'Orgel bij
toeval in
de kerk'
'Moeder der ijzeren persen'
in Leids Drukkerijmuseum
Uniek voor Nederland: houseparty in de Grote Kerk
Cultuur&Kunst
Dodendans
of dubbele
subsidie
OENSDAG 20 MAART 1996
loofdrol Norga in 'West Side Story'
■lsmeer Hilde Norga speelt de rol van Anita in de nieuwe Ne-
lerlandse versie van de musical 'West Side Story'. De uit Vlaan-
leren afkomstige Norga was onlangs nog te zien in 'Chess' en
ion vorig jaar 'A star is born', een televisie-wedstrijd voor aan-
omend musical-talent. Hoofdprijs daarvan was een theaterstu-
lie van een half jaar in Amerika. De overige hoofdrollen worden
rertolkt door Addo Kruizinga (Tony), Maaike Widdershoven
Maria) en Perry Dossett (Bernardo). Musical-auteur Koen van
)ijk maakt de vertaling van deze van oorsprong Amerikaanse
nusical van Leonard Bernstein (muziek) en Stephen Sondheim
liedteksten) uit 1957. Producent is Joop van den Ende. West Si-
A e Story gaat op 10 september in première in Theater Carré in
W Lmsierdam. De musical is tot en met juni 1997 in ongeveer
I eertig theaters te zien.
Liesbeth List speelt hoofdrol in musical
imsterdam Liesbeth List speelt de hoofdrol in de nieuwe musi-
al 'Eindeloos!', die in april volgend jaar in première gaat. List
peelt de rol van een moeder die in de jaren zeventig zwanger is
eworden toen zij met een popbandje de wereld afreisde. Wie
an de bandleden de vader is van haar dochter weet ze niet.
laar dochter, gespeeld door Lottie Hellingman, gaat jaren later
laar hem op zoek. Coen van Vrijberghe de Coningh speelt de rol
"SI (an alle mogelijke vaders.
Abeltje' wordt toch verfilmd
hlversumHet jeugdboek 'Abeltje' van Annie M.G. Schmidt kan
>CC och worden verfilmd. Het Stimuleringsfonds Culturele Om-
oepprodukties, dat aanvankelijk een bijdrage weigerde, is over-
itag gegaan en geeft een subsidie van 1,5 miljoen gulden. De
:est moeten komen uit bijdragen van co-producenten als AVRO,
!RTN, WDR en Scandinavische stations, Europese fondsen en
iet bedrijfsleven. Volgend jaar moeten de opnamen beginnen.
Abeltje' zal rond Kerstmis 1997 in première gaan in de bioscoop
in later als tv-serie door de AVRO worden uitgezonden.
Concert David Bowie in Rotterdam
Rotterdam David Bowie komt met zijn The Outside Tour naar
Nederland. Het concert is op dinsdag 16 juli in de Ahoy' in Rot-
erdam. Naast een selectie van ouder werk brengt Bowie muziek
van het vorig jaar uitgekomen album 'Outside' ten gehore. De
laartverkoop begint zaterdag 23 maart.
:en schilderij van de Franse im-
iressionist Pierre-Auguste Re-
loir (1841-1919) is terecht, vier
lagen nadat het uit het Natio
nal Museum in de Servische
ïoofdstad Belgrado was gesto
en. Het doek, dat een jonge ba
lende vrouw voorstelt, is aan-
ienlijk beschadigd omdat het
lit de lijst is gesneden en na de
vervreemding strak opgerold is.
)rie mannen, allen bewoners
'an Belgrado, zijn in verband
net de diefstal gearresteerd. De
Bowie: ouder werk.
foto •archief
Gestolen Renoir teruggevonden
elcrado afp/efe
politie zoekt nog een vierde ver
dachte.
Renoir maakte het schilderij
van 65,5 bij 54 centimeter in
1915. Het is een van de belang
rijkste werken van de kunste
naar. De waarde werd geschat
op vier miljoen gulden. Een
kunstexpert zei dat de schade
aan het doek de waarde met ze
ker 30 procent zal doen afne
men. Het museum in Belgrado
bezit een grote collectie impres
sionistische schilderijen uit een
legaat van prins Pavle Karad-
jordjevic.
chef gert visser, 071 -5
11. plv -chef jan rijsdam. 071 -5356444
leiden/den haag gpd
De stichting die in Den Haag de Grote
Kerk exploiteert en onlangs vanwege
financiële problemen een sponsor- en
publieksactie op touw zette, heeft het
monumentale Haagse kerkgebouw in
april een avond en nacht beschikbaar
gesteld voor een grootschalige dance-
party. Voor dit festijn met in de house
scene bekende dj's, incasseert de
stichting duizenden guldens.
