Gibson met Braveheart
grote winnaar Oscars
Afgetrapte schoenen als kostbare relikwieën
Muziek inspiratie
voor drie balletten
IBluetones doen
erleden opleven
Restauratie doeken
Jan Steen voltooid
Cultuur Kunst
IDAG 26 MAART 1996
CHEF G£RT VISSER, 071 -5356441PLV -CHEF JAN RIJSDAM, 071 -5356444
RECENSIE NICO DE WAL
Het Nationale Ballet m.m.v Nederlands
Balletorkest en Nicola Ferner Waite, so
praan, o.l.v. Nicolette Fraillon. 'Sympho
ny in C'. Choreografie: George Balanchi-
ne. Muziek: Bizet. 'Duet'. Choreografie:
Wayne Eagling. Muziek. Wagner. 'Der
de Symfonie'. Choreografie: Krzystof
Pastor. Muziek: Henryk Górecki. Gezien
in Muziektheater, Amsterdam. Nog te
zien: 27, 28, 30, 31 mrt, 2, 4, 5 en 7 apr.
in hetzelfde theater.
Bij twee van de drie balletten
die Het Nationale Ballet deze
weken in Amsterdam uitvoert
verwijst de titel naar de muzi
kale oorsprong- Symphony in
C en 'Derde Symfonie', res
pectievelijk van Bizet en Gó
recki - en ook de derde cho
reografie is uitdrukkelijk geïn
spireerd door de gekozen mu
ziek: 'Duet' bij 'Isoldes Liebe-
stod' van Wagner.
De twee symfonieën zijn el-
kaars tegenpool, wat dan ook
choreografisch een absoluut
contrast oplevert. Bizets
sprankelende jeugdwerk
bracht Balanchine in 1947 tot
zijn gelijknamige, feestelijke
'Palais de Cristal' voor het Bal
let van de Parijse Opera, dat in
1962 onder de huidige titel
voor het eerst bij Het Nationa
le Ballet werd ingestudeerd.
Voor kleinere bezetting, op
kleinere podia dan nu moge
lijk is, wat bij het weerzien in
ieder geval winst aan allure
oplevert, vooral in het specta
culaire mega-ensemble van de
finale. Bovendien is er kwalita
tief in de afgelopen drie de
cennia óók wel wat gebeurd
bij Het Nationale Ballet, al ma
nifesteert zich, dat niet in alle
opzichten van de uitvoering:
daarvoor zitten er iets te veel
ongelijkheden in het groeps
werk en net te weinig bravoure
bij de meeste solisten. Wat
niet kan liggen aan de instude
ring door Balanchine's 'rech
terhand' John Taras, recht
streeks uit St Petersburg ko
mend, waar hij 'Symphony in
C' zojuist aan het Kirov Ballet
Pastors 'Derde Symfonie'
ontleent zijn monumentaliteit
niet alleen aan de breed uitge
meten somberheid van de
muziek en de telkens in dichte
gelederen oprukkende ensem
bles, maar ook aan de wisse
ling van spectaculaire decor
elementen en lichteffecten van
John Otto en Bert Dalhuysen.
De kleurcontrasten tussen
kostuums en achtergrond -
zoals rood en oranje tegen hel
groen - hebben daarbij een
sterk picturale werking. Zes
paar solisten die zich telkens
uit de ensembles losmaken en
er weer in opgaan leggen extra
accenten in de gesuggereerde
terugblik van een vrouw op
dramatische episodes uit haar
leven. Welke rol Anna Seidl
wat te veel aan haar stoeltje
bindt, maar ook enige mooie,
doorleefde soli gunt.
Het Rijksmuseum in Amster
dam heeft zes schilderijen van
Jan Steen (1626-1679) gerestau
reerd. De kunstwerken verkeer
den in een goede staat, maar
ondergingen een schoonmaak
beurt met het oog op de grote
Jan Steen-tentoonstelling, die
eind april in de National Gallery
of Art in Washington begint.
Bij de restauratie bleek dat
Steen tijdens het schilderen ver
schillende veranderingen aan
bracht. Zo haalde hij bij het
Zelfportret de lach van zijn
mond en verplaatste hij zijn lin
keroog. Ook keerde hij bij het
schilderij Het offer van Iphige-
nea (1671) het zwaard van de
beul om en schilderde hij het
voetje van de vrouw meer naar
links.
