Romeinse varkens en dolle honden
Elizabeth II blijft ook voor de Britten zelf een mysterie
Buitenland
ZATERDAG 20 APRIL 1996
Umberto Bossi: „We worden b
ROME EELCO VAN DER LINDEN
De Italianen gaan morgen naar de stembus voor het kiezen van een
nieuw parlement, de derde keer in vier jaartijd. Dit geeft aan dat de
overgang van de Eerste naar de Tweede republiek niet vlekkeloos
verloopt. Het idee was dat de corrupte 'partijencratie' via een
nieuwe kieswet plaats zou maken voor een soepel functionerende
democratie met stabiele en daadkrachtige regeringen. Twee jaar
geleden bleek al dat die wet een mengsel van een
districtenstelsel en een systeem van evenredige
vertegenwoordigingniet aan de verwachtingen voldoet. De door
de mediamagnaat Silvio Berlusconi aangevoerde Vrijheidsalliantie
won weliswaar de verkiezingen, maar in het parlement was geen
sprake van een afgetekende meerderheid. De regering-Berlusconi
viel, mede door 'het verraad' van Lega Nord-leider Umberto Bossi,
al na zeven maanden. Na het zakenkabinet van Lamberto Dini en
een mislukte poging 'grand commis' Antonio Maccanico om een
soort regering van nationale eenheid te vormen die staat en
(opnieuw) kieswet moest hervormen, is Italië weer net zover als in
1994. De kans is groot dat er morgen niemand wint en dat
Maccanico een tweede poging mag wagen. Dat heeft echter weinig
invloed op de verkiezingscampgane, die feller en explosiever is dan
ooit. Berlusconi presenteert zich opnieüw als leider en kandidaat
premier van de rechtse Vrijheidsalliantie, maar voelt de hete adem
van de anti-corruptiemagistraten en zijn 'post-fascistische' partner
Gianfranco Fini in de nek. De linkse partijen hebben zich verenigd in
de 'Olijftak' met de katholieke econoom Romano Prodi als
kandidaat-premier.
Bovendien hebben ze versterking gekregen van premier Dini en
Maccanico. De derde tegenvoeter is Umberto Bossi, die dit keer
alleen de verkiezingen ingaat, de onafhankelijkheid van Noord-ltalië
eist, en bij een 'gelijkspel' wel eens zijn electorale gewicht in de
schaal zou kunnen weten te leggen. Berlusconi, Prodi en Bossi
bepalen deze bizarre campagne. Drie personen en drie culturen die
niets met elkaar gemeen hebben, of beter nog, elkaar uitsluiten.
Onderlinge communicatie is onmogelijk; het vijanddenken
zegeviert. Ze vormen het symbool van de Italiaanse patstelling. Een
reportage.
Romano Prodi: „We zijn nooit echt geregeerd."
FOTO NANDO CHIAPETTA
CORRESPONDENT
'PP' „Hoe ik me voel? Als Berlusco
ni!!!" De zaal schiet collectief in
'een lachstuip, veert op en scan
deert: 'Silvio, Silvio, Silvio!' De
ex-premier tovert zijn parelwit
te glimlach tevoorschijn en
hupt jongensachtig mee op het
ritme. De avond is een minuut
oud, maar kan al niet meer
stuk.
Het Forza fta/ia-publiek is in
groten getale opgekomen: zeker
400 personen zitten samenge
pakt in de centrale zaal van het
monumentale Hotel Plaza. Te
midden van rood pluche,
kunstmarmer, kunstgoud en
kapitale kroonluchters zitten
dames met te laag uitgesneden
decolletés, te mooie jonge
mannen en gedistingeerde ver
tegenwoordigers van de Ro
meinse adel. Iedereen geniet
met volle teugen. Echt een
avondje uit.
Berlusconi de entertainer.
Net als vroeger, toen hij nog
geen eigenaar was van de hol-
ding Fininvest. Hij geniet ervan
als de door hemzelf geschreven
Forza Italia-hymne aanzwelt,
ten teken dat de leader eraan
komt. Hij geniet als alle ogen
zich richten op de ingang en hij
plots opduikt vanachter het po
dium. „Hadden jullie niet ge
dacht, hè", schatert hij dan.
