Dieptepunt in crisis van Mexico
Een barbier van stand
4r
ZATERDAG 6 APRIL 1996
lauhtémoc Cardenas, de ongekroonde
winnaar van de Mexicaanse
"3jresidentsverkiezingen in 1988 en 1994,
illeni
«Neifo momenteel druk verwikkeld in een
proces dat zijn Partij van de
Democratische Revolutie (PRD)
probeert aan te spannen tegen ex-
resident Carlos Salinas de Gortari, die
schuldig wordt geacht voor het bijna-
uie fankroet van Mexico. Of hij in het jaar
t WOO nog eens een greep naar de macht
kal doen, laat hij in het midden. Wat
j hem vooral interesseert is een
lemocratische politiek, volgens hem de
enige uitiveg voorde 'lamentabele
1 situatie waarin het land verkeert'.
bisbiassmiasaoiia
Oppositieleider Cuauhtémoc Cardenas tijdens zijn verkiezingscampagne.
FOTO GPD FRANCISCO MAYO
Cardenas: 'Ik ga door met de strijd'
p kantoor, het bastion van waar
uit de ex-presidentskandidaat
van de Partij van de Democrati-
1e Revolutie (PRD) Cuauhtémoc Cardenas
pijlen afschiet naar alles wat volgens
leidt tot de ondergang van zijn geliefde
ixico, ligt de tafel vol stapels papier. Als
rdenas de telefoon na drie kwartier neer-
duwt zijn perschef me snel naar binnen,
egin", zegt hij, „voordat hij weer in ge-
igel ek raakt."
''1 Gestreepte das, donkerblauw colbert, lichte
>ek en instapschoenen. Het had mij niet
baasd een gebroken man aan te treffen,
de lesillusioneerd. Iemand die niet alleen de
m van het Mexicaanse volk heeft verloren,
lar ook zijn eigen stem. Maar Cuauhtémoc
irdenas, zoon van generaal Lazaro Car-
nas - president van Mexico van 1934 tot
40 - staat fier overeind.
j"j Hij zegt: „Ik zie mijn werk als een publieke
wi ik, waarin je veel of weinig kunt doen. Ik
ib het nooit als een doel met een eind ge-
:n. Zoals Carlos Salinas die ervan uitging
de wereld na zes jaar regeren zou ophou-
;n te bestaan. Dan teken je je eigen dood-
mnis. Ik ben optimistisch, ga door met de
rijd en weet zeker dat waar ik voor vecht op
ige termijn zal triomferen."
Sleutelfiguur
irdenas' PRD heeft een betrekkelijk korte
storie. Midden jaren tachtig ontstond in de
ikerflank van de heersende Partij van de In-
htutionele Revolutie (PR1) een dissidente
ictie, die zich verzette tegen de ondemo-
atische structuur van de partij. In 1987, de
irkiezingen waren in aantocht, kwam het
een openlijke breuk. Cardenas had net
In ambstermijn beëindigd als gouverneur
n de deelstaat Michoacan en was inmid-
ls sleutelfiguur in de Democratische Stro-
(CD) binnen de PRI.
Nadat hij werd verbannen, of zoals hij zelf
zegt 'de PRI uit eigen wil verliet', kreeg Car
denas het destijds voor elkaar alle kleine, op
positionele partijen achter zich te scharen
onder de naam Nationaal Democratisch
Front - het zogenaamde Cardenas-effect. Hij
stelde zich vervolgens kandidaat voor de pre
sidentsverkiezingen.
Een gedegen politiek programma ontbrak,
maar over drie punten was iedereen het eens:
men was tegen de PRI, tegen de door het In
ternationaal Monetair Fonds opgelegde eco
nomische moderniseringspolitiek en men
was voor Cuauhtémoc Cardenas. De meer
derheid geloofde in Cardenas. De meerder
heid herkende in Cardenas de leider van een
nieuw, rechtvaardig Mexico.
Miljoenen Mexicanen steunden het neo-
Cardenisme, maar vonden hun stem nauwe
lijks terug in de frauduleuze verkiezingsuit
slag van 1988. Pas acht dagen na de stem
ming werd de uitslag bekend gemaakt. De
centrale computer van de Electorale Coirf-
missie had het begeven, gaf de PRI als reden
voor de vertraging. Over de intimidatie, de
omkoping en het geknoei met kieslijsten, de
kerkhofstemmen, het stelen van de stembus
sen, het verbranden van stembiljetten tot het
vermoorden van oppositiekandidaten was
vooraf al steen en been geklaagd.
