IVF voor oudere vrouwen
medisch niet haalbaar
'Castro stuurde Che Guevara de dood in'
Feiten &Meningen
De obro's
Hoe zelfstandig
is een kind
van zestien?
ZATERDAG 11 ME11996152
In mijn schoolvakanties heb ik vaak bij de
bakker gewerkt. Tijdens het hazegrauwen
vulde je de broodkar waarmee je later op de
dag de wijk in zou gaan met een grote hoe
veelheid gesneden en ongesneden broden.
Er waren namelijk twee soorten mensen.
Klanten die per se een ongesneden brood
wensten, door ons de obro's genoemd, en
afnemers die erop stonden dat zij een ge
sneden brood kregen, de gebro's. Soms had
je te veel gesneden brood en te weinig on
gesneden brood bij je, soms was het net an
dersom, kwam je gesneden brood tekort.
Als broodbezorgers wisten wij nu uit er
varing dat je veel beter te weinig ongesne
den brood bij je kon hebben dan te weinig
gesneden brood. Aan de obro's kon je in ge
val van nood doorgaans zonder al te veel
problemen een gesneden brood slijten,
maar de gebro's werden wild van woede als
je hen een ongesneden brood in de maag
probeerde te split
sen. Ik hoor nog een
vrouw in de Paul
Krugerstraat in
Maassluis gillen:
'Bakker, ben je nou
helemaal strontbe
lazerd, een onge
sneden brood, hoe
krijg je 't in je zieke
hersens, waar moet
ik dat klotebrood
mee snijden, denk
je soms dat ik een
broodmes in huis
heb, nou, als ik er
één had, zou ik je
eraan rijgen, tyfus-
lijder'.
Een andere lieftallige dame, in de aan
grenzende Joubertstraat, kwam haar huis
uit rennen toen ik schuchter aankondigde
dat helaas, helaas mijn gesneden brood op
was. Zij duwde onverhoeds mijn hoofd diep
de kar in tussen het regeringswit en liet ver
volgens de klep ervan keihard op mijn rug
neerkomen. In de Sandelijnstraat ging een
bejaarde man terstond op de vuist toen hij
hoorde dat ik geen gesneden brood meer
had, en begrafenisondernemer Langeveld
schopte mij zijn voortuintje uit toen ik
mompelde dat ik alleen nog ongesneden
brood kon aanbieden.
Mijn collega-bezorgers hadden dezelfde
ervaringen. Terwijl de obro's nooit proble
men gaven, nooit agressief werden, kon je
van de gebro's de vreselijkste dingen ver
wachten. Eén van mijn collega's is de haven
in gejonast door twee gebro's, en een ande
re collega is in zijn bakkerskar gedumpt,
waarna woedende vrouwen het deksel erop
smeten, terwijl ze luidkeels schreeuwden
dat ze het vast zouden spijkeren. Kortom:
de gebro's: een hoogst onaangenaam, ui
terst agressief slag mensen.
Niettemin lijkt het erop alsof er tegen
woordig alleen nog gebro's zijn. Ga je een
brood halen bij de bakker dan moet je er
uitdrukkelijk bij zeggen dat je het ONGE
SNEDEN wilt hebben, en meestal moet je
het nog één of twee keer herhalen, want de
meisjes die je helpen zijn zo gewend om elk
brood dat zij verkopen te snijden dat ze,
wat je ook roept, volautomatisch met een'
brood naar de snijmachine slaapwandelen.
Soms zit zo'n brood al half in de machine
voor tot hen doordringt dat je al driemaal
luidkeels GRAAG ONGESNEDEN hebt ge
roepen. Je hebt zelfs al bakkers die uitslui
tend gesneden brood verkopen.
Mijn grote angst is nu dat er een tijd komt
dat alle bakkers hun brood nog uitsluitend
gesneden verkopen. Bij voorbaat word ik al
wild van woede. Komt het zover, dan zullen
er, beloof ik de warme bakkers, ruiten gaan
sneuvelen!
