De broerdermoord op André Cools: Bloed aan de kieslijst
Buitenland
ip
É3
RDAG 14 SEPTEMBER 1996
Gaat morgen de grootste politieke soap aller tijden de lucht
in, of wordt de eerste stap gezet naar een onafhankelijke
noord-Italiaanse staat, Padania (Po-land) genaamd?
Umberto Bossi, oprichter en charismatisch leider van de
separatistische partij Lega Nord, heeft uiteraard geen
twijfel. Hij heeft zijn troepen verzameld langs de oevers van
de Po, en zal met naar eigen zeggen twee miljoen
medestanders trouw zweren aan de nieuwe 'staat'. Maar
soap of niet, het racisme en het economisch egoïsme van
Bossi beginnen verkeerd te vallen in het door economische
crises geteisterde zuiden. Correspondent Eelco van der
Linden bezocht twee tegenpolen. Giancarlo Cito is
parlementslid uit de zuid-Italiaanse stad Taranto, 120 kilo
zwaar, in het bezit van de zwarte band karate, en klaar om
Bossi morgen in diens Padania eens flink de les te lezen.
Sandro Boscolo Todaro is Lega-burgemeester van Chioggia,
oud-manager, vooraanstaand lid van Bossi's 'regering, en
overtuigd van de mogelijkheid van vreedzame afscheiding.
'Onafhankelijkheidsverklaring' Padania drijft tegenpolen verder uiteen
Giancarlo Cito, na zijn jaarlijkse zwemmarathon: „De Lega Nord vertegenwoordigt de grootste schande van
het na-oorlogse Italië." fotos nando chiappetta
geld dat het verloor aan zoge
naamde hulp aan het zuiden
compenseren, omdat het zui
den een belangrijk afzetgebied
was voor onze producten. Nu
koopt het zuiden in Korea, dus
moeten wij uit een ander vaatje
tappen. Daaruit stamt ons ver
zoek om autonomie en het be
heer over ons eigen belasting
geld. Het noorden wil boven
dien de Europese boot niet mis
sen."
Todaro benadrukt dat hij niets
tegen het zuiden heeft, en ook
het federalisme nog niet over
boord heeft gezet. Hij is veel
voorzichtiger dan Bossi, die vol
gens hem vaak overdrijft om de
aandacht vast te houden. „Ik
propageer als oplossing een
confederatie van onafhankelijke
staten. Het zuiden kan rekenen
op hulp, maar moet ondertus
sen leren om op eigen benen te
staan. Ze moeten mikken op het
toerisme en een internationale
cultuur van gastvrijheid ontwik
kelen."
Todaro zucht, want hij beseft
dat de Lega het spel hoog aan
het spelen is. Té hoog, zijns in
ziens. Todaro noemt de mani
festatie van morgen 'een gewel
dige provocatie', bedoeld om
Rome wakker te schudden. Hij
zegt echter ook te hopen dat het
een vreedzaam Lega-feest zal
worden en dat Bossi zich ver
baal zal inhouden om proble
men met heethoofden 'die
overal zitten' en de politie te
voorkomen.
Volksbeweging
In Taranto zit zo'n heethoofd.
Giancarlo Cito ontploft letterlijk
als Bossi aan de orde komt.
Enorme vuisten denderen op de
houten tafel en begeleiden een
scheldkannonade tegen de Le-
ga-leider, waarin 'hoerenjong',
'klootzak' en 'mongool' nog de
vriendelijkste woorden zijn. Ci
to loopt rood aan en blijft zó
lang schreeuwen dat medewer
kers, die toch wel iets gewend
zullen zijn, verschrikt de kamer
binnenkomen. Als hij gekal
meerd is, zegt hij dat zijn partij
nóóit met de Lega Nord verge
leken mag worden, omdat die
'de grootste schande vertegen
woordigt van het na-oorlogse
Italië'.
„Wij zijn een volksbeweging,
willen meer lokale autonomie
en eventueel zelfs een federaal
systeem, maar we zijn bovenal
voor een versterking van de
staat. Het plan om Italië op te
delen kan alleen zijn ontsproten
aan het brein van een waanzin
nige. Het noorden zoii het arme
zuiden van Europa worden en
het zuiden het rijke noorden
van Afrika. Prachtig! Goed zo
Bossi, wat ben je toch intelli
gent!"
Cito wil niets weten van het 'pa
ternalisme van meneer Todaro'
en zegt heel goed te weten wat
het beste is voor het zuiden.
„We zullen het toerisme ont
wikkelen, maak je maar niet on
gerust. Tegen Todaro zeg ik,
kom maar eens kijken wat hier
de laatste drie jaar is gebeurd.
