Verkiezing president
Suriname gaat door
'Brand stichten is de handtekening van Bouterse"
Buitenland
Afluisteren telefoons
in VS gaat niet door
ioorzitting Celebici-zaak verloopt chaotisch
Duizenden Serviërs in
grote nood in Krajina
Uitlevering van oud-SS'er
:£rich Priebke is onzeker
Debré (84) overleden
Hannover is klaar voor chaoten
Politie Jakarta heeft het ook gemunt
op correspondent van Wereldomroep
Hokken gaat stelletjes
in Tianjin geld kosten
LR I LIIUAU J MUUU JI J I
AFP Agcnce France Prewe ANP Algemeen Nederlanch Persbureau AP Associated
Press OPA Deutsche Presse Agentur CPD Geassocieerde Pers Diensten RTR Reuters
Jeltsin is 'kolossaal' moe
moskou De Russische president. Boris Jeltsin. is uitgeput na
zijn verkiezingsoverwinning en heeft twee maanden rust nodig.
Dat zei zijn adviseur Georgi Satarov gisteren in een krantenin
terview. „Hij lijdt aan een kolossale vermoeidheid na zijn verkie
zingscampagne. Intellectueel is hij. uiteraard, in een prima
vorm, maar fysiek... Hij heeft waarschijnlijk twee maanden no
dig om te herstellen. Rust en vrede heeft hij nodig", aldus Satar
ov tegenover de gezaghebbende krant Sevódnja
Sollicitanten verstoppen Rome
rome» Meer dan 19.000 werkzoekenden hebben het toch al
drukke verkeer van Rome in de war gestuurd. Ze wilden een exa-
men afleggen voor een van de 250 banen die de overheid aan
bood. Kranten meldden gisterendat op de weg naar een van de
21 examenlokalen een file van vier kilometer stond. In Italië,
waar 12 procent van de beroepsbevolking werkloos is, zijn ba
nen bij de overheid zeer geliefd, omdat het risico van ontslag er
zeer klein is.
Akkoord over computerchips
Vancouver Japan en de VS zijn het na dagenlang onderhande
len eens geworden over verlenging van een overeenkomst inza
ke de handel in computerchips. Een akkoord over de toegang
van buitenlandse verzekeraars tot de Japanse markt laat echter
op zich wachten. De Japanse minister van Handel, Shunpei
•Tsukahara, en zijn Amerikaanse tegenspeelster, Charlene Bars-
hefsky, waren gisteren alletwee tevreden. Het akkoord moet de
toegang van buitenlandse fabrikanten tot de Japanse chips-
markt, goed voor 44 miljard dollar per jaar, waarborgen.
Bij moord betrokken generaal vrij
madrid Het Spaanse Hooggerechtshof heeft gisteren het arres
tatiebevel tegen generaal Enrique Rodriguez Galindo opgehe
ven. De generaal, die wordt verdacht van betrokkenheid bij de
moord op twee vermoedelijke leden van de Baskische afschei
dingsbeweging ETA, is in afwachting van zijn proces vrijgelaten
uit de militaire gevangenis van Alcala de Henares bij Madrid. De
generaal is een van de hoge militairen van de paramilitaire Gu-
ardia Civil die zijn aangeklaagd wegens betrokkenheid bij de zo
genoemde vuile oorlog van anti-terroristsiche bevrijdingsgroe-
pen (GAL) tegen de ETA.
Washington ap
pet Amerikaanse Huis van Af-
digden heeft vannacht
Nederlandse tijd) een Repu
blikeinse anti-terrorismewet
ngenomen. De door presi-
ent Clinton voorgestelde rui-
nere mogelijkheden voor de
cherchedienst FBI om tele-
af te tappen komen
rin niet voor. Wel opgeno-
nen zijn nieuwe veiligheids-
naatregelen voor luchthavens.