Bij het Zelfportret, dat Steen
omstreeks 1668/1670 schilder
de, kwam na restauratie ook
een oranjerood gordijn te voor
schijn. Het hoofd van Steen was
voor de ingreep omgeven door
een onduidelijke, bruine achter
grond die overging in een rode
avondlucht. Onder de verf zat
behalve het gordijn ook een
landschap met een boom en
struiken. Tussen de kop en het
landschap had Steen nog een
raamkozijn geschilderd, maar of
de schilder het kozijn zelf weg
haalde, is niet bekend. De res
tauratoren besloten dan ook af
te zien van een ingreep. Bij Het
offer van Iphigenea (1671) schil
derde Steen bloemen en takken
weg. De gerestaureerde schilde
rijen zijn tot en met 10 april in
het Rijksmuseum te zien. Daar
na reizen ze naar Washington,
waar de tentoonstelling met
vijftig werken vanaf 28 april
voor het publiek geopend is.
Van 21 september tot en met 12
januari 1997 toont het Rijksmu
seum het overzicht. De vier an
dere gerestaureerde schilderijen
zijn De Leidse bakker Arent
Oostwaert (1658), De zieke
vrouw (1662-1665), De
Emmaüsgangers (1667-1670) en
Het vrolijke huisgezin.
Artistiek directeur
vertrekt bij KCO
AMSTERDAM GPD
Artistiek directeur Jan Zekveld
van het Koninklijk Concertge
bouworkest (KCO) heeft zijn
ontslag ingediend. ,,Ik kan daar
op dit moment geen enkel com
mentaar op geven. Dat heb ik
afgesproken met mijn bestuur",
zei hij gisteren in een reactie.
Zekveld vertrekt omdat hij de
afgelopen jaren onvoldoende
mogelijkheden kreeg zijn artis
tieke visie te realiseren. Zijn ver
houding met chef-dirigent Ric-
cardo Chailly en zakelijk direc
teur Willem Wijnbergen is
steeds slechter geworden. Ook
kreeg hij onvoldoende steun
van het bestuur en de leden van
het orkest.
Zekveld was al niet aanwezig
tijdens de presentatie van het
nieuwe seizoensprogramma
van het KCO half februari. Be
stuursvoorzitter W.E. Scherpen-
huijsen Rom deelde toen mee
dat Zekveld ziek was, maar
sindsdien is hij niet meer aan
het werk gegaan.
Lambriks maakt
cd met zanger
Barry White
HEERLEN GPD
De Limburgse opera- en operet
tezangeres Marjon Lambriks
gaat samen met de bekende
zanger Barry White een cd op
nemen waarop zowel klassieke
als popmuziek te horen zal zijn.
Marjon Lambriks (46) zal op 8
april naar Los Angeles vliegen
om daar met White het reper
toire voor het album door te ne
men. De in Valkenburg geboren
Marjon Lambriks slaat de muzi
kale prestaties van Barry White
hoog aan. Onlangs bezocht zij
een van zijn concerten in Mon
te Carlo. Leon Lommaert, de
echtgenoot van Marjon Lam
briks, wist toen een afspraak
met White te regelen.
1:
lison Extraordinair voor Gardiner
1 ersum De Edison Extraordinair is toegekend aan John Eliot
diner voor zijn cd-registraties van de belangrijkste Mozart-
ra's en de concertante uitvoeringen daarvan tijdens een aan-
iolland Festivals. De Edison Extraordinair is bedoeld voor
cd-project of cd-productie waarvan het artistieke gehalte
j rhet oordeel van de jury onomstreden is. De onderschei-
i( j, dit jaar voor het eerst toegekend, is een van de Edisons-
I siek, de bekroningen van de Nederlandse platenindustrie
de beste opnamen.
euwe namen Torhout/Werchter
ai iout/werchter Het tweedaagse Belgische popfestival Tor-
ig l/Werchter heeft gisteren nieuwe namen vrijgegeven van
ds die optreden op het festival. Het betreft Skunk Anansie,
iage, Foo Fighters, Moby, The presidents of the USA, Alanis
issette, Cypress Hill, Afghan Whigs en Moondog jr. Eerder
aar maakte de organisatie bekend dat in verband met het
arig bestaan het festival dit jaar twee dagen beslaat. Bekend
en al de optredens van: David Bowie, The Prodigy, Dog Eat
Red Hot Chili Peppers, Björk, Rage against the machine en
De organisatie houdt de namen van twee andere bands
rlopig geheim.