Wij zijn geen parasieten en we
financieren al onze activiteiten
zelf. Natuurlijk zou het aardig
zijn als subsidies werden gege
ven aan goedwillende zuidelijke
ondernemers en niet aan
noord-Italiaanse bedrijven,
zoals Fiat. Dat kreeg laatst nog 7
miljard gulden om een fabriek
te bouwen in Melfi, hier vlak-
bij."
Cito schudt het hoofd en opent
de aanval op Rome en president
Scalfaro, de man die de Itali
aanse eenheid belichaamt. „Het
valt voor mij niet langer te ver
kroppen dat Bossi maar mag
doorgaan met het beledigen
van ons zuiderlingen, zonder
dat iemand iets onderneemt.
Rome doet niks, omdat zowel
de regering als de oppositie
droomt van de 59 zetels van
Bossi. Maar nog schandaliger is
het zwijgen van Scalfaro. Hij,
het staatshoofd, kan Bossi aan
klagen wegens bedreiging van
de nationale eenheid. Nu al zou
Bossi, gewoon door de wet te
hanteren, voor 12 tot 17 jaar de
bak in kunnen."
Burgeroorlog
De stem van Cito slaat opnieuw
over. Hij roept in herinnering
dat duizenden zuiderlingen hun
leven hebben gegeven voor de
Italiaanse eenheid, maar ook
dat er vandaag de dag twaalf
miljoen zuiderlingen in Noord-
Italië wonen. Volgens Cito zal er
een escalatie plaatsvinden als
de zaak echt op de spits wordt
gedreven. „Bossi speelt met
vuur, want er schuilt een burge
roorlog om de hoek. Ik ben een
vreedzaam persoon, maar ik
laat niet over me lopen. En ik
weet dat ik niet de enige ben die
er zoover denkt."
Cito heeft inmiddels een anti-
Lega partij opgericht, de 'Liga
van Zuid-Italiaanse Actie'. Hij
zegt dat de aanmeldingen bin
nenstromen, ook uit het noor
den, en belooft voor grote ver
rassingen zullen te zorgen. Niet
alleen morgen, maar ook later
in het jaar. Cito is duidelijk:
„We gaan een zeer hete herfst
tegemoet. Het zuiden zal voor
één keer basta zeggen."
Bf
Rome
na ehave
havensteden. De één ligt
8 maa ïdig op het oneindig vlakke
angs de Lagune van Vene-
maakt deel uit van Vene-
Mk lèrijkste en meest produc-
regio van Italië én van Eu-
De ander ligt 850 kilome-
sujidelijker, choatisch gedra-
rond een binnenzee bij
ik'van de Italiaanse 'laars',
iét zorgenkind van de re-
lulia.
heeft één van de
ite vissersvloten van de
WÊ ische Zee en floreert voor
kzij een overheerlijk
mm )dier: de vongola verace.
into wordt weinig gevist
getreurd. Reden is de
knente crisis die heerst bij
latsbedrijf Ilva, ooit het
ite hoogovencomplex van
ia, maar op last van het-
Europa onderworpen aan
ing dieet en nu op ster-
dood. Van de 250.000 in-
van Taranto zijn er
Iwerkloos.
[verschillen, twee econo-
twee werelden. Zó an-
ithet volgens Bossi maar
ijn er ook overeenkom-
liooral op politiek vlak. In
steden is het populisti-
:otest aan de macht. In
jon de ineenstorting
:t oude politiek systeem,
is te wijten aan de talloze
itieschandalen, de be-
ijke machteloosheid,
i ook aan het activisme van
anti-systeempartijen als
'aNord van Bossi en AT6
meesterverkiezingen
en klom Cito op de troon
anto en Todaro op die in
gia. Beiden propageerden
maar daadkrachtig be
at hervorming van de log-
corrupte bureaucratie. Ze
en oyer een terugkeer van
de voor stad en streek en
vooral meer lokale auto-
en dus een lossere
met Rome.
elen kwamen deels over*
laar stijl, toon en metho-
schilden, zoals dat nu nog
het geval is.
ntvangt, gestoken in
-hemd, in het smoezelige
kwartier van AT6. De fusie
politiek en tv is hier to-
rant AT6 is ook de naam
:n lokale zender, uiteraard
dom van dezelfde Cito. In
is het een komen en gaan
lensen. Er wordt gespro
ker hoeveel bussen er no
nvoor de protesttocht
idania', hoe laat Cito de
Ie dag vertrekt voor zijn
kse zwemmarathon tegen
vuiling van de zee, maar
ker hoe de riedel van een
rprogramma moet klin-
rl
Iraait hier om Cito en Cito
tmet ijzeren hand. Als hij
it de straat vol staat met
beveelt hij iemand on-
illijk de wegsleepdienst te
i, en vijf minuten later is
die er ook. „Ik ben vóór orde",
zegt hij. En niemand die daar
aan twijfelt. Problemen met jus
titie er lopen aanklachten
van geweld, beëdiging en steun
aan de maffia hebben Cito
gedwongen het burgemeester
schap over te dragen aan zijn
rechterhand, maar hij blijft in
Taranto gewoon de baas.