archieffoto reuters
ARUS «AFP-Rtr-ANP-DPA
'3)e voormalige Franse premier
lichel Debré is gisteren op 84-
irige leeftijd overleden. Debré
chreef de grondwet van de Vijf-
jome-bonn
DPA-AFP-AP
Het is lang niet zeker of Italië de
foormalige SS-officier Erich
'riebke aan Duitsland zal uitle-
teren. De Italiaanse minister
)an Justitie, Flick, liet dat giste-
jen blijken. Niet alleen het uitle
veringsverdrag tussen Italië en
'uitsland, maar ook dat tussen
alië en Argentinië, waar Prieb-
tot november vorig jaar ver
beef, moet worden bestudeerd,
lovendien moet eerst worden
ifgewacht of het Italiaanse
bpenbaar Ministerie tegen de
den haag jolande van der graaff
Was het een brandende peuk
die gisternacht de vuurzee in
Paramaribo veroorzaakte? Kort
sluiting, oververhitting van elec-
tronische apparatuur? In Para
maribo geloven weinigen daar
in. Al te vaak in de woelige Suri
naamse geschiedenis gingen
monumentale gebouwen onder
verdachte omstandigheden in
rook op. Ook nu, terwijl de res
tanten nog nasmeulen, trekken
Surinamers conclusies.
„Er zijn zoveel aanwijzingen
dat de brand is aangestoken",
vindt Derk Ferrier, directeur van
het Economisch en Sociaal We
tenschappelijk Instituut. „Een
pand van 60 bij 24 meter waar
twaalf mannen de wacht hou
den, maar dat opeens, binnen
drie minuten in lichterlaaie
staat? Dat is niet mogelijk. Dat
is brandstichting, met politieke
motieven. Welke motieven en
welke daders weet ik niet het
zou trouwens levensgevaarlijk
zijn om daarover te speculeren
maar het gaat om mensen
die uit rancune handelen."
Anderen noemen nu al man
en paard. „Het is een onmis
kenbare zet van ex-legerleider
Bouterse en zijn kliek om anar
chie te creeëren", zegt een vroe
gere verzetsstrijder. „Brand
stichten is zijn handtekening.
Denk maar aan de gebouwen
van de vakbond, van een druk
kerij en het radiostation ABC
die met de decembermoorden
in 1982 in vlammen op gingen.
Met het lamleggen van de staat
hoeft hij straks niet eens een
coup te plegen om de touwtjes
in handen te krijgen."
Over de gevolgen is iedereen
het eens: die zijn desastreus. Al
is het maar omdat alle, maar
dan ook alle archiefstukken van
de Nationale Assemblee en de
ministeries van Buitenlandse
Zaken en Algemene Zaken ver
loren zijn gegaan. Recente stuk
ken, maar ook historische docu
menten.
Ferrier: „Materiaal vanaf 1861
met de hele politieke levens
loop, de hele koloniale geschie
denis van Suriname. Weg. Zoals
het bouwkundig archief ver
dween toen het ministerie van
Openbare Werken en Verkeer in
1974 afbrandde, of de histori
sche jurisprudentie toen het
Hof van Justitie in rook opging.
Archiefopname van het historische gebouw van de Surinaamse Assem
blee aan de Gravenstraat in Paramaribo. foto anp ruud hoff
't Is verschrikkelijk".
In april schreef Ferrier nog
een memorandum waarin hij
opriep om een fonds in het le
ven te roepen om monumen
taal bezit te beheren. „Oude ge
bouwen vliegen de laatste lijd
om de haverklap in brand. En
de archiefverzorging in Surina
me is baren boos."
Een ramp, vindt ook de Suri
naamse mensenrechtenactivist
Stanley Rensch de brand. Ook
voor organisaties die zich bezig
houden met mensenrechten.
„We kunnen immers niet meer
de stukken erop naslaan en kij
ken hoe besluitvorming binnen
de Nationale Assemblee tot
stand is gekomen. Belangrijke
verslagen van discussies, maar
ook voorstukken van belangrij
ke beslissingen zijn verdwe
nen."
Belangrijk was bijvoorbeeld
eind vorig jaar het besluit om
een onderzoek te starten naar
de decembermoorden (1982)
die nog steeds een onverwerkt
trauma voor de Surinaamse be
volking vormen. „Voor de ver
kiezingen", kijkt Rensch terug,
„zijn de mensenrechtenschen
dingen door het vroegere regi
me-Bouterse voor het eerst dui
delijk in de Nationale Assem
blee aan de orde geweest. Dit
besluit heeft de deur naar een
betere mensenrechtensituatie
op een kier gezet. De verslagen
van dat politieke proces zijn be
langrijk. Al is het maar om de
vinger aan de pols te kunnen
houden, zodat de beloftes niet
beperkt blijven tot verkie
zingspropaganda."
