Jnd,
Gezondheid
De doodlopende weg
van schizofrene mensen
Ciclosporine kan helpen tegen psoriasis
maandag 8 jul11996
REDACTIE SASKIA STOELINCA 023-5150265
Vereniging Ypsilon vangt nabestaanden op
Vellah Colcher snapte twaalf jaar
geleden niet wat haar dochter de
dood had ingedreven. Schizofreen
was ze, zo bleek. Maar pas dankzij
de vereniging Ypsilon kwam ze er
beetje bij beetje achter wat dat
precies was en hoe het uiteindelijk
leidde tot zelfmoord. Inmiddels
werkt ze al weer enige tijd als vrij
williger voor deze vereniging van
ouders en familieleden van chro
nisch psychotisch of schizofrene
mensen.
De dochter van Vellah Colcher was
een „prachtige meid" van 24 jaar.
Ze volgde een studie aan de Riet-'
veld Academie, had veel vrienden
en kennissen. Tijdens een stage
periode in Rome werd ze verliefd
op een Italiaanse jongeman. Toen
ze terugkeerde was ze volgens haar
moeder wat in de war. „Ik dacht
dat dit te maken had met die Itali
aan, want ze had hier een schat
van een vriend. Maar ze begon
zich te verwaarlozen. Ze zag er op
een gegeven ogenblik niet meer
uit. Er moet veel meer aan de hand
zijn geweest dan alleen maar die
relatie met de Italiaanse jongen.
De eerste aanwijzigingen dat er
met dochter wat aan de hand was,
was haar afstandelijkheid. „Als ik
iets tegen haar zei, was het net als
of het niet tot haar doordrong. Ze
begon ook om alles te huilen. Als
we muziek voor haar begonnen te
draaien, maar ook als we lief voor
haar waren. Je kon toen ook geen
goed gesprek meer met haar voe
ren. Haar vriend kon er helemaal
geen kant mee op. Eigenlijk nie
mand. Een bevriende psychiater
zei dat haar afweermechanismen
verdwenen waren."
Kort voor haar dood vertelde Col-
chers dochter haar moeder dat ze
haar leven in een inrichting zou
beëindigen. „Ik begreep nog altijd
niet, hoe het mogelijk was dat een
prachtige vrouw met een grote vi
taliteit, zo iets zou zeggen." Een
week later was haar dochter dood.
Ze had zich opgehangen in het
huis van haarvriend. „Gelukkig
heeft die haar niet gevonden. Met
hem heb ik nog steeds veel con
tact. Dat is heel belangrijk voor
me."
Verwerking
„Om de zelfmoord van mijn doch
ter een beetje te verwerken, ben ik
direct erna van alles gaan opschrij
ven", vertelt Colcher. „Dat leidde
uiteindelijk tot mijn eerste boek. Ik
had niet gedacht dat ik daarna ooit
nog eens wat zou gaan schrijven.
Ik kwam in contact met Ypsüon en
kreeg daar langzamerhand ant
woord op de vraag wat er toch met
mijn dochter aan de hand was ge
weest. Haar ziekteproces had zich
in zo'n korte tijd voltrokken, dat
wij, en ook de artsen en psychia
ters niet, ons nauwelijks konden
realiseren wat er precies met haar
aan de hand was geweest."
Via Y'psilon kwam Colcher in con
tact met nabestaanden van andere
schizofrene personen die zelf
moord hadden gepleegd. Inmid
dels is aan de hand van gesprekken
die ze met vijf van deze lotgenoten
voerde, haar tweede boek versche
nen, getiteld Hun weg liep dood.
Behalve deze vijf gesprekken staat
in het boek ook het verhaal van
een vrouw wier manisch-depres-
sieve man zelfmoord pleegde.
Bij Ypsilon kloppen regelmatig ou
ders aan, die hun verhaal kwijt
moeten. Zij doen dat aan mensen,
die dezelfde ervaringen hebben en
dus heel goed de vertwijfeling van
deze ouders verstaan. Goed luiste
ren is van essentieel belang, zegt
Colcher. „Er was een vrouw die
vertelde ten einde raad te zijn, om
dat ook de officiële hulpverlening
haar schizofrene zoon niet ade
quaat kon opvangen. In haar wan
hoop riep ze: 'Ik wil maar één ding:
een geweldig symposium organi
seren om de mensen te vertellen
wat het is om met een schizofreen
familielid te moeten leven'."