De uiteindelijk verdacht kleine marge
waarmee Salinas de Gortari de absolute
meerderheid had behaald, bevestigde de ver
kiezingsfraude. Veel mensen hebben het Car
denas kwalijk genomen dat hij de fraude niet
feller heeft aangevochten. In plaats daarvan
koos hij voor rustiger vaarwater, sommigen
zeggen uit angst voor een burgeroorlog, en
richtte in mei 1989 een nieuwe partij op: de
Partij van de Democratische Revolutie (PRD),
met Munoz Ledo als de nieuwe partijvoorzit
ter. Zelf stelde hij zich opnieuw kandidaat
voor de presidentsverkiezingen in 1994.
Net als bij de FDN kwamen de leden van
de PRD uit talloze verschillende politieke
richtingen: ex-PRI'isten, nationalisten, soci
aal-democraten, socialisten en communis
ten. Dat levert tot op de dag van vandaag de
nodige interne verdeeldheid binnen de partij
op. Het succes van 1988 herhaalde zich niet
meer. De verkiezingsuitslag in 1994 ten fa
veure van de PRI was een waterig aftreksel
van zes jaar terug.
Córdenas bleef actief lid van de PRD en
richtte samen met onder anderen zijn zonen
Lazaro en Cuauhtémoc, een civiele organisa
tie op; La Fundacion para el debate y la de-
mocracia (Stichting voor het debat en de de
mocratie). Of hij zich nog een derde keer
kandidaat zal stellen laat hij diplomatiek in
het midden. „Ik hoop dat er voor het eind
van deze eeuw als een democratische veran
dering zal plaatsgrijpen. Mij interesseert
vooral het vooruit helpen van een democra
tisch proces. Ik heb verder geen enkel per
soonlijk belang."
Open wond
Met of zonder hem als president, Cérdenas
denkt nog steeds dat een democratie in
Mexico tot de mogelijkheden behoort. De
meningen zijn verdeeld, maar volgens Car
denas heeft hij niets van het vuur verloren
dat hem al als jonge man bezielde. Wat hem
ongetwijfeld parten heeft gespeeld, is de con
sequente manier waarop de PRI zijn imago
probeert te verbrijzelen.
Cardenas deed Salinas de Gortari zes jaar
lang herinneren aan een open wond: de ille
galiteit van de verkiezingen. Daarom moest
zijn oude opponent worden opgeruimd, uit
geveegd, geen enkele rol meer spelen in het
openbare leven. Niet echt een moeilijke op
gave voor de PRI, nu al 66 jaar aan de macht
in Mexico. Zij controleert zowel de openbare
orde als de meeste particuliere televisiesta
tions. Deze zijn bijna allemaal in handen van
Televisa, eigendom van De Tijger, een alias
voor Emilio Azcórraga, die op zijn beurt weer
een toegewijd handlanger is van de PRI. Van
de 90 miljoen inwoners laat 85 miljoen zich
informeren door Televisa.
Cynisch is hij er niet door geworden. Cdr-
denas is uiterst bescheiden. Nooit maakt hij
tijdens het gesprek een opmerking die zijn
waardigheid geweld aan zou doen. Bij de ge
ringste poging iets over zijn persoonlijke le
ven te weten te komen trekt hij zich hoffelijk
terug en zwijgt. Hij doet de deuren wijd open
als het gaat om de politicus Cardenas, en
sluit ze glimlachend als je zoekt naar de man
Cardenas. Het lukt hem merkwaardig genoeg
om bij elk antwoord uit te komen op zijn
stokpaardje: de democratie.
Wat ontbreekt er nou precies aan de Mexi
caanse politiek?
„Mexico heeft sinds het begin van deze
eeuw, sinds 1910 gestreden voor het belang
van het kiesrecht, liever gezegd voor het res
pect dat elke burgerlijke stem verdient. Dat
hebben we nog steeds niet bereikt. We heb
ben een sterke hand nodig, die beperkingen
weet op te leggen, zodat we uiteindelijk een
economie met sociale inhoud kunnen ont
wikkelen, een economie die de behoeften
van het volk serieus neemt. Het respect voor
de kiezer is onontbeerlijk willen we het leven
in Mexico verbeteren. Niet dit systeem en
geen enkel systeem in de hele wereld heeft
het eeuwige leven."