Berlusconi praat met de micro
foon tegen de borst geklemd,
net als Amerikaanse tv-domi-
nees. Als hij wordt onderbroken
door een hoogblonde dame die
ruzie maakt omdat ze niets ziet,
zet hij haar op het podium tus
sen de eregasten. „Dat zal ze le
ren", zegt hij met een vette
knipoog naar de zaal.
Het lukt Berlusconi echter
niet te blijven entertainen. Hij
is verontrust en voelt zich i,n het
nauw gedreven. Zijn verkie
zingszege is ondanks al het geë
taleerde optimisme lang niet
zeker, en de anti-corruptiema-
gistraten blijven zich in hem en
zijn Fininvest vastbijten. „Nooit
is in onze geschiedenis één per-
soon zo belaagd als Silvio Ber
lusconi", zegt hij fel. „De vrij
heid in Italië is in gevaar. Je
kunt zonder reden gearresteerd
worden en zonder vorm van
proces achter de tralies belan
den." De zaal applaudiseert
luid. „Laat je niet op de kop zit
ten, Silvio", gilt iemand.
Berlusconi lacht en introdu
ceert Filippo Mancuso, een 75-
jarige Siciliaanse rechter in rus
te. „Hier is een man die heeft
ondervonden dat Italië geen de
mocratie is", zegt Berlusconi,
en hij leidt de oude heer aan de
hand naar voren. Wederom een
ovatie. 'Mancuso, Mancuso',
klinkt het ritmisch.
Mancuso, vanwege zijn
scherpe tong getooid met de
bijnaam 'het verschrikkelijke
oudje', zit vol rancune. Vorig
jaar werd hij via een linkse mo
tie van wantrouwen gedwongen
af te treden als minister van jus
titie, omdat hij het 'Schone
Handen-team' bleef aanvallen.
„Met justitie wordt politiek be
dreven. Links geeft orders aan
de magistraten van Milaan en
Palermo. Zonder ingrijpen
wordt dit land een sovjet-staat",
zegt hij. Berlusconi glimt als
Mancuso hem citeert: „In de
schaduw van de Olijf gedijt de
vrijheid niet."
De zaal raakt verhit. Berlusco
ni noemt Romano Prodi een
marionet in de handen van de
ex-communistische PDS. Hij
zegt te moeten vechten tegen
de linkse magistratuur, maar
ook tegen de linkse media en
hun disinformazione. „Ik ben
vergeleken met Toto Riina
(maffiabaas, red.) en Goebbels.
Mijn woorden worden ver
draaid of geweerd. Het is onmo
gelijk geworden mijn bood
schap te verbreiden."
Die boodschap is nog steeds
dat het 'onderneminsgmodel'
moet worden gevolgd om het
land te veranderen. Zijn econo
mische programma is afgeke
ken van Ronald Reagan: belas
tingverlaging en stimulering
van nieuwe bedrijven. De han
den gaan op elkaar. Berlusconi
zegt dat zijn regering een presi
dentieel systeem zal invoeren.
Hij pleit voor vrijheid, ook op
gebied van onderwijs. „Het par
ticulier onderwijs moet worden
bevorderd, om te voorkomen
dat onze kinderen een ideologie
wordt aangepraat die niet de
onze is." De zaal joelt. De
kroonluchters rinkelen. Een
meisje in baljurk noemt Berlus
coni een held. „Je gelooft in
hem of niet. Wij geloven in
hem."
Wielrenners
Vijfhonderd kilometer noord
waarts, langs een rotonde aan
Een Italiaanse krantenlezer begraaft zich in het verkiezingsnieuws, dat de afgelopen weken vooral werd bepaald door een ongemeen harde cam
pagne.
de rand van de stad Bologna,
heerst een andere sfeer. Het is
zondagmorgen, de vogeltjes
kwetteren. Een stem zegt: „Zijn
jullie klaar? Een, twee, drie, hup!
Romano Prodi laat breed la
chend de groene vlag vallen en
kijkt toe hoe een groep van zo'n
vijftig met zijn Olijftak sympa
thiserende wielrenners zich
luidruchtig in beweging zet.
