llang en bralleng er eerst onderuit'
ÏSL-.
World Wide Video Festival verdwijnt uit Den Haag
Dantons Dood' te 'Eigenlijk wilde ik
MEUBELPLEIN
LEIDERDORP
BETAALT DE HELFT
VAN UW
NIEUWE MEUBELS
TERUG!
Cultuur&Kunst
Jules Deelder gast in
Literaire Nachtsalon
Jaloezieën: eerder
klucht dan komedie
MEUBELPLEIN
Lariekoek en kletsika
\TERDAG 20 APRIL 1996
Jules Deelder, Maarten Span-
jer en Adriaan Bontebal zijn de
gasten die ceremoniemeester
IRené Vallentgoed maandag
avond ontvangt bij de eerste
aflevering van zijn Literaire
Nachtsalon in de discotheek
jn Casa. Het programma geldt
als een try-out voor de televi
sieopnamen die een week la
ter gemaakt worden. Bij die
[gelegenheid treedt een aantal
Belgische schrijvers/entertai-
nffs voor het voetlicht in de
Ntchtsalon.
reidenaar René Vallentgoed,
di< gedurende tien jaar de
reihterhand was van de dich
te! Jules Deelder en tv-acteur
Miarten Spanjer, deed het
idee voor dit literaire program
ma op toen hij een jaar of vijf
geleden in Rotterdam het Fan-
tastico-festival presenteerde.
„Dat was een lekker los gebeu
ren en zoiets staaat me hier
ook voor ogen. Het draait dan
wel om dichters, maar er moet
ook flink gelachen worden."
De muzikale omlijsting op
de avond wordt verzorgd door
de All Star Band onder leiding
van Clous van Mechelen. Ver
der zingt het succesvolle Leid-
se duo Indigo een gedicht van
Deelder en is er als uitsmijter
een act van de befaamde ero
tische danseres Denise. Tus
sendoor goochelt Johan Jan
sen de zaken aaneen. De toe
gang tot de Literaire Nacht
salon bedraagt een tientje.
DEN HAAG ERIK QUINT
Met installaties in het Gemeen
temuseum en het atrium van
het stadhuis, vertoningen en
presentaties van videotapes, cd-
roms en websites aan het Spui,
neemt het World Wide Video
Festival afscheid van Den Haag.
Het vijfdaagse festival, dat op 26
april begint, wordt volgend jaar
waarschijnlijk in Amsterdam
gehouden.
De opzegging van de subsidie
door de gemeente Den Haag is
de reden van het naderende
vertrek van een van de grootste
internationale festivals op het
gebied van de nieuwe media.
Wat er met het organiserende
World Wide Video Centre en
het pand aan het Spui gaat ge
beuren als het festival naar Am
sterdam zou verhuizen, is nog
onduidelijk. Directeur van het
World Wide Video Festival, Tom
van Vliet: „We zijn ons nu aan
het oriënteren op de toekomst.
We zijn uitgenodigd door het
Stedelijk Museum en er ligt een
verzoek bij zowel het rijk als bij
de gemeente Amsterdam om
het festival de volgende vier jaar
in Amsterdam te houden."
Het festival dat plaatsheeft in
het World Wide Video Centre,
het Theater aan het Spui, het
Haags Gemeentemuseum, en
het atrium van het stadhuis,
presenteert deze editie 85 vi
deotapes, 11 installaties, 10 cd-
rom producties en 11 websites.
Na afloop van het festival blij
ven de installaties in het Ge
meentemuseum nog tot en met
2 juni te zien, terwijl de videota
pes en de cd-roms daar gedu
rende die periode op aanvraag
te bekijken zijn.