Mussolini
„Op alle mogelijke manieren
probeert men mij onderuit te
halen", zegt Cito met een grijns
„Vergeefs, want ik ben een
gentleman. Ik ga af op wat de
mensen zeggen en de mensen
dragen me op handen." Wie
zijn oor te luisteren legt in Ta
ranto, krijgt dit bevestigd. Cito
is van huis uit landmeter, maar
ook elektrotechnicus en dit ver
klaart zijn liefde voor de televi
sie. Politiek heeft voor hem al
tijd een belangrijke rol gespeeld.
Hij was lid van de neo-fascis-
tische MSI, maar verliet die par
tij in 1986, omdat hij genoeg
had van het oppositie voeren.
Mussolini blijft voor Cito Italië's
grootste staatsman, maar hij
zegt ook te beseffen dat het fas
cisme een historische periode
was die 'helaas' niet terug
kan komen. De lokale politiek
zegt hij te zijn binnengerold uit
puur plichtsbesef. „Ik zag de
verloedering om mij heen, las
onderzoeken waarin Taranto
werd bestempeld als de minst
leefbare stad van Italië, en ik
besloot de mouwen op te stro
pen."
De televisie kwam hem goed
van pas, maar Cito ontkent het
medium misbruikt te hebben.
„Ik heb de AT6 ter beschikking
gesteld aan de burgers. Ik heb
jarenlang de zittingen uitgezon
den van de gemeenteraad, zon
der commentaar. De Tarantini
konden met eigen ogen zien
wat voor een zwijnenstal het er
was en door wat voor incom-
pente types ze werden be-
Lega-burgemeester Sandro Boscolo Todaro van Chioggia: „We zijn een volstrekt vreedzame partij, praktisch
en pragmatisch."
cent van de stemmen. Landelijk
schommelt ze rond de 10 pro
cent.
Todaro ziet er niet uit als ie
mand die morgen een bloedige
revolutie zal ontketenen. Min
zaam lachend benadrukt hij dat
de Lega Nord 'een volstrekt
vreedzame partij is'. „Wij zijn
praktisch en pragmatisch. We
vragen nu al zes jaar om simpe
le hervormingen ten behoeve
van de economie en het be
stuur, maar er gebeurt niets.
Ons geduld begint eenvoudig
weg op te raken."
Zijn ervaring als burgemeester
heeft wat dat betreft een duit in
het zakje gedaan. „Je moet
vechten tegen een verschrikke
lijke bureaucratie. Voor het
aanleggen van een weg moetje
drie jaar lang door een papier
winkel, terwijl het werk zelf in
zes maanden geklaard zou zijn.
De bedrijven klagen, want ze
willen een efficiënte overheid
en een infrastructuur om op
wereldniveau te kunnen con
curreren."
Todaro meent dat de staat een
voorbeeld moet nemen aan een
onderneming, die zich aanpast
aan de veranderende omstan
digheden. „Hier blijft alles bij
het oude. De staat weigert zich
terug te trekken uit de econo
mie, met alle gevolgen vandien.
Het is geen toeval dat alle ste
den waar grote staatsbedrijven
zijn Napels, Taranto, maar
ook Genua en Venetië nu in
permanente crisis verkeren."
Volgens Todaro bestaan er in
Italië inmiddels twee econo
mieën, die niet langer in één
staat zijn te handhaven. „Vroe
ger, toen de grenzen nog dicht
waren, kon het noorden het
stuurd. Ik had gewoon een dui
delijk politiek programma: het
schoon en veilig maken van de
stad, zodat het vertrouwen van
de burgers weer terugkeert. Dat
sloeg aan. In 1993 werd ik tot
burgemeester gekozen, en dit
jaar bracht ik het tot parle
mentslid."
Cito noemt de bekende kwalen
van de 'oude politiek': de
machtsspelletjes, de besluite
loosheid, de corruptie en de po
litieke klantenbinding, maar
ook de lobby van communisten
en vakbonden, dankzij welke
Taranto een grote rokende fa
briek werd en het milieu het on
derspit dolf. Tegenover dit alles
plaatst Cito 'gezond verstand,
kracht en decisionismo', besluit
vaardigheid.