efstal van 32 striptekeningen
ilo Uit het gemeentehuis van Zweeloo zijn het afgelopen
keinde 32 tekeningen van striptekenaar H. Kuipers uit Ben
geld gestolen. Het gaat om tekeningen van de strip Franka
volgens Kuipers een waarde van 70.000 gulden. Ook de ge-
>nte Zweeloo is gedupeerd. De tekeningen waren onderdeel
een expositie. Hoewel die is verzekerd, vraagt gemeentese-
aris J. Akse zich of de verzekering het schadebedrag volledig
eert. „Van een Picasso bestaat een uitgebreid taxatierapport,
ligt bij deze tekeningen iets anders."
iNSIE RAYMOND GRIMBERGEN
ies. Gezien op 25/3 in De Melk
weg, Amsterdam.
geen onbekend gegeven
:t merendeel van de bands
- tegenwoordig zo popu-
- Britpop-golf hun liefde
hun grote inspirators uit
:en zestig en zeventig niet
stoelen of banken steken.
Blur en Oasis openlijk flir-
let Beatlesesque melodie-
Pulp een jonge David Bo
de herinnering roept, lij-
'he Bluetones het midden
ken tussen The Kinks en
lyrds. Getuige de verkoop
ïun debuutalbum 'Expec-
o fly' en de belangstelling
het concert in de Amster-
Melkweg gisteravond
ehoorlijk succes.
dat de Nederlandse forma-
)range Crush, met een
tegen de britpoppers van
(en dus The Who, alles
terug) aanleunende gi-
>und, het publiek had
gemaakt, konden The
ones onder leiding van
;r Mark Moriss beginnen
un eerste optreden op Ne-
IJndse bodem. Snel werd
dijk dat ook Moriss en
gitarist Adam Devlin de
ïgten, waar Amsterdam in
buitenland om bekend
niet hadden kunnen
itaan. Vreemd genoeg had
dit echter geen uitwerking op
hun spel. Natuurlijk kraakte de
stem van Morriss af en toe,
maar daar hebben tegenwoor
dig schijnbaar bijna alle Engelse
zangers last van. En ook Devlin
zat er wel eens naast. Niet sto
rend vaak, maar het viel wel op.
De kracht van The Bluetones
ligt echter in de wonderbaarlijk
mooie melodieën die schijnbaar
moeiteloos door de vier heren
live ten gehore worden ge
bracht. Ook in harmonieus op
zicht viel er gisteren veel te ge
nieten, daar de tweestemmige
zang meer dan eens aan The
Beatles refereert,.
Het publiek ging, in de zo
goed als volledig gevulde Melk
weg, vooral voor de bekendere
nummers. De tot nu toe van het
album twee uitgebrachte singles
'Bluetonic' en 'Slight return'
werden enthousiast ontvangen
en zorgden vooral vlak voor het
podium voor een dansende me
nigte. Het minder bekende
werk, zoals een aantal nieuwe
nummers voor het altijd moei
lijke tweede album, werden
door het publiek gelaten aange
hoord maar met gegil en ap
plaus afgesloten. Als het aan
hun ligt, komt dat nieuwe al
bum er snel. The Bluetones lij
ken er klaar voor om de harten
van de serieuzere popfan van
nu te veroveren en, net als hun
grote voorbeelden zo'n dertig
jaar geleden, vooral onder de
jeugd zeer populair te worden.
El
"latiegeschenk Amo Arts voor jubilerend Introdans
IEM« YVONNE JANSEN
een voetfetisjist is hij niet.
wel huist in Arno Arts,
Idend kunstenaar te Arn-
i, nog dat rooms-katholieke
'etje van vroeger, dat ge-
id luisterde als hem verteld
d over de wonderbaarlijke
:hten, toegeschreven aan
splinter van het gebeente
deze of gene heilige. Een
inatie waarmee hij uitste-
d uit de voeten kon, toen
was gevraagd ter gelegen-
van het 25-jarig jubileum
dansgezelschap Introdans
relatiegeschenk te beden-
Voorintholt, directeur van
odans Educatief en voor de
r van het jubeljaar aange-
:en als ceremoniemeester,
Arts even tevoren gewezen
het bestaan van een grote
oude balletschoenen, ge-
jen tijdens de talloze voor
ingen van de afgelopen ja-
Het duurde niet lang of het
voor een bijzonder kunst-
Ie en presentje was geboren:
ivenir des Beaux Arts'. No
est omen!
let resultaat ligt nu op de
nd, op het speelvlak van het
andige Studiotheater van
odans in Arnhem. Honderd
iten kistjes met scharnie-
deksel, keurig in het gelid.
