Les tegen de tweedeling
Het basisinkomen: wie van de drie
Feiten Meningen
Extreem-rechts
niet langer
criminaliseren
Oorlogskinder|
toen en nu
zijn gelijk
WOENSDAG 27 MAART 1996
Afgelopen zaterdag was het weer eens zo ver: anti-
racismedemonstratie in Nederland. Een bijzonde
re demonstratie dit keer, want de Verenigde Naties
hadden weer eens een jaar ingesteld van het een of
het ander en na de vrouw was de anti-discrimina
tie aan de beurt. Wanneer houdt dit weerzinwek
kende puberale gedoe eens een keer op, zo vraagt
een gezond en geëmancipeerd mens zich af. Niet
onze demonstranten natuurlijk, vijfduizend in ge
tal. Door de NOS-tv omschreven als een grote de
monstratie. Hoezo groot, vijfduizend mensen, en
dat leek mij gezien de tv-beelden schromelijk over
dreven, op een stadsbevolking van meer dan een
half miljoen en dan laten we de 14,5 miljoen overi
ge Nederlanders even buiten beschouwing.
En wat droegen onze tofelemonen in hun heilige
verontwaardiging bij zich? Leuzen met als tekst:
geen Hitlers in Nederland. Je moet maar durven. Is
Janmaat, een keurige burgerlijke meneer, soms te
vergelijken met Hitier? Het lijkt me sterk, maar
protesterend Nederland liep te hoop tegen ex
treem-rechts, en ja, de lieve Janmaat wordt in dit
land gerekend tot extreem-rechts.
Onlangs was ik met een vriend, die daar nooit
komt, op bezoek in de Twee
de Kamer. Hij wilde het par-
I i lementaire bedrijf graag eens
van naderbij zien. Behou
dens de publieke tribune is
echter niets toegankelijk
voor het Nederlandse pu
bliek. Dit in tegenspraak met
het ontwerp van de architect
Pi de Bruyn, die zelfs een
mooie straat voor de demo
cratie dwars door het nieuwe
Kamercomplex ontwierp. Op
die straat zouden publiek en
PIM FORTUYN volksvertegenwoordigers el-
medewerker kaar ontmoeten, liefst spon
taan. Kamervoorzitter Deet-
man (CDA) heeft daar echter
met het oog op de veiligheid
van de dames en heren Kamerleden een stokje
voor gestoken en de boel hermetisch laten afslui
ten, compleet met hoge stalen hekken en bewakers
en de nodige elektronica. De veiligheid van volks
vertegenwoordigers, van wie we de meesten zelfs
niet of nauwelijks kennen, je moet er maar op ko
men.
Dat neemt niet weg dat hiermee op voorbeeldige
en inzichtelijke wijze wordt duidelijk gemaakt dat
de politiek een in zichzelf gekeerde kaste is, ver
weg van die o zo gevaarlijke burger. Lekker onder
elkaar, dat is gezelliger en ook veel behaaglijker. Al
die controle en contacten, ben je gek! Enfin, wil je
iets zien van het parlementaire bedrijf dan zul je je
als burger moeten voorzien van de begeleiding
door een parlementslid. Ik ken er een paar, maar
er was net een belangrijk debat aan de gang, dus
viste ik achter het net. Jammer dat we geheel toe
vallig de vermaledijde Janmaat tegen het lijf liepen.
Een beleefd handschudden was ons deel en daarna
een complete rondleiding.
Zo ziet Hitler in Holland er dus uit. Het is maar
dat u het weet. Het slaat natuurlijk ook allemaal
nergens op. Als buitenlanders ergens welkom zijn,
dan is het wel in ons land. We geven ze royaal een
dak boven het hoofd, goede gezondheidszorg, zo
nodig een uitkering en toegegeven uiterst
slecht onderwijs. Daarvoor moeten we ons diep
schamen. Maar verder alles kits. Discriminatie
komt niet of nauwelijks voor. Als het voorkomt,
heeft het met onze portemonnee te maken, maar
daar zijn wij Hollanders voor. Werkgevers, met na
me grote werkgevers, discrimineren. Rinnooy Kan,
baas van het VNO, zegt het zelf. Maar maken we
hèn uit voor Hitier? Neen, dat is gereserveerd voor
Janmaat, dat is duidelijker en ook minder gevaar
lijk. Al te goed is tenslotte buurmans gek, ook voor
de anti-discriminatiefans in het goede vaderland.
