Lepelaars concentreren zich op Waddeneilanden
Kanoetstrandlopers met een zender
Natuur Milieu
Lezing over dialoog
met bomen
w
WOENSDAG 28 AUGUSTUS 1996
8
Broedparen lepelaars op Scttemionnikoog
in aantal nesten
"89 -90 -91 '92 "93 '94 '95 -96
Oostertcwetder
Doctoraalstudent Oscar Bos, assistent van bioloog Theunis Piers-
ma, probeert kanoetstrandlopers die een zendertje bij zich heb
ben, te peilen. fotos martijn de jonge
De Bomenstichting houdt
24 oktober voor de tweede
maal een Dierckx-lezing,
over een bijzonder onder
werp op bomengebied. De
titel: 'In dialoog met bo
men'. Dr. Maja Kooistra en
dr. Marilou Creygthon zul
len het een en ander uit de
doeken doen over hun com
municatie met bomen. Ze
putten uit een jarenlange er
varing.
De Bomenstichting signa
leen enerzijds dat mensen
een groeiende belangstelling
hebben voor het aangaan
van een directe relatie en
communicatie met bomen,
terwijl anderen de gedachte
aan 'praten met bomen'
maar zweverige onzin vin
den, waaraan geen aandacht
moet worden besteed.
Een bekende Nederlander
die veel met het lover praat
te is de ex-provo/kabouter
Roel van Duijn. Over het
verloop van zijn communi
catie met een machtige rode
beuk in een hoofdstedelijk
park verscheen zelfs een
boek met politieke lading.
Het werd geen bestseller, en
de rode beuk viel naderhand
ten prooi aan kettingzagen.
Naar men zegt hadden daar
zijn vele politieke vijanden
de hand in.
Toch zijn er mensen die en
thousiast oordelen over de
mogelijkheden tot dialoog
met bomen. Reden voor de
Bomenstichting om over dit
discutabele onderwerp eens
een lezing te organiseren,
die bedoeld is voor 'nuchte-
ren' en 'spirituelen'. Volgens
de dames die tijdens de le
zing aan het woord komen
zijn bomen levende organis
men, waar wel degelijk we
zenlijk contact mee kan
worden gelegd. Het is geen
trendy 'new age' gebeuren,
maar gewoon een oud ge
bruik.
Volgens Maja Kooistra en
Marilou Creygthon hebben
bomen onder meer energie-
harmoniserende kwaliteiten,
wat een helende werking
kan hebben op de jachtige,
gestresste mens. Helaas
springen die tegenwoordig
verkeerd met de zuurstof-
producenten om, waardoor
ze er vaak slecht aan toe zijn
en niet goed meer kunnen
functioneren. Dat maakt de
dialoog een stuk moeilijker.
99. Zaal open vanaf 19.30 uur. De toe
gang is gratis, wel van tevoren (uiterU)k
23 september) aanmelden. Telefoon
030 - 23 40 77 8.
DOOR JAN VISSER
Nat. natter, natst of beter gezegd van kletsnat naar verzo
pen! Dat is het motto tot en met vrijdag. Bepalend voor het
weerbeeld is een actieve depressie die zich van noordelijk
Duitsland naar ons land verplaatst. De druk in de kern van
het systeem neemt daarbij af van 1010 naar 998 hPa.
Hoewel er vanochtend hier en daar al wat buien vielen
komt het echte gebied met zware onafgebroken regen (mo
gelijk ook onweer) vooral vanmiddag en met name van
avond en de komende nacht boven Nederland te liggen.
Ook morgenochtend eerst nog regen. Pas later op de dag
zou het een aantal uren droog kunnen worden. In totaal
kan er zo'n 40-50 mm vallen en plaatselijk veel meer. Met
de regen alleen zijn we er nog niet. De temperaturen ko
men vanmiddag niet hoger dan 16-17 graden, morgen is
het met 15-16 graden al bekeken. Alleen vlak aan zee is
het, dankzij het warme water (19-20 graden), wat aange
namer.
Verder gaat het flink waaien. Boven land wordt de wind
matig tot vrij krachtig, aan de kust krachtig tot hard en
mogelijk een tijdje stormachtig uit noordelijke richtingen.