Een reageerbuisbaby moet net als een 'ge
wone' baby kunnen opgroeien in een sta
biele omgeving 'zodat het kind veiligheid en
geborgenheid kan ervaren en zich emotio
neel kan hechten aan een of meer volwas
senen'. Een arts mag een IVF-behandeling
alleen weigeren als hij ervan overtuigd is
dat dat niet het geval zal zijn. Dat uitgangs
punt legde de commissie medische ethiek
zeven jaar geleden neer. En dat is nog altijd
het uitgangspunt, zegt de commissie in het
rapport 'IVF op latere leeftijd'.
De titel van het rappport geeft aan waar de
schoen wringt: de techniek schrijdt voort.
De slaagkans bij IVF is sinds het begin on
geveer verdubbeld en momenteel kan tus
sen de 25 tot 30 procent van de behandelde
vrouwen dankzij de reageerbuisbevruchting
uiteindelijk een baby in de armen nemen.
Dat de kans daarop flink afneemt naarmate
een vrouw ouder is, komt vooral omdat dan
ook de gebruikte eicellen (uit het eigen li
chaam) ouder zijn. Niet de leeftijd van de
vrouw, maar die van de eicel bepaalt hoofd
zakelijk de slaagkans.
In een aantal gevallen worden nu al bij
vrouwen bevruchte eicellen van andere
vrouwen teruggeplaatst, bij voorbeeld om
dat ze die door ziekte zelf niet meer heb
ben. Maar dat kan natuurlijk ook bij vrou
wen die door hun menopauze heen zijn en
zelf geen eicellen meer produceren. Al is
daar nog vrijwel geen ervaring mee, de
vraag is of je die groep op voorhand moet
uitsluiten van IVF.
Eigenlijk, concludeert de commissie, zijn
daarvoor geen steekhoudende redenen. Het
druist in tegen de menselijke natuur, zeg
gen veel mensen in een opwelling. Maar dat
telt eigenlijk niet, vindt de commissie: over
die menselijke natuur hebben vele filosofen
evenzovele indrukwekkende betogen ge
houden, maar wie zou durven zeggen wie
er gelijk heeft?
De andere tegenargumenten hebben een
meer praktische aard: in de eerste plaats is
het opvoeden van een kind fysiek te zwaar
voor ouderen, ten tweede groeit een kind
op in een generatiekloof, en tenslotte is de
kans veel groter dat kinderen op jonge leef
tijd hun vader en/of moeder verliezen.
Alleen dat laatste vindt de commissie tot op
zekere hoogte steekhoudend. Wat het eer
ste bezwaar betreft: de fysieke belasting
voor de ouders-in-spe is tot nu toe nooit
een argument geweest. Bovendien zijn er
legio jongere ouders die niet bepaald tip
top zijn, maar wel kinderen goed kunnen
opvoeden. En al ligt het voor de hand dat de
jaren tellen, je kunt er toch geen leeftijds
grens mee rechtvaardigen.
Hetzelfde geldt voor de generatiekloof.
Want waar die in de jaren zestig en zeventig
als een soort Grand Canyon oogde, lijkt die
anno 1996 ineengeschrompeld tot een
greppeltje. Steeds weer geven, jeugdigen in
onderzoeken aan hoe leuk ze toch met hun
(gemiddeld ook steeds oudere!) ouders kun
nen praten. In een grote enquête vier jaar
geleden zeiden zelfs zeven van de tien jon
geren de normen en waarden van hun ou
ders helemaal te delen. Dat jongeren weer
steeds langér bij hun ouders blijven wonen,
is ook een teken aan de wand.
Blijft tenslotte het argument dat een kind er
(te) jong alleen voor komt te staan. Maatge
vend is hier, vindt de commissie de levens
verwachting van de moeder. Mannen zijn
namelijk meestal ouder dan hun vrouwen
en overlijden bovendien jonger. Uitgangs
punt is dat een moeder op voldoende ge
zonde jaren moet kunnen rekenen om een
kind 'tot zelfstandigheid op te voeden'.
