Vijftig jaar blik op dé weg
DOOR GERARD VAN 'PUTTEN
ZATERDAG 20 APRIL 1996
Jubilerende Wegenwacht: van rode vlag tot computerscherm
Onvrijwillige stops zijn niet af te-kopen. Ook de bolide uit de hoogste prijsklasse kan op een kwade
dag een technisch mankement vertonen. En zo kan de automobiel van de dominee al evenzeer door
het pechduiveltje worden achtervolgd. Kortom: de Wegenwacht komt op z'n weg klanten van
allerlei slag tegen. Dagen nacht. Bij nacht en ontij. Portret van een hulpverleningsorganisatie die
vijftig jaar de blik heeft gericht op het blik langs de weg.
De 'oude' Wegenwacht, motoren-met-zijspan, tijdens een
presentatie op de Gedempte Oude Gracht in Haarlem.
archieffoto
et risico van pech onderweg
I hobbelt niet uitsluitend mee
1 met de verkoopwaar van Beun
aas. Met vehikels die voortdurend in du-
i'erkeren over de status van loop- of
auto. Vraag maar na bij de Wegen-
t. Op grond van vijftig jaar praktijkerva-
angs de weg kan de eerste de beste me
rker van ANWB's eigen mobiele eenheid
i getuigen dat ook de zoveel cylinder-
iren van gestroomlijnde bolides, beho-
tot de hogere prijsklasse, om wat vo'or
Hak dan ook spontaan aan het stotteren
en slaan. De cijfers van de ANWB liegen
lat betreft niet: landelijk gezien maakten
ind 800 wegenwachten vorig jaar meer
100.000 voertuigen weer mobiel,
echte auto's worden niet meer gemaakt,
het blijft wel techniek", benadrukt Wil-
Groet, groepschef Wegenwacht West in
loevedorp. ,,Ook de eigenaar van die au-
in 80 mille kan met pech langs de weg
sn te staan, al zal het voor hem wel even
:sn zijn. Wat dat betreft bestaat er geen
rscheids des persoons. Ooit heb ik caba-
r Wim Kan verder op weg geholpen,
je wereldvreemde man, het was net alsof
ch ervoor schaamde dat z'n auto verdere
st weigerde. Zo heb ik ook Joop den Uyl
lant gehad. En die destijds van TV zo be-
e kinderheld. Goh, wat ging die tekeer,
ippen tegen een band, vloeken en tieren,
ijl ik aan het sleutelen was. Meneer had
est erin dat-ie zo lang had moeten wach-
Het jubileum van de wegenwacht is
voor het Nederlands
Openluchtmuseum reden een
tentoonstelling te wijden aan de 'Gele
Rijders' van de ANWB. De presentatie
is vooral gericht op de herkenning
van vakantie- en reissfeer van weleer.
Ex-wegenwachters vertellen over hun
ervaringen. Voor meer informatie:
Openluchtmuseum Arnhem, telefoon
026-357.61.11.
Rode lampje
begrip kan voor dat wangedrag wel wor-
opgebracht, want het blijft een ontnuch-
ïde ervaring als dat vermaledijde rode
I ije op het dashbord alarm slaat. Zeker als
nooit bij hebt stil gestaan, dat het wel
een keer zou kunnen aanfloepen. Nog
gekke gewaarwording: die witte rook die
inder de motorkap omhoog kringelt. Kan
niet waar zijn?! Eerlijk is eerlijk, in het
i uctieboekje viel er het een en ander over
i 'zen. Maar werkelijk acht op geslagen,
11. De voor altijd voor fictie gehouden
i rie kan dus wel degelijk door de praktijk
ien ingehaald. Ho, stop, tot hier en niet
er!
i lar sta je dan met je goede gedrag, letter-
rn figuurlijk in de kou gezet door de ha-
inde techniek. Gestrand in de vlucht-
<ok, door niets belemmerd in het vizier
idom starende passanten die veelal niet
Her leedvermaak wèl huns weegs kunnen
11. Het gezicht redden door een quasi-des-
i'dige blik onder de motorkap te werpen
II gelijk aan het plegen van zelfbedrog, als
I i het technische benul ontbreekt om de
peilstok te traceren. Het is maar goed dat
i praatpalen er staan om je nood te klagen
t iingWegenwachtstation.
at was wel anders, toen de eerste zeven
■j enwachten op 15 april 1946 vanaf het
f gse Binnenhof uitreden naar 's Heeren
a gen. Voornaam gezeten op door het Ca-
'Sïse leger afgedankte motorfietsen zoch-
i ie hun route af naar pechgevallen. In die
f verkeersarme jaren restte de berijder van
i onvrijwillig tot
iï land ge
De meldkamer v
Het gebied van Wegenwacht West is nauwkeurig in kaart gebracht.