Ziekteproces
„De hersenen van schizofrene
mensen zijn volledig in de war. Dat
uit zich in heel merkwaardig ge
drag", legt Colcher uit. „Ze staan
ook volkomen naast de realiteit en
verliezen het contact met de om
geving. Ook kunnen ze agressief
worden. Sommige patiënten horen
stemmen die opdrachten geven,
waaraan ze geen weerstand kun
nen bieden."
Volgens Colcher heeft één op de
honderd mensen aanleg voor schi
zofrenie. Maar dat wil nog niet
zeggen dat iedereen deze ziekte
ook daadwerkelijk krijgt. „Ik heb
laatst een psychiater gesproken,
die vertelde dat ieder mens conti
nu indrukken opdoet. Bewust en
onbewust. Al deze indrukken filte-
Vehllah Colcher. „Schizofrene mensen staan volkomen naast de realiteit en
verliezen het contact met de omgeving." foto gpd
ren zich. normaal gesproken. Bij
iemand die lijdt aan schizofrenie,
valt dat filteren weg. Dus alles
komt op je af. Daar word je hele
maal gek van. Medicijnen zijn er
op gericht om die filtering als het
ware weer te herstellen."
Saamhorigheid
Colcher heeft ervaren hoe belang
rijk het is om met mensen te pra
ten die ook een dierbare door zelf
doding hebben verloren. „Dat lot
genoten-contact is zo ontzettend
troostend. Je haalt elkaar uit de
put. Het is dan ook van wezenlijk
belang om er heel veel over te pra
ten. Voor mij is het nu dertien jaar
geleden. De gebeurtenis blijft je
natuurlijk altijd bij, maar ik kan
lotgenoten laten zien, dat je je le
ven toch ook weer heel positief
kunt oppakken. Ik heb ook ge
dacht: ik mag dat ook mijn dochter
niet aandoen, om een eeuwig treu
rende moeder te zijn."
Colcher en andere vrijwilligers zit
ten aan de telefoon bij de vereni
ging Ypsilon in Amsterdam, voor
het maken van een afspraak. Eén
keer per maand zijn er in de
hoofdstad kleine gespreksgroepen.
Twee keer per jaar wordt er op lan
delijk niveau een bijeenkomst ge
organiseerd. „Dat geeft een ontzet
tend saamhorigheidsgevoel. En het
idee datje er niet alleen voor
staat."
Info: Vereniging Ypsilon in Amster
dam, bereikbaar van maandag tot
en met donderdag tussen 14.00 en
16.30 uur. Tel. 020 - 6623935. Het
boek 'Hun weg liep dood' is ver
schenen bij uitgeverij Callenbach in
Baarn.
Radiotherapie 2
De vorige keer ben ik begonnen u iets meer te vertellen
over bestraling, over hoe zo'n behandeling in zijn werk
gaat en wat je mag verwachten als je moet worden be
straald. Hier volgt het verloop van de behandeling.
Na het intake-gesprek en het aftekenen van het bestra-
lingsveld geeft de radiotherapeut aan hoe de bestraling
dient plaats te hebben en daarna wordt via de computer
berekend op welke manier de tumor het beste kan wor
den aangepakt.
De bestralingsbehandeling is meestal in vele kleine stuk
jes gehakt, die elk minder dan een minuut duren. Dit
'fractio neren' gebeurt om het gezonde weefsel de gelegen
heid te geven zich tussen de bestralingen in weer te her
stellen. Op deze manier kan het gezwel een hoge dosis
straling krijgen, zonder dat ook gezond weefsel te gronde
gaat. Voor de patiënt betekent ditfractioneren dat hij
gedurende langere tijd, soms zes of zeven weken, elke
dag naar het bestralingscentrum moet komen voorbe
handeling. Een vermoeiende zaak, maar dergelijke lang
durige bestralingsbehandelingen zijn vrijwel altijd ge
richt op volledige genezing, zodat het doel de tijdsinves
tering wel waard is.
Tijdens de bestraling zelf ligt de patiënt alleen, maar
wordt voortdurend via camera's en intercom in de gaten
gehouden. Als er iets aan de hand mocht zijn, is er zo ie
mand van het personeel binnen om te helpen.