„Het wordt echt heavy, of nog beter
heavenly", zegt A. van der Meer van
Cyber Records over het feest dat de ti
tel 'No-one-cd-presentation-party'
draagt. De platenmaatschappij uit Lei
den is erbij betrokken omdat er een
nieuwe compilatie-cd wordt gepresen
teerd met onder meer housemuziek
van de 'No-one' en Gaultier-party's.
Van der Meer: „Een houseparty in de
kerk is naar mijn weten voor Neder
land uniek. Er zijn wel eens feesten in
een Belgisch kasteel gehouden, maar
dit - tussen engelen en glas-in-lood -
slaat alles."
In het sacrale decor treden de be
kende dj's Marcello, Remy en Michel
de Hey op die daarbij worden onder
steund door speciale lichteffecten en
danseressen. Voorts is er, aldus Van
der Meer, een live-act van de groep Se
cret Cinema. „Verder houden we het
een beetje geheim."
Volgens de medewerker van Cyber
Records zijn drie a vierduizend kaarten
in omloop en is inmiddels de voorver
koop begonnen. Zijn directeur, Groe-
newegen, meldt enkele uren later dat
het slechts gaat om een aantal van
1500 kaarten. Bovendien is het alleen
een feest voor leden die een zoge
naamde 'flyer' bij een winkel hebben
gekregen. Daarmee kunnen belang
stellenden dan een kaartje kopen.
Groenewegen, die meer keren bena
drukt dat hij niet zit te wachten op pu
bliciteit ('Als u publiceert krijgt u pro
blemen aan uw deur'), omschrijft het
feest als een djanceparty met house
muziek.
„Ik organiseer al zeven jaar dergelij
ke dansfeesten, soms ook met jazzmu
ziek. Ik wil ook niet dat u het op één
hoop gooit met andere housefeesten,
want dat is alleen maar bagger. Het
wordt altijd maar geassocieerd met
drugs en moeilijkheden."
Mevrouw C. van Tilburg van de
Stichting Grote Kerk bevestigt dat er
een huurcontract bestaat voor een
groot feest op zaterdag 13 april, maar
neemt het woord 'houseparty' niet in
de mond. „Er is uitgebreid in het be
stuur en met de organisatoren over ge
sproken. Housemuziek zou niet de
hoofdmoot van het programma vor
men." Van Tilburg erkent dat de kerk
goed verdient aan de verhuur. „Maar
ze betalen het gewone dagtarief: net
zoals Equity Law voor een besloten
feest." Behalve een limiet aan het aan
tal mensen (1500) is er met de huurder
eveneens gesproken over beperking
van het aantal decibellen. „Mocht het
toch om een houseparty gaan, dan
zullen we de boel afgelasten."
Sander van Marion 40 jaar toonkunstenaar
Alle belangrijke orgels heeft hij in de loop der jaren onder
zijn vingers gehad. Hij speelt regelmatig in Canada,
Frankrijk, USA, Spanje, Italië en Duitsland. Hij bespeelde
het grootste orgel ter wereld in een warenhuis in Phila
delphia. Hij zat achter het oudste bespeelbare orgel in
Zwitserland en speelde voor 1500 luisteraars op 's we
relds grootste kerkorgel in Passau in Zuid-Duitsland.
Sander van Marion. Een kleine honderd lp's nam hij op
en een dozijn cd's.
scheveningen ton ouwehand
Dit jaar viert hij zijn 40-jarig ju
bileum als toonkunstenaar met
een kleine 60 concerten in eigen
land en een groot jubileumcon
cert in De Doelen in Rotterdam
met zijn vier koren: Vox Huma
na uit Leiden, Jubilate uit Kat
wijk, Exultate Deo uit Voorscho
ten en Cantate Deo uit Zoeter-
meer. Op het programma staan
ook zes improvisatieconcerten.