FOTO'S UN/TED photos de boer ron pichel
bracht motorvoertuig niets anders dan wach
ten, wachten en nog eens wachten. Uren tu
ren naar de verte. Volgens de statistieken, op
gediept uit het ANWB-archief, verrichtten de
zeven pioniers in een jaar tijd toch nog 9.500
hulpverleningen.
Over de 'bedankjes' geen woord in het ver
geelde jaarverslag van de Algemeene Neder
landse Wielrijders Bond. Terwijl ze in die da
gen wel degelijk werden uitgesproken in het
nog star verzuilde Nederland. Want wie voor
de ene club was, zette zich ferm af tegen de
andere. Principes waren er toen nog om ka
raktervol uit te dragen, zelfs bij hondenweer
in de kletsnatte berm. Een rechtgeaard lid
van de Koninklijke Nederlandse Automobiel
Club paste ervoor hulp aan te nemen van de
ANWB. Andersom moest de hulpdienst van
de KNAC evenzeer met z'n fikken afblijven
van een voertuig, dat het embleem van de
'tegenpartij' droeg.
Als wegenwacht maakte Willem Groet de ri
valiteit langs de weg nog mee. Er zal in het
verleden best geprobeerd zijn eikaars leden
af te vangen, zegt Groet voorzichtig. ,,In elk
geval kwam het voor dat ik ook langs KNAC-
leden reed, die met pech stonden. 'Kan 'm>
wel maken', zei ik dan. Maar dan zei zo'n
meneer dat-ie op de KNAC stond te wachten.
En dan reed je door."
De 59-jarige Hoofddorper heeft er nu 37
jaar bij de Wegenwacht op zitten. Hij begon
z'n loopbaan op de BSA-motor met zijspan.
Nadien stapte hij in de Citroën 2CV, om nog
weer later plaats te nemen in de meldkamer.
De laatste jaren heeft hij als chef nogal eens
traumagesprekken moeten voeren met zijn
mensen. „Wegenwachten worden onderweg
geregeld geconfronteerd met ernstige onge-
yallen. Dan is het goed om een willig oor te
hebben voor hun verhaal."
In het kader van de veiligheid van z'n man
schappen tamboereert Groet bij herhaling op
de richtlijn de Wegenwacht-auto zo veel mo
gelijk („Tenzij er gesleept moet worden of
starthulp geboden") achter de pechwagen te
parkeren. Geel valt immers op. In de vlucht
strook is het zaak het altijd loerende gevaar
van een ongeval zo veel mogelijk uit te ban
nen. „Want het is en blijft gevaarlijk langs de
weg. Dat heeft het verleden wel geleerd. Het
is voorgekomen dat wegenwachten op de
vluchtstrook zijn aangereden. Helaas ook
met dodelijke afloop."
Naar eigen zeggen'kan Groet terugzien op
mooie jaren, al is de romantiek nu wel goed
deels van het werk af. „Ik ben begonnen in
1959. Geweldige zomer, heerlijk om te wer
ken was het toen. In je overhempie op de
auto. Want die kan wel van ie
mand anders zijn. Een collega
heeft tot z'n schade en schande
moeten ondervinden, hoe snel je
ongewild kunt worden in-
geplamd en medeplichtig wordt
aan een poging tot autodiefstal.
Vandaar dat de verzoeker nu
twee briefjes moet invullen, be
krachtigd door een handteke
ning, die de ANWB ontslaat van
betaling van eventuele schade.