Bestraling is een ingrijpende behandeling, gericht tegen
een ingrijpende ziekte, en heeft zoals elke behandeling
ook bijwerkingen. De belangrijkste is wel de algemene
vermoeidheid, alsof je net een zware griep achter de rug
hebt. Deze vermoeidheid trekt vanzelfweg, nadat de be
handeling is beëindigd. Daarnaast vraagt de huid die in
het bestratings veld ligt.punctuele verzorging. Verdere
bijwerkingen zijn afhankelijk van de plaats van de be
straling. Het is niet zo dat je altijd misselijk wordt of al
tijd haaruitval krijgt van bestraling; dit in tegenstelling
tot de meeste vormen van chemotherapie.
Wanneer wordt radiotherapie gegeven Bestraling kan
de enige behandeling zijn die wordt gegeven, of onder
deel van een gecombineerde behandeling samen met
chirurgie en/of chemotherapie. Ook het doel van de be
handeling is belangrijk: gaat het om volledige genezing,
of is dat niet meer haalbaar?
Een van de belangrijkste bijdragen die de radiotherapie
de laatst decennia heeft geleverd aan de gezondheids
zorg, is naar mijn smaak de borstsparende behandeling
voor vrouwen die aan borstkanker lijden. Twintig jaar
geleden was er maar één mogelijkheid als er borstkanker
werd geconstateerd: de borst moest worden geampu
teerd. Deze operatie heeft veel vrouwen het leven gered,
maar hen wel een ernstige verminking bezorgd. Tegen
woordig wordt als het enigszins kan gekozen voor bórst-
sparende behandeling, bestaande uit een operatie waar
bij het gezwel in de borst plus de lymfeklieren in de oksel
worden verwijderd, gevolgd dooreen langdurige bestra
lingsbehandeling van de geopereerde borst. Kosmetisch
veel fraaier en wat betreft genezing netzo goed als am
putatie van de borst. Deze behandeling zou zonder ra
diotherapie niet mogelijk zijn en jaarlijks profiteren en
keleduizenden vrouwen van deze combinatie van chi
rurgie met radiotherapie.
Wanneer genezing niet meer mogelijk is en de patiënt
veel pijn heeft door uitzaaiingen in de botten, kan be
straling uitkomst bieden. Hierbij gaat het uitsluitend om
pijnbestrijding en een langdurige behandeling zou te
veel van de patiënt vergen. Men streeft ernaar met zo
weinig mogelijk fracties zo goed mogelijke pijnbestrij
ding te geven. In veel gevallen is een eenmalige bestra
ling voldoende. Deze toepassing van bestraling wordt
veel gebruikt en is waarschijnlijk verantwoordelijk voor
de nare bijklank die het woord bestraling voor veel men
sen heeft: als je bestraald moet worden is er geen hoop
meer en ben je bijna aan je eindje. Dat dit laatste niet
waar is, hoop ik duidelijk te hebben gemaakt.
ROME HENK MELLEMA
Het bij transplantaties veel gebruikte, afweer
onderdrukkende middel ciclosporine is ook ef
fectief bij de behandeling van ziekten als reu-
matoïde artritis (chronische gewrichtsreuma)
en de huidaandoening psoriasis. Dat bleek op
een congres over dit medicament in Rome.
Een groot, tweejarig onderzoek in 32 Italiaanse
centra liet zien, dat ciclosporine in de vroege fa
se van reuma de voortgang van de gewricht-
schade duidelijk kan vertragen. Ook het aantal
nieuwe haarden van gewrichtschade nam bij
deze patiënten af.
Ciclosporine bleek ook zeer effectief bij de be
handeling van ernstige vormen van psoriasis.