Maar wanneer is een kind zelfstandig? Vol
gens de statistieken mag een vrouw van 45
jaar op nog ruim 21 gezonde jaren rekenen,
een vrouw van 55 op zestien en een vróuw
van 65 op nog een stuk of acht. De commis
sie kiest voor 55 jaar als grens, en daarmee
voor zestien jaar als grens voor de zelfstan
digheid van een kind. Het zou wellicht meer
voor de hand liggen die grens bij achttien
jaar te leggen, waarbij een kind volgens de
wet volwassen is. De IVF-grens zakt dan tot
ongeveer 50 jaar. En leg je die grens op 21
jaar, tot voor een aantal jaren de wettelijke
grens van volwassenheid, dan is 45 jaar de
limiet voor reageerbuisbevruchting. En ze
ker in dat laatste geval zou in de huidige
praktijk eigenlijk maar heel weinig verande-
Dr. Naaktgeboren van het Academisch Ziekenhuis Leiden:
IVF-coördinator van het AZL, Naaktgeboren.
Vrouwen hebben vanaf hun veertigste jaar zo'n
kleine kans op een succesvolle zwangerschap
dat een reageerbuisbevruchting (IVF) in de
meeste gevallen geen zin meer heeft. ,,We heb
ben vrijwel geen succesvolle zwangerschap bo
ven de 41 jaar", zegt dr. Nico Naaktgeboren,
IVF-coördinator van het Academisch Zieken
huis Leiden (AZL).
Mag een 'oma'
moeder worden?
Mag een niet langer vrucht
bare vrouw van 55 nog kunst
matig moeder worden, of is
de menopauze een 'harde
grens', zoals de Tweede Ka
mer vindt? Als dat mag, kan
een moeder van zeventig een
lastige puber van vijftien wel
aan? Of moet slechts worden
gekeken naar 'effectiviteit en
risico's van de behandeling',
zoals de artsenorganisatie
KNMG vindt? In dat geval is
er geen bezwaar tegen een
'oma-moeder'. Het KNMG
liet deze week opnieuw we
ten vóór reageerbuisbevruch
ting (IVF) op hogere leeftijd
te zijn.
Wij willen graag weten wat u
als lezer er van vindt en vra
gen u daarom uw mening
over 'oma-moeders' kort en
bondig op papier te zetten.
De reacties zullen worden af
gedrukt op de pagina Feiten
en Meningen.
Schriftelijke reacties, voor
zien van naam, adres en tele
foonnummer, kunnen wor
den gestuurd naar het
Leidsch Dagblad, Antwoord
nummer 10050, 2300 VB Lei
den of naar Haarlems Dag-
blad/IJmuider Courant, Ant
woordnummer 416, 2031 CC
Haarlem. Een postzegel is
niet nodig. In de linker bo
venhoek van de envelop TVF-
debat' vermelden.
,,Wij hebben in Leiden nooit
een strikte grens van veertig jaar
gehanteerd en ook vrouwen tot
en met 43 jaar behandeld. Maar
onze ervaringen zijn slecht",
benadrukt Naaktgeboren. ,,De
afgelopen tien jaar hebben we
350 vrouwen van veertig jaar en
ouder een IVF-behandeling ge
geven. Van hen zijn er veertig
zwanger geworden en 21 vrou
wen bevallen. Dat is geen hoop
gevend resultaat."
Naaktgeboren laat er geen mis
verstand over bestaan. Het op
trekken van de leeftijdsgrens
van veertig tot 55 jaar voor een
reageerbuisbevruchting, het ad
vies van de artsenorganisatie
KNMG, zal de werkwijze in Lei
den niet veranderen. ,,Wij hou
den de natuurlijke grens van de
overgang aan. Vrouwen in de
menopauze kunnen bij ons niet
terecht. Nergens in Nederland
Soms behandelen we een vrouw
van veertig of 41 jaar één keer,
mits er voldoende eicellen zijn.
Maar als het dan niet lukt, stop
pen we. Het is een zware en
emotionele behandeling. Een
vrouw van 45 of 55 jaar die zelf
geen eicellen meer heeft, be
handelen we niet. Menopauze
als reden voor IVF staat niet in
ons programma."