Doordat de depressie enige tijd boven ons land komt te lig
gen kan de wind tijdelijk sterk afnemen.
Op vrijdag trekt het lagedrukgebied naar Denemarken.
Toch kan er ook dan nog veel regen vallen uit een om de
depressie heen gewikkelde wolkenband. Pas in het week
einde wordt het minder slecht. Dan naast enkele buien
droge perioden, ook af en toe zon en vooral minder wind.
Met circa 17-18 graden blijft het te koel.
Gisteren was het in westelijk Nederland een mooie dag
met flink wat zon (vooral aan zee) en weinig of geen buien.
De temperaturen liepen op tot 20-21 graden (Bloemen-
daal aan Zee 21.0). In een strook van Brabant via het IJs-
selmeergebied naar noorden wel zware buien. In Amers
foort 45 mm in een uur en in Sexbierum schoof na een ha
gelbui zoveel hagel van het dak van een schuur dat er te
gen de wanden wel 20 centimeter lag.
Bioloog Theunis Piersma, ver
bonden aan het Nederlands In
stituut voor Onderzoek van de
Zee (NIOZ) op Texel, heeft nog
lang niet alle levensgeheimen
van de kanoetstrandloper ont
rafeld. Deze qua grootte be
scheiden steltloper levert mega-
trekprestaties. waarvoor men
sen diep de pet kunnen afne
men. Een eerste golf komt aan
het eind van de zomer vanuit
Oost-Canada/Groenland naar
de Waddenzee, tankt bij. en
vliegt door naar een waddenge
bied voor de kust van West-Afri-
ka. Een tweede golf komt in de
vToege herfst vanuit Siberië en
overwintert in de Waddenzee.
Piersma doet al jaren onderzoek
aan kanoetstrandlopers. Hij wil
meer aan de weet komen over
onder andere het fourageerge-
drag (wat eten ze, waar. wan
neer, en hoeveel), trekgewicht
(hoeveel brandstof hebben ze
nodig voor hun monstervluch-
ten), en onderlinge geslachts
verschillen. De onderzoeker
heeft al enorme verschillen ge
vonden in het gewicht van ka
noetstrandlopers die net in de
Waddenzee zijn neergestreken
(na de trek vanuit Canada of Si
berië). en van vogels die 'bijge
tankt' klaar staan om verder te
vliegen. De 'lege' vogels wegen
vaak amper een ons, terwijl
'volle' kanoeten 1,9 ons wegen.
In het kader van zijn studie
heeft Theunis Piersma afgelo
pen week negentien ka
noetstrandlopers gevangen en
De lepelaars in Nederland con
centreren zich meer en meer op
de Waddeneilanden. Op Texel,
Terschellingen Schiermonni
koog groeien de broedkolonies
snel. Ook op Ameland en Vlie
land nestelen lepelaars. In to
taal broedden er dit jaar in Ne
derland ruim 830 paar, weer cir
ca 20 meer dan in 1995. Dat is
verrassend, want nadat dit
voorjaar in één klap alle 330
paar lepelaars wegbleven uit de
grootste broedkolonie van ons
land, de Oostvaardersplassen
(Flevoland), hielden vogelbe
schermers rekening met een
rampjaar voor deze soort.
Thans is vastgesteld dat de uit
geweken vogels hun geluk -en
met succes- vooral op de Wad
deneilanden hebben beproefd.
Op Texel steeg het aantal
broedparen van 122 naar 155,
verdeeld over drie kolonies. Op
'Schier' was de groei spectacu
lair van 47 naar 121. op Ter
schelling van 65 naar 116. Ame
land 11en Vlieland 16) deel
den in de lepelaarsvreugde.