Extreem-rechts is in dit land helemaal niet ex
treem-rechts. Over het algemen zijn het brave, op
passende, wat bange burgers die daarop stemmen.
Op een enkele uitzondering na, zijn hun vertegen
woordigers in de gekozen organen even oppassend
angstig en somtijds dom. Waar worden ze op ge
trakteerd? Op zaaluitdrijving, op beknotting van
hun burgerrechten en op sabotage van hun werk
als gekozen vertegenwoordiger.
Dat gebeurt door dezelfde mensen die zeggen
zo'n voorstander te zijn van democratie. Maar de
mocratie is niet iets voor bange, gefrustreerde
mensen en al helemaal niet voor deze malloten die
achter elke boom een Hiüer zien. Hun recht op de
monstratie wordt door onze burgervaders in den
lande met voeten getreden. Burgervader Bram Pe
per van Rotterdam voorop, een stad waar rechts de
tweede politieke kracht is. Een demonstratie van
honderd rechtse mensen wordt strijk en zet gezien
als een bedreiging voor de rechtsorde.
Voor een voetbalwedstrijd van Feyenoord wordt
zonder mankeren mijn hele woonwijk van de bui
tenwereld afgesloten, maar die mag wèl doorgaan.
Je ziet maar hoe je thuis komt, denkt de vermale
dijde Peper. Een groepje rechtse demonstranten
dat kan echt niet, die knuppelen we desnoods de
politiecel in. Grondregel van onze rechtsstaat is
evenwel het beginsel: gelijke monniken, gelijke
kappen. Dat beginsel wordt door menige autoriteit
als het om 'extreem-rechts' gaat, voluit met voeten
getreden. Een volwassen democratie als de onze
volstrekt onwaardig.
Heb ik mij nu opgeworpen als pleitbezorger van
het gedachtengoed van Janmaat c.s.? Geenszins.
Naast zinnige gedachten roepen zij een beeld op
van vreemdelingen dat in geen verhouding staat
tot de werkelijkheid. Dat dienen we te bestrijden,
maar dan wel met middelen der democratie, dat
wil zeggen via een debat. Waarbij we wel eerst
goed luisteren voordat we iets terugzeggen en er
kennen dat het beslist niet allemaal onzin is wat
Janmaat c.s. te berde brengen. Frits Bolkestein is
tenslotte, door een deel van zijn gedachtengoed
over te nemen, groot geworden. Laten we dat er
kennen en ons er niet voor schamen, te beginnen
natuurlijk met Frits zelf. De hypocrisie voorbij,
moet u maar denken.
Wat een absolute ondergrens in het debat is, is
dat niemand mag oproepen tot geweld tegen
vreemdelingen, zoals vreemdelingen dat overigens
niet tegenover ons mogen doen. Maar voor het
overige is vrijwel alles, wat binnen de wet en de
goede zeden valt,.geoorloofd. Laten we een einde
maken aan de criminalisering van 'extreem-rechts'
en laten we toegeven dat het een schande is dat
mevrouw Schuurmans van de CD haar been heeft
verloren bij een aanslag door anti-fascisten. En la
ten we tenslotte leven en handelen naar het dagi-
um van de grote Franse verlichtings-filosoof Vol
taire: 'Hoe abject ik uw standpunt ook vind, ik zal
de eerste zijn om uw recht te verdedigen om dit
standpunt publiekelijk te uiten'.
Ritzen wil bij Kennisdebat voor Morgen de man in de straat horen
Het is de hoogste tijd voor een diepgravend debat in Nederland over onderwijs en kennis.