Volgens Rensch treft de brand
alle geledingen van het Suri
naamse staatsapparaat. „Niet
alleen de wetgevende, maar ook
de uitvoerende en de rechterlij
ke macht. En dat zal zeer ernsti
ge problemen gaan opleveren
voor het functioneren van dat
staatsapparaat.
Ook historici zijn ontsteld.
„De oudste en belangrijkste ge
bouwen van Paramaribo", ver
zucht Cynthia McLeod, „in één
klap weggevaagd. Zo uniek, zo
monumentaal zoals ze nergens
op het hele westelijke halfrond
zijn te vinden. Gebouwen die
hoog op de monumentenlijst
van Unesco prijkten."
McLeod had vooral een zwak
voor het pand waarin het minis
terie van Buitenlandse Zaken
was gevestigd. „Onbeschrijflijk
mooi was net pand dat Jan
Nepveu, afkomstig uit een oud
Frans hugenotengeslacht, rond
1776 liet bouwen. Nepveu is
gouverneur geweest en voerde
het leger tegen de marrons
(weggelopen slaven) aan. 'Voor
Zorg en Waakzaamheid' stond
in het Latijn boven de deur, als
of Nepveu Paramaribo wilde
oproepen om waakzaam te zijn
tegen aanvallen. Die spreuk
heeft de gebouwen en de prach
tige mahoniehouten meubels
niet kunnen behoeden. Dal is
niet alleen een verlies voor Suri
name of voor Nederland, maar
voor de hele mensheid."
De uitslag was 389 stemmen
voor en 22 tegen. De meeste
Democraten gingen schoor
voetend akkoord omdat het
voorstel het best bereikbare
leek. Een laatste concessie van
de Republikeinen was om on
derzoek te laten doen naar een
ander voorstel van Clinton, na
melijk om stoffen die voor de
fabricage van bommen worden
gebruikt, te voorzien van een
chemisch identificatiemiddel.
de Republiek en was van 1959
tot 1962 de eerste premier on
der" president De Gaulle. De
oud-verzetsstrijder Debré, vader
van de huidige minister van
Binnenlandse Zaken, Jean-
Louis Debré, stierf in zijn wo
ning in Montlouis-sur-Loire na
een langdurige ziekte.
Debré was na zijn premier
schap minister van Financiën
en Economische Zaken (1966-
'68), Buitenlandse Zaken (1968-
'69) en Defensie (1969-73). In
1979 werd hij in het Europees
Parlement gekozen. Bij de pre
sidentsverkiezingen in 1981
kreeg hij maar 1 procent van de
stemmen.
Michel Debré was lid van de
Académie Frantjaise en zette
zich in voor de status van
Frankrijk als grote mogendheid.
uitspraak van de militaire recht
bank van donderdag in beroep
gaat.
De militaire rechtbank in Ro
me oordeelde dat de moord uit
1944 op 335 mensen waarvan
de nu 83-jarige Priebke werd
beschuldigd, is verjaard. Een
woordvoerder van de Duitse
justitie zei gisteren met grote
nadruk dat zaken als waarvan
Priebke wordt beticht in Duits
land niet verjaren. „Duitsland
gaat daarmee anders om dan
Italië", zo zei hij.
hannover Hannover was gisteren met 6.000 politiemensen en 20 helikopters helemaal klaar om een
vandaag en morgen verwachte stroom punkers en anarchisten uit heel Duitsland buiten de stad te hou
den. Die zullen proberen daar toch hun 'chaosdagen' te vieren, ondanks een verbod. Sommigen (foto)
waren gisteren overigens al in de hoofdstad van Nedersaksen. Omdat zo veel agenten in Hannover zijn
samengetrokken, zullen Duitse neo-nazi's proberen in andere plaatsen optochten te houden. Ze willen
Adolf Hitlers rechterhand Rudolf Hess herdenken, die zich in de Berlijnse Spandaugevangenis op 17 au
gustus 1987 ophing. foto reuters reinhard krause
Kok en Van Mierlo bieden hulp aan bij herstel schade
De verkiezing van een nieuwe president en vice-presi
dent in Suriname gaat door. Parlementsvoorzitter Lach-
mon zei dat gisteren, nadat brand het parlementsgebouw
en twee ministeries in Paramaribo in de as had gelegd.