Het lijkt er wel t
„Het lijkt zo, maar dat is precies wat moet
veranderen. Daar vechten we voor. En wij
niet alleen, er bestaat vandaag de dag in
Mexico belangrijk verzet tegen het program
ma van de regering. Tegen wat de regering
doet en vooral ook wat ze nalaat.
De crisis in Mexico heeft, zonder dat we de
bodem kunnen voelen, een dieptepunt be
reikt. De economische recessie dit jaar de
sastreus is geweest, op alle vlakken: we kam
pen met de hoogste werkloosheid, het hoog
ste aantal arme mensen. We bevinden ons in
lamentabele situatie, overgeleverd aan een in
opspraak geraakte regering die het vertrou
wen van vele sectoren in de maatschappij,
noch van het volk, ooit heeft gewonnen.
Toch zal ik nooit zeggen dat er geen per
spectieven meer zijn. Hoewel mensen die af
hankelijk zijn van een salaris, in de agricul
tuur, kleine bedrijven, niet meer geloven in
betere vooruitzichten. Economische herstel
van het land zal jaren in beslag nemen. Mis
schien wel heel veel jaren."
Het Mexicaanse volk moet veel geduld heb
ben?
„Het Mexicaanse volk heeft door de eeu
wen heen altijd veel geduld, teveel geduld, te
veel tolerantie moeten hebben. We zullen
zien of het volk de moed nog heeft zich te or
ganiseren en de veranderingen binnen de
marges van de wet te bespoedigen."
Stel dat er in '88 geen fraude was begaan en
u president was geworden. Hoe had het land
er dan voor gestaan? Waar was u mee begon
nen?
„In '88 en '94, dat is dichterbij. Wat er
moet gebeuren is de herziening van de het
Handelsverdrag met de Verenigde Staten en
Canada, omdat in veel gevallen Mexicaanse
producenten in een hele nadelige posities
staan tegenover Amerikaanse en Canadese
concurrenten. Een ander punt is de herzie
ning van de buitenlandse schuld, als we daar
niet over kunnen onderhandelen zal het heel
moeilijk zijn de economie te reactiveren en
aandacht te schenken aan belangrijke sociale
vraagstukken.
Ik ben ervan overtuigd dat dat wel kan als
het land een andere economische politiek
voert. In 1989 heeft dat ook gekund met meer
dan 900 banken. Daardoor heeft de regering
van Salinas een betrekkelijk comfortabele po
sitie gehad. Ze liet de belangrijke betalingen
voor wat ze waren, verduisterde andere geld
stromen. Nu moeten we bijna het dubbele
terugbetalen. En aan die schuld kunnen we
niet voldoen. Dus zullen we genoodzaakt zijn
voorwaarden te zoeken waardoor het land de
buitenlandse schuld kan betalen maar tege
lijkertijd ook vooruit kan gaan."
Hoe reactiveer je een economie?
„Alle beslissingen aangaande de binnen
landse politiek moeten worden heroverwo
gen; de belasting, de benzineprijs, noem
maar op. Evenals op het gebied van de bui
tenlandse economische politiek. Het ont
breekt ons ten enen male aan een noodpro-
gramma, zoals dat in heel veel landen is ge
daan. Je moet aandacht geven aan openbare
werken, de industrie en constructie, waar
door andere sectoren zich weer kunnen reac
tiveren, dan komt er geld binnen. Heel be
langrijk is het versterken van de binnenland
se markt, dat kan alleen als er koopkracht is,
je moet dus werkgelegenheid creëren, anders
kan je nooit in internationale termen concur
reren."
Geen eenvoudige opdracht.
Dat is het ook niet, maar het is ook niet
onmogelijk."
Wat betekent macht in Mexico?
„Macht is hier in de loop der tijd erg gecor
rumpeerd. Wetteloos en willekeurig gewor
den. We hebben in Mexico te maken met een
concentratie van macht die alle fundamente
le wetten met voeten treedt. In theorie garan
deert de grondwet van 1917 de scheiding van
de machten, maar in praktijk bestaat er nau
welijks tegenwicht voor de bijna absolute
macht van de president. Het presidentieel
ambt is een soort zesjarig koningschap, de
president mag zich niet verkiesbaar stellen,
maar hij duidt eigenmachtig zijn opvolger
aan. Er ligt dus veel te veel gewicht bij een
functionaris."