Lepelaars blijken tamelijk op
portunistische beesten. Als de
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
OPGAVE
KRUISWOORDRAADSEL
Horizontaal:
1 schaakstuk: 2. klein café. ge
lofte; 3. Italiaans eiland; 4. uit
roep. kinbaardje; 5. muzieknoot,
zandheuvel, lidwoord; 6. muziek
noot. bolgewas; 7. voorzetsel,
gravure, persoonlijk vnw.; 8. dop,
hoeveelheid; 9. reukwater; 10.
msekt. Europeaan; 11familie
lid
Verticaal:
1 opgerolde haring; 2 ongeveer,
persoonlijk vnw.; 3 uiting van
vrolijkheid, takje, 4. bid (Latijn),
ontkenning, meteen; 5. voor (La
tijn), gesloten; 6 vroeger, strik,
afgelopen; 7. tocht, deel v.e.
trap; 8 idem, bevestiging; 9.
muziekinstrument
Een vlucht kanoetstrandlopers,
met de kop tussen de veren 'over-
tijend' (wachten op eb) in de
Waddenzee.
voorzien van piepkleine zender
tjes. Hij kan ze nu via een reeks
peilpunten in de Waddenzee
nauwkeurig volgen.
Op zandbank de Richel is een
vaste waarnemingspost neerge
zet. Elk half uur worden peilin
gen verricht vanuit dit zenuw
centrum. Er zijn ook assistenten
die de kanoeten die voorzien
zijn van een zendertje vanaf
schepen en vanaf het vogelei
land Griend in de peiling probe
ren te houden.
omstandigheden ze niet aan
staan, verkassen ze. Belangrijke
factoren zijn de voedselsituatie
en de (on)bereikbaarheid van
de broedplekken voor predato-
ren, zoals vossen, bunzings (en
mensen). Bij het verdwijnen
van de lepelaars uit de Oost
vaardersplassen spelen vermoe
delijk zowel de voedselsituatie
als de predatorenkwestie een
rol.
Door de strenge winter vroor in
het enorme moerasgebied veel
lepelaarsvoedsel (onder andere
stekelbaarsjes en slijkgarnaal-
tjes) kapot. En door de grote
droogte, in combinatie met ge
wijzigd beheer, kwamen de ra-
vonete broedplekken (rietvel
den) binnen bereik van rovers.
Dat laatste heeft waarschijnlijk
de doorslag gegeven, want in
het Waddengebied hebben le
pelaars het in het vroege voor
jaar qua voedsel evenmin mak
kelijk. Hun lievelingsprooi bui
tengaats -garnalen- zit dan nog
te diep in de geulen (koud wa
ter).
Toch kozen de vogels eieren
voor hun geld. Het overgrote
OPLOSSING
SLEUTELWOORD
Horizontaal:
1. stofverf; 2. pantalon; 3. on
derwijl; 4. neerslag; 5. terstond;
6. andersom; 7. abattoir; 8. nok-
vorst.
De woorden op de eerste en der
de verticale regel zijn: SPON
TAAN en ONDERDAK. Het sleu
telwoord luidt: VOLKSPARTIJ.
140
120
100
80
60
40
20
Bron tellingen Natuurmonumenten
deel vloog door naar de Wad
deneilanden. Daar zijn geen
vossen en bunzings, hoewel ze
op bijvoorbeeld Terschelling
wel belaagd worden door ver
wilderde katten. En op Texel
hebben ontsnapte fretten al
eens lelijk huisgehouden in een
lepelaarskolonie. Lepelaars
houden rekening met de mage
re voedselsituatie in de Wad
denzee in het voorjaar. Ze gaan
enkele weken later broeden.
Vanaf de zomer tot diep in de
herfst is hun kostje op het wad
gekocht: garnalen zoveel ze be-
Geven.
De verschuiving van lepelaars
kolonies op het vasteland rich
ting Waddeneilanden is al heel
lang gaande. Die houdt verband
met de verdroging/ontginning
van hun oude broedbiotopen,
de laagveenmoerassen. Door
die verdroging kunnen predato-
ren op veel meer plaatsen dan
voorheen kolonies op de grond
broedende vogels bereiken.
Niet alleen lepelaars ondervin
den de gevolgen, ook meeu
wensoorten en visdiefjes heb
ben hun heil op een aantal
plaatsen elders moeten zoeken.
Als de oorzaak van deze proble
matiek niet wordt aangepakt,
blijft natuurbehoud via allerlei
(soms heel krampachtige) soor
tenbeheer dweilen met de
kraan open.