De man die premier van Italië
wordt als links morgen wint,
kruipt vervolgens met zijn ge
volg in de bus waarmee hij al
maanden door het land reist.
Volgende halte is een park, waar
hij de renners weer zal opvan
gen en een publiek van Groe
nen zal toespreken. De campag
ne van de 56-jarige Prodi is be
wust kleinschalig en
'mensvriendelijk'. De fiets sluit
mooi aan op deze filosofie. Pro
di is in zijn element. Hij is van
nacht teruggekeerd uit Napels,
en zal de hele dag rondtoeren in
zijn eigen, rode Bologna.
II professore nodigt iedereen
op joviale manier uit plaats te
nemen in zijn bus, laat trots
zien dat deze van alle gemakken
is voorzien en zegt direct te ge
loven in de verkiezingsoverwin
ning. „Italië is moe van de holle
tv-retoriek en wil dat de echte
politiek terugkeert. De Olijftak
verwoordt deze wens. Of beter,
dankt haar ontstaan eraan",
zegt Prodi. Met een vleugje na
tionalisme voegt hij eraan toe:
„In Italië is het inkomen per
hoofd van de bevolking hoger
dan in Groot-Brittannië. We tel
len echter ab-so-luut niet mee,
omdat we nooit echt geregeerd
zijn. De Italianen hebben recht
op een serieus bestuur en een
volwaardig lidmaatschap van
Europa."
Prodi zakt wat verder weg in
de kussens. Hij beaamt dat de
geldmarkten hun kaarten heb
ben gezet op de Olijftak. Dit zou
de opvallende stijging van de li
re van de afgelopen weken hel
pen verklaren. Links als de lie
veling van het grootkapitaal?
Prodi hinnikt: „De financiële
wereld heeft begrepen dat wij
een serieuze politiek voorstaan,
dat we ons zullen inzetten voor
het terugdringen van de staats
schuld en dat we Europa een
warm hart toedragen. Italiaans
rechts wordt terecht met argus
ogen bekeken en beschouwd als
een bende avonturiers." Hij
spreekt de laatste woorden bij
na fluisterend uit, want beledi
gen is zijn stijl niet.
Romano Prodi is de laatste
tijd wel iets veranderd, vooral in
de polemieken met zijn rivaal
Berlusconi. Hij is minder de
goedzak van weleer, en laat zien
van zich af te kunnen bijten.
Zelfs op de televisie, een medi-f
um waarmee de moeilijk pra
tende professor een weinig ge
lukkige band heeft. „Berlusconi
is wanhopig, herhaalt steeds de
zelfde beschuldigingen en is
daardoor volstrekt ongeloof
FOTO EPA MASSIMO CAPODANNO
waardig geworden. Als Berlus
coni stelt dat er geen vrije ver
kiezingen meer zullen plaats
vinden in Italië als de Olijftak
wint, dan mag je toch wel tea-
geren? Of als hij zegt dat hij de
logische keuze voor de Italiaan
se katholieken is? Berlusconi,
een man die gescheiden is, en
met zijn tv-zenders harde com
mercie, sex en geweld propa
geert?"
Weer buiten wordt Prodi
meteen belaagd door zondagse
wandelaars. Hij ontvangt knuf
fels. kussen en omarmingen.
Een boom van een man zegt:
„We hebben goede kansen,
maar de Lega Nord, hè, je weet
niet wat die doet." Prodi zegt in
geval van een 'gelijk spel' geen
akkoord met de Noord-Italiaan
se protestpartij te zullen sluiten.
„Bossi is gek geworden. Hij ge
draagt zich als een dolle hond.
Tot juli kon ik het goed met
hem vinden. Daarna begon hij
te praten over verplichte voetaf-
druken voor immigranten, af
scheiding van het noorden en
dat malle parlement van Man-
tova. Ik prefereer Rome."
'Het noorden vrij'
Oneindig laagland. Ook rond
Mantova. De weg naar Bagnolo
San Vito is een streep door ak
kers en weilanden. 'Het noor
den vrij', staat op een transfor
matorhuis gekalkt. Dreigt hier
een afscheidingsoorlog? In Bag
nolo San Vito, een dorp van een
paar honderd inwoners, is daar
weinig van te merken. De stra
ten zijn uitgestorven, de oudjes
kaarten.