„Ik heb laten zien dat het moge
lijk is te regeren. Ik heb de stad
weer verlicht, riolen aangelegd,
de boulevard vernieuwd en een
park dat ten prooi was gevallen
aan junks teruggeven aan de
burgers. Ik zeg altijd: geef het
goede voorbeeld en gebruik als
het moet de harde hand. Ik heb
persoonlijk illegale immigran
ten, zigeuners en junks gearres
teerd. Vandaag zie je geen im
migrant meer in de stad. Niet
omdat ik een racist ben, maar
omdat ik de wet hanteer en de
genen zonder papieren eruit
gooi."
Fijnbesnaard
De overgang naar Chioggia en
Sandro Boscolo Todaro is in alle
opzichten groot. De stad is één
en al activiteit. De vismarkt, die
grenst aan het stadhuis, is een
cocktail van geuren, kleuren en
geroezemoes. De burgemeester
is een fijnbesnaard persoon, or
dentelijk zoals het een voorma
lig manager van IBM betaamt.
Hij praat zachtjes maar gedeci
deerd. In 1990 werd hij lid van
de Lega Nord, omdat hij inzag
'dat het oude systeem failliet
was en het roer om moest'.
In 1993 werd Todaro gevraagd
burgemeesterskandidaat te
worden. Hij accepteerde en
won glorieus. Hetzelfde deden
vijf andere Leghisti in evenzo
veel steden in Veneto, tot dat
moment beheerd door de chris
ten-democratische DC. Het ou
de systeem klapte ineen, en nu
is de Lega Nord de grootste par
tij van het noorden, met afhan
kelijk van de regio 25 tot 40 pro-
IEL. PAUL KOOPMAN
is vermoordt politicus. Deze vari-
wat in onbruik geraakt, sinds in
t-Europa de democratie werd inge-
d. Waarom zou je immers je handen
maken, terwijl er in parlement en
ij veel nettere manieren zijn om je ri-
uit te schakelen? Toch zijn er veel
vijzingen dat de moord op Andre Co-
:ider van de Waalse Parti Socialiste
,het gevolg is geweest van een politie-
ikening. Een reconstructie.
is al druk op straat als op 18 juli 1991,
Jijf voor half acht 's ochtends, de voor-
opengaat van het appartementen-
Jplex La Colline in de Luikse voorstad
litre. De Waalse oud-socialistenleider
Jté Cools steekt het voetpad over, op
|naar zijn auto. Enkele tellen later ligt
ivenloos op straat, badend in het
1- Omstanders zien een auto met hoge
Iheid wegrijden. De bestuurder heeft
togels afgevuurd. Uit het Struikgewas
'tt zich ongezien een handlanger uit de
in.
jze professionele liquidatie wordt vijf
I later teruggevoerd op de entourage
van één van Cools' voormalige bescherme
lingen: de Waalse oud-minister Alain van
der Biest. De nu 53-jarige Van der Biest,
volgens zijn vrienden een innemende,
maar niet erg karaktervaste politicus, werd
afgelopen weekeinde opgepakt op beschul
diging van moord.
De arrestatie van Van der Biest, zijn
voormalig persoonlijk secretaris Richard
Taxquet en zijn oud-chauffeur Pino di
Mauro heeft veel vooraanstaande Waalse
socialisten met verbijstering geslagen. „Hij
zou geen vlieg kwaad doen", verklaarde
PS'er José Happart. Oud-minister Guy
Mathot: „Iedereen kent de zwakheden van
Van der Biest, maar daarom is hij nog geen
moordenaar."
Toch wordt het scenario van een politie
ke afrekening nu met voorrang onderzocht
door het parket-Luik, dat dankzij een ano
nieme getuige de puzzelstukjes' in een ra
zend tempo in elkaar aan het passen is.
Hoe de moord werd uitgevoerd, is inmid
dels helder. Het draaiboek zou niet mis
staan in een thriller van Ruth Rendell.
Al in december 1990 wordt het plan be
raamd om Cools uit de weg te ruimen. Co
ols heeft zijn ministerschap in het Waalse
Gewest overgedragen aan Van der Biest,
maar krijgt daar spijt van. Het zint hem al
lerminst dat zijn opvolger
steeds meer drinkt, en dat
hij zich bovendien om
ringt met maffiose figuren.
Cools, die achter de scher
men nog altijd aan de
touwtjes trekt, zou boven
dien aanwijzingen hebben
gehad dat steekpenningen
die Van der Biest incas
seerde niet zoals gebruike
lijk in de partijkas werden
gestort, maar in de zakken
van zijn medewerkers ver
dwenen.