Jevatten even zoveel ballet
oenen, liefdevol neergevlijd
vlammend rood satijn en
vrij opgeborgen achter glas.
loenen die bloed, zweet en
•schien ook wel tranen heb-
geabsorbeerd en tot op de
ad versleten zijn. Want bij
Arnhemse gezelschap geldt
'egel dat pas een nieuw paar
■trekt wordt, als de oude op,
ar dan ook helemaal op zijn.
deze wijze gepresenteerd
Susan Sarandon uitgeroepen tot beste actrice
(Vervolg voorpagina)
een gepassioneerd verzamelaar
van paletjes of afbeeldingen
daarvan. En om dat te bewijzen
ontbloot hij gewillig zijn linker
bovenarm, gedecoreerd met
een tatoeage van een niervor-
mig schildersgereedschap.
Zonder tekst, maar de eerste
gedachte die opkomt is 'Ceci
n'est pas une palette', als vari
ant op de pijp van René Magrit-
te!
Het middeleeuwse ridder
epos Braveheart van Mei
Gibson is de grote winnaar
geworden tijdens de jaar
lijkse uitreiking van de Os
car-prijzen in Los Angeles.
Braveheart werd uitgeroe
pen tot beste film, Gibson
tot beste regisseur en ca
meraman John Toll werd
onderscheiden voor de
beste cinematografie. Bra
veheart versloeg in de cate
gorie beste film Sense and
Sensibility, Apollo 13, Babe
en II Postino. Braveheart
verzamelde ook nog de Os
cars voor de beste make
up en voor de beste mon
tage van geluidseffecten.
LOS ANGELES ANP/RTR/AFP/DPA
De makers van de verliezende
films bleven praktisch met lege
handen staan. Alleen voor Em
ma Thompson, die in Sense and
Sensibility een hoofdrol vervult,
was er de Oscar weggelegd voor
het beste script gebaseerd op
bestaand materiaal. Tot het
beste oorspronkelijke script
werd The Usual Suspects uitge
roepen van Christopher Mc-
Quarrie.
De prijs voor het beste geluid
was voor Apollo 13. Geluids
technici Rick Dior, Steve Peder-
son, Scott Millan en David Mac-
millan namen de prijs in ont
vangst. De beste visuele effecten
waren volgens de jury te zien in
Babe.
De jury kende de Oscar voor
de beste acteur toe aan Nicolas
Cage voor zijn rol in Leaving
Las Vegas, het epos over een
man die naar Las Vegas gaat om
zich er dood te drinken.
Tot beste actrice werd Susan
Sarandon uitgeroepen voor
haar rol in Dead Man Walking,
het verhaal van een terdoodver-
oordeelde, gespeeld door Sean
Penn. Sarandon ontwikkelde
zich de afgelopen jaren tot één
van de populairste actrices met
haar spel in Atlantic City (1980),
Thelma Louise (1991) en Lo
renzo's Oil (1992).
Bob Dole
De 68e uitreiking van de Oscars,
die door een miljard mensen op
de televisie werd gevolgd, werd
vlot aan elkaar gepraat door ko-
medienne Whoopi Goldberg.
De actrice verhulde haar achter
grond niet en zei blij te zijn dat
Bob Dole de Republikeinse pre
sidentskandidaat wordt. „Dan
Susan Sarandon en Nicolas Cage ontvingen Oscars voor hun rollen in respectievelijk 'Dead man walking' en
'Leaving Las Vegas'. foto reuter
krijgt hij het te druk om naai' de
film te gaan", zei ze, verwijzend
naar de kritiek onder de repu
blikeinen op geweld en seks in
Hollywood-producten. Ultra
conservatief Pat Buchanan
kreeg van Goldberg een speciale
veeg uit de pan: „Van hem ko
men filmtitels als Dangerous
Minds, Clueless en Dumb and
Dumber".
De prijs voor de beste man
nelijke bijrol ging naar Kevin
Spacey voor zijn spel in de thril
ler The Usual Suspects. Hij ver
sloeg James Cromwell (Babe),
Ed Harris (Apollo 13), Brad Pitt
(12 Monkeys) en Tim Roth (Rob
Roy).
De Oscar voor de beste vrou
welijke bijrol werd toegekend
aan Mira Sorvino in de komedie
Mighty Aphrodite van Woody
Allen. En de prijs voor de beste
originele muziekscore was voor
Disney's Pocahontas van Alan
Menken (muziek)en Stephen
Schwartz (tekst).
Een speciale Oscar voor zijn
gehele loopbaan kende de jury
toe aan Kirk Douglas. „Ik zie
mijn vier zoons Liier - ze zijn
trots op de oude man", zei hij.