Verdroging en ontginning, in
casu het verdwijnen van grote
aaneengesloten moerasgebie
den, is wellicht het grootste
knelpunt waarmee de natuur in
Nederland worstelt. De meeste
soorten vogels, zoogdieren, am
fibieën, planten en insecten die
op allerlei rode lijsten staan
(met uitsterven bedreigd), zijn
juist afhankelijk van dergelijke
wetlands'. Er bestaan verschil
lende plannen voor het creëren
van nieuwe, omvangrijke moe
rassen. Maar de uitvoering van
die plannen is moeilijk en stuit
op veel verzet. Moerasvorming
is niet populair, in tegenstelling
tot de aanleg van bossen of wei
devogelreservaten.
Overigens zijn niet alle lepelaars
uit Flevoland verdwenen. Circa
60 paren kwamen tot broeden
in de (what's in a name) Lepe-
laarsplassen, een natuurgebied
vlak naast de Oostvaardersplas
sen. In Noord-Holland broed
den verder nog tientallen paar
tjes lepelaars in het Zwanenwa-
ter bij Callantsoog. Vossen wor
den middels bejaging en me
tershoog schrikdraad uit dit na
tuurgebied geweerd. En er heb
ben dit jaar 4 paar lepelaars ge
broed op een buitendijks schor
van het Balgzand, een natuur
gebied tussen Den Helder en
Wieringen.
Heel opvallend ten slotte is de
ontwikkeling van een lepelaars
kolonie in de duinen van Oost-
voome, in het zogeheten
'Quackjeswater'. Nadat in 1990
het eerste broedpaar werd be
groet, zaten er afgelopen lente
al zo'n 100 paar lepelaars op ei
eren.
E U
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig toten met
donderdag.
Noorwegen:
Zonnige perioden, maar
langs de westkust ook wol
kenvelden. Morgen in het
zuiden bewolkt en regen.
Toenemende oostenwind.
Middagtemperatuur tus
sen 14 en 18 graden, in
de omgeving van Oslo bo
ven de 20 graden.
Zweden:
Zon, maar in het midden
en noorden ook bewolking
en af en toe regen. Morgen
in het zuiden bewolkt en
regen. Middagtempera
tuur tussen 17 en 21 gra
den.
Denemarken:
In de loop van de dag
meer bewolking gevolgd
door regen. Ook morgen
lange tijd regen Middag-
temperatuur rond 20 gra
den. morgen enkele gra
den lager. Mogeli|k een harde oosten
wind.
Engeland, Schotland, Wales en Ierland:
Zonnige perioden, maar ook nog een en
kele bui. Morgen in Ierland grotendeels
droog. Middagtemperatuur variërend
van 14 graden in Noord-Schotland tot
19 in Zuid-Engeland.
België en Luxemburg:
Vrij veel bewolking en van tijd tot tijd re
gen. Morgen hier en daar veel neerslag.
Middagtemperatuur tussen 17 en 20
graden
Noord- en Midden-Frankrijk:
Wisselend bewolkt en buien. Kleine
kans op onweer. In Midden-Frankrijk
morgen wat meer zon. Temperatuur "s
middags 16 tot 20 graden
Portugal:
Zonnige perioden en waarschijnlijk
droog. Maxima meest tussen 23 en 30
graden.
Madeira:
Naast zon ook wolkenvelden en mogelijk
wat regen. Middagtemperatuur ongeveer
25 graden.
Spanje:
Geregeld zon maar vooral in het oosten
ook bewolking en met name morgen een
grote kans op enkele stevige regen- en
onweersbuien. Middagtemperatuur uit
eenlopend van 20 graden vlak langs de
Golf van Biskaje tot ruim 30 in het zui
den
Canarische Eilanden:
Aan de zuidzijde zonnig met temperatu-
ren van een graad of 28. Aan de noord
zijde meer bewolking en mogelijk een
enkelebui
Marokko:
Westkust: eerst vrij zonnig, later ook
wolkenvelden. Waarschijnlijk droog.
Middagtemperatuur op de meeste plaat
sen tussen 25 en 30 graden.
Tunesië:
Zon afgewisseld door bewolking en mo
gelijk een onweersbui. Middagtempera
tuur aan zee rond of boven 30 graden.
