Christina, altijd goed voor verrassini
Mensen doodschieten is ook economie
Feiten &Meningen
Voorstel PvdA
om huurhuizen
te verkopen
ondoordacht
WOENSDAG 10 JUL11996
-SDAC
Onlangs is de Partij van de Arbeid in het nieuws geko
men met een opvallend voorstel om ons nationale wo-
ningbezit, de sociale woningbouw in eigendom en be
heerd door woningbouwcorporaties, open te stellen
voor bezitsvorming. Dat gebeurt nogal onbekookt en
ondoordacht en het lijkt vooral heel sociaal.
De angel in het voorstel is de stellingname dat aan de
bewoners van een, met belastinggelden gefinancierde,
huurwoning het récht wordt gegeven om de woning te
kopen. Mijn eerste vraag bij zo'n voorstel is, waar dit
recht dan wel op is gebaseerd. De woningen zijn gefi
nancierd met behulp van leningen en belastinggelden.
Daarenboven wordt ook de huur nog eens tot op be
paalde hoogte gesubsidieerd indien men die niet kan
opbrengen. Het gaat hier om nationaal bezit waarop
dan de huurder ineens recht van koop zou krijgen. Het
zou eerder een gunst dan een recht moeten heten.
Het is dat typische PvdA-denken dat dit soort rechten
weet te formuleren zonder zich bezig te houden met de
oorsprong van dit recht. Het minste dat men zou moe
ten doen is een dergelijke beslissing in de een of andere
vorm voor te leggen aan de kiezer, hetgeen nog niet
hetzelfde is als aan de belastingbetaler. Beter zou het
zijn om hem of haar te vragen wat hij of zij van deze
vervreemding van gemeenschapseigendom vindt.
Het idee achter de vervreemding van een deel van
onze nationale woningvoorraad is de vergroting van de
binding met de buurt en de publieke ruimte. Eigenaren,
zo is de gedachtengang, gaan daar zorgvuldiger mee
om dan niet-eigenaren. Dat is ook meestal waar. Alles
wat we collectief bezitten heeft iets anomiems, zeker in
deze tijd van doorschietende individualisering. Het
anonieme is kwetsbaar en wordt bedreigd door ver
waarlozing of ronduit agressie. Men kan dat in sommi
ge achterstandswijken met ei
gen ogen vaststellen, vooral in
de grote steden. Er ligt veel
zwerfvuil op straat, men gooit
veel spul zomaar op straat. Er is
een overdaad aan graffiti en
vuilnisbakken hangen kapot
aan hun paaltjes of 1'
vallend hoe snel zo'n wijk weer
achteruit kan lopen, ook na een
omvangrijke renovatie van het
woningbestand en de publieke
ruimte.
PIM FORTUYN Het zijn de tekenen van een
medewerker gebrek aan sociale structuur in
een dergelijke wijk, een tekort
aan gemeenschapsleven en het
ontbreken van de notie dat de zorg voor de eigen
woonomgeving een collectieve individueel beleefde
zorg dient te zijn. In villawijken en middenklassewijken
komt men een dergelijke verwaarlozing en verslonzing
niet tegen.
Het gaat hier echter om een nogal weerbarstige ma
terie, omdat de oorzaken velerlei zijn. Er is sprake van
grote werkloosheid en veel uitkeringen in dergelijke
wijken. Veelal ook een zeer heterogene samenstelling
van de bevolking, niet alleen naar sociale klasse maar
ook naar herkomst. Vele nationaliteiten leven dikwijls
bijeen in een betrekkelijk kleine ruimte. De buurt ver
toont dikwijls weinig culturele en sociale samenhang en
dan trekken de mensen zich terug, op zijn best op de
eigen groep en op zijn slechtst op zichzelf. Dat is fnui
kend, omdat een kleine bevolkte ruimte toch al meer
onderhoud vergt dan een grote.
Met het bevorderen van eigen woningbezit, ook voor
de onderklasse, en het bouwen van goedkope koopwo
ningen voor de lage middenklasse in dergelijke buur
ten. kan de strijd tegen deze verloedering worden aan
gebonden. Het is zeker niet voldoende. Aan het werk is
nog altijd de beste remedie. Dat bevorderen van eigen
bezit moet dan wel met verstand gebeuren. Het aardige
is nu dat menige woningbouwvereniging daar al volop
mee bezig is. Na de verzelfstandiging van de woning
bouwcorporaties hebben de goeden hun vleugels kun
nen uitslaan. Velen begeven zich ook op particuliere
markten en gaan al te eenzijdige sociaal-economische
opbouw van hun wijken tegen door daar ook blokken
van koopwoningen, soms zelfs eengezinswoningen, te
situeren.