Negen van de elf videoinstal
laties zijn te zien in het Haags
Gemeentemuseum, waar de
Amerikaanse Beth B. een heuse
gevangeniscel creëert. 'Under
lock and key' heet haar indrin
gende installatie waarin het ver
werkingsproces van een ge
welddadige ervaring centraal
staat. De Amerikaan Gary Hill
geeft de bezoeker van 'Placing
sense' zelf de gelegenheid de in
stallatie (vier monitoren op wie
len) te groeperen. De beelden
zijn hierbij niet te manipuleren,
iets waarvoor de Nederlander
Jaap de Jonge alle gelegenheid
biedt met 'JCristallen bol'.
Met deze zeer toegankelijke
en ironische installatie kan de
gebruiker, via het draaien aan
een kristallen bol, televisiebeel
den veranderen.
De opmars van de nieuwe
media is de laatste jaren niet
aan het festival voorbij gegaan.
Er is dit jaar een aantal schitte
rende cd-roms te bekijken,
"waaronder 'Cyberflesh girlmon-
ster' van de Australische Linda
Dement, die met gruwelijke
beelden en teksten ingaat op
extreem seksueel geweld tegen
vrouwen. Van een geheel ande
re orde is de*cd-rom 'Mistaken
identities' van de Amerikaanse
Christine Tamblyn. Met een in
terface in vorm van een boe
kenkast, geeft Tamblyn een
overweldigende hoeveelheid in
formatie over het leven van een
aantal legendarische vrouwen,
onder wie Josephine Baker, Co-
lette, Marie Curie, Isadora Dun
can en Gertrude Stein.
Dat videokunst niet altijd in
gewikkeld en moeilijk hoeft te
zijn, bewijst 'Schaulust' van de
Duitse kunstenares Anna An
ders. De glazen gevel van het
Video Centre aan het Spui,
Waarop met behulp van het pri-
valite-systeem geprojecteerd
kan worden, heeft de vorm van
een flatgebouw gekregen met
een aantal woonlagen. Wie op
het Spuiplein staat kan zo bij
een aantal video-huishoudens
naar binnen gluren. 'Schaulust'
handelt dan ook over voyeuris
me. De vertoningsplek is ideaal
omdat vlak achter het Video
Centre een echte flat staat waar
door realiteit en Fictie zich voor
de toevallige passant vermen
gen.
World Wide Video Festival:
van 26 t/m 30 april in het
World Wide Video Centre, The
ater aan het Spui, Haags Ge
meentemuseum, atrium stad
huis. Installaties, cd-roms en
videotapes t/m 2 juni te zien in
het Haags Gemeentemuseum.
Privalite-projectie World Wide
Video Centre t/m 2 juni.
Actrice Will van Kralingen terug met monoloog 'Else'
wat 'niet mocht'. De mannen
konden natuurlijk wel naar de
hoeren, maar de vrouwen
mochten zich niet eens met
erotiek bezig houden. Dus het
was al een enorme revolutie dat
Freud erkende dat vrouwen ook
seksuele gevoelens hebben en
daar iets mee moesten doen.
Dat werd destijds als 'pornogra
fisch'afgedaan."
Het verhaal van 'Fraulein El-
se' lijkt wel een beetje op de
film 'Indecent Proposal' waarin
Demi Moore om haar schulden
af te betalen voor veel geld het
bed induikt met een multi-mil-
jonair. Else moet de speelschul
den van haar vader vereffenen
en vraagt een vriend haar geld
te lenen. Hij verlangt echter als
tegenprestatie dat ze zich voor
hem uitkleedt. Else komt daar
door in ernstige gewetensnood
en pleegt uiteindelijk zelf
moord.
Will van Kralingen heeft er
nog het meest mee geworsteld
hoe ze als rijpe, ervaren actrice
van 44 een meisje van 19 moet
spelen. Op het prikbord in de
repetitieruimte van het Natio
nale Toneel hangen allerlei aan
zetten om de jonge Else vorm te
geven.
Polaroids van Will met een ra
felig kort kapsel, modefoto's uit
glossy magazines, een ansicht
kaart van een meisje dat naakt
voor een spiegel staat, lapjes
stof. Ook in Wills script wemelt
het van de tekeningetjes, krab
beltjes en uitroeptekens. „Kim
en ik waren het er al snel over
eens dat ik gewoon mezelf zou
blijven. Ik transformeer niet in
Else, dat zou voor mij een on
mogelijke taak zijn.