Dan worden op een groot doek
lichtbeelden vertoond van teke
ningen van de vorig jaar overle
den Rien Poortvliet. Met dat als
inspiratiebron en composities
van onder anderen Bach,
Haydn, Handel als vertrekpunt
gaat Van Marion improviseren.
Zoiets past helemaal in de filo
sofie van de 58-jarige Scheve-
ningse toonkunstenaar. „Ik heb
het orgel altijd lichtvoetig willen
benaderen. Ik heb me voortdu
rend verzet tegen de opvatting
dat het orgel een zwaar christe
lijk instrument is. Het orgel is
wereldlijk. Het staat toevallig in
een kerk. Ik heb dat mijn leven
lang beweerd. In kerkelijke krin
gen kreeg ik daar nog weieens
commentaar op. Maar dan zei
ik: jammer voor jullie, maar op
een suite van Bach werd vroe
ger gedanst. En dat moet je in je
spel tot uitdrukking laten ko
men."
In zijn Scheveningse werkka
mer hangen twee gouden el
pees aan de muur, drie gouden
singles en daartussen is een be
scheiden legioen engeltjes ge
plakt. Van Marion vertelt hoe
spijtig het is dat Poortvliet die
improvisatieconcerten zelf niet
kan meemaken. „Hij was heel
enthousiast over het idee. Hij
was weg van orgelmuziek, hij
had al mijn cd's."
Voor die improvisatieconcer
ten laat de organist zich inspire
ren door de beelden die op een
groot diascherm worden gepro
jecteerd. Tekeningen uit de
boeken 'De Ark van Noach' en
'Hij is één van ons'. „En dan
maar hopen dat er iets moois
komt. De aanpak kun je verge
lijken met het vroegere theater
orgel bij de stomme film. Voor
het publiek zeil het wel wat on
wennigs hebben. Ze zitten niet
gewoon maar te luisteren, ze
zien ook mooie plaatjes. Ik
hoop dat ik met die concerten
de nieuwsgierigheid trek van
mensen die nooit naar orgel
concerten gaan."
Kneuterig
Van Marion noemt Poortvliet
een groot kunstenaar. Dat men
die opvatting in kunstkringen
niet altijd deelt vindt-ie typisch
Nederlands. „Wij zijn een loieu-
terig landje. Bij ons is er nooit
een tussenweg. Dat is altijd zo
geweest. In de tijd van Feike As-
ma vond je hem een geweldige
organist of je vond het helemaal
niets. Ik heb kennissen die wo
nen aan het meer van Michi
gan. En die zeiden laatst tegen
me: hé kaasplank, zie je dat wa
ter? Daar past heel Nederland
vier keer in. Wat willen jullie
nou eigenlijk?"
„Aan de overkant van de oce
aan vinden ze ons maar een be
moeizuchtig, klein kneuterig
landje. Daar zien ze het zo: je
houdt van muziek of je houdt er
niet van. Maar in Nederland
deugt de ene organist niet om-
dat-ie te barok speelt en de an
dere niet omdat hij een te ro
mantische opvatting heeft. In
Nederland gaat iemand die ge-
Sander van Marion dirigeert een van de koren waarmee hij straks een groot jubileumconcert geeft in De Doe
len in Rotterdam. archieffoto loek zuyderduin
reformeerd is, niet eens naar
een orgelconcert in een Her
vormde kerk. Dan moet je in
Amerika om komen. Als ik in
New York een lunchconcert
speel, dan komt iedereen ge
woon naar binnen, christelijk of
niet. Dat zal ze een rotzorg zijn.
Ze komen die kerk binnen om
dat ze orgelmuziek willen ho
ren. En daar eten ze hun brood
je bij. In Nederland hebben ker
ken een hoge drempel. En dat is
jammer. Het pijporgel is de ko
ning van de instrumenten, maar
de koning staat wel in een
hoekje."
Sander van Marion stamt uit
een zoals hij het zelf omschrijft
'onmuzikale familie'. Maar een
harmonium was er wel. „Dat
had elk christelijk gezin, dus wij
ook. Daarmee is het begonnen.
Toen ik er wat op kon spelen,
kreeg ik les. Op een gegeven
moment zaten ze omhoog bij
een kerkdienst in de Scheve
ningse gevangenis. Er was geen
organist. Ze belden mijn vader
of ik dat niet zou kunnen. Ik
was veertien en ik kon maar een
paar liedjes spelen. Maar het
wasgoed."