„Ik wil me houden aan de grondwettelijk vastgestelde
termijn", aldus Lachmon na overleg met president Vene-
tiaan. Voormalig legerleider en NDP-leider Bouterse sloot
zich bij Lachmons uitspraak aan.
van Buitenlandse Zaken en het
oude ministerie van Algemene
Zaken brandden geheel uit. Het
aanpalende Bisschopshuis liep
grote waterschade op, net als
het departement van Justitie en
Politie en het gebouw van het
openbaar ministerie tegenover
de uitgebrande panden. Het uit
het begin van de 18de eeuw
stammende houten parle
mentsgebouw behoorde safhen
met onder andere Fort Zeelan-
dia tot de oudste bouwwerken
van Suriname. De Surinaamse
ambassadeur in Den Haag, Azi-
mullah, wees er gisteren op dat
de Assemblee voor de Surina-
paramaribo-den haag anp-gpd
Volgens de Grondwet moet het
Surinaamse parlement vóór ko
mende vrijdag in bijzondere
vergadering de hoogste rege
ringsautoriteiten kiezen.
I^ichmon sloot gisteren niet
uit dat sprake is van brandstich
ting. Deskundigen vermoeden
dat in de verwoeste panden
brandstof is gesprenkeld. De
politie verhoorde gisteren vier
bewakers van de gebouwen. Na
de ondervraging zijn ze weer
wijgelaten.
Het parlementsgebouw aan
de Gravenstraat, het ministerie
mers gold als het symbool van
democratie en de vrijheid van
meningsuiting.
Nederland zal Suriname
volop helpen bij de wederop
bouw na de brand. Ook wil Ne
derland hulp verlenen bij de
vervanging van documenten die
bij de brand verloren zijn ge
gaan. Dat hebben premier Kok
en minister Van Mierlo (Buiten
landse Zaken) gisteren laten
weten. „We zullen niet alleen in
woorden maar ook in daden en
in financieel opzicht onze soli
dariteit tonen", zei Kok gisteren
op een persconferentie in Atlan
ta, waar hij de Olympische Spe
len bijwoont.
Voorzover Nederland be
schikt over verdragsteksten en
andere documenten die in Suri
name zijn verbrand (zoals stuk
ken die betrekking hebben op
de onafhankelijkheidsverklaring
van Suriname in 1975) zullen
daarvan kopieën naar Parama
ribo worden gestuurd.
Meer vakbondsleden in hechtenis genomen
JAKARTA Rtr-ANP-AP
In Jakarta heeft de politie het
kantoor van de Indonesische
journalist Jopie Lasut door
zocht. Lasut werkt voor de We
reldomroep in Nederland. Vol
gens de journalist is archiefma
teriaal in beslag genomen. Ook
heeft de politie te kennen gege
ven Lasut te willen ondervragen
over de rellen in Jakarta van het
vorig weekeinde.
„Tien politiemensen in bur
ger kwamen donderdag naar
mijn kantoor en doorzochten
het. Ze vertelden mijn zoon dat
ze me wilden ondervragen, om
dat ik betrokken zou zijn bij de
rellen van 23 juli", zei Lasut gis
teren.
De politie van jakarta was gis
teren onbereikbaar voor com
mentaar. Akhmadsyah Naina,
directeur journalistieke aange
legenheden van het ministerie
van Informatie, zei dat Lasut bij
het ministerie niet is geregi
streerd als journalist die voor
een buitenlandse nieuwsorgani
satie werkt.
Indra Leihitu. het hoofd van
de Indonesische afdeling van de
Wereldomroep, zei dat Lasut al
17 jaar voor het radiostation
werkt. De Wereldomroep wil de
zak zo snel mogelijk aankaarten
bij het ministerie van Buiten
landse Zaken en bij de journa
listenvakbond NVJ. „Op dit mo
ment is Lasut ondergedoken,
maar we weten waar hij zit. We
houden contact met hem", al
dus een woordvoerder van de
Wereldomroep.