De opbrengsten daarvan worden vervolgens door de
corporaties weer gebruikt voor de onderkant van hun
woningbestand. Het is een goede trend die kan worden
aangemoedigd door niet de huurders van sociale wo
ningbouw het recht te geven om hun huurwoning te
kopen, maar door de eigenaren van de woningen, de
woningbouwcorporaties, onder vooraf vast te stellen
condities, het recht te geven een deel van hun huurwo
ningen te verkopen. Dat laat de regie van een dergelijke
manoeuvre daar waar zij hoort, bij de woningbouwcor
poratie, die immers de verantwoordelijkheid draagt
voor de hele wijk en de leefbaarheid daarvan.
De condities dienen scherp te zijn. Wat moet worden
voorkomen, is dat het nationale woningbezit in ver
keerde handen terecht komt en dat de omgeving ver
loedert. Dat betekent dat de woningen nooit op de par
ticuliere markt terecht mogen komen. Ze moeten te
rechtkomen op een afgeschermde quasi-markt. Deze
quasi-markt is zodanig ingericht dat kopers binnen
nauw omschreven inkomenstermen vallen, zodat de
woningen bestemd blijven voor degenen waarvoor zij
zijn bedoeld.
Dat kan op verschillende manieren. Of door de plicht
de woning bij verandering van eigenaar terug te verko
pen aan de woningbouwvereniging tegen taxatiewaar
de of door de woning alleen aan mensen te mogen ver
kopen die daar. op grond van hun inkomen, voor in
aanmerking komen. De tweede belangrijke conditie is
dat de woningbouwvereniging te allen tijde de eindver
antwoordelijkheid houdt over het buitenonderhoud
van de woongebouwen. Natuurlijk in overleg met de
Vereniging van Eigenaren, maar de woningbouwvereni
ging dient uiteindelijk het laatste woord te houden en
ook op het in goede staat houden van de woongebou
wen te kunnen worden aangesproken.
Op die manier bevordert men het eigen woningbezit
en daarmee de juiste verdeling naar sociale klassen in
de wijk. Tegelijkertijd behoudt de woningbouwvereni
ging de regie over de kwaliteit van de gebouwde omge
ving en de buitenruimten en wordt het nationale wo
ningbezit (al dan niet in eigendom van particulieren of
woningbouwverenigingen) beschermd tegen verval.
De PvdA-nota bevat niets aan bescherming van ons
nationale bezit op dit terrein. Dat is heel opmerkelijk,
indien wordt bedacht dat zij de erfgenamen zijn van
mensen als Wibaut, die van onschatbare betekenis zijn
geweest voor de opbouw van dit bezit. Het nare van dit
soort voorstellen is dat mert de gevolgen pas jaren later
opmerkt, als het woningbezit is verloederd en mensen
met een smalle beurs te weinig toegang hebben tot re
delijke en voor hen betaalbare woningen. De rekening
daarvan komt dan linksom of rechtsom weer bij de be
lastingbetaler terecht. Bezint eer gij begint is dus in dit
geval zo gek nog niet, zeker gezien het grote maat
schappelijke belang dat op het spel staat, en de centjes
natuurlijk: vele miljarden.
Apothekers: 'Wij kunnen klant ook verwijzen naar goede verzekeraar
Feiten en achtergronden van Stalins moordpartijen op een rijtje
Mensen arresteren en doodschieten was in Sta
lins Sovjetunie een welhaast economische bezig
heid. Dus golden ook daarvoor productienormen.
De geheime politie in de Siberische stad Tomsk
daagde zelfs de collega's in Novokoeznetsk uit tot
een 'socialistische wedkamp'. Tomsk won. „Het
bleek dat Tomsk meer mensen had gearresteerd
en geëxecuteerd dat Novokoeznetsk."
