t alii Toekomst giftig afval in glas Galileo: Kreupele robot Jupiter-maan warm en vochtig Wetenschap Techniek (M - JyjZ --loper-- -bar-eed- r-capri-u och-r-sik la-nol-de m-re-ui-1 om-ets-je pel-o-tal s-odeur-e -tor-ier- --tante-- DONDERDAG 29 AUGUSTUS 1996 10 REDACTIE SASKIA STOEIINGA 023-5150265 HERMAN DAM VELD GPD De Zwitserse firma Seiler heeft een manier ontwikkeld om gif tig chemisch afval in glas op te bergen. Volgens Seiler leven het verglaasde giftige afval geen ge vaar op voor het milieu. De Stichting Natuur en Milieu ziet niet veel in deze verwerking van giftig afval. In West-Europa ontstaat jaar lijks zo'n 500 miljoen ton indus trieel afval, dat voor een deel wordt verbrand. Dat geeft 120 miljoen ton verbrandingsresten en 30 miljoen ton extreem giftig afval, dat in bovengrondse op slagplaatsen of in ondergrondse zoutmijnen moet worden opge borgen. Ingenieur Niklaus Seiler deed jarenlang onderhoud aan instal laties voor de verbranding van chemisch afval. De reststoffen vormen een gevaar voor grond water en milieu en moeten daarom zorgvuldig worden be waakt. Dit zinde de ingenieur niet. Hij ging op zoek naar een andere methode voor de ver werking van giftig afval. Eind jaren tachtig bouwde Sei ler een kleine proeffabriek voor het insmelten van chemisch af val in glas. Deze fabriek heeft tot nu toe een paar duizend ton van verschillende soorten giftig afval verwerkt. De fabriek van Seiler kan alleen nog maar met droog afval omgaan. Het slib wordt eerst gedroogd bij een temperatuur van tachtig gra den. Daarna wordt het materi aal fijn gewreven tot deeltjes van maximaal tien millimeter. Deze deeltjes gaan in de eerste oven. die geen luchttoevoer kent. Bij een temperatuur van zevenhonderd graden verdam pen de vluchtige bestanddelen gedeeltelijk. De vluchtige stoffen hebben een hoge energiewaarde als ze wor den verbrand: ze geven een temperatuur van liefst tweedui zend graden. De stoffen gaan naar een verbrandingsoven, waar er aardgas aan wordt toe gevoegd om de juiste verbran- dingstemperatuur vast te hou den. Bij deze temperatuur val len gevaarlijke stoffen als dioxinen uiteen, beweert Seiler. ze verbranden volledig. In de verbrandingsoven ontstaan twee stromen: één met gasvor mige en één met vaste stoffen. Beide worden op specifieke wij ze behandeld. Afkoeling Bij de hoge temperaturen zijn sommige zware metalen gas vormig. Ze verlaten de oven en komen in een installatie voor het afscheiden van de verbran dingsgassen. De afscheiding ge- beun onder meer door de ver brandingsgassen zeer snel af te koelen tot 250 graden. De aan vankelijk vloeibare zware meta len nemen weer hun vaste vorm aan. Ze komen daarbij in ge concentreerde vorm beschik baar. en zijn geschikt voor de Het verpakken van gifstoffen in glas. industrie. Die plotselinge afkoe ling is noodzakelijk omdat bij langzame afkoeling het gevaar lijke dioxine vrijkomt. Er zijn ook bestanddelen in het giftige afval die bij hoge tempe raturen in vaste vorm blijven. Deze stoffen blijven op de bo dem van de verbrandingsoven achter en geven een zwart glas met een glanzende oppervlakte dat erg hard is. Er is wel vaker gedacht aan het insmelten van giftige stoffen in glas. Alleen de manier waarop was volgens deskundigen niet veilig genoeg. Als het glas zou breken, konden de giftige stof fen alsnog vrijkomen. Het spe ciale van de methode-Seiler zit in het inkapselen. Seiler