De rellen in Jakarta braken
vorige week zaterdag uit toen
de politie het hoofdkwartier van
de Indonesische Democratische
Partij (PDI) bestormde.
Behalve voorzitter Pakpahan
van het onafhankelijke Indone
sische vakverbond SBSI zijn de
afgelopen dagen ook dertig an
dere SBSI-leden gearresteerd.
Het Internationaal Verbond van
Vrije Vakverenigingen in Brussel
heeft een klacht ingediend te
gen de Indonesische autoritei
ten vanwege het 'treiteren en
intimideren' van Pakpahan.
Mannenoverschot groot probleem
rribunaal neemt nog geen besluit over gezamenlijk proces vier verdachten
en haag gpd
linnegappende verdachten en
oor elkaar pratende advoca-
ïn. De eerste openbare hoor-
itting van het Joegoslavië-tri-
unaal waarbij alle vier de ver
achten in de 'Celebici-zaak'
anwezig waren, verliep giste-
;n chaotisch. Doel van de zit-
ng was te bepalen of de ver
achten gezamenlijk worden
erecht, zoals de aanklagers
illen, of afzonderlijk, zoals de
dvocaten hebben geëist. Maar
en beslissing hierover is nog
iet gevallen. Wanneer dat wel
ebeurt, is nog niet bekend
De Celebici-zaak was in
taart de eerste aanklacht be-
effende oorlogsmisdaden te
en Servische gevangenen. Op-
terkelijk snel kreeg het tribu-
aal daarna de vier aangeklaag-
en in handen na medewerking
m Duitsland, Oostenrijk en dc
Dsnische autoriteiten. De mos
lims Hazim Delic (31) en Esad
Landzo (23) worden beschul
digd van moord, marteling en
verkrachting in het kamp Cele-
bici in Midden-Bosnië. Tot eind
1992 werden daar Servische
burgers gevangen gehouden.
De zogenaamde 'grote vis', Zej-
nil Delalic (48). wordt als supe
rieur verantwoordelijk gesteld
voor de misdaden die zijn on
dergeschikten begingen. Dat
geldt ook voor Delalic' plaats
vervanger, de Kroaat Zdravko
Mucic (41).
Aanvankelijk deden de ver
dachten gisteren alsof ze elkaar
niet kenden. In de beklaagden
bank keken ze strak voor zich
uit. Maar tijdens de betogen van
hun advocaten sloeg de verve
ling toe. Ze bestudeerden uitge
breid de publieke tribune, be
gonnen met hun buurman te
praten en barstten regelmatig
uit in gelach.
De onlangs benoemde advo
caat van Mucic, opmerkelijk ge
noeg een Serviër, trok aan het
begin van de zitting het verzoek
voor afzonderlijke berechting
van zijn cliënt onmiddellijk
weer in. Wel wil hij dat het pro
ces snel begint. Mucic zal toch
meteen worden vrijgesproken,
aldus de advocaat. Als de verde
diging maar de hand kan leggen
op een document van de Bosni
sche regering waarin staat dat
Mucic pas op 27 juli 1992 com
mandant van Celebici werd, dus
na de misdaden die in de aan
klacht worden vermeld.
De advocate van Zejnil Dela
lic hield in eerste instantie wel
vast aan de eis dat deze apart
moet worden berecht. Waarom
een 'megaproces' doorstaan als
meteen kan worden vastgesteld
dat Delalic geen enkele verant
woordelijkheid droeg voor de
gebeurtenissen in het kamp?
Maar toen de advocaten van de
bewakers Landzo en Delic aan
gaven dat zij er geen bezwaar
tegen hebben als de twee geza
menlijk worden berecht, stem
de Delalic advocate ook in met
een eventueel gezamenlijk pro
ces voor haar cliënt en Mucic.
De Amerikaanse rechter Ga-
brielle Kirk McDonald maande
de zeer warrige advocaten bij
herhaling tot duidelijkheid. De
Amerikaanse aanklager Teresa
McHenry verklaarde geen enkel
argument te hebben gehoord
dat afzonderlijke berechting van
verdachten zou rechtvaardigen.