Het is een van de vele details die de Amerikaan
Adam Hochschild verzamelde tijdens wat hij
noemt 'mijn plechtige pelgrimstocht naar het
duistere hart van het verleden van de Sovjetunie'.
Gruwelijkheden trof hij in overvloed aan. Zo ci
teert hij iemand die in een kamp eens opdracht
kreeg bevroren lijken van medegevangenen naar
een massagraf te dragen: „We moesten oppassen
dat we ze niet lieten vallen. Een arm of een been
kon er zo afknappen als een dorre twijg".
In het oostelijke Kolyma, het koudste deel van Si
berië, had de auteur een afspraak met Vasili
Oedartsev, ooit kampbewaker. Oedartsev weiger
de echter te praten toen Hochschild bij zijn huis
arriveerde. Hij bleef buiten rommelen, in zijn
schuur en in zijn tuin. „Hij heeft me afschuwelij
ke dingen verteld", nam Oerdartsevs vrouw de
honneurs waar. „Gevangenen probeerden vaak te
ontsnappen. Dus doodden ze hen. En ze moesten
bewijzen meenemen dat ze hen gedood hadden.
Een keer brachten ze een hand mee als bewijs."
In dat Verre Oosten zijn de bewijzen van Stalins
misdaden door de vorst goed geconserveerd.
„Aan onze voeten", meldt Hochschild over een
bezoek aan een van de Kolymakampen, „lagen
ribben, botten van benen, dè onderkant van een
ruggegraat, onderarmen, stukjes schedel en een
dijbeen dat nog in het heupgewricht zat."
Ook vertelt hij hoe het kampsysteem een rol
speelde bij de versnelde industrialisatie van de
Sovjetunie. De industrie werd gevoed door de
goedkope want door gevangenen gedolven
steenkool uit de regio Karaganda, in Kazachstan.
Die streekt telde 26 kampen. Dat zich in Kolyma
zelfs zo'n honderd kampen bevonden, had ook
een economische achtergrond: er zit veel goud in
de grond. Gevangenen haalden er in de jaren
veertig ongeveer een derde van de hele wereld
productie naar boven. Gemiddeld liet voor elke
kilo goud een mens het leven.
Hochschilds boek De rusteloze geest is allerminst
het eerste en vast niet het laatste over Stalins
moordmachine, die pas in 1956 echt tot stilstand
kwam, driejaar na Stalins dood. Flet geeft echter
wel een handzaam overzicht van de feiten en de
problematiek, waarmee de Russen ook nu nog
kampen. Zo concludeert de auteur in navolging
van onder anderen de cardiologe Marina Linnik,
dat de Duitsers veel beter omgaan met hun duis
tere verleden dan de Russen. Linnik had tijdens
bezoeken aan de Bondsrepubliek vaak het gevoel
dat Duitsers aan wie ze vertelde dat ze joods is,
worstelden met een schuldgevoel. „Maar hier",
zegt ze, „voelt niemand zich verantwoordelijk
voor wat er onder Stalin is gebeurd. Zelfs intellec
tuelen hier denken alleen in termen van 'zij'. Zij
zijn Afghanistan binnengevallen, zij zijnTsjecho-
slowakije binnengevallen
'Zij' ook hebben de onvoorstelbaar omvangrijke
moordpartijen in de Sovjetunie zelf op hun gewe
ten. En dat terwijl aanzienlijke delen van de toen
malige Sovjetbevolking aan dat bloedbad op een
of andere manier hun steentje hebben bijgedra
gen. Heel wat Russen vragen zich volgens Hoch
schild nog altijd af welke rol hun eigen ouders of
grootouders speelden. Behoorden ze tot de
slachtoffers of tot de beulen? Of misschien tot
beide groepen; niet zelden probeerden slachtof
fers hun eigen nek te redden door anderen te gra
zen te nemen.
In Rusland wordt mede daarom veelal ge
zwegen over de gitzwarte bladzijden uit het verle
den. En dat terwijl iedereen weet dat het spook
van het verleden er levensgroot is. Hochschild
maakt een vergelijking met familiegeheimen als
incest of alcoholisme. Ook in die gevallen zwijgen
vaak alle betrokkenen over 'de olifant in
kamer'.