Wat heeft de PRD desondanks bereikt?
„Om te beginnen bestond er geen organi
satie die streed waar wij voor strijden. Die is
er nu met al zijn defecten. Samen met de
PRD is er een soort Nationaal Sociaal Be
wustzijn ontstaan. Er waren nauwelijks socia
le bewegingen, waar het nu van krioelt. Wat
men ook zegt over de PRD, het is de eerste
partij geweest die zo de macht heeft durven
aanvallen."
Is het zo dat de interne verdeeldheid binnen
de PRD een onacceptabel niveau heeft be
reikt?
„Van het begin af aan heeft men dat over
ons gezegd dat we zouden scheuren. Nie
mand is uit de PRD gestapt om een andere
partij op te richten. Wij hebben waarschijn
lijk minder onenigheid binnen de partij als
de PRI, als de PAN, alleen wordt het bij ons
veel meer uitvergroot. Kijk naar de PRI, daar
wordt om de haverklap iemand vermoord.
We discussiëren, zijn het vaak oneens. Maar
we stoffen onszelf ook iedere keer weer af. In
juli staat een vernieuwing van de partij op de
agenda. Nieuwe definities. Frisse lucht."
Monty Park kijkt met een blik
die geen tegenspraak ver
wacht, knipt zijn scheermes
pen en pakt de scheerriem om het aan te
tten. Even later glijdt het mes snel en nau
welijks voelbaar over mijn gezicht en keel.
Ik word niet door de eerste de beste kapper
nder handen genomen. Ik vertoef in het
fiahoniehouten interieur van 'barbier voor
ïntlemen' George f. Trumper, Curzon Str. 9
de sjieke Londense wijk Mayfair.
Monty weet alles van beschaafde heren af.
lij is de nestor van de 26 kappers die zich in
rumpers drie filialen in centraal Londen
'erpen op de kuiven, snorren, bakkebaar-
en, nek-, neus- en oorharen van de high so-
iety. Monty zelf gaat nog regelrqatig naar
)owningstreet 10 om de hoofdbewoner een
nipbeurt te geven (de premier houdt, hoe
estaat het, van een 'gedegen, conservatieve
oiffure') en trimde in het verleden de kuifjes
an de prinsen Andrew en Edward.
Monty is 74 en hanteert mes, schaar en
am sinds zijn dertiende met vaste hand. Hij
omt uit een kappersfamilie, maar niemand
lad, zoals hij, de eer om het ambacht te kun-
len praktizeren in het onberispelijke Trum-
•er-uniform: zwarte broek, wit overhemd,
tropdas, rood-groen gebloemd glimmend
Trumper is in de wereld van de barbier wat
lolls Royce voor de Britse autoindustrie is:
'en instituut. De naam komt van de 19de-
weuwse hofkapper George Trpmper, die in
875 een gat in de markt ontdekte. Aristocra-
en werden tot dan thuis geknipt, meestal
loor een beetje handige bediende. Trumper
chonk hen in de Curzonstraat een Victori-
lans etablissement met vaklieden en de her
kenbare sfeer van de exclusieve herenclubs
In Londen zijn nog maar een paar winkels die aan de
glorietijden van de aristocratie herinneren: parfuméur Flores,
hoedenmaker Bates en barbier Trumper.
Zeker in de oudste Trumper-vestiging in Curzon Street is het
alsof de tijd heeft stilgestaan. Voor wie zich tijdens een bezoek aan
Londen wil laten opknappen in de kapperszaak van Trumper:
een eenvoudige knipbeurt kost 33 gulden, een complete
behandeling 80 gulden. Inclusief de speciale Trumper
smeerseltjes.
op loopafstand in Westminster, Mayfair en
het West End. Trumper deed meer. Hij liet
scheerkwasten en messen ontwerpen en in
eigen beheer produceren. Uit de Trumper-la-
boratoria kwamen haarwaters, scheerolie en
geurige zepen. Een traditie die tot op de dag
van vandaag wordt voortgezet. Driekwart van
Trumpers omzet komt uit de binnen- en bui
tenlandse afzet van reuk- en scheermiddelen.