Havenaar zal ook altijd kijken of
de sleutels nog in het contactslot
zitten. En, om de klant te testen,
voor alle zekerheid ook nog in
formeren wat er zoal in de koffer
bak ligt.
Wennen
foto's united photos de boer
afscheid van het pionierstijdperk."
Verzakelijkt
Hier en nu is er veel verzakelijkt. Grootschali
ger geworden. Van de dertien oorspronkelijke
meldkamers zijn vier districtstations overge
bleven. In de meldkamer van Wegenwacht
West in Badhoevedorp braken computers rij
aan rij digitaalkaarten van het district uit.
Van iedere dienstdoende wegenwacht kun
nen de gangen worden nagegaan. Her en der
zijn de gecomputeriseerde plattegronden ge
markeerd met afwisselend rode, gele en groe
ne vierkantjes. Rood geeft aan dat een we-
genwacht op de aangegeven plek bezig is,
geel betekent 'onderweg naar een pechgeval'
en groen 'vrij om ingezet te worden'.
Namens de ANWB heeft de 42-jarige we
genwacht Jan Havenaar bijna twintig jaar
'onder de wielen' zitten. De jaren zijn omge
vlogen, meldt hij welgemoed. Als al zijn colle
ga's is de Zevenhovenaar meer dan repara
teur; indien nodig biedt het jaarlijks verplich
te EHBO-onderricht een basis voor het verle
nen van eerste hulp. Het dienstrooster heeft
hem op wagen 701 gezet. Het werk langs de
weg bevalt hem nog steeds, je ziet als wegen
wacht onderweg nog eens wat. Opjc bekende
Nederlanders. Best geinig, ja. Laatst nog pia
nist Jan Rietman geholpen. Eerder André van
Duin en Willem Duyn. „Zo gek als een deur
die man".
Temg naar de garage waar hij ooit werkte,
Havenaar moet er niet aan denken. Natuur
lijk moet een wegenwacht wel eens op z'n
tellen passen. Maar de trucjes kent hij onder
hand wel. Zonder kaart op zak kan iedereen
wql beweren lid te zijn. Vandaar dat me
vrouw of meneer dan toch wel even naam en
postcode zal moeten opgeven. Opdat in de
centrale kan worden gekeken of de persoon
in kwestie inderdaad in het ledenbestand van
de Wegenwacht voorkomt.
En zo is het ook opletten geblazen, als
wordt gevraagd het portier te openen van een
Havenaar kijkt naar het scherm
pje, waarmee de Wegenwacht te
genwoordig is uitgerust. Hij leest
dat op de A4, ter hoogte van het
Brugrestaurant, iemand drin
gend om z'n hulp verlegen is.
„Leve de vooruitgang, maar aan
die display heb ik erg moeten
wennen. Mobilofoonverkeer is er
nauwelijks nog, daardoor mis ik
het directe contact met de colle
ga's. Alleen als er een transport
moet worden geregeld, spreek je
nog via de mobilofoon met de
meldkamer. Voor de rest heerst
de stilte."
Het Shell-station, aanpalend
aan het Brugrestaurant. Ter
plaatse staat een bejaarde Opel
Kadett triest te wezen, de eige
naar dito. De klacht van Arie van
den Oever uit Hoorn: „Bij Schip
hol reed-ie nog 100, even hier
voor nog maar 50 kilometer per
ron pichel uur. Tja, ik ben al twintig jaar lid.
Nooit wat gehad, tot voor kort.
Maar wat er dit jaar aan de hand
is?! Ik moet nu al voor de tweede keer een be
roep op jullie doen."
De motorkap gaat omhoog. Wegenwacht
Havenaar tast hier en voelt daar. „Ah, de con
densator zit los. Starten maar."
Nog geen drie minuten werk. En zo zal hij
ook later in Alphen aan den Rijn de diagnose
fluks vaststellen. In het eerste geval behoefde
de verdeelkap een behandeling, verderop in
het dorp moest hij de dame van een camper
met leedwezen meedelen dat de motor het
had begeven.
„Er zat helaas niets anders op dan het
transport van de wagen te regelen. Tenzij,
zoals nu, de situatie uitzichtloos is, helpen
wij. Al loopt een klus dan anderhalf uur uit.
Daardoor langere wachttijden voor anderen?