Veel te veel mensen halen geen diploma, of volgen een te lage opleiding. Dat is sociaal
zeer onwenselijk en slecht voor de economie. Minister Ritzen van onderwijs heeft wel
ideeën, maar hij wil nu wel eens van anderen horen wat zij vinden. Het nationaal Kennis
debat voor Morgen, dat vandaag begint, moet duidelijkheid verschaffen. Ritzen heeft ech
ter één waarschuwing vooraf: „Alleen maar om meer geld vragen, is absoluut ongeloof
waardig. Dan moet iemand ook aangeven waar er iets af kan."
Toen Ritzen in november bekendmaakte
dat hij een nationaal kennisdebat wilde
organiseren, fronste menigeen de wenk
brauwen. Waarom opeens nu? En waar
moest het dan over gaan? De eerste toe
lichtingen van de minister leidden eerder
tot meer, dan tot minder verwarring. Zo
betoogde hij dat zo'n beetje elk onder
werp op het gebied van kennis aan de
orde kon komen en dat in principe ie
dereen aan het debat moet kunnen mee
doen.
Ritzen, zegt hij nu, wil in het debat voor
ogen krijgen wat iemand in 2010 moet
weten en kunnen om niet kopje onder te
gaan in zijn carrière en in de samenle
ving. Vooral wil hij duidelijk weten wat
mensen aan onderwijs het belangrijkst
vinden. Bij voorbeeld of zij vinden dat
docenten in het basisonderwijs meer na
scholing moeten krijgen, of dat er meer
aandacht moet komen voor permanente
educatie, het steeds weer opfrissen van
kennis.
Ritzen: „De hoeveelheid kennis neemt
hand over hand toe. Mensen moeten le
ren hoe zij daarmee omgaan". Al op jon
ge leeftijd moeten mensen leren hoe zij
aan kennis komen die zij binnen en bui
ten hun werk nodig hebben. De eisen
worden steeds hoger. Wie niet kan om
gaan met computers, krijgt het bijzonder
moeilijk.
Voor het antwoord op de vraag 'waarom
nu', verwijst Ritzen naar het Japans op
name-apparaat op tafel. „Twintig jaar
geleden kwamen de grote machines in
onze bedrijven uit Nederland of Duits
land, nu uit Japan of Korea. Het is echt
vijf voor twaalf. We moeten ons zeer
dringend afvragen wat het onderwijs er
aan kan doen om die ontwiJckeling te
stoppen."
Ritzen doelt vooral op de ongelijke kan
sen in het onderwijs, dat er in Nederland
niet in slaagt om iedereen het maximale
uit zichzelf te laten halen. Er zijn nog
veel te veel jongeren die hun school niet
afmaken en moeilijk aan werk komen.
Opnieuw verwijst Ritzen naar Japan en
Korea. Niet alleen economisch staan zij
aan de top. Ook de sociale samenhang is
er bijzonder groot. Ritzen: „De verschil
len in inkomens zijn daar klein. Dat is
trouwens heel logisch: grote verschillen
remmen de economische groei".
Een minister die iets aan de orde wil stel
len, schrijft meestal een nota die hij ver
volgens aan de Tweede Kamer voorlegt.
Ritzen: 'Wat moet iemand in 2010 weten en kunnen om niet kopje ondei
Ritzen - iemand die toch vaak overkomt
als het slimste jongetje van de klas -
heeft daar met nadruk niet voor gekozen:
„In Nederland wordt veel over onderwijs
gepraat, maar niet door de buitenwereld.
De discussies spelen zich altijd af in het
kabinet, de Tweede Kamer, het ministe
rie en het onderwijsveld zelf: de docen
ten en belangenorganisaties. Maar wat
ouders ervan denken, het bedrijfsleven
en instellingen buiten het onderwijs.,
weet ik nauwelijks. Met het kennisdebat
wil ik hen erbij betrekken."
De afgelopen maanden zijn mensen uit
alle lagen van de bevolking en van jong
tot oud ondervraagd over hun mening
over de onderwerpen kennis en onder
wijs. De 'talloze reacties' hebben volgens
Ritzen duidelijk gemaakt dat veel men
sen" zich sterk betrokken voelen bij de
betekenis van kennis voor Nederland, en
de rol van onderwijs daarin. Staatssecre
taris Netelenbos ontmoette bij een bij
eenkomst over veiligheid op school tot
haar grote verrassing een grote groep be
jaarden die zich afvroeg of kleinkinderen
geen gevaar lopen op school.