,,Ik venvacht ook geen stroom
van IVF-verzoeken van 50-jari-
gen: er zijn gewoon niet zoveel
vrouwen die op die leeftijd als
nog een kind willen. Er zijn na
tuurlijk altijd wanhopige oudere
vrouwen die de halve wereld af
bellen, maar zij kunnen bij óns
niet terecht. Oudere mensen
zijn niet per se slechtere ouders
maar het lijkt me toch geen ide
ale situatie: op je twintigste een
75-jarige moeder hebben."
„Veertig jaar is niet zomaar een
getal: op die leeftijd is de kans
op een succesvolle zwanger
schap zó klein, dat IVF niet ver
antwoord is. Het is een zware
ingreep en als je iemand iets
aanbiedt, moetje ook heel goed
weten watje aanbiedt. Een kans
van vier procent om een kind te
krijgen, vinden wij te laag. Bij
een 'normale' IVF is dat onge
veer 25 procent."
Naaktgeboren is fel tegen ei
celdonatie voor een oudere
vrouw. „Een jongere vrouw
krijgt daarvoor twee weken lang
hormooninjecties, moet bloed
afstaan en een punctie onder
gaan. Dat is zwaar en riskant.
Daarbij gaat het niet om een le
vensbedreigende ziekte, maar
om een kinderwens van een an
der. Eicel-donatie doen wij al
leen als het medisch noodzake
lijk is en de vrouw niet in dè"na
tuurlijke menopauze is."
De gemiddelde leeftijd van
vrouwen die in Leiden een IVF-
behandeling ondergaan, is 34
jaar. De kans van slagen hangt
af van verschillende factoren.
Daarvan is de leeftijd van de
vrouw er één. „Als je ouder
wordt, heb je minder eicellen,
meer kans op een miskraam en
is het moeilijker om een em
bryo in de baarmoeder te im
planteren."
„Elke vrouw maakt maandelijks
drie tot vijftig eicellen", legt de
bioloog uit. „Daarvan blijft, nor
maal gesproken, één rijpe cel
over, de rest sterft af tijdens de
cyclus. Wij stimuleren de eicel
productie van de vrouw met
hormonen. Die zorgen ervoor
dat de eicellen niet allemaal af
sterven in het lichaam. Bij vrou
wen tot 38 jaar levert dat zo'n
zes tot tien rijpe eicellen op.
Daarvan selecteren we de beste
en die bevruchten we met sper
ma. Als het zaad slecht van
kwaliteit is, kunnen we één
zaadcel in de eicel injecteren:
dat is de ICSI-methode. Daarna
plaatsen we twee of drie embry
o's terug in de baarmoeder."
„Vanaf 35 jaar wordt de produc
tie van eicellen minder. Dat be
tekent dat we niet meer kunnen
selecteren en dat vermindert de
kans op succes. Bovendien stijgt
het risico op een miskraam: Tot
ongeveer 35 jaar heb je twintig
procent kans op een miskraam,
vanaf veertig jaar loopt dat op
tot zo'n zestig procent. En vrou
wen komen hier niet voor een
zwangerschap, maar voor een
kind. De kans daarop is voor
oudere vrouwen slechts een
paar procent en dat vinden wij
te weinig. Dat heeft niets te ma
ken met ethiek of geld, maar
puur met de haalbaarheid van
de behandeling."
Het Leidse IVF-centrum is dit
jaar wel begonnen met extra
hormoonstimulatie, meer hor
monen en eerder in de cyclus,
voor vrouwen vanaf 38 jaar.
„Een proef die hopelijk meer
rijpe eicellen oplevert, maar ga
ranties zijn er niet. Als er vol
doende eicellen zijn, kunnen we
een poging wagen. Maar als het
niet lukt, moeten we stoppen.
Wanhopige vrouwen van 45 tot
55 jaar moeten toch echt naar
een privékliniek in het buiten
land."
LEIDEN CAROLINE VAN OVERBEEKE
TOM JANSSEN
Hij vocht voor de revolutie van Fidel Castro,
overleefde de overval van het Boliviaanse leger
die een einde maakte aan het leven van Che
Guevara, deed mee aan opstanden in Afrika en
trainde guerrillastrijders uit de hele wereld.