Van der Biest moet zich
allereerst ontdoen van zijn
persoonlijk secretaris en
oud-chauffeur Taxquet,
vindt Cools. „Die mandoli
nespeler moet eruit", zou
hij hebben verordonneerd.
Maar Van der Biest leunt al te zwaar op zijn
secretaris, en zoekt bovendien toenadering
tot de anti-Coolsstroming in de PS.
Daarop neemt de oude Waalse reus zich
daarom voor de macht in de Luikse PS te
heroveren. Allereerst moeten Van der Biest
en diens vriendjes, de Luikse PS-burge-
meester Jean-Marie Dehousse en de Waal
Alain van der Biest
se vice-premier Guy
Mathot worden 'verwij
derd'. Dat Cools over
compromitterende in
formatie kan beschikken,
betwijfelt vrijwel nie
mand.
Wat Cools niet weet, is
dat zijn doodvonnis op
dat moment getekend is.
In Duitsland is al ge
zocht naar huurmoorde
naars, maar deze heren
nemen de benen met het
geld. De 'ronselaar' heet
Domenico Castellino,
een Luikse onderwereld
figuur. Volgens Castelli
no werd hij zelf weer ge-
recruteerd door Cosimo
Solazzo, eigenaar van
een schoonmaakbedrijf
dat onder meer de Waalse gewestregering
tot zijn clientèle kan rekenen.
Nadat hij in Duitsland is bedrogen, wordt
Castellino benaderd door Pino di Mauro,
oud-cipier, buurman van Taxquet en
chauffeur van Van der Biest. Di Mauro sug
gereert de moordenaars in Sicilië te wer
ven. In het dorpje Canicatti vindt Castellino
foto epa
daar twee Italianen van Tunesische af
komst, van wie er één zich vanwege zijn
loepzuivere schot Magie laat noemen. Het
is deze man die Cools enkele weken later
neerknalt. Het wapen werd deze week op
aanwijzing van Castellino uit het Ourtheka-
naal in Luik gevist.
De 'Tunesiërs' worden weer naar Sicilië
teruggebracht, ongeveer 40.000 gulden rij
ker. Castellino zorgt voor de logistiek: hij
heeft een schuiladres geregeld in Luik, zegt
waar zij hun wapens moeten dumpen en
regelt de terugreis naar Italië. Op Sicilië
worden de twee grondig gefouilleerd, maar
er wordt niets gevonden.
Maar niet lang daarna meldt zich Carlo
Todarello, een aangetrouwde oom van
Taxquet, bij de Luikse politie. Hij komt met
een gedetailleerd verslag van de moord,
waarin hij Taxquet en Van der Biest als op
drachtgevers aanwijst. Waarom Todarello,
een man met een loodzwaar strafblad, met
deze onthulling kwam, is nog steeds niet
duidelijk. Feit is dat de aanwijzingen van
de Italiaan wel werden nagetrokken, maar
niet tot een ontknoping leidden.
De echte ontknoping in de zaak-Cools
laat nog even op zich wachten. Was Alain
van der Biest de opdrachtgever van de
moord, of was het Taxquet, die veel macht
in het kabinet van zijn baas uitoefende?
Wilde Taxquet de rivaal van zijn baas uit de
weg ruimen om Van der Biest in het zadel
te houden. Of om zijn eigen huid te red
den, aangezien Cools over explosieve infor
matie beschikte? Of werd Cools vermoord
in opdracht van vooraanstaande socialisten
(Mathot?) die beducht waren voor zijn na
kende machtsgreep?
De gebroken Van der Biest blijft alle be
trokkenheid categorisch ontkennen. In een
kerstverhaal voor de krant Le Peuple
schreef hij in 1993 over zichzelf in de 'hij
persoon': „Zijn vrienden zwegen, lieten
hem links liggen, wensten dat hij zou ver
dwijnen. Sommige van zijn oud-gezellen
meenden dat hij moest sterven. Het lag in
de natuur der dingen dat hij zelfmoord zou
plegen."
Veel vrienden heeft Van der Biest inder
daad niet meer. Is hij het slachtoffer gewor
den van een politiek complot, van 'oude
vrienden' die hem als zondebok gebruiken?
Dat een politieke carrière in de Luikse PS
door een levensgevaarlijk mijnenveld voert,
lijdt intussen geen twijfel meer. Van der
Biest, nogmaals: „Ik heb te veel smerige
zaakjes gezien. Zolang ik leef, blijf ik een
wandelend gevaar. Want wie zegt dat ik er
op een goede dag geen boek over schrijf?"