Nee hoor, mensen genoeg bij ons om vast te
houden aan het streven van een gemiddelde
wachttijd van een half uur. Alleen in die ab
surde winter die we achter rug hebben, kon
dat niet altijd worden waargemaakt. Soms
moesten mensen toen wel viereneenhalf uur
wachten. Maar die kou was dan ook abnor
maal."
De ANWB stond afgelopen maandag offi
cieel stil bij het 50-jarig bestaan van de We
genwacht; ere-voorzitter Prins Bernhard nam
een défilé af van overjarige Wegenwacht
voertuigen. Maar niet alles wordt rond het ju
bileum bij het oude gelaten. Vele jaren nadat
cabaretière Corry van Gorp zich aan het pu
bliek voorstelde als Alie van de Wegenwacht,
is alsnog de emancipatie binnengereden bij
de Wegenwacht. Sinds kort telt het korps een
aantal vrouwelijke krachten. En zo ondergaat
ook de service-verlening van de Wegenwacht
een opmerkelijke verandering. De nieuwste
VW-transporters worden uitgerust met kof
fiezetapparaten. Kan de clientèle bij wijze
van troost voor het lange wachten een bakkie
troost worden aangeboden. De Wegenwacht
heeft lering getrokken uit de opgedane erva
ringen van de afgelopen winter. Ook een 50-
jarige is nooit te oud om te leren.
Een blik op de weg, maar vooral onder de motorkap.
sen waren socialer, minder afstandelijk. Een
wachttijd van vier uur was in die tijd nog heel
gewoon. Maar hooguit hoorde je: 'Goh, daar
is-ie'. Hadden de mensen al die tijd gepick
nickt in de berm. Je was nog die wegenwacht,
daar werd toen nog tegenop gezien. Moet je
nu horen wat de jongens soms naar hun
hoofd geslingerd krijgen. De mensen van
vandaag zijn veel meer op tijd ingesteld. En
daardoor prikkelbaarder."
Vrijbuiter
Hoewel streng geüniformeerd en
gelaarsd was de wegen-
tijds nog min of meer een sleutelende vrijbui
ter. En Willem Groet voelde zich daar wel bij.
Zeker toen hij die ene, hem niet zo sympa
thieke streng orthodoxe dominee uit Nieuw-
Vennep met panne zag staan. Hij was zo'n
voorganger die vanaf de kansel hel en ver
doemenis placht uit te spreken óver zondags-
arbeid. Helaas voor hem had zijn door het
pechduiveltje achtervolgde automobiel het
op weg naar de zondagsdienst begeven.
Groet moest z'n lachen inhouden, toen de
dominee besloot even van z'n geloof in 'nooit
op zondag' te vallen. Om nog wat van z'n
principes overeind te houden, vroeg de pre
dikant Groet toestemming op maandag voor
de reparatie te mogen betalen. „Om hem nog
enigszins in z'n waarde te laten, heb ik 'ja'
gezegd."
Mooie verhalen over lang vervlogen da
gen. Vangrails op snelwegen waren er niet.
Stond langs de andere rijbaan een pech
geval, dan stuurde wegenwacht Groet
z'n motorfiets doodgemoedereerd
door de middenberm. „Je reed van
pechgeval naar pechgeval. Je zat ook
constant te luisteren of je bij passe
rende auto's geen rammel of tik hoor
de. Praatpalen waren er immers niet.
Had je een dokter of een ambulance
nodig, dan hield je iemand aan om
hem een briefje mee te geven. Met het
verzoek dat dan even af te geven bij het
volgende tankstation. Of bij die boer ver
derop. Kon van daar naar de dokter wor
den gebeld."
Communicatie met het wegenwachtsta
tion dat toen nog in Burgerveen was geves
tigd, was er nauwelijks. Groet hoefde zelden
verantwoordelijkheid af te leggen. Had zijn
baas hem eens nodig, dan wapperde bij h§t
tankstation een rode vlag. „En de gele vlag
werd omhoog gehouden, als er een bood
schap voor je was. Voor mij betekende de
komst van de mobilofoon, ergens in de jaren
zestig, een hele ommezwaai. Zeg maar het