Toch tikt hier de bom onder
de Italiaanse staat. In Bagnolo
komt immers het parlement bij
een van de toekomstige staat
Padania, het gebied rond de ri
vier de Po. Waar? „Eerste rechts,
tweede links, maar verwacht
niets", zegt de barman. Het
'parlement' is een rode villa uit
de zeventiende eeuw. Het hek is
gesloten, de beheerster afstan
delijk. ,,t)e villa wordt af en toe
gehuurd door de Lega Nord",
zegt ze na lang aandringen.
„Maar de laatste tijd zie ik ze
helemaal niet meer. Ik heb geen
verstand van politiek. Ik weet
alleen dat wij werken en Rome
eet."
„Ons parlement in crisis? Ab
soluut niet", zeggen Adriano
Cattaneo en Fabio Dosi in koor.
De twee Lega-kandidaten, de
één winkelier, de ander advo
caat, staan achter een tafeltje
vol verkiezingsmateriaal op een
plein in het centrum van Man
tova. „In Bagnolo komen alle
bestuurders van de Lega Nord
bijeen om te discussiëren over
de problemen van Noord-ltalië
en het federalisme", zegt Catta
neo.
Hij ontkent dat het noorden
zich wil afscheiden van Italië.
„Wij willen een einde aan de
corrupte heerschappij van Ro
me en we willen een federale
staat naar Duits model. De
mensen hier wérken, en verlan
gen in ruil daarvoor een eerlijk
belastingstelsel en efficiënte
overheidsdiensten." De dreige
menten van Bossi dienen vol
gens hem vooral om het Lega-
vuur brandend te houden. „Wij
zijn democratisch en zullen
nooit naar de wapens grijpen",
aldus Dosi, die er inderdaad
niet naar uit ziet als iemand die
een Romein zal afschieten.
Tweeslachtigheid en verbale
folklore zijn het handelsmerk
van de Lega Nord. Zelfs de le
den van de partij erkennen dat
er een kloof gaapt tussen zeg
gen en doen. Dit vindt natuur
lijk niet Umberto Bossi, oprich
ter en spiritueel leider van de
Lega, die deze middag zal spre
ken op het prachtige Renaissan-
ce-plein Delle Erbe. In een stal
letje worden Bossi-boeken, Bos-
si-foto's, Bossi-sjaals en Bossi-
spelden verkocht. Bossi is im
mers de Lega Nord.
Als hij het podium bestijgt,
staat het plein vol met vlaggen
de Leghisti. „Umberto, je bent
groots", schreeuwt een vrouw.
Bossi gaat direct in de aanval.
Hij zegt dat hij zich niet heeft
willen oinden aan 'de linkse of
de rechtse maffia' omdat die al
lebei 'de dictatuur van Rome' in
stand willen houden. „De strijd,
lieve vrienden, zal gaan tussen
Rome en Padania", schreeuwt
Bossi. „Wij zullen uitkomen op
10 procent en de formatie naar
onze hand zetten." De aanhang
joelt.
Bossi is teruggekeerd naar
zijn roots. Na deelname aan het
kabinet-Berlusconi en steun
aan het zakenkabinet van Lam
berto Dini, is de Lega weer de
oude protestpartij die tegen ie
dereen aanschopt en denkt te
kunnen profiteren van de alge
mene onvrede over de Romein
se politici. Bossi garandeert
spektakel. Hij is een mengsel
van een cabaretier, een komiek
en een volksmenner. Hij
schreeuwt, voert dialogen met
zichzelf, lacht, springt, hinnikt
en beledigt. Hij heeft het stee
vast over 'Romeinse varkens',
'de maffioso Berlusconi' en 'de
fascist Fini'. Het publiek smult
en lacht zich krom. „Hij is een
poëet", zegt een man in Bossi-
shirt.
Bossi ratelt over complotten,
en meent dat niet de Lega maar
Rome racistisch is. „We worden
behandeld als slaven. De Ro
meinse varkens denken: die
gekken in het noorden werken,
betalen belasting en zwijgen.