maakt een soort bijen-raat van glas kristallen. In deze raat zitten he le kleine ruimtes waar zeer klei ne deeltjes giftig afval in passen. Het giftig afval wordt op deze manier als het ware ingebonden in het glas. Indien men een klomp glas fijn maalt, blijft het giftige afval ingebonden in de glas-kristallen. Er zijn proeven gedaan. Daarbij is aangetoond dat het in glas in gesmolten afval chemisch sta biel is. Toevoer van agressieve stoffen aan dit afval heeft wei nig effect: het afval blijft bijna volledig in het glas en er loogt maar weinig uit. Het in glas in gesmolten afval voldoet aan de Zwitserse eisen. Volgens Seiler is het glas na de procedure zelfs geschikt materiaal voor indus triële toepassingen zoals steen wol, pijpen of stenen. De Stichting Natuur en Milieu heeft bezwaren tegen de vergla zing van chemisch afval en toe passing in produkten. Op die manier verspreidt het afval zich overal en heb je geen zicht op waar het blijft. Ook plaatst de mil i eu -o rgan i satie vraagtekens bij de stabiliteit op zeer lange termijn, aangezien die niet be wezen is. Niklaus Seiler ziet een gouden toekomst voor zijn in stallatie. BEN APELDOORN GPD Bijna vier eeuwen geleden, in het jaar 1609, ontdekte de Itali aanse sterrenkundige Galileo Galilei met een krakkemikkig sterrenkijkertje, dat de planeet Jupiter vergezeld werd door vier sterretjes. Uit de bewegingen van deze sterretjes leidde Galilei af dat ze zich om de planeet zelf moesten bewegen. „En zie daar", riep hij op zekere dag en thousiast uit, „een zonnestelsel- tjeinhet klein." Die uitspraak viel bij de kerkelij ke heersers van die tijd in slech te aarde en helemaal omdat Ga lilei zich al eens eerder een voorstander had getoond van de 'ketterse' gedachte dat niet de aarde maar de zon in het centrum van alles moest staan. De kerkelijke heersers huldig den al vele eeuwen het Ptole- meïsche systeem, met de aarde in het midden en alles daarom heen draaiend. Tegenwoordig weten we dat die Ader sterretjes inderdaad Jupi- termanen zijn. Het zijn Jupiters Ader grootste manen; de reuzen- planeet heeft er maar liefst een stuk of vijfentAvintig. Meer dan de helft daarvan werd in de ja ren '70 en '80 ontdekt door ruimtesondes (Pioneers en Voyagers) die door het Jupiter- systeem trokken en daar foto's maakten. Voor het eerst werden de op pervlakken van de vier grote manen. Ganymedes, Call is to, Europa en Io, zichtbaar en werd het Joviaanse viertal ontmas kerd als Ader volkomen van el kaar verschillende werelden. Sinds enkele maanden staat het Jupitersysteem weer midden in de belangstelling van de pla neetwetenschappers onderde astronomen. Alweer door een ruimtesonde, maar deze keer een bijzondere: de Galileo-son- de, genoemd naar die bijzonde re Italiaan van bijna vier eeu wen geleden. Bijzonder omdat hij Jupiter be- Rechts een opname van Jupiter met de Galileo. Dit is een aanzienlijke verbetering ten opzichte van de opname gemaakt door de Voyager 2 (links). FOTO-GPD reikte via een ingewikkelde, 'energie-zuinige', zes jaar in be slag nemende baan die de son de langs Venus, de aarde maan en twee planetoïden, Gaspra en Ida, bracht. Bijzon der ook omdat de sonde na de zes jaren van interplanetaire omzwervingen, eigenlijk nau welijks meer is dan een kreupe le robot. De uitklapbare hoofd antenne voor de verbinding met de aarde is al een tijd geleden tijdens het ontvouwen vast ko men te zitten, de