dagavond glorieus.
In een glanzend nachtblauw
tenue komt zij de trap afgedaald
en zet zich ongedwongen op
een kleine authentieke eiken
houten zetel, inclusief wapen en
initialen. De entourage is per
fect voor de stemming die zij
zingend in dialoog met haar
harp oproept. Deze avond wor
den we vergast op een geheel
nieuw repertoire. Zoals ge
woonlijk lardeert ze haar pro
gramma met kruidige 'songs of
Wales', oude liedjes uit haar
land van herkomst. Daartussen
is naast veel Engels (Dowland,
Handel, Bantock), ook voor
Duits (Beethoven), Frans (Mas
senet) en Spaans (Rodrigo) ge
kozen.
Wat is er zo bijzonder aan
zo'n liedavond met Rachel Ann.
In de eerste plaats haar uitstra
ling, dat schijnbaar moeiteloze
aan elkaar zingen en praten,
terwijl je weet dat hier ongelofe
lijk hard en gedisciplineerd wer
ken achter schuilt; in het eind
product verraadt zich de mees
ter. Morgan heeft een fluwelen
buigzame stem, die duizend en
een verschillende stemmingen
oproept. Een snaakse, wanneer
de honden blaffen en de jacht
hoorn schalt - wist u dat een
harp(je) een hoorn kan imite
ren? - een intens verstilde sfeer
wanneer zij introvert, zonder vi
bratie Dowland zingt, 'Flow my
tears', en vol liefde en mededo
gen wanneer de oude vrouw,
hand in hand met haar geliefde
John Anderson, de laatste fase
van haar leven tegemoet gaat.
Bijzonder zijn de songs van
Ank van Campen (1932), vier
gecomprimeerde sfeermakers
bij uitstek, in een verrassend
originele toonzetting. Drie 'en-
glyns', een aan strenge regels
gebonden haiku-achtig ge
dichtje, en daar tegenaan gezet
een 'triban', enerzijds even teer
als de englyn, anderzijds lucht
hartig, met een komische draai
aan 't eind. Even intens als zij
zingt, bespeelt ze de (concert-
)harp. Want Morgan is ook een
fantastische instrumentalist.
Een enkel voorbeeld is de Pas-
sacaglia (feitelijk voor clavecim-
bel), een thema met variaties,
van Handel. Elke variatie geeft
Morgan zijn eigen spanning en
kleur; breekbaar bleek, licht
springerig, fors, krachtig en
gloedvol. Morgan is muziek.
alkmaar
géne om te zeggen: niet doen,
het wordt te leuk, maar als je
daar niet aan mag tornen, is
voor mij de lol eraf. Het mag
geen platte klucht worden
De Mexicaanse Hond, 'Kleine
Teun', Tekst en regie: Alex van
Warmerdam. Spel: Kees Hulst,
Annet Malherbe en Ariane
Schluter. Te zien: 24 t/m 28
september in het Lak-theater
in Leiden.
Alkmaar verkocht in de zes
tiende eeuw een schilderij van
Maerten van Heemskerck aan
de Dom in het Zweedse Linkö-
ping. Sinds gisteren is het drie
luik weer terug in de stad en
hangt het uitgeprint in de Gro
te Kerk, dankzij Internet.
Met behulp van straalzen
ders, computers, scanners, te
lefoonverbindingen en digitale
verfplotters hebben high tech-
kunstenaars sinds woensdag
gewerkt aan het terughalen
i het schilderij. Zondag is
het ingezegend: „Maerten in
Cyberspace".
Het drieluik hangt nog
steeds in de Dom van de
Zweedse plaats maar door de
moderne techniek kreeg Alk
maar het weer terug. Vooral in
de nacht van zaterdag op zon
dag was dat nog even span
nend. Door grote drukte op In-
temet liep het printen van het
laatste deel van het drieluik
vertraging op. Daardoor kwam
pas zondagmiddag het laatste
paneel uit de printer.
Het hypermoderne project
trok sinds woensdag tussen de
vier- en vijfduizend bezoekers.
Komende dinsdag zal konin
gin Beatrix het resultaat aan
schouwen bij de heropening
van de gerestaureerde Grote
Sint Laurens Kerk.