Door de tekst van Schnitzler
krijgt Van Kralingen toch iets
jongs, het zijn immers de ge
dachten van een jong meisje die
hij heeft opgeschreven. „Zijn
tekst is net muziek, ik vergelijk
het met een partituur. Als ik me
daar maar aan houd komt Else
vanzelf tevoorschijn
Na jaren bij De Appel te heb
ben gespeeld stapte Will van
Will van Kralingen: „Kim en ik waren het erover eens dat ik gewoon mezelf moest blijven."
Kralingen in 1987 over naar het
net opgerichte Nationale To
neel. 'Else' is een van de laatste
grote rollen die ze bij het gezel
schap speelt. Volgend toneelsei
zoen wordt ze, net als de mees
te van de vaste acteurs, ontsla
gen. De artistieke leiding wil
flexibeler gaan werken en per
productie mensen aanstellen.
„Ger en Johan willen een dui
ventil van het Nationale Toneel
maken waar acteurs in en uit Volgend jaar zit ik er dus niet
kunnen fladderen. Daar is best meer bij, dat is eng en prettig
iets voor te zeggen, maar ik tegelijkertijd. Ik wacht gewoon
denk niet dat ik kan gedijen in tot het '97 is en dan kijk ik wel
zo'n situatie. wat er op me afkomt."
Meubelplein Leiderdorp bestaat 10 jaar! Dat vraagt natuurlijk om
een superactie! Let op: Van alle meubels die u in de actieperiode
bij ons aanschaft, betalen wij u over vijf jaar de helft van
het aankoopbedrag weer terug!!! In de actiefolder leest u er alles
Leiderdorp.' d g LEIDERDORPCfi
Bands in de strijd om Bon Jovi
TONEEL
RECENSIE SUSANNE LAMMERS
Voorstelling. Jaloezieën (Haye van der
Heijden) door Theater Toverlei Regie
Mary Anne Koster Spel: Cler Laurens.
Peter van der Voort, Pieter Breemer-
kamp en Tamara Petri. Gezien: 19/4,
Muzenhof, Leiderdorp. Nog te zien:
20/4 Muzenhof, 18/5 Impenum, Lei-
Ik zou het stuk dat Toverlei
opvoert, eerder een klucht dan
een komedie noemen. Van der
Heijden schreef een dingetje
op de automatische piloot,
barstend van de clichés, met
veel te veel tekst voor een zo
dunne plot. De afwikkeling
van de boertige verwikkelin
gen loopt zoals je al vreest
wanneer je de korte inhoud
vluchtig leest. En dan neemt
de schrijver een kleine twee
uur om je donkerbruine ver
moedens te laten uitkomen.
De spelers van Toverlei
doen hun best om het publiek
zolang aangenaam bezig te
houden, maar echt lukken wil
het niet. Pieter Breemerkamp,
ais mislukt schrijver, speelt
met veel overgave een perfecte
dronken tor, Tamara Petri is
lekker aanstellerig een ver
wende actrice, Cler Laurens
zet een overtuigende (schoon-
moeder neer en Peter van der
Voort voert een mooie geman
keerde en wereldvreemde re
censent op, maar niemand
maakt duidelijk met welk nut
deze personages uit de kast
zijn getrokken. Ieder leeft zich
uit in zijn eigen typetje en tot
samenspel dat tot een toneel
stuk leidt, komt het niet. Het
decor is weliswaar verzorgd,
maar nogal onpersoonlijk. De
kleur van de kostuums (ieder
een heeft wel een keer iets
zwart-met-roods aan) sugge
reert iets, maar wat?