band van het electrónische geheugen haper de zo nu en dan, de deeltjesde tectoren zijn uitgevallen en dat zelfde gebeurde met de infra rood detectoren. De laatste vie len gelukkig pas uit nadat de Galileo, eind juni, de tweede mijlpaal bereikte tijdens zijn twee jaar durende bezoek aan de reuzenplaneet zelf en zijn vele manen: een scheervlucht over het oppervlak van de grootste (Jupiter) maan in ons zonnestelsel, Ganymedes. De eerste mijlpaal bestond uit de door Galileo afgestoten atmos feercapsule die op 8 december 1995, met een snelheid van 170.000 kilometer per uur, de dampkring van de reuzenpla neet zelf binnensuisde. Op 27 juni bereikte de Galileo- sonde de kortste afstand tot het Ganymedes-oppervlak: amper 850 kilometer. De beelden die daarbij tot stand kwamen zijn bijna 150 maal scherper dan de beste beelden van de vorige ruimtesondes, de Voyagers. Met veel 'software'-kunst en electro- nisch vliegwerk lukt het de on derzoekers van het Jet Propul sion Laboratory (JPL) in het Ca- lifomische Pasadena toch om goede foto's te ontfutselen aan het nauwelijks verstaanbare 'ge fluister' van Galileo's gehandi capte sensoren en dat mag, ge zien de vele mankementen, ge rust een prestatie worden ge noemd. Op 6 september zullen de Gali leo en de reuzenmaan Ganyme des elkaar weer ontmoeten. Ga lileo heeft dan precies één lang gerekte baan door het Jupiter systeem beschreven, tegen Ga nymedes precies tien. Ze ont moeten elkaar dan weer op on geveer dezelfde plaats. WASHINGTON/DEN HAAG DPA/ANP Na de ontdekking van mogelijke primitieve orga nismen op Mars, hebben foto's van de Jupiter- maan Europa de speculatie over buitenaards le ven versterkt. Er zou water kunnen zijn op de op vier na grootste van de zestien manen van Jupi ter. De foto's zijn genomen door Jupiter-verkenner Galileo van een afstand van 155.000 kilometer. Het zijn dus eigenlijk nog maar 'snapshots'. Maar in december nadert Galileo Europa tot op zes honderd kilometer en levert dan naar verwach ting betere beelden. Nader wetenschappelijk on derzoek blijft nodig, maar de experts hopen dat nog duidelijker beelden meer informatie geven over plaatsen op Europa die warm en vochtig ge noeg zijn voor eenvoudige vormen van leven. De jongste foto's van Europa zijn, ook al zijn ze nog van grote afstand genomen, toch al honderd maal beter dan die van de Voyager-missies in de jaren zeventig. „Op grond van de beelden achten wij het mogelijk dat er zich een oceaan op Europa bevindt", aldus NASA-directeur Daniel Goldin. „Er zijn ijsschollen te zien zoals in de poolgebie den op aarde. Deze Jupiter-maan beschouwen wij als de enige plaats in ons zonnestelsel waar AAnj zo'n oceaan ook mogelijk achten. Met de fo to's is het bestaan van water op deze maan echter nog niet bewezen." Galileo verzond in juni en juli dc eerste foto's van twee andere Jupiter-manen, Io en Ganymedes, de grootste van de zestien manen van de reuzenpla neet. Galileo blijft nog twee jaar rond Jupiter cir kelen voor verdere waarnemingen. De verkenner werd in 1989 gelanceerd en begon eind juni met zijn werk. Galileo's jarenlange tocht door de ruimte wordt vergeleken met een reis naar het begin van de tijd omdat Jupiters atmosfeer het minst is veranderd van alle planeten. De verken ner ontmoet de komende twee jaar ook de maan Callisto. Aan het eind van zijn trip brandt Galileo op in de atmosfeer van Jupiter. In december