Bij deze ziekte ontstaan scherp begrensde, ver
dikte, rode plekken met zilverwitte schilferin
gen op de huid. Deze plekken kunnen heel
plaatselijk zijn (knieën, ellebogen), maar ook op
vele plaatsen voorkomen. Via experimenten op
dieren en klinisch onderzoek zijn er aanwijzin
gen dat ciclosporine ook werkzaam is bij sui
kerziekte en darmziekten als de ziekte van
Crohn.
p
u
Z
z
E
L
OPGAVE
M R
E
F
S
N
A
R
T
E
L
0
R E
G
A
L
L
E
G
0
K
L
F
P
1 P
L
T
E
0
R
T
R
E
T
E
M
G S
0
K
M
0
E
E
B
U
E
E
E
cc
N
M
E
V
M
A
E
R
U
G
R
S E
E
E
P
G
K
A
G
V
N
T
N
A W
D
V
0
N
A
D
N
A
A
F
S
P B
1
U
E
H
N
G
L
Y
F
1
M
A N
A
T
0
A
C
S
A
A
D
E
S
R T
1
K
H
H
L
S
A
B
R
T
U
T U
R
T
F
E
K
N
S
F
U
S
N
B 0
U
R
1
1
R
1
A
T
P
L
0
V B
A
T
P
0
E
A
U
D
E
A
C
E M
N
M
0
K
N
T
E
R
N
1
T
E E
A
V
s
1
U
B
S
L
K
A
F
V L
R
E
D
U
0
H
N
0
D
1
B
Bagageklem
Frame
Stuur
Bakfiets
Handgreep
Tap
Band
Kogellager
Transfer
Bidonhouder
Kruikhouder
Trapas
Bout
Lamp
Tube
Buis
Moer
Veer
Buitenkabel
Naaf
Velg
Club
Naafrem
Ventielslang
Conus
Olie
Vet
Dynamo
Pomp
Voornaaf
Fiets
Rem
Vork
Fietccrhnon
Sint
WOORDZOEKER
In deze mengelmoes van letters
zijn al de onderstaande woorden
verstopt. Ze zijn te lezen van
links naar rechts, van rechts naar
links, van boven naar beneden of
omgekeerd of schuin. Enkele let
ters worden dubbel gebruikt.
Streep alle woorden door. De res
terende letters vormen dan regel
voor regel van boven naar bene
den gelezen de oplossing van de
ze puzzel.
OPLOSSING
CITAAT
Horizontaal:
1. baard, 2. baar; 3. kroon; 4.
koor; 5. paard; 6. paars; 7. slak;
8. banjo; 9. noot; 10. baars; 11.
kaal; 12. baron; 13. dwaas; 14r
toon.
Het citaat is van Sir Joshua
Reynolds: „Eenvoud is de juiste
middenweg tussen te weinig en
te veel".
TOM POES
Heer Bommel en het ontstoffen
Het huis viel met donderend geraas in
brokken op de grond en daar lag het nu.
Toen de stofwolken waren opgetrokken kon
men Tom Poes waarnemen die ontdaan
naar de ruïne keek en vanuit de verte draaf
den Oole en zijn moeder nader.
„Daar heb je het nu!" krijste het mensje.
„Verkoeking! Alles is verkoekt! Waar is mijn
bezem?" „Die heeft heer Ollie", zei Tom
Poes. „Ik ben bang dat hij onder het puin
ligt! We moeten de stenen wegruimen!
Gauw!" Maar Oole schudde bekommerd
het hoofd.
„Kan niet", prevelde hij. „Ik heb de punt
dubbel geschreveld en nu kan steenmas
sa nooit weggehaald worden."
„Bliksemse aap!" riep zijn moeder met
krassende stem. „Je mag niet dubbel schre-
velen; dat weet je toch? Daar komt altijd
verkoeking van. Daar heb je het nou.... on
heil en rampspoed. Jij met je huizen! Wee,
Wee!"
Ze begon in woede om de bouwval heen te
springen en Tom Poes ging verslagen op
een steen zitten. „Wat nu?" vroeg hij. „Kan
een dubbele schrevel echt helemaal nooit
ontstoft worden, Oole?"
Het ventje keek angstig naar de fladderende
gedaante van zijn moeder. „Misschien
wel", fluisterde hij. „Ais hoofdschrevel van
eiland ontstoft wordt: want dan laten alle
schrevels los. Maar dat kan ik niet - en oude
moeder ook niet."
„Waarom kunnen jullie dat niet?" drong
Tom Poes aan.
„Wij kunnen niet over de schreef gaan", sis
te Oole. „De schreef, die oude vader Holle
vroeger gemaakt heeft, je weet wel..."