Het stuk lijkt te gaan over
huwelijks- en familieproble
men, over mislukte en ge
slaagde carrières, over een
zaamheid en liefde met een
dikke L. Dat wordt verbeeld
door iemand die impotent
raakt door het succes van zijn
echtgenote, maar opgewon
den van zijn schoonmoeder,
door een kleurloos mannetje
in een regenjas met een voor
liefde voor grote voeten en
door twee vrouwen die hard
nekkig hun best doen om deze
twee minkukels te hebben en
te houden.
Laat deze zouteloze karak
tertjes een wisseldans uitvoe
ren aan de Amsterdamse
grachten en je hebt een kome
die van Haye van der Heijden.
De voorselectie nam weken in
beslag. Een beoordelingscom
missie beluisterde meer dan 150
uur rockmuziek, ingestuurd
door 300 amateurbands uit het
gehele land.
Deze week sprak de jury het
verlossende woord en maakte
de namen van vijf popgroepen
bekend, die zaterdag 27 april op
de campus van de Universiteit
Twente in Enschede gaan uit
maken, wie in juni als 'special
guest' met de Amerikaanse
rockband Bon Jovi op tournee
mag. De finalisten zijn: dANS-
KLUp (Enschede). ERG
(Enschede), Frogland (Ensche
de), South of Heaven (Arnhem)
en Sweet Jane (Zwolle).
Eerlijk gezegd heb ik niet meer
ito gelachen sinds het bericht
bver de op handen zijnde trans
fer van Patrick Kluivert naar FC
Tirol. Onderzoeken zijn over het
ilgemeen niet om te lachen,
yiaar vorige week kreeg ik dus
jen stuk onder ogen over een
inderzoek naar kunstvoorkeur,
feengedrag en persoonlijkheid
fan kunstleners, uitgevoerd bij
liet Centrum Beeldende Kunst
[CBK) in Leiden. En gelooft u
mij: het is een regelrechte dijen
kletser.
Nie lenen er kunst bij de Leidse
kunstuitleen, en waarom? Ene
:oek van Hilten-Koopmans
tieeft een en ander onderzocht.
En wat blijkt? De belangrijkste
:eden om een kunstwerk mee
laai huis te nemen is de aan-
rektelijkheid ervan.
3ut.dat dat niet eerder is uitge-
ekt,schoot het aanvankelijk
j doo" mijn hoofd. Maar, even
r doo denkend, moet ik toegeven
dat k lieg als ik zou zeggen dat
i, dit mderzoekresultaat mij echt
heet verrast.
Uieraard zijn er nog meer rede-
aei waarom mensen kunst le-
|9 nei. De kleuren en afmetingen
vai het kunstwerk spelen ook
»eei grote rol, meldt de onder-
zoikster. Ik weet niet hoe het
nut u is, maar ook over die con-
clisies dacht ik: het zou mij niet
in vebazen als ze het acht-uur-
joirnaal niet halen.
9 Kk, er zullen best een paar
m lutjes zijn, met schaars verlich-
i' tébovenkamers, die de stellige
oertuiging hebben dat mensen
knst mee naar huis nemen die
z onaantrekkelijk vinden en
arvan de afmetingen te groot
n voor hun driekamerflat,
aar zelf had ik na het lezen
an de onderzoeksresultaten
een gevoel van: goh, zo kom je
og eens wat te weten,
eem nog een andere open
Patrick Kluivert: FC Tirol? foto archief Connie van Driel: stijl achterover?
foto loek zuyderduin
deur uit het onderzoek: de be
langrijkste redenen om kunst te
lenen zijn dat men van afwisse
ling houdt en kopen te duur
vindt. Je kunt mij niet wijsma
ken dat CBK-directeur Connie
van Driel daarvan stijl achter
over slaat. Hooguit kan ze tot de
conclusie komen dat als ze nog
eens van wat kunstwerkjes af
wil de handel sterk moet wor
den afgeprijsd.