Maar nu heeft Dariel Alarcon Ramirez - wiens
nom-de-guerrekolonel Benigno luidde - zich te
gen zijn ooit aanbeden leider gekeerd en geeft
hij Castro de schuld van de mislukte revolutie,
de enorme corruptie en de dood van Guevara.
Alarcon, die in september naar Frankrijk
vluchtte, zegt ook dat het Amerikaanse embar
go bijdraagt aan de Cubaanse misère en Cas
tro's regime een excuus geeft voor gewelddadig
optreden en een onderdrukkend beleid. „Als Fi
del Cuba zo lang in zijn greep kan houden,
heeft hij dat te danken aan de Noord-Amerika
nen", schrijft de 56-jarige ex-guerrilla in het
boek Leven en dood van de Cubaanse revolutie,
dat gisteren in het Frans is verschenen.
In zijn levensverhaal dat leest als een roman,
vertelt Alarcon over de Cubaanse revolutie, zijn
missies in Afrika en hoe hij duizenden guerrilla
strijders uit Latijns-Amerika, Afrika en zelfs een
handjevol Palestijnen trainde.
Gedurende enige tijd stond hij aan het hoofd
van de lijfwachten van Castro, op wie 'veel, zeer
veel aanslagen werden gepleegd', waarvan hij er
in zijn boek twee beschrijft. Hij had de leiding
over het keiharde Cubaanse gevangeniswezen -
waaronder een detentiecentrum voor 'verwijfde
jongens' - tot hij in 1993 met pensioen ging.
„Ik geloofde echt in hem", vertelde Alarcon, die
is ondergedoken. „Ik besloot met Castro te bre
ken omdat het beleid dat hij jaren lang voerde
niets te maken had met de revolutie. Ik be
schouw mijzelf nog steeds als een revolutionair
en zal dat doen tot de dag dat ik sterf, maar dan
voor een betere maatschappij. In theorie zijn
socialisme en communisme het mooiste van
deze eeuw, maar in de praktijk zijn het ram
pen", aldus Alarcon.
Toen Castro Fulgencio Batista in 1959 van de
troon stootte, was Alarcon een zeventienjarige
boerenjongen die guerrillastrijder was gewor
den. Zijn eerste vrouw was door soldaten van
Batista gedood. „Het was een revolutie voor de
mensen en door de mensen'zegt Alarcon.
„Maar Castro liet de mensen in de steek en het
werd een dictatuur."
Volgens Alarcon had Castro duidelijk bijbedoe
lingen toen hij in 1967 Guevara en zo'n hon
derd andere strijders naar Bolivia zond met
slechts weinig wapens om zich tegen het leger
van dat land te verdedigen. Alarcon en vijf an
deren waren de enigen die de onderneming
overleefden.
Alarcon is er niet helemaal zeker van dat Castro
de dood van Guevara heeft bevolen, maar weet
wel dat Guevara forse kritiek had geuit op de re
volutie. „Che's populariteit was een fundamen
tele factor. Ik geloof dat het Castro dwarszat dat
de mensen Che met respect en bewondering
behandelden", aldus Alarcon.
Castro, zo schrijft Alarcon, liet in 1989 generaal
Arnaldo Ochoa executeren om de schuld voor
de drugshandel, 'onder leiding van de Over
heid', op hem af te wentelen. „Pas op dat mo
ment zag ik in dat wij het Cubaanse volk al die
jaren alleen maar hadden gemanipuleerd zodat
zij van Fidel zouden houden en hem zouden
„De Cubaanse revolutie kan trots zijn op wat op
het gebied van onderwijs en gezondheidszorg is
bereikt", zegt Alarcon. Maar terwijl 'wij voor
onze ogen Cubanen zagen sterven wegens ge
brek aan zorg, verspilden de leiders en hun kin
deren benzine'.
Alarcon, die met vrouw en zoon naar Frankrijk
is gekomen, ontkent politieke ambities te heb
ben. De Franse autoriteiten willen met het oog
op een mogelijke aanvaring met Havana, waar
mee handelsbanden worden onderhouden,
niets zeggen over de status van Alarcon. „Euro
pa heeft veel bouwland. Ook als ik mijn leven
als boer hervat, ben ik zeer tevreden."
PARUS CHRISTOPHER BURNS/AP