Nog voor de discussie is losgebrand weet
Ritzen al waar veel over gesproken zal
worden: de ongelijke kansen in het on
derwijs. Uit het vooronderzoek voor het
debat is volgens de minister indringend
naar voren gekomen dat veel mensen
een onafwendbare tweedeling in de sa
menleving vrezen. Ritzen zelf trekt zich
die constatering erg aan. „Te lang is de
gelijkheid van kansen op een zijspoor
gezet." Daarbij speelt voor de sociaal-de
mocraat niet alleen het belang voor de
economie. Het sociale aspect van dit
probleem acht hij minstens zo belang
rijk.
Het is de stellige overtuiging van Ritzen
dat, om mensen gelijke kansen te bie
den, goed onderwijs vanaf zo jong moge
lijke leeftijd van het grootste belang is. In
het basisonderwijs, zelfs al daarvóór,
wordt voor een groot deel bepaald waar
iemand later terecht komt. Een uitkomst
van het debat zou dan ook kunnen zijn
dat een meerderheid van de mensen
vindt dat daar meer geld aan moet wor
den besteed, denkt Ritzen.
Tegelijkertijd beseffen steeds meer men
sen dat kennis snel veroudert. Het com
bineren van een baan en onderwijs
vraagt daarom ook om aandacht. En zegt
Ritzen, het wordt de hoogste tijd dat veel
meer mensen en bedrijven gebruik kun
nen maken van wetenschappelijk onder
zoek. „Tachtig procent van de resultaten
blijft binnen de muren van de universi
teiten. Dat moet nodig veranderen."
ZOETERMEER PIETER EVELUN
AC
In een van de kampen die de Nederlan
kinderpsychiater D.J. de Levita in Éosr jt
bezocht, ontmoette hij een jongen me
het heel slecht ging. „Hij dacht dat zijr|U
ders dood waren. De leiding van het ki
meende echter dat zij zwaar gewond iioa
ziekenhuis in Zagreb lagen. Ik vroeg wi
om ze dan niet opbelden, zodat in elk
zijn onzekerheid werd weggenomen. I
gebeurd. Maar het betekende niet dat
gestoordheid over was bij die jongen. I
kon slecht tegen tegenslag en was volk
men in de war toen zijn ouders niet de
gende dag kwamen om hem op te hale
Op zo'n moment heb je een therapeut
Prof. dr. D.J. de Levita - emeritus hoogl
Transgenerationele oorlogsgevolgen a;
Katholieke Universiteit Nijmegen en v;
daag een van de sprekers op het symp<
um 'Oorlogskinderen toen en nu' van
Informatie- en Coördinatie Orgaan Dié
verlening Oorlogsgetroffenen - traint lc
therapeuten en psychiaters in het voor1
ge Joegoslavië in het omgaan met oor
logstrauma's bij kinderen. Zijn ervarinj
deed hij op bij de begeleiding van men
die de Tweede Wereldoorlog als kind h
ben meegemaakt.