Zuid-Frankrijk:
Hier en daar zon maar ook wolkenvelden
en kans op een enkele bui, in het oosten
nog met onweer In het zuidoosten kan
de Mistral tijdelijk opsteken. Tempera
tuur 's middags rond 22 graden maar tij
dens een bui frisser.
Mallorca en Ibiza:
Eerst nog wat zon maar later meer be
wolking en een toenemende kans op een
fikse regen- of onweersbui. Maxima van
daag nog rond 28 graden, daarna min
der warm.
Italië:
Vandaag zon. maar ook stapelwolken en
enkele regen- of onweersbuien. Op Sici
lië de minste buien, in het noorden de
meeste en de zwaarste. Morgen meer
zon en droger Middagtemperatuur uit
eenlopend van 30 graden in het zuiden
tot 23 in het noorden
Corsica en Sardinië:
Vandaag naast zonnige perioden ook
een enkele regen- of onweersbui Mor
gen afnemende buienkans en meer zon.
Middagtemperatuur rond 27 graden.
Malta:
Vandaag kans op een bui. Verder meest
zonnig. Middagtemperatuur rond 30
graden.
Griekenland en Kreta:
Zonnig en warm. Middagtemperatuur
29 graden op de eilanden en 33 in het
binnenland. Morgen met name langs de
westkust grotere kans op een bui.
Turkije en Cyprus:
Kusten overwegend zonnig. Middag
temperatuur ongeveer 30 graden
Duitsland:
Bewolkt en lange tijd regen Morgen
vanuit het zuiden enkele opklaringen en
later op de dag iets droger Middagtem
peratuur 20 tot 22 graden, tijdens regen
slechts 17 graden Vandaag mogeli|k
stevige oostenwind in het noorden.
Zwitserland:
Bewolkt en langdurige regenval Morgen
droger en enkele zonnige perioden. Mid
dagtemperatuur 17 tot 21 graden
Oostenrijk:
Bewolkt en geruime tijd regen. Plaatse
lijk veel neerslag. Morgen later op de
dag vanuit het westen opklaringen en
droger. Middagtemperatuur ongeveer
19 graden.
Polen:
Vandaag zon afgewisseld met buien,
soms ook onweer. Morgen vanuit het
westen bewolkten regen. Middagtempe
ratuur vandaag rond 26 graden, morgen
enkele graden lager.
Tsjechië en Slowakije:
Vandaag geregeld regen- en onweersbui
en. Morgen enige tijd regen Middag
temperatuur tussen 20 en 23 graden,
vandaag in Slowakije nog circa 28 gra
den
Hongarije:
Vandaag enkele buien, soms met on
weer. Morgen bewolkt en enige tijd re
gen. Middagtemperatuur vandaag rond
28 graden, morgen 25.
DONDERDAG 29 AUGUSTUS 1996
Zon- en maanstanden
Zon op 06.47 Zon onder 20.32
Maan op 20.42 Maan onder07.38
Waterstand
IJmuiden Katwijk
Hoog 04.26 16.55 03.59 16.28
Laag 00.16 14.42 23.57 14.23
Weerrapporten 27 augustus 20 uur:
station
weer
wind
tem
ip neersl
max
min
mm
Amsterdam
zwaar bew.
nno2
21
10
2.0
De Bilt
half bew.
ver 1
22
9
2.0
Deelen
regenbui
n 5
22
10
0.7
Eelde
regenbui
n4
23
8
1.0
Eindhoven
half bew.
wnw2
21
10
0.2
Den Helder
regen
zzo3
21
12
19.0
Rotterdam
regenbui
ver 1
21
10
0.1
Twente
half bew
wmw5
23
8
0.0
Vhsangen
half bew
nnw3
19
14
0.1
Maastricht
regenbui
n 4
21
11
0.1
Aberdeen
halt bew
n4
16
11
0.0
Athene
hchtbew.
no 4
33
22
0.0
Barcelona
regen
05
27
20
0.1
Berlijn
Boedapest
halfbew.
o2
22
15
0.0
onweer
zo2
28
15
0.0
Bordeaux
on bew
wnw5
23
16
0.2
Brussel
regenbui
zzo2
22
11
7.0
Cyprus
onbew.
w5
30
23
0.0
Dublin
hchtbew.
nw3
18
10
0.2
Frankfurt
half bew.
o2
24
13
0.0
Genève
zwaar bew.
zw3
18
11
3.0
Helsinki
zwaar bew.
ol
21
16
3.0
Innsbruck
half bew
o2
21
14
3.0
Istanbul
onbew.
no 5
29
21
0.0
Klagenlurt
half bew.
ver 1
24
14
0.2
Kopenhagen
hchtbew.