H
W
DOOR JAN VISSER <Ft
Met een noordwestelijke stroming wordt gedurende de eerste n
van deze week opnieuw koele lucht lucht aangevoerd. Bovendi
trekken er wolkenvelden over ons gebied waaruit aanvankelijk
kele, meest lichte buitjes kunnen vallen. De koele noordwestel
luchtstroming wordt veroorzaakt door een depressie boven het
zeegebied en Scandinavië en een hogedrukgebied ten westen
Golf van Biskaje.
Later in de week neemt de invloed van het hogedrukgebied op
weerbeeld in onze streken toe. Daardoor verlaat de wind
noordwesthoek en maakt plaats voor een warmere west tot zuu
lijke luchtstroming.
Aan het einde van de week (zaterdag), wanneer boven Midden
een hogedrukgebied tot ontwikkeling is gekomen, wordt de stn
zuidelijk. Deze ontwikkeling heeft tot gevolg dat de temperatui
hoog gaan. De 20 graden wordt overschreden en ook de zon za
meer laten zien. Of deze weersverbetering de aanzet zal zijn to
periode van standvastiger zomerweer blijft vooralsnog met onz
den omgeven.
Vandaag en morgen nog koel weer. De temperaturen komen ni
ger dan 16 graden. Verder trekken er wolkenvelden over. Daari
nen nog enkele regen- of motregenbuitjes vallen. De windsterk
over land matig maar aan de kust staat een af en toe krachtige
Juist door de combinatie van wind en wolkendekens doet het
paald onzomers aan. Tijdens het afgelopen weekeinde vielen
op zaterdag flinke buien die van onweer vergezeld gingen. In S
poort-Noord en in Bloemendaal viel 9 mm. Zwaar waren de bu
de regio Rotterdam (wateroverlast en hagel) en op de Veluwe
32 mm). Door de bewolking en de buien kwam de temperatuu
net boven de 15 graden.
Gisteren ontstonden in de loop van de ochtend opnieuw buien
aan zee scheen de zon de hele dag. 's Middags breidde het get Jar
met zonneschijn zich uit waardoor de Haarlemse honkbalweek
zonnige ambiance kon worden afgesloten. De temperaturen sti
tot zo'n 18 graden.
n Enge-
KNMI
Weersvooruitzicht
Geldig tot en met
dinsdag.
Noorwegen:
Wisselend bewolkt en een
enkele bui. Morgen aan
trekkende noordenwind.
Middagtemperatuur van
ongeveer 14 langs de
westkust tot ongeveer 20
in de buurt van Oslo.
Zweden:
Wolkenvelden, ook gere
geld zon en een verspreid
voorkomende bui. Morgen
tamelijk veel wind. Mid
dagtemperatuur ongeveer
19 graden.
Denemarken:
Af en toe zon. maar ook
een bui. Morgen wel veel
wind. Middagtemperatuur
ongeveer 18 graden.
Engeland, Schotland,
Wales en Ierland:
Afwisselend zon en stapel
wolken en een enkele ver
spreide bui. Maxima onge
veer 17 graden, in het zuiden
land iets boven de 20.
België en Luxemburg:
Vandaag nog bewolkt en regenachtig,
morgen nagenoeg droog en af en toe de
zon. Middagtemperatuur ongeveer 17
graden.
Noord- en Midden-Frankrijk:
Vandaag voornamelijk in het oosten nog
bewolkt en buiig. Verder van tijd tot tijd
de zon en waarschijnlijk droog. Middag
temperatuur oplopend naar ongeveer 21
graden.
Portugal:
Flinke zonnige perioden en droog. War
mer met morgen aan de kust maxima
van ongeveer 29 graden, in het binnen
land 35 graden.
Madeira:
Perioden met zon en eerst nog kans op
een bui. Middagtemperatuur rond 22
graden.
Spanje:
In het noordoosten eerst nog wolkenvel
den en een enkele regen- of onweersbui.
Verder zonnig en droog. Bij Gibraltar'en
omgeving steekt een stormachtig wind
op. Maximumtemperatuur aan zee uit
eenlopend van 20 in het noordwesten
tot iets boven de 30 in het zuiden.
Canarische Eilanden:
Flink wat zon, met name in het zuiden.
Droog, maar in het noorden eerst nog
kans op een bui. Maxima aan de stran
den ongeveer 28 graden.