Het is juist deze kennis over de gevolge
van oorlogstraumatisering op jonge lee
die bij de behandeling van getraumatif
de kinderen door recente oorlogen, zo;
voormalig Joegoslavië, van belang is. H
eerder de opvang begint, hoe meer de i
delijke gevolgen kunnen worden bepei
kinderen reageren anders op situaties
volwassenen, zegt De Levita. Bovendie
verschilt de reactie per levensfase van
kind. „Er is één handig regeltje: een kir
ageert op een bepaalde leeftijd op stres
dus ook op oorlog met de functie die h
dat moment aan het ontwikkelen is. Biel
voorbeeld: een kind maakt persoonlijk O'
tact als het anderhalf is. Als je op die lei
wordt gescheiden van je ouders, dan k<ic
dat heel hard aan. Het merkwaardige gt
is dat een baby die met zijn moeder in
kamp zit, zoals destijds in Nederlands- u<
is gebeurd, daar in wezen niets van me n
„Kinderen en volwassenen vertonen w ai
hetzelfde beeld in de uiting van hun trtfp
ma. Nachtmerries, steeds moeten denlif
aan het schokkende wat is gebeurd ooi
wil je dat niet, slaapstoornissen en eenirt
briek die je depressie zou kunnen noeiP<
Het verschil tussen kinderen en volwasjt-
nen is echter dat kinderen zich nog mojg'
ontwikkelen en dat dat direct fout gaat 1
zo'n traumatische ervaring. Zoiets neeplf
niet meteen weg.Je
Wat van de gevolgen van de Tweede W| 1
reldooriog is geleerd, kan nu worden to4'
past, zegt De Levita. „Het belang van d
milie is heel groot. Contact tussen lotgri1
ten en materiële steun ook. Tevens is h
belangrijk aandacht te schenken aan z<
zoals het verlies van een cultuur. De m
sen in voormalig Nederlands-Indië heb
dat ondervonden en ook in het voorm;
Joegoslavië zie je dat gebeuren. Maar d
praat je niet over, omdat het zo ver wej -
van alle ernstiger dingen. Waai' doden
len, ga je niet klagen over de boeken di''
weg zijn."
AMSTERDAM MAAIKE KRAAYEVELD
Het wordt aanbeden en verguisd: het basisinkomen. Zowel
politiek links, rechts als midden hebben zich er over gebo
gen. En in bijna alle partijen zijn wel voor- en tegenstan
ders te vinden van een vast bedrag per maand voor iedere
volwassen Nederlander in plaats van het huidige stelsel
van sociale zekerheid. D66 omarmde het idee vorig jaar.
Een bont gezelschap heeft zich
deze twee dagen verzameld in
het quasi-sjieke Noordwijkse
hotel Oranje. Naast de gesoig
neerde professor is er de ver
stokte PvdA'er die al lid is vanaf
1946. Voor in de zaal zit kunste
naar Pieter Kooistra, die een
plan heeft gemaakt voor een
wereldwijd basisinkomen. Ach
ter in de zaal zit een man die al
twintig jaar in de bijstand zit en
met grote regelmaat boze op
merkingen de zaal in slingert.
Als bij de uitgang van de zaal
floppy's worden uitgereikt met
een eenvoudig computermodel
om de effecten van een basisin
komen zelf eens door te reke
nen, blijkt de als vanzelfspre
kend veronderstelde bekend
heid met de PC lang niet voor
iedereen op te gaan. De bezoe
kers van dit eerste congres van
de Vereniging Basisinkomen
zijn net zo divers als de soorten
basisinkomen.
De varianten laten zich in drie
hoofdvormen opdelen. Ten eer
ste is er het enige echte basisin
komen, ter hoogte van het soci
aal minimum voor alleenstaan
den. Die ongeveer 1350 gulden
per maand voor iedere volwas
sen Nederlander wordt harts
tochtelijk Verdedigd door vere
nigingsvoorzitter Saar Boerlage.
Het heeft dan ook alles dat het
basisinkomen zo aantrekkelijk
maakt: het geeft iedereen de
keuze om al dan niet te gaan
werken. Het is de eenvoud zelf
en sluit mede daardoor vrijwel
alle sociale fraude uit. Het biedt
de toenemende groep flexwer-
Daarmee namen de Democraten alvast duidelijk stelling
in het debat over de toekomst van de sociale zekerheid dat
dit jaar moet worden gehouden. Het komende weekeinde
staat het onderwerp opnieuw op de agenda van het partij
congres. Maar is het basisinkomen echt zo'n goed idee?
Redacteur Sjaak Smakman zocht naar een antwoord.
kers een stevig vangnet en
maakt hun onderhandelingspo
sitie tegenover werkgevers ster
ker. Het kan een enorme impuls
geven voor het starten van een
eigen bedrijf omdat het basale
levensonderhoud is veiligge
steld. En tenslotte maakt het
een einde aan de zogeheten ar
moedeval, een van de grote
problemen van de huidige bij
stand. De uitkeringsontvanger
die nu gaat werken, ziet de (bij
verdiensten veelal geheel ge-
ILLUSTRATIE WIM STEVENHAGEN
kort worden op de uitkering.