Over de vraag hoe het mogelijk is dat zo
hebben meegewerkt aan de stalinistisch t£
den buigt Hochschild zich uiteraard ooi en
hij er best verstandige dingen over note
analyse toch minder messcherp dan wa p
daarover wel hebben opgemerkt. Te dei
aan Poging om in de waarheid te leven i mee
Havel in 1985 schreef. Maar ook aan De
slavernij vwo Etienne de la Boétie (1530
„Als ze ophielden te dienen, waren ze vi
De la Boétie. „Het is het volk zelf dat zie ct
maakt, dat staande voor de keus om oni
pen of vrij te zijn, zijn vrijheid vaarwel z
juk opneemt." Terecht merkt Hochschi! n
wel enkelen in de Sovjetunie het juk wel
maar dat ze met zo weinigen waren em
omstandigheden zo ongunstig waren dt
schijn van kans hadden.
RONALD FRISART
Adam Hochschild: De rusteloze geest,
herinneren zich Stalin. Uitg. Menlenlic
789029 050807, 349 blz., 49,90.
naar zo'n zes
iraars. Het gaat
Prinses Christina en Jorge Guillermo vóór hun scheiding.
Prinses Christina is plotseling weer in het
nieuws. Het is haar herhaaldelijk overko
men: dan hoorde Nederland tijden lang
niets over haar, dan wist de (nu 49-jarige)
prinses overwachts voor opwinding te zor
gen. Ze is namelijk niet bang om belangrij
ke stappen te zetten.
Verleden week bleek dat opnieuw. Toen
werd bekend dat ze naar het buitenland,
hoogstwaarschijnlijk de Verenigde Staten,
gaat verhuizen. Het gerucht ging al langer.
Nadat het Amsterdamse veilinghuis Sothe
by's had bekendgemaakt dat de prinses
daar een aantal kunstvoorwerpen zou laten
veilen, besloot de Rijksvoorlichtingsdienst
het 'voorgenomen vertrek naar het buiten
land' te bevestigen.
Waar de prinses gaat wonen en wat ze gaat
doen, is niet bekend. Christina kent New
York als haar broekzak: ze woonde ervan
1974 tot 1984. In 1968 was de ondernemen
de jongste dochter van Juliana en Bernhard
al naar het Canadese Montreal vertrokken,
om er zang te studeren en ook een beetje
van de 'franje van Oranje' af te geraken.
Zo wereldvreemd als een decennium daar
voor, was de visueel gehandicapte prinses
toen overigens allang niet meer. Verpletterd
was ze eens geweest toen ze met een
schoolvriendinnetje mee naar huis ging.
„Mevrouw, waar zijn uw lakeien?", vroeg de
jeugdige prinses vol oprechte verbazing aan
de moeder van het meisje. Thuis vertelde ze
opgewonden: „Zeg mams, weet jij dat we
de enige familie van Nederland met lakeien
zijn?"
Het was later in haar schooltijd dat haar ei
gen willetje en haar moed om ingrijpend te
veranderen voor derden duidelijk werden.
Ze was 15 toen ze zelf, heel plotseling, be
sloot dat het Baarns Lyceum niet de goede
school voor haar was, al hadden haar ou
ders die voor haar uitgezocht. Ze stapte
midden in het schoolseizoen over naar het
Amersfoorts Lyceum. In dezelfde tijd vond
ze haar naam Marijke te kinderachtig en
veranderde ze die in Christina.
Na haar vertrek naar Noord-Amerika bleef
Christina lang buiten de schijnwerpers. Dat
veranderde ook weer vrij onverwacht in
1974. Op Valentijnsdag maakte koningin
Juliana de verloving bekend van haar jong
ste dochter met Jorge Guillermo, een uitge
weken Cubaan.
Hij was katholiek en werkte in een kinder
dagverblijf voor sociaal achtergestelden in
Harlem in New York. Prins Bernhard smok
kelde de statenloze Jorge per regeringstoe
stel Nederland in. Jorge zou de Amerikaan
se nationaliteit krijgen.
Op 28 juni 1975 trouwde het paar in Baarn.
De eigenzinnige Christina vertikte het toe
stemming te vragen en verloor daarmee
haar rechten op de troon. Vóór haar kwa
men overigens Beatrix en Margriet en hun
kinderen, veel kans om ooit staatshoofd te
worden maakte ze dus toch al niet.