Marokko:
Westkust: veel zon, hier en daar ook wol
kenvelden en eerst nog kans op een bui.
Middagtemperatuur tussen 24 en 34
graden.
Tunesië:
In het noorden wind, wolken en mis
schien een bui, in het zuiden zonnig en
droog. Minder warm met morgen aan
zee een middagtemperatuur van onge
veer 28 graden.
Zuid-Frankrijk:
Half tot zwaar bewolkt en vooral in de
bergen enkele fikse regen- of onweers
buien, plaatselijk veel neerslag. Er
steekt in het zuidoosten een stormachti
ge Mistralwind op. In de loop van mor
gen afnemende buugheid. Middagtem
peratuur ongeveer 19 graden, aan de
Middellandse Zeekust zonniger, droger
en 25 graden.
Mallorca en Ibiza:
Zon afgewisseld door wolken. Kans op
een onweersbui. Vanaf morgen meer zon
en droog. Wel een stevige noordenwind.
Middagtemperatuur ongeveer 28 gra-
Italië:
Van het noorden uit enkele regen- of on
weersbuien en soms veel wind. In de
bergen plaatselijk grote regenhoeveelhe-
den. Morgen ook in het uiterste zuiden
kans op onweer, maar dan in het noor
den weer droger. Maxima eerst ver uit
eenlopend van 20 graden in het noorden
tot plaatselijk 37 in het zuiden, morgen
overal rond 25 graden.
Corsica en Sardinië:
Af en toe zon vooral vandaag een regen-
of onweersbui. Maxima van 22 op Corsi
ca en in het noorden van Sardinië tot 28
in het zuiden van Sardinië.
Malta:
Toenemende kans op een fikse regen- of
onweersbui. Maxima eerst rond 36 gra
den, morgen minder warm.
Griekenland en Kreta:
Zonnig en erg warm. Morgen in het bin
nenland stapelwolken en kans op een
pittige onweersbui. Maxima op de mees
te stranden iets boven de 30 graden,
landinwaarts plaatselijk 40 graden.
Turkije en Cyprus:
Langs de kusten: zonnig. Temperatuur
's middags tussen 30 en 35 graden.
Duitsland:
Veel stapelwolken, ook af en toe zon.
Beide dagen een enkele bui en vooral
vandaag een stevige noordenwind. Mid
dagtemperatuur ongeveer 18 graden.
Zwitserland:
Wisselend bewolkt en van tijd tot tijd
i regen- of onweersbui. In
kan het langdurig regenen. Mi
peratuur ongeveer 18 gradeill
buurt van Locarno vanaf morge
zonnig en warnier.
Oostenrijk:
Bewolkt en fikse buien, ook me
windstoten en grote regenhoevtjUM
Maxima ongeveer 16 graden
rinthië beter en warmer.
Onstuimig, bewolkt en een a
regen- of onweersbuien, hier
veel neerslag. Middagtempera in
gen van 14 graden aan de oc)url;
19 in het zuidoosten.
Tsjechië en Slowakije:
Veel bewolking en vooral vanda
achtig en koud weer met lanj 'pr
gen. Middagtemperatuur dalifaa
16 graden, vandaag op somm eJle
sen nog kouder.
Hongarije:
Wisselend bewolkten kansopi
gen- of onweersbuien. Middagl
tuur dalend naar ongeveer 21 g wit
iad
DINSDAG 9 JULI 1996
Zon- en maanstanden
Zon op 05.31 Zonondf
Maan op 01.36 Maan om n
Waterstand
IJmuiden
Hoog 11.19» 23.56 10.52
Laag 06.51 19.36 06 32
Weerrapporten 08 juli 08 u
station weer wind
Deelen
Eelde
Eindhoven
Den Helder
Rotterdam
Maastricht
Aberdeen
Athene
Barcelona
Berlijn
Boedapest
Bordeaux
Brussel
Cyprus
Dublin
Frankfurt
Innsbruck
Istanbul
Klagenfurt
Kopenhagen
Las Palmas
Madrid
Malaga
Mallorca
Rome I"
Split c
Stockholm c
Warschau i
Wenen t
Zürich r
Buenos Aires r
Casablanca 2
Johannesburg i,
Los Angeles 2
ar bew. nno 10 26
regenbui
licht bew.
onbew.
ing
Hie
IC