Maar het wordt tijd dat Padania
wakker wordt eri op haar stre
pen gaat staan! De kip met de
gouden eieren zal rebelleren!
Viva la Padania!" Bossi blikt te
vreden over het plein en geniet,
al is na twee uur praten de helft
van zijn publiek naar huis ge
gaan.
Vorstin in keurslijf viert morgen zeventigste verjaardag
Koningin Elizabeth II, vorstin der Britten, viert haar zeventigste verjaardag morgen met een
intiem familiediner op Windsor Castle. Een echt vrolijke aangelegenheid zal dat niet worden.
Het koninklijk huis blijft in opspraak en de onwrikbare band tussen vorstin en volk staat onder
spanning. Voor het eerst sinds eind vorige eeuw wordt in het Verenigd Koninkrijk zelfs weer
openlijk overeen repubiek gesproken.
LONDEN HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
maar het kan nog tot Sint Jutte-
mis duren", klaagden anonieme
hoffunctionarissen in de schan
daalbladen. Elizabeth wil graag
af van dit soort publiciteit.
Vierenveertig jaar is de vorstin,
zelf de vleesgeworden onberis
pelijkheid, aan de macht, en
nog nooit was de populairiteit
van de royals zo laag als nu.
Slechts een derde van de bevol
king gelooft nog hardnekkig dat
het Verenigd Koninkrijk slechter
af zou zijn als republiek. En vo
rige maand vertelde Betty Boot-
hroyd, de speakervan het La
gerhuis, aan premier John Ma
jor en oppositieleider Tony Blair
dat er geen bezwaar is tegen
een parlementair debat over de
grondwettelijke positie van het
koninlijkhuis, als beide heren
dat wenselijk zouden achten.
Erosie
Op Buckingham Palace moeten
deze berichten zijn beschouwd
•als tekens aan de wand. Aan het
einde van deze eeuw wordt
niets meer met de mantel der
liefde bedekt. Het traditionele
aanzien van de koninklijke fa
milie, van de adel en aristocra
tie als geheel, is aan grote erosie
onderhevig. Excentriciteit wordt
steeds minder op prijs gesteld.
Dat is nog lang niet voldoende
voor een republikeinse omwen
teling. Er is slechts een handje
vol politici dat dit thema durft
aan te roeren. Gewoonlijk wordt
hen ogenblikkelijk de mond ge
snoerd, zelfs bij Labour. Dit ge
beurt echter niet uit grote liefde
voor Elizabeth of verknochtheid
aan het koningshuis. Voor de
meeste Engelsen is een leven
zonder monarch gewoonweg
onvoorstelbaar.
Koel
En de gereserveerde Elizabeth is
de perfecte monarch. „Dit is
een vrouw die maar voor één
ding leeft: haar plichten als
staatshoofd", weet hoofdredac
trice Ingrid-Seward van het ma
gazine Majesty. De natie kent
Elizabeth als een vrouw die
nooit uit de toon valt, alleen bij
de paardenraces op Ascot pu
bliekelijk emoties toont en
hoogst zelden een brede glim
lach laat zien. Een wat wereld
vreemde, maar onmiskenbare
dame, of ze zich nu in galant
mantelpakje of belegen tweed
twinsetjes laat zien, of ze nu
Elizabeth II, vorstin der Britten, in vol ornaat bij de opening van het par
lementaire jaar. foto reuters russell boyce
maffe hoofddoekjes, donkere
zonnebrillen of buitenmodel
hoeden draagt.
„De mysterieuze monarch",
schreef William Shawcross in
The Sunday Times op één van
de pagina's lange artikelen die
aan haar zeventigste verjaardag
zijn gewijd. Iedereen kent het
gezicht van Elizabeth, het saaie
permanentje (dat ze volgens
biografe Sarah Bradford uit
plichtsbesef nooit wijzigt, om
dat het dan niet meer overeen
komt met haar beeltenis op
postzegels en munten), maar
niemand kent de mens achter
de vorstin, concludeert hij.