Christina en Jorge kregen drie kinderen, die
de Nederlandse nationaliteit kregen: Ber
nardo (1977), die nu in Boston op een high-
school zit, Nicolas (1979) en Juliana (1981),
die beiden leerling zijn van het Eerste Vrij
zinnig Christelijk Lyceum in Den Haag. De
kinderen hebben geen titel, hun achter
naam is gewoon Guillermo. Prinses Christi
na heeft ze knap uit de publiciteit weten te
houden, net als haar zusje Irene haar kinde
ren.
Na haar huwelijk bleef het ook lang rustig
rond Christina zelf. Het paar kwam naar
Nederland omdat het de kinderen hier wil
de opvoeden. Het vestigde zich op de bui
tenplaats De Horsten in Wassenaar, ko
ninklijk bezit maar ook beschermd natuur
gebied. De aanpassingen die het
verrichten en die vaak pas achtei
gelegaliseerd, zorgden wel voor ei
natuurbeschermers en buurtbewG
Christina en Jorge trokken zich er| hü,
van aan en gingen door met de v<
gen en verder met het aanleggen
kunst- en antiek- en een wijnvei
Jorge had met gering succes enkt
(KLM, Golden Tulip) gehad en scl
paar kunstboeken, mezzo-sopra;
na trad af en toe op in een kerk of
goed doel.
In 1992 zorgde Christina opnieuw
grote verrassing: ze was in stilte ka
geworden. Dat moet ze zelf weten
de Nederland rustig. Christina ma
geen enkele kans meer om ooit op
te komen, dus het maakte niet ed
was een privézaak en daarom had
het niet zelf naar buiten gebracht.
de
Jing
dra<;
Twee jaar later zorgde zij opnieuw Jje
heviger voor nieuws. In septembe; c
werd, ook weer onverwacht, bekei n
de scheiding van Jorge had aangei c vo
de rechtbank in Den Haag. Mense ltaj
omgeving van het paar hadden we var)
indruk gehad dat het niet meer zo wejr
tussen de lang niet gemakkelijke p en
haar man. Maar dat het zo ver zou j- ye
hadden de meesten nooit gedachi r
verluidt Werd Christina ook in het ^atj(
nogal eens onhoffelijk door Jorge t
deld, maar liet ze het over zich hee m„e
Maar zo meegaand bleek ze dus n roori
april van dit jaar werd de scheidini .j^
En nog voor het eind van het jaar; ^ar
tina wederom een nieuwe weg ins vorcj
De burger heeft straks helemaal niets meer te
vertellen als het om zijn gezondheid gaat. De
verzekeraar bepaalt welke zorg er verzekerd
wordt, hoe die zorg er uit ziet en wat de prijs er
van is. Postorder farmacie, het sturen van medi
cijnen aan de gebruiker buiten de apotheek om,
is slechts een eerste stap op die, voor de pa
tiënt, heilloze weg.
„De zorgverlening moet in han
den liggen van degenen die de
zorg geven en niet van verzeke
raars. In Amerika stuurt de ver
zekeraar je al naar een arts met
wie zij een contract hebben. Ga
je als patiënt naar een andere
medicus, dan wordt de behan
del i ng niet vergoed.
Erik Mijnhardt is apotheker in
Nijverdal. Berichten over plan
nen van verzekeraar Zilveren
Kruis om te beginnen met post
order farmacie hebben hem op
de barricaden gebracht. Samen
met zijn collega uit Almelo, Wil
lem Rauwerdink. predikt hij ac
tie om de macht van de verze
keraars te breken.
Het duo runt de Service apo
theek, een netwerk van 72 apo
theken in heel Nederland. Liefst
800.000 Nederlanders halen
daar jaarlijks hun medicijnen.
Binnen een paar jaar moet het
aantal apotheken zijn verdub
beld.
Het concept is simpel. De apo
theek moet meer doen dan het
alleen over de toonbank schui
ven van geneesmiddelen om
het hoofd boven water te hou
den. De apotheker moet partner
zijn van de patiënt. Dat kan
door gerichte voorlichting,
spreekuren en permanent over
leg met de arts van betrokkene
over de goede verzeke
Daar kunnen wij onze
naar verwijzen. Ze ger
meren waar ze betere
gen en ze een opzegk;
geven", klinkt het drei^'
Op de vraag welke veng
in de ogen van Rauwe^r.