„Toen ik vijftien was ben ik
kerkdiensten gaan spelen. Toen
ging het snel. Het eerste concert
gaf ik toen ik achttien was. In
datzelfde jaar heb ik ook de elf
steden orgeltocht gespeeld. Elf
steden in Friesland. Trots als
een aap was ik."
Zaterdag 23 maart geeft San-
der van Marion een improvisa
tieconcert in de Ev. Luth. Kerk
in Den Haag. Op 6 juni is het
jubileumconcert van de vier
koren van Van Marion in De
Doelen in Rotterdam. Op het
programma staat de integrale
uitvoering van de Messe So-
lenelle van Charles Gounod en
een selectie van musicalmelo
dieën.
Van Dullemen,
Barnard en
Te Gussinklo
in de prijzen
)e Frans Kellendonk-prijs 1996
dit jaar toegekend aan de
Vlaamse schrijver Benno "Bar
nard voor zijn boek 'Het gat in
de wereld'. Volgens De Maat
schappij der Nederlandse Let
terkunde in Leiden blinkt het
werk uit door intellectuele onaf-
lankelijkheid en een oorspron
kelijke visie. De prijs bestaat uit
een geldbedrag van 10.000 gul
den. De schrijfster Inze van
Dullemen krijgt van de Maat
schappij voor haar boek 'Het
land van rood en zwart' de Hen-
riëtte Roland-Holstprijs van
3000 gulden. Wessel te Gussin
klo ontvangt voor zijn roman
'De opdracht' de Van der Hoog-
tprijs, die bestaat uit een bedrag
van 5000 gulden en een bron
zen legpenning.
De Frans Kellendonk-prijs en
de Henriëtte Roland-Holstprijs
worden op 1 juni om 16.00 uur
uitgereikt in het Academiege
bouw aan het Rapenburg 73 in
Leiden. De Van der Hoogtprijs
wordt op zaterdag 19 oktober
om 16.00 uur aan Wessel te
Gussinklo aoverhandigd in het
Stadstheater van Zoetermeer.
Stanhope al jaren op wensenlijstje verzamelaar
Schenk naast zijn nieuwe aanwinst.
leiden brenda de bakker
De Leidse ambachtelijke druk
ker C. Schenk wrijft zich in de
handen. Sinds kort staat in de
werkplaats van zijn Drukkerij
museum aan de Middelsteg
racht in Leiden een bijzondere
drukpers De 'Stanhope', zoals
hij heet, is volgens Schenk „de
moeder der ijzeren persen." Het
was het ontbrekende exemplaar
in de reeks handdrukpersen die
al in het museum te zien is. Be
zoekers zullen zo niet alleen
zwart op wit getuigenissen vin
den van de eeuwenoude traditie
van boekdrukkunst die Leiden
rijk is, maar ook de veelal unie
ke machines waarop het druk
werk vervaardigd is.
„Het apparaat moest uit
Zuid-Frankrijk gehaald worden.
Ik ben er drie dagen voor on
derweg geweest," vertelt de 63-
jarige drukker. Tien jaar geleden
is hij begonnen met het verza
melen van boeken en boek
drukmaterialen zoals zethaken
en loden letters. Maar zijn
grootste passie gaat uit naar het
bemachtigen van boekdrukper
sen. Inmiddels is zijn uit de
hand gelopen hobby Uitge
groeid tot een museum met een
indrukwekkende collectie. De
'Stanhope' was de laatste ijze
ren handdrukpers die op het
wensenlijstje van de verwoede
verzamelaar stond. De pers is
rond 1814 gemaakt in opdracht
van de Engelse Lord Stanhope.
„Mijn verzameling ijzeren
handdrukpersen is nu com
pleet. De hele ontwikkeling van
het boekdrukken van 1800 tot
1970 kan ik nu in het museum
demonstreren. Na 1970 werd
namelijk de off-set druktech
niek toegepast, en voor 1800
maakte men gebruik van hou
ten handdrukpersen," legt
Schenk enthousiast en vakkun
dig uit.