Toch heeft de onderzoekster,
die de resultaten van het onder
zoek als uitgangspunt heeft ge
nomen om af te studeren in de
persoonlijkheidspsychologie,
ook nog wat interessante gege
vens opgelepeld. Zo las ik dat
typische kunstleners volgens
een vrij recente persoonlijk
heidstheorie gekenmerkt moe
ten worden als 'paratelische'
persoonlijkheden. „Dit betekent
dat zij spontaan zijn, op actie
gericht en spanning zoeken. Zij
houden van afwisseling en zijn
graag bezig met activiteiten
waar op zichzelf van genoten
wordt", aldus de onderzoekster.
Ik weet niet of hierin een reden
schuilt om de RIAGG te bellen,
maar doordenkend zou ik zeg
gen: hoe meer kunst er wordt
uitgeleend, hoe meer parateli
sche persoonlijkheden boven
komen drijven. Dat lijkt mij
toch een zorgwekkende ontwik
keling. Voor je het weet ben je
van het geleende kunstwerk af
maar zit je jarenlang vast aan de
Prozac. Daar moeten ze nu eens
een uitzending van Rondom
Tien aan wijden.
De 'paratelische' persoonlijk
heid, zou dat nou echt een heel
nieuw fenomeen zijn? Spon
taan, op zoek naar spanning en
afwisseling, en graag bezig met
activiteiten waar op zichzelf van
genoten wordt. Tja... ik wil wed
den, als de onderzoekster de
rosse buurt in Amsterdam uit
kamt dat het daar ook een
broeinest blijkt te zijn van para
telische persoonlijkheden.
Nee, wijzer worden we niet van
al die lariekoek en kletsika.
Maar het stoort mij niet. Het
hoort nu eenmaal bij de cultu
rele tradities in dit land om zo
nu en dan eens een paar open
deuren in te trappen. Da's hele
maal niet erg, al wil ik nu ook
weer niet meteen pleiten voor
een vervolgonderzoek naar de
dieperliggende cultuurhistori
sche wortels van de paratelische
kunstlener. Maar sommige tra
dities moeten in stand blijven,
zoals de traditie dat je in Neder
land heel goed kunt afstuderen
op de stelling: 'Als het regent in
september is het twee maanden
later november'.
Het is een tijdje stil geweest rond Will van Kralingen. Na
haar vertolking van Hedda Gabler, vorig voorjaar, trok de
actrice zich een jaar terug. Nu is ze terug met de mono
loog 'Else'. Een theatrale ontdekkingsreis naar eenvoud.
,,Ik had tijd nodig om me te bezinnen op wat ik nu eigen
lijk wil in dit vak. Ik ben nu 17 jaar bezig en heb altijd
maar doorgehold. Het was gewoon even op".
misschien iets bekort kunnen
worden, de enorme energie en
verbeeldingskracht waarmee ze
worden uitgesproken, dwingen
tot luisteren.
Jappe Claes vertolkt Robe
spierre op een wijze die ver
krampt fanatisme laat door
schemeren. Peter Tuinman is
zijn tegenpool Danton. Het ge
vaar van enigermate brallerig-
doen ligt bij deze acteur wel va
ker op de loer. Naast verstilde
momenten en indrukwekkende
scènes ontkomt hij ook ditmaal
niet geheel aan zijn zwakke
punt.
Het laatste geldt eigenlijk ook
een beetje voor deze gehele
produktie van De Trust (in sa
menwerking met de KVS, de
Koninklijke Vlaamse Schouw
burg te Brussel). Er zit iets on
nodig stoerdoenerigs in dit kos
tuumstuk. Dat geldt met name
voor de theatereffecten rond de
guillotine aan het eind van de
voorstelling. Technisch zit het
knap in elkaar, het theater kan
echter in dit soort effectbejag
nooit met andere media als film
en televisie concurreren. De
Trust grijpt op zulke momenten
te gemakkelijk naar grove mid
delen.
Domela Nieuwenhuis Museum verhuist
:t Domela Nieuwenhuis Museum verhuist in 1998 van Amster-
d;m naar Heerenveen. In Heerenveen wordt het ondergebracht in
h t Willem van Haaren museum. Ferdinand Domela Nieuwenhuis
:rd in 1846 in Amsterdam geboren en over- leed in 1919. In 1888
rd hij als eerste socialist gekozen tot lid van de Tweede Kamer.