schoot Galileo een sonde af in die atmosfeer. OPLOSSING OPGAVE KRUISWOORDRAADSEL CRYPTOGRAM Horizontaal: 1 Betoverend paardje? Voor de bakker! (6): 7. Bij die rivier zit moeder weer aan de grond (5); 8. Die lichaamsdelen hebben bij stand nodig (5); 9. Lekkernij voor het grijpen (5): 10. Dier om het water tegen te houden (4); 11 Wordt een speurder op deze wij ze een eikschiller (6): 12. Pak ze met met je blote handen aan! (6). Verticaal: 2. Spoedig volkomen snel (5): 3. Met lak wordt men er rustig van (6); 4 Sportman die ook naam maakte als zangeres (6); 5. Jon gen waar snee in zit (4); 6. Lite raire tarwe (8); 10. Touw van de tweede soort (4); 11Baal je als je hem krijgt? (3). HEINZ H E W TOMPOES Heer Bommel en de Wezelkennis Hij stond daar enige tijd in grote tweestrijd en toen alles stil bleef, maakte de heer Wezel zich los uit het konijnenhol en kwam bleek, doch vastberaden aan het daglicht. „K- kom, Olivier", prevelde hij. „Het ogenblik is gunstig om je helden kracht te tonen.'Heer Bommel wierp een besluiteloze blik op de Rode Rip- pert, die gemelijk een rotsblokje tus sen zijn vingers verpoeierde. Het was duidelijk dat de woesteling in een onrustige, geprikkelde stemming ver keerde, en het geknars van zijn be zigheid sneed heer Ollie door de ziel. Ach, hoe gaarne zou hij onopvallend heen zijn gegaan. Maar zijn neef gaf hem hiertoe geen gelegenheid. „Ik begrijp niet, hoe je durft", fluisterde het ventje, terwijl hij heer Bommel uit het kreupelhout duwde. De held trad zodoende onbeschermd op de open plek waar de rover zich op hield. „Wat zou ik je graag helpen!" lispelde Edelhart. „Maar het gaat bo ven mijn krachten, en bovendien zou ik je maar in de weg staan." Zo spre kende sprong hij terug in het stru weel en beklom met grote haast een hoge boom. Beneden hem zwol een gorgelend gegrom aan, dat de tak waarop hij zat, deed trillen. Hij be greep dat Rippert zijn bezoeker had opgemerkt en huiverend wendde hij zich af. „Hoe haat ik dit geweld", mompelde hij. „Maar ik zal even door de zure appel heen moeten bij ten. Meer dan een paar minuten zal het niet duren en daarna zal ik mij ontspannen aan het regelen van de erfenis kunnen wijden." DOOR JAN VISSER Vooral tijdens de afgelopen nacht traden er grote weersverschillen in ons land op. Bij ons was het tame lijk rustig en veelal droog weer; in het zuiden en zuid westen gutsende regens (in Limbricht bij Sittard 88 mm!) en vooral in de Zeeuwse wateren stond veel wind. Het heeft daar korte tijd gestormd met windstoten tot meer dan 100 km/uur. Door zware windstoten tot ver in het binnenland braken nogal wat takken van bomen. Bij ons vooral woensdagavond plensregens. In Haar lem-West viel totaal (etmaalsom) 29 mm, Bloemen- daal 27, Santpoort-Noord 23, Hazerswoude 21, Schip hol 19, Valkenburg 16 en Stompwijk 15 mm. Overdag was het na onweer 's ochtends vroeg (voor de kust van IJmuiden zat een actief complex) best aardig weer met aanvankelijk enkele opklaringen (scherp begrensd) en te Bloemendaal aan Zee nog een maximumtempera tuurvan 18.8 graad. De kwade genius, een boven het midden van het land tot 996 hPa uitdiepende storing, trekt tijdens het ko mende etmaal via de Duitse Bocht naar Denemarken. Het systeem neemt daarbij in betekenis af. Dat heeft vooral effect op de wind. Vanmiddag en vanavond kan er aan de kust nog een krachtige harde west tot noordwestenwind staan, mor gen hooguit