16
23
15
0.0
Las Paimas
onbew
nnolO
27
22
0.0
Lissabon
onbew.
nnw8
24
17
0.0
Locamo
regen
o2
22
17
6.0
Londen
licht bew.
wzw 2
21
10
08
Luxemburg
regenbui
w2
21
11
7.0
Madrid
halfbew
no 7
32
15
Oil
Malaga
onbew
n2
27
20
0.0
Mallorca
hchtbew
ono 7
33
22
0.0
Malta
onbew
zw4
33
0.0
Moskou
onbew
w.s.0
22
8
0.0
München
halfbew.
ozo2
22
15
0.9
Nice
licht bew.
o2
26
19
1.0
Oslo
onweer
wzw 3
23
0.5
Pan js
onweer
w3
20
13
0.2
Praag
onbew
zo2
18
14
10.0
Rome
half bew.
z3
28
16
0.0
Split
onbew.
wzw 1
29
0.0
Stockholm
onbew
23
24
16
3.0
Warschau
zwaar bew
OS
23
11
0.0
Wenen
regenbui
zo3
26
15
0.1
Zünch
regen
wl
21
13
2.0
Bangko.
hchtbew
wnw2
36
26
2.0
Buenos Aires
onbew.
wnw3
9
3
00
CasatKanca
lichtbew
n3
26
20
00
Johannesburg
onbew
zw 3
26
10
0.0
Los Angeles
onbew
wzw 5
27
18
0.0
New Oieans
halfbew
ver 3
31
23
00
New York
zwaar bew
nno3
27
23
0.0
Tel Avnr
onbew
now 3
33
21
0.0
Tokyo
regen
n3
26
21
0.1
Toronto
zwaar bew
o 3
21
15
0.0
Tunis
onweer
zzwll
40
25
0.0
Vancouver
zwaar bew
ozo6
18
12
0.0
HEINZ
C&ST£A/£MZSJA/
OP. tPS /C(*VA/£*/ AS/£T
MPPPPP
- -
TOM POES
Heer Bommel en de Wezelkennis
Rode Rippert staarde somber naar de
snaren, die schommelend uit de pia
no omhoog staken. De echo's van
zijn spel rommelden nog steeds door
het woud en stierven langzaam weg
zonder hem genot te schenken. Inte
gendeel. Een diepe neerslachtigheid
maakte zich van hem meester, zodat
hij het instrument na enig dubben
opnam om het in een wilg te hangen.
Nu was dat toevallig dezelfde boom
waarachter heer Bommel zich gereed
maakte om te voorschijn te treden.
Ontzet sloeg de held de handelingen
van de woesteling gade. Hij was niet
in staat zich te bewegen, zodat hij
geheel verkrampt te midden van
neerstortend houtwerk en lossprin
gend snarenspel bleef staan.
Edelhart was vlugger. Met een hoge
kreet dook hij in een nabij zijnd ko
nijnenhol.
„Help!" kon men hem vanuit de aar
de horen roepen.Ach, hoe haat ik
lijfelijk geweld. De wezel in mij is te
sterk."
Heer Bommel hield zijn hoofd tussen
de handen geklemd en staarde tus
sen allerlei piano-onderdelen door
naar zijn neef. Aanvankelijk was hij
jaloers op diens schuilplaats, doch
plotseling trof hem het onwaardige
in de houding van de ander.
,,Het is vreselijk wat deze Rippert
doet", sprak hij tot zichzelf. ,,Maar
een Bommel kan niet uit een konij
nenhol steken als een kurk uit een
fles. Ik moet tonen dat de oude graaf
in mijn aderen klopt."