CHONE
CHIJN
wat ouder word, ga ik steeds
meer neigen naar werken met
vrouwen. Vraag me in gods
naam niet waarom, want ik heb
met mannen ook heel prettig
gewerkt. Soms denk ik wel dat
vrouwen elkaar beter begrijpen.
Er valt iets van gêne weg.
Arthur Schnitzler (1862-1931)
schreef 'Fraulein Else' in 1924.
De novelle werd meteen na het
verschijnen verboden omdat
het pornografische literatuur
zou zijn. Zijn toneelstuk 'Rei-
gen' werd om dezelfde reden in
de ban gedaan. De in Wenen
geboren Schnitzler was zoon
van een longarts en studeerde
zelf ook medicijnen. Maar to
neel en literatuur waren zijn
grootste passie. In zijn toneel
stukken en boeken staat het on
derbewuste van de mens cen
traal. Schnitzler was een groot
aanhanger van de Weense ze
nuwarts Sigmund Freud en om
gekeerd.
„Het knappe van Schnitzler is
dat hij mensen doorziet, hij
weet de gedachtenwereld van
een meisje van 19 zo treffend
weer te geven. Bijna impressio
nistisch. Je kunt uit zijn stukken
veel leren over de normen en
waarden aan het begin van de
negentiende eeuw. Vooral over
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
intons Dood' van Georg Büchner door
xeelgroep De Trust en de KVS Brussel,
fgie: Theu Boermans. Gezien: 19/4,
Schouwburg Leiden.
AMSTERDAM FLOOR DE BOOYS
revolutie maken is één, de
/olutie stoppen is twee. Heel
>baal samengevat gaat over
vraag 'Dantons Dood' van
•org Büchner. Daartoe stelt hij
revolutieleiders tegenover
de gematigde Danton en
dogmatische Robespierre.
Jet gezelschap De Trust
dit stuk dat past bij eer-
uitgebracht repertoire waar-
men al vaker blijk heeft gege-
van een fascinatie voor het
geweld. Ook in 'Dan-
Dood' is alles op dit vraag
gericht. In Het vijfde jaar
de revolutie (1794) staat de
^noodzaak van (nog meer) ge
beld na onvoorstelbaar veel
Bloedvergieten volop ter discus-
Die theoretische kant van het
[tik krijgt bij De Trust alle
uimte. Deze groep maakt nu
lenmaal duidelijke repertoire-
euzes en heeft in dat opzicht
?en 'boodschap'. De ellenlange
beogen in het stuk hadden
In 'Else', de monoloog die Ger
Thijs van Arthur Schnitzlers no
velle 'Fraulein Else' maakte,
vond ze de uitdaging die ze op
dit moment in haar carrière no
dig heeft. In geen enkele andere
vorm van toneel wordt een ac
teur immers zo op zichzelf te
ruggeworpen.
„Het is een stuk dat precies
past bij deze fase van mijn
loopbaan. Tien jaar geleden had
ik deze rol nooit kunnen spelen,
absoluut niet. Maar het blijft
eng om twee uur alleen op het
toneel te staan. Toen Ger Thijs
me benaderde wilde ik er eerst
onder uit. Ik vond het zo'n vre
selijk tragisch verhaal en ik wil
de niet weer door een tranen
dal. Er zijn in het verleden rol
len geweest die mij veel pijn
hebben bezorgd, energie heb
ben gevreten zonder dat ik er
energie voor terugkreeg. En dat
wilde ik niet meer, ik wil 'up',
vrolijk, leven. Maar toen ik een
maal bezig was werd ik gegre
pen door de tekst."
Over de samenwerking met
Kim Zeegers, die de regie doet,
is ze zeer enthousiast. „Ik heb
eerder met Kim gewerkt. We zit
ten helemaal op één lijn. Nu ik