vrij krachtig tot krachtig. Het blijft wel meestentijds bewolkt met periodiek regen of buien. Bovendien houdt het kwik het opnieuw bij een graad of 17 voorgezien. Ook zaterdag nog een grote kans op buien. Daarna zoekt een hogedrukgebied ten zuidwesten van Ierland contact met een luchtdrukmaximum boven het noord westen van Rusland. Vooral na het weekeinde, ook zon dag zijn nog buien mogelijk, gaat de atmosfeer daar door stabiliseren resulterend in afnemende neerslag kansen en meer zon. Ook de temperaturen lopen op tot aangenamere waarden van omstreeks 20 graden. Door de nabijheid van storingen in de bovenlucht heeft deze verwachting wel een iets wankele basis. KNMI Weersvooruitzicht Geldig tot en met donderdag. Noorwegen: In het zuiden en later ook midden wolkenvelden en hier en daar regen. In het noorden flink wat zon en meest droog. Middagtem- peratuur tussen 15 en 20 graden. Zweden: Vooral in het zuiden wol ken en enige tijd regen. In het noorden ook wat zon. Middagtemperatuur tus sen 17 en 21 graden. Denemarken: Gestage regenval en een onstuimige wind. Middag- temperatuur hoogstens 18 graden. Engeland, Schotland, Wales en Ierland: Zonnige perioden, maar ook nog een enkele bui. In Ierland grotendeels droog. Middagtemperatuur vari ërend van 14 graden in Noord-Schot land tot 19 in Zuid-Engeland. België en Luxemburg: Veel bewolking en perioden met regen. Vandaag hier en daar veel neerslag. Mid dagtemperatuur ongeveer 16 graden. Noord- en Midden-Frankrijk: Geregeld zon en vooral in de oostelijke helft een enkele bui, mogelijk met on weer. Temperatuur 's middags ongeveer 19 graden. Portugal: Vrij zonnig en droog. Middagtempera tuur meest tussen 25 en 30 graden. Madeira: Naast zon ook wolkenvelden en mogelijk wat regen. Middagtemperatuur ongeveer 25 graden. Spanje: Geregeld zon In het noorden langs de Golf van Biskaje wolkenvelden en kans op wat regen. In het oosten ook meer bewolking en enkele fikse regen- en on weersbuien. Middagtemperatuur uiteen lopend van 20 graden vlak langs de Golf van Biskaje tot ruim 30 in het zuiden. Canarische Eilanden: Aan de zuidzijde zonnig njet temperatu ren van een graad of 27. Aan de noord zijde meer bewolking en mogelijk een enkele bui. Marokko: Westkust: vrij zonnig en droog. Met na me in het zuiden ook kans op wolkenvel den of mist uit zee. Middagtemperatuur op de meeste plaatsen tussen 25 en 30 graden. Tunesië: Nu en dan zon maar ook een toenemen de kans op enkele onweersbuien Mid dagtemperatuur aan zee ongeveer 28 graden. Zuid-Frankrijk: Geregeld zon maar van tijd tot tijd meer bewolking. Mogelijk een enkele bui met daarbij een kleine kans op onweer. In het Rhonedal waait de Mistral. Middag temperatuur uiteenlopend van ongeveer 20 graden langs de Atlantische Kust tot 25 aan de Riviera. Mallorca en Ibiza: Half tot zwaar bewolkt en enkele buien ook met onweer en mogelijk veel neer slag. Middagtemperatuur rond 26 gra den. Italië: In de noordelijke helft en morgen ook in het zuiden een enkele pittige regen- of onweersbui Middagtemperatuur onge veer 28 graden, in het noorden veel fris ser en plaatselijk 20 graden. Corsica en Sardinië: Naast zon ook veel stapelwolken en een regen- of onweersbui. Middagtempera- tuu r van 25 op Corica tot 29 in het zui den van Sardinië. Malta: Flinke zonnige perioden en vooral op morgen een regen- of onweersbui. Maxi ma iets boven de 30 graden. Griekenland en Kreta: Zonnig en warm. Op het Griekse vaste land ook stapelwolken en kans op een bui Middagtemperatuur 29 graden op de eilanden en 33 in het binnenland. Turkije en Cyprus: Kusten: overwegend zonnig. Middag temperatuur ongeveer 30 graden. Duitsland: In het noorden en midden bewolkt en enige tijd regen. In het zuiden mogelijk wat zon maar ook kans op een regen- of onweersbui Maxima uiteenlopend van hooguit 17 graden tijdens regen tot 21 bi|wat zon Zwitserland: Wisselend bewolkt en enkele buien, soms met onweer. Middagtemperatuur omstreeks 19 graden Oostenrijk: Half tot zwaar bewolkt en enkele regen en onweersbuien. Middagtemperatuur ongeveer 19 graden. Polen: Veel bewolking en enige tijd regen,ook met onweer; vandaag vooral in het wes ten en morgen juist in het oosten. Voor en na de regen ook wat zon. Middagtem peratuur omstreeks 22 graden. Tsjechië en Slowakije: Veel bewolking en vooral vandaag nog een grote kans op regen, misschien met onweer. Middagtemperatuur rond 21 graden. Hongarije: Wisselend bewolkt en enkele fikse bui en, ook met onweer. Tijdens een bui 's middags rond 23 graden; elders iets warmer. VRIJDAG 30 AUGUSTUS 1996 Zon- en maanstanden Zon op 06.49 Zon onder 20.30 Maan op 21.11 Maan onder08 58 Waterstand IJmuiden Katwijk Hoog 05.12 17.39 04.45 17.12 Laag 00.49» 15 28 00 30 15.09 Weerrapporten 28 augustus 20 uur: station weer wind temp neersl max min Amsterdam regen nw5 17 10 2.0 De Bilt regen w2 19 11 3.0 Deelen regen zzw3 17 11 15.0 Eelde regen wnw2 17 11 59.0 Eindhoven regenbui w 4 16 13 28.0 Den Helder regen n2 15 7.0 Rotterdam regen wnw5 19 12 20 Twente regen zw5 16 11 30.0 Vhssingen regenbui wnw6 18 15 0.3 Maastncht regen zw6 15 13 24.0 Aberdeen licht bew n6 17 11 0.1 Athene onbew. n6 33 25 0.0 Barcelona licht bew z4 27 19 6.0 Berlijn regen zzw5 22 16 0.3 Boedapest regenbui wzw2 29 17 0.2 8ordeaux onbew nw5 23 13 0.1 Brussel regen wzw4 15 12 22.0 Cyprus onbew w3 34 22 0.0 Dublin regenbui nno5 18 10 0.2 Frankfurt hall bew. wzw7 19 15 23.0 Genève licht bew. wnw 1 19 11 11.0 Helsinki zwaar bew. ozo2 21 17 0.3 Innsbruck regen ono 1 15 13 27.0 Istanbul licht bew. no 8 27 21 0.0 Klagenfurt onbew. ver 1 19 12 15.0 Kopenhagen zwaar bew. 08 27 11 0.0 Las Palmas half bew. nnoll 26 22 0.0 Lissabon onbew. nrrw6 26 16 0 0 Locarno onbew w.s.O 26 15 34.0 Londen half bew wnw 2 21 10 0.0 Luxemburg zwaar bew wzw6 14 12 6.0 Madrid licht bew 02 28 13 0.0 Malaga onbew ono 3 26 19 0.0 Mallorca onbew no6 28 21 0.0 Malta licht bew. z 7 33 26 0.0 Moskou onbew. w.s 0 24 9 0.0 München half bew. wzw 2 16 13 27.0 Nice onbew, 06 26 18 1.0 Oslo licht bew. ws.O 23 15 0.0 Parijs regenbui wnw 7 22 11 0.2 Praag licht bew. zzw 4 19 11 2.0 Rome onbew. z2 26 18 24.0 Split regen zwl 29 0.0 Stockholm half bew. ozo3 24 13 0.0 Warschau licht bew ozo8 23 16 0.1 Wenen zwaar bew. wnw 8 26 17 9.0 Zürich licht bew w3 18 13 16.0 Bangkok licht bew w.s.O 37 27 0.0 Buenos Aires onbew. w6 12 5 0.0 Casablanca half bew. nnw2 24 19 0.0 Johannesburg onbew. ono 2 22 16 0.0 Los Angeles onbew wzw 4 29 18 00 New Orleans licht bew n4 32 23 0.0 New York zwaar bew. ono 5 24 21 00 Tel Aviv onbew. nnw2 32 21 0.0 Tokyo wolkbreuk nnw4 22 19 0.6 Toronto half bew. zl 23 15 0.0 Tunis licht bew. nw 12 36 27 0.0 Vancouver Zwaar be* zo2 20 17 0.0 k/jk eens evb?t, wat EEN AtOO/E EtAl/WE STEEN IN U/TOENAACT tY£0 f

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1996 | | pagina 10