Mijnhardt verkeerd ber rt
zegt de eerste: „Met z<r *h
A oLmAn li VelUl
Achmea-groep zou ik
zichtig zijn".
De Achmea-groep is e
binatie van Avéro Cen91 y
heer Verzekeringsgrof
Zilveren Kruis Groep. Li D{
ten zijn verder de vera
Spaarneland, Het Gro s). Ee
en FBTO. Schade- en! erhoj
zekeringen zitten in h dien
net als bancaire produ eerbs
Bo
k,ü
Stater
-en ir
uweC
ien(
luren
ZIELTJE:
Mijnhart: „Er vinden
machtsconcentraties|
Uiteindelijk gaan wij,
nog om het winnen v
De patiënt heeft nietsC
brengen. Kijk maar ndjj
tieve verzekeringen. Cf Q*e*
steeds meer in zwang jL ee)
je helemaal geen keuztet jjc]
Maar helpt het openbf
ken van 'slechte' verza
dan nog wel? RauwenjOVC
In 1993 ging de homeij
uit het pakket. Bij eenfc
verzekeraars kon je jefmaa
keren. Toen bekend v
dat waren, hadden all|®ven
verzekeraars binnen
jaar ook zo'n voorzienj ^ltrc
GOSELINf
over ziektebeeld en medicatie.
Door 24 uur per dag, zeven da
gen van de week paraat te zijn,
medicijnen op afroep binnen
een paar uur te leveren (des
noods thuis) en het gebruikma
ken van een eigen computer
netwerk is een optimale bedie
ning van de klant mogelijk.
Kwaliteit moet de apotheek on
derscheiden.
tegelijk op de zorg wordt bezui
nigd. Allemaal laten ze nieuwe
kantoren neerzetten. En wie be
taalt dat? De klant", stelt Mijn
hardt.
„Vroeger ging het om onderlin
ge hulp; letterlijk de zorg. Nu
willen verzekeraars alleen maar
winst maken. Bij de zorgverze
kering nog drie polissen verko
pen", meent Rauwerdink. Post
order farmacie is daar een uit
vloeisel van. Het passeren van
de huisarts een ander.
„Men is bezig de zorg uit te hol
len. Wij weten precies wie dat
zijn. Wij hebben ook informatie
„Tegen die service kan postor
der farmacie niet op. De patiënt
wordt altijd de dupe. En de
huisarts niet te vergeten. Die
gaat er straks ook uit. Een her
halingsrecept is niet meer no
dig. De arts verliest het over
zicht. Als over een paar jaar de
patiënt rechtstreeks naai- de
specialist kan stappen, blijft er
niet veel meer over", meent
Rauwerdink,
Het argument kostenbesparing
vegen Rauwerdink en Mijnhardt
van tafel. „Wat uitgaven voor
medicijnen betreft staan wij in
Europa onderaan. De apotheker
krijgt een tientje per recept. Dat
is elders ook veel meer. Boven
dien zijn huisartsen zeer terug
houdend in het voorschrijven.
De Nederlander slikt weinig."
Het pand van de Zilveren Kruis Groep in Hoofddorp.
Dat beeld zal, zo voorspelt Rau
werdink, radicaal veranderen
nu minister Borst een prijsverla
ging met twintig procent heeft
afgedwongen. De apotheker:
„Als het niet uit de omzet komt,
moet het uit het volume komen.
Dat zal fors gaan stijgen."
De eerste tekenen zijn er al. Zo
heeft Solvay Pharma een tv-spot
gemaakt voor een pil die gok
verslaving zou tegengaan. 'Geld
moet rollen, zeggen ze. Maar als
het maar één kant uitrolt, steeds
vaker en steeds meer, ga dan
eens met je dokter praten. Want
met zijn hulp kan een loser, een
winner worden', luidt de tekst.
Rauwerdink: „Het gaat dan om
een recept-geneesmiddel: Feva-
rin. Formeel reclame maken
mag niet, dus gaat het zo. Je ziet
het als apotheker een dag later
al. Ineens veel meer recepten."
MARKETING
Industrie en verzekeraars op het
commerciële pad, ten koste van
de klant. „Verzekeraars gaan
ook steeds meer aan marketing
doen. Hoeveel sponsoren er
niet een voetbalclub? Terwijl er