Nog steeds is Trumper een mannendo-
mein. Aan die eerste zaak in Curzon Straat
veranderde sinds 1875 vrijwel niets. Anno
1996 regeert er echter een vrouw, de elegante
blondine Paulette Bersch, dochter van socie-
ty-kapper Ivan Bersch, die de Trumper-zaken
overnam, maar naam en traditie in ere hield.
„Niet iedereen vond het leuk dat er plotse
ling een vrouw aan het hoofd stond", zegt
Paulette, „maar ik heb bewezen dat ik de tra
ditie kon voortzetten. Ik heb geen rampzalige
fouten gemaakt...."
Hier geen muzak of eigentijdse pop tussen
het mahonie en de spiegels. Wel gesprekken
op niveau. Paulette: „Wij selecteren ons per
soneel ook op communicatieve vaardighe
den. Het gaat om de persoonlijke relatie tus
sen klant en kapper. Die is vaak heel vertrou
welijk. U kunt zich misschien voorstellen dat
het niet makkelijk is om nieuw personeel \e
werven. Knippen is niet het probleem, maar
het niveau...."
Monty: „Hier praten wij met de klanten
over de laatste vossenjacht, of de helaas
rampzalige resultaten van het nationale
cricketteam. Gesprekken over voetbal en
vrouwen...., dat is voor zaken met de rechte
neklijn.
Monty Park aan het werk in de exclusieve kapperszaak van Trumper. „Hier praten wij met de
klanten over de laatste vossenjacht, of de helaas rampzalige resultaten van het nationale cricket
team. Gesprekken over voetbal en vrouwendat is voor zaken met de rechte neklijn."
FOTO GPD DAVID SAUNDERSON
De uitgeschoren nek is voor Monty het
symbool van alles wat onbeschaafd en ordi
nair is. „Wij knippen het haar in lagen weg
tot laag in de nek. Niet zo'n kaarsrechte haar
lijn op het achterhoofd. Dat schijnt populair
te zijn op het continent en in de verkeerde
kringen hier", rilt hij, met de zilverharige
snor afkeurend opgetrokken.
hete handdoek volgt een gezichtsmassage.
Na het 'traditionele scheren' met Trum
pers 'officers and gentlemens soap' en het
schuim van het scheermes afgestreken op
een schouderdoekje wordt mijn gezicht
ingewreven met Trumpers aftershave cream
Coral Skinfood.
In het hokje naast me wordt in Queen's
English de auto met chauffeur aanbevolen als
Ik" krijg de complete behandeling: na de beschaafd alternatief voor de'ordinaire, stin
kende metro'. Monty kijkt me aan, raadt ken
nelijk m'n gedachten. Dan vertrouwelijk: „Je
hebt kakbaronnen onder de klanten. Je haalt
ze er zo uit. Sommigen behandelen je als
lucht, zeggen geen woord tegen je. Mensen
van echt niveau doen dat niet. De Duke van
Marlborough bijvoorbeeld, mijn favoriete
klant, een heel aardige man. Of premier Ma
jor. Die wil altijd 's morgens vroeg geknipt
worden, zegt nooit iets over politiek, maar
praat wel graag over cricket."
Intussen wordt mijn haar twee keer gewas
sen met Trumpers lavendelolie. Daarna
wordt de nek ruim van talkpoeder voorzien
en de schaar in het haar gezet. Tondeuses
worden hier niet gebruikt. Dat is gereedschap
voor het snelle werk van de volkssalons, zo
blijkt. Ik val intussen van alle ontspanning
bijna in slaap.
Monty praat rustig door. „Prins Edward
viel altijd in slaap op de stoel. Maar prins An
drew praatte honderduit." Komt u nog wel
eens op het paleis? vraag ik, m'n kans grij
pend op onthulling van koninklijke gehei
men. „Helaas niet", zegt Monty, „toen de
prinsen volwassen werden, kozen ze hun ei
gen kapper."
Hoofdhuid en haar zijn aan de laatste etap
pe toe: massage met naar fris hout ruikend
Spanish Leather. Ook van Trumper. Ik kijk in
de spiegel, trek de stropdas recht ter verho
ging van het aristocratische levensgevoel.
Voor 32 pond (tachtig gulden) ben ik geknipt
en geschoren.
Paulette kijkt me goedkeurend aan: ik mag
nog eens terugkomen.