Zo'n opsplitsing zou volgens
haar onnodig lijden betekenen
voor de getraumatiseerde getui
gen, die hun medewerking toch
al schoorvoetend hebben ver
leend. „Ze hebben maanden ge
vangen gezeten, ze werden ge
marteld. verkracht, gedwongen
zich als beesten te gedragen. Ze
kunnen het niet aan om bij her
haling te worden opgeroepen."
genève bob kroon
correspondent
De 10.000 Serviërs die vorig jaar
na de Kroatische inname van
Krajina en Slavonië in die gebei-
den achterbleven, verkeren in
erbarmelijke omstandigheden.
Dat heeft het Internationale Co
mité van het Rode Kruis giste
ren gemeld.
Na 'Operatie Storm' van het
Kroatische leger in Krajina en
Slavonië vluchtten een jaar ge
leden 130.000 Serviërs naar vei
liger oorden, in Bosnië of Servië.
Volgens het Rode Kruis zijn de
10.000, meest bejaarde achter
blijvers her en der verspreid
over 600 Kroatische dorpen, in
een vijandige omgeving waar
discriminatie aan de orde van
de dag is. „Ze rekken hun leven
in angst en armoede, staan
bloot aan intimidatie en over
vallen van misdadige elemen
ten. Zonder hulp van buiten
zijn de overlevingskansen voor
de kwetsbaarste groep de ko
mende winter uiterst precair",
aldus Rode-Kruiswoordvoerder
Patrick Fuller.
Rode-Kruisteams maken in
spectietochten door het gebied
en rapporteren over schendin
gen van mensenrechten aan re
gionale en nationale autoritei
ten.
Onder de 10.000 Kroatische
Serviërs zijn 3.500 acute kre-
peergevallen, van wie de fami
lieleden en buren zijn gevlucht.
Het Rode Kruis werkt met het
Hoge Commissariaat voor de
Vluchtelingen aan een terug-
keerplan voor deze familiele
den.
PEKING YVONNE VAN DER HEUPEN
CORRESPONDENT
Ongetrouwd samenwonen gaat
geld kosten in de Noord-Chine-
se havenstad Tianjin. De op
twee na grootste Chinese stad
gaat een 'zonden-belasting' in
voeren die. tot 1.000 yuan (200
gulden) kan oplopen voor onge
huwd samenwonende stellen.
Het pakket maatregelen dat het
stadsbestuur heeft ingevoerd,
verbiedt ook dat zogenaamde
Cupido Clubs, eigenlijk huwe
lijksbureaus, zonder officiële
toestemming hun werk doen.
De Tianjin Huwelijks Mana
gement Verordening moet een
einde maken aan de wildgroei
van niet-geregistreerde
'huwelijken'. „De verordening
moet het huwelijksbeheer weer
op een wettelijk pad zetten", al
dus een gemeenteambtenaar.
„Ons doel is niet mensen te
straffen, maar om ze beter op te
voeden."
In China is de minimumleef
tijd om te kunnen trouwen voor
vrouwen 20 jaar en mannen 22
jaar. Veel paren beschouwen
zichzelf als getrouwd na een
eenvoudige plechtigheid thuis
met familie en vrienden. Ze ko
men er pas achter dat ze 'ille
gaal' samenwonen, als ze een
aanvraag indienen om een kind
te mogen krijgen. Dan bliikt na
melijk dat ze niet als echtpaar
staan geregistreerd. China's
een-kind-per-gezin-beleid be
paalt dat toestemming van de
overheid nodig is voor een
zwangerschap.
Voortaan zullen de Cupido
Clubs de goedkeuring behoeven
van de autoriteiten. Ze moeten
zich ook als bedrijf laten regi
streren. Huwelijksbureaus in
China floreren door een enorm
mannenoverschot. Het aantal
vrijgezellen zal over vier jaar
vijftig miljoen bedragen. Op het
Chinese platteland zijn er op el
ke ongetrouwde vrouw in de
leeftijd van 25 tot 49 jaar 29 on
gehuwde mannen in dezelfde
?r-
het platteland is een dramatiscC
gevolg van de traditionele voor
keur voor mannelijke erfgena
men Officiële cijfers geven aan
dat 97,5 procent van alle abor
tussen worden uitgevoerd op
vrouwelijke foetussen.
gel
leeftijdsgroep. De scheve ver
houding tussen de seksen on