Dat werkt ontmoedigend en
leidt tot niets doen of tot zwart
werk. Wie met een basisinko
men gaat werken, houdt daar
altijd aan over.
Het volledige basisinkomen
heeft echter ook nadelen: het is
een wel erg forse premie op
niet-werken, het is peperduur
en lokt door de hoge belasting
tarieven fraude uit. Bovendien
kan het de BV Nederland op iets
langere termijn volledig ruïne-
Een gezin krijgt bij een volledig
basisinkomen zonder een uur te
werken een netto-modaal inko
men op de giro. Om dat te beta
len, moeten de mensen die nog
wel aan de slag gaan, bijna drie
kwartjes van elke verdiende gul
den belasting betalen. Werk
moet dan wel erg leuk zijn of
erg goed betalen wil het nog 'lo
nend' zijn. Voor veel eenvoudig
en laagbetaald werk zullen dus
geen liefhebbers meer te vinden
zijn. Voorstanders redeneren
dat de lonen voor eenvoudig
werk dan omhoog zullen gaan,
maar dan smelt het voordeel
van de afschaffing van het mini
mumloon weg als sneeuw voor
de zon en verdwijnt dat een
voudige werk weer in het zwarte
circuit.
Ook om andere redenen zal
zo'n basisinkomen desastreus
blijken, menen veel economen.
De mensen die ondanks alles
nog wit gaan werken, zullen het
gaandeweg waarschijnlijk ver
dommen om het benodigde
geld te blijven opbrengen. De
overheid zal dan moeten bezui
nigen door óf het basisinkomen
te verlagen óf de eigen uitgaven
in te perken. Daarbij komen
dan gemakkelijk noodzakelijke
uitgaven voor bijvoorbeeld on
derwijs en infrastructuur in het
Öp de nog langere termijn zal
zich vervolgens wreken dat veel
jongeren geen opleiding meer
(zijn) gaan volgen. Waarom
zouden ze? Zelfs als ze na jaren
van hard studeren een baan
vinden, houden ze van hun
loon bijna niets over. Terwijl
Nederland de relatief hoge sala
rissen alleen kan blijven waar
maken als het hooggeschoolde
werknemers blijft leveren met
een hoge produktiviteit, zal het
basisinkomen juist het omge
keerde bewerkstelligen. En dan
is het met de welvaart snel ge
daan. Alleen, zo waarschuwt
bijvoorbeeld PvdA-econoom
Rick van der Ploeg, dan is het
Wel te laat om de zaak nog ten
goede te wenden.
Daarmee blijft het gedeeltelijk
basisinkomen als meer realisti
sche mogelijkheid over. Daar
van zijn een lage en een hoge
variant in omloop. De WRR
koos ruim tien jaar geleden voor
de lage variant, de meeste aan
hangers van het basisinkomen
kiezen voor de hoge, 50 procent
van het sociaal minimum. De
reden daarvoor ligt voor de
hand: van 500 of 600 gulden per
maand kun je in veel gevallen
niet eens de huur betalen, laat
staan de rest van het levenson
derhoud. Eigenlijk heeft de lage
variant niets meer te maken
met het idee achter het basisin
komen.
De helft van het sociale mini
mum als norm betekent daar
entegen dat een gezin - en dus
de 80 procent van de Nederlan
ders die in gezinsverband leeft -
een sober bestaan kan leiden
van een basisinkomen. Voor al
leenstaanden en eenouderge
zinnen is het wél te weinig.
Voor hen moet in de meeste
scenario's dan ook een aanvul
lende uitkering komen.
In de lopende discussie staat de
term basisinkomen vrijwel
steeds voor een individuele uit
kering van tussen de 900 en 950
gulden per maand. Het is het
compromis tussen ideaal en
haalbaarheid. Alleen: hoe haal
baar is het? En hoe ideaal?
Het eerste deel verscheen op
26 maart. Morgen: De 'een
voud' van een basisinkomen