Een koele vrouw? Er zijn verha
len die dat beeld oproepen. Een
vriendin van zus Margaret belde
het paleis in opperste staat van
paniek, nadat de prinses haar
telefonisch had geïnformeerd
over zelfmoordplannen. „Gaat
u weer rustig terug naar uw
feestje. De slaapkamer van Mar
garet is op de begane grond",
had Elizabeth geantwoord.
Schrijft Bradford.
Gevoel voor humor? Volgens
Shawcross is Elizabeth er in ho
ge mate mee begiftigd. Op be
zoek in Dunblane vroegen kin
deren haar vorige maand waar
om ze geen kroon op had. „Die
heb ik thuis gelaten. Er was
geen plaats voor in het vlieg
tuig", was de repliek van de vor
stin.
Elizabeth is er om te respecte
ren. „Vriendelijk, dat is ze wel.
Maar vrienden, nee, dat werd je
nooit", zei Labour-premier Ja
mes Callaghan ooit. Hij was een
van de negen premiers, van
Churchill tot Major, die iedere
dinsdag om 18.30 uur zijn op
wachting maakt op Bucking
ham Palace. In de ontvangstzaal
informeert de regeringsleider
het staatshoofd dan over de re
cente ontwikkelingen in land en
wereld.
Ontmoetingen die illustreren
dat de politieke invloed van de
koningin zich niet beperkt tot
de twee taken die de ongeschre
ven Britse grondwet haar toe
kent: benoeming van een pre
mier en aanvaarding van het
ontslag van een kabinet. Het
gaat alweer om geruchten, maar
Elizabeth zou zich bijvoorbeeld
beleefd en met enig succes heb
ben verzet tegen door het kabi
net-Majorvoorgenomen bezui
nigingen op defensie.
Geruchten, want na 44 jaar en
zo'n 1.400 ontmoetingen met
de premier is er inhoudelijk
nooit iets uitgelekt van de ge
sprekken ten paleize. Hoogstens
onschuldige details. Zo wil Eli
zabeth altijd graag op de hoogte
worden gehouden van de
laatste roddels. En we weten dat
ze veel van kleine hondjes
houdt. Een bezoekende bis
schop nam ooit bij vergissing
bij de koffie een hondenkoekje
van een voor de viervoetertjes
bestemd dienblad.
Onkreukbaar
De tragiek van Elizabeth is dat
ze, zelf opgevoed in het keurslijf
van hofregels en plichtsbesef, in
haar leven steeds werd gecon
fronteerd met de menselijke
zwakheden van anderen. Haar
echtgenoot Philip zou er een
minnares op na hebben gehou
den. Dat is nooit bewezen, maar
het feit dat er tussen de geboor
tes van dochter Anne en zoon
Andrew tien jaar verstreken,
wordt door velen als een beves
tiging beschouwd.
Haar zuster Margaret stortte
zich na een ongelukkige liefde
in het verkeerde huwelijk. Haar
dochter Anne zag haar huwelijk
op de klippen lopen. De 'eeuwi
ge vrijgezel' Charles leek de mo
narchie met een droomhuwelijk
weer op het juiste spoor te zet
ten, maar faalde. Geruchten wil
len dat Elizabeth het eigenlijk
met Diana eens is: Charles zou
niet geschikt zijn voor het ko
ningschap. Voor de troonsop
volging kan maar beter gewacht
worden op kleinzoon William.
In een speciaal programma zal
de commerciële tv-zender ITN
talloze beroemdheden lofzan
gen laten zingen op een on
kreukbare vorstin. Barones
Thatcher, met wie Elizabeth
volgens de doorgaans welinge
lichte bronnen absoluut niet
kon opschieten, zal haar roe
men als een staatshoofd dat 'al
les doet en zal blijven doen wat
haar plicht vereist'.
Maar of dat opweegt tegen het
rumoer dat nu weer is ontstaan
over haar veronderstelde rijk
dom: rijkste vrouw van Enge
land, minstens 5 miljard gulden
aan bezittingen, vierhonderd
mensen personeel? „Elizabeth
verdient beter na een leven van
onbaatzuchtige dienst aan het
vaderland", meent Ingrid Se
ward. Misschien had Thatcher
de monarchie een betere dienst
bewezen met de opmerking dat
Elizabeth gewoon een lief mens