„Ik ben er ook trots op vijftig
jaar lang deel te zijn geweest
van Hollywood." Zijn zoon Mi
chael, zelf al lang drager van de
Oscar, zat vol tranen in het pu
bliek.
Arno Arts tussen honderd houten kistjes met scharnierend deksel, keurig in het gelid. Met evenzoveel balletschoenen, liefdevol neergevlijd in vlammend rood satijn en stofvrij opge
borgen achter glas. foto gpd
heeft het afgetrapte schoeisel
iets van kostbare relikwieën,
onvervangbaar. Met vermel
ding van de voorstellingen
waarin ze werden gedragen èn
gesigneerd door de danser die
ze aan had. Bevat een kistje een
rechterschoen, dan draagt het
deurpaneel de handgeschilder
de afbeelding van het linker
exemplaar, zodat iedere ont
vanger toch de beschikking
heeft over een compleet 'paar'.
En zo krijgen de vrienden van
Introdans over niet al te lange
tijd een uniek cadeautje uitge
reikt. Waarbij het dansgezel
schap uiteraard in de hoopvolle
afwachting verblijft, dat na ver
loop van tijd een lief bedrag
wordt overgemaakt naar het ju
bileumfonds. Een aantal
'schoenendozen' wordt daar
naast apart gehouden voor de
verkoop.
Wie geluk heeft, krijgt een
bijzonder exemplaar. Eén van
de twee kistjes met grauwbrui
ne slobsok bijvoorbeeld, met
een knol van een gat aan de
teen. Gedragen door Ton Wig-
gers, als de gebochelde in de
'Carmina Burana'. Zo'n hon
derd opvoeringen kreeg dit
epos over dood en leven, ver
driet en uitzinnig plezier, devo
tie en losgeslagenheid. En daar
mee was het ongetwijfeld de
populairste productie uit het
bestaan van Introdans. Speciaal
is ook het paar groen met rose
stippen, gebruikt in 'I love Di-
no' van Introdans Educatief, of
het kleine maatje van Mirjam
Diedrich uit 'White streams'.
Ach ja, eigenlijk zijn ze stuk
voor stuk bijzonder. Want is
een schoen niet op bijzondere
wijze gedecoreerd, dan zien we
wel een ander bijzonder ken
merk. Een zooltje dat is verwij
derd terwille van de flexibiliteit
of een met elastiek op maat ge
maakte hiel.
De gitaar van Jimi Hendrix,
de Volkswagen van Hitier, het
palet van Picasso, de pruik van
Andy Warhol, een stukje ka
merbreed uit de slaapkamer
van Elvis, een brokje Berlijnse
Muur, een paperclip uit de
werkkamer van Albert Schweit
zer, een haar uit de baard van
de Profeet. Voorwerpen die niet
altijd een grote waarde verte
genwoordigen, maar een méér-
waarde krijgen omdat ze het
bezit waren van een beroemd
medemens.
Arno Arts (1957) kan zich wel
voorstellen dat mensen voor
dat'soort curiositeiten kapitalen
neertellen. Zelf is hij er ook niet
ongevoelig voor. Hij is een col-
lectionneur van nature. Zo is hij
Ook in zijn kunstenaarschap
speelt Arts al jaren met dat
soort thema's. Dubbele bo
dems, omkeringen, banaliseren
en sacraliseren, realiteit en fic
tie, origineel en spiegelbeeld,
kunst en kitsch, uniek en meer
voudig, loslaten en vasthouden.
In de opdracht voor Introdans
komen al deze thema's bij el
kaar. „Volgens mij ben ik niet
de enige met die belangstel
ling", denkt Arts.
„Iedereen heeft wel die afwij
king. Waarom nemen mensen
anders souvenirs mee? Schelp
jes of steentjes van plaatsen
waar ze geweest zijn. Een
beeldje, dat een plekje op de
schoorsteenmantel krijgt. Niet
één Manneke Pis, maar wel
honderd bij elkaar. Vind ik nog
mooier, net zoals ik een vel
postzegels mooier vind dan één
enkel exemplaar. Daarom ge
niet ik er ook zo van al deze
schrijntjes bij elkaar te zien lig
gen. Als project vormen ze een
kunstwerk, terwijl al die dingen
afzonderlijk toch een soort
anonimiteit hebben. Net als bij
souvenirs is het niet het voor
werp zélf dat waarde heeft,
maar de herinnering die het
vertegenwoordigt. Zo is het met
die balletschoenen ook. Je kijkt
niet naar de schoen, maar naar
de voorstelling waarin deze ge
dragen is."