Terriër
Bij binnenkomst in het muse
um is de 900 kilo zware pers nu
blikvanger. Om de 'Stanhope'
een plaats te geven in de kleine
museumruimte, heeft Schenk
het één en ander aan de kant
moeten zetten. „Maar als ik nu
binnenkom, en ik zie hem
staan, dan denk ik: ik ben een
gelukkig mens, dat ik hem te
pakken heb gekregen. Het is
een mooi ding, met een heel in
genieuze constructie voor toen
tertijd."
Het zoekwerk heeft Schenk
veel moeite gekost, maar dat
vindt hij juist het leuke van zijn
hobby. „Dat hoort bij het verza
melen. Een verzamelaar moet
alles willen bezitten. Als ik mijn
zinnen ergens op heb gezet,
dan ben ik vasthoudend als een
terriër," zegt hij. „De lol zit hem
in het voorbereiden, verwerven
en opknappen van de machi
nes. En als het af is. vind ik het
leuk om aan belangstellenden
de werking ervan te laten zien."
De 'Stanhope' werkt nog niet
helemaal zoals Schenk zou wil
len. Om hem in goede conditie
te brengen is een flinke opknap
beurt noodzakelijk. Daarna
wordt hij tentoongesteld, en zal
hij alleen voor demonstratie
doeleinden worden gebruikt.
Geld
Op de vraag of er verder nog
wensen op zijn verlanglijstje
staan, antwoordt Schenk na
enig peinzen heel beslist: „Het
zou helemaal prachtig zijn als
we ook een houten handdruk
pers aan de collectie konden
toevoegen, maar die zijn heel
moeilijk te vinden, en boven
dien nauwelijks te betalen."
Voor de aanschaf van museale
objecten is Schenk, die zijn aan
dacht na zijn pensioen volledig
op het museum wil richten,
aangewezen op bijdragen van
sponsors en donateurs.
„Soms vragen bezoekers me
of ik geld kan drukken. Dat kan
ik wel ja, maar ik doe het niet,"
glimlacht hij.
Holland Festival:
amsterdam gpd
Het Holland Festival (HF) wil in
de Kunstenplan-periode over
1997-2000 een jaarlijkse over
heidssubsidie van zes miljoen
gulden. Dat is bijna een verdub
beling ten opzichte van het hui
dige bedrag. Om een eigen ge
zicht te behouden heeft het HF
in de toekomst een budget van
zeker tien elf miljoen gulden
nodig. In een brief aan staatsse
cretaris Nuis van cultuur stelt
het bestuur dat zonder meer
geld zelfs serieus de opheffing
van het festival moet worden
overwogen.
„Het kan niet zo doorgaan.
Omdat ook de andere kunstin
stellingen rond het gouden
Kunstenplan-kalf dansen weet
ik niet of ons verzoek realistisch
is en misschien ontaardt dat in
een dodendans. Maar de over
heden moeten nu wel keuzes
maken en dit is het moment om
ons sterk te maken", aldus HF-
directeur Jan van Vlijmen giste
ren in Amsterdam. Tijdens de
presentatie van het komende
programma wees hij erop dat
de subsidie sinds het begin van
het lopende Kunstenplan al met
een miljoen gulden werd ver
laagd. Van Vlijmen wees ook op
de aanmerkelijk hogere budget
ten van de gelijksoortige festi
vals in Edinburgh, Avignon, We
nen, Berlijn en Salzburg.
Het bestuur wijst erop dat on
der Van Vlijmens opvolger (het
50ste festival van 1997 is na ze
ven jaar zijn laatste) meer ruim
te voor niet-westerse kunst
uitingen 'zéér wenselijk' zou
zijn. Audio-visuele kunstvor
men mogen niet worden gene
geerd en ook is er meer aan
dacht voor jongeren en al
lochtonen nodig. Het HF wil
ook twee drie grote spraakma
kende produkties van hoog ar
tistiek gehalte voor grote pu
blieksgroepen realiseren.
Het 49ste festival opent op 31
mei in het Muziektheater met
een voorstelling door het Ne
derlands Dans Theater (NDT).
Behalve premières van Jir'i Ky-
li'an en Paul Lightfoot omvat
het programma 'Say bye-bye',
de choreografie waarmee Willi
am Forsythe in 1980 bij het
NDT debuteerde. Hij is dit jaar
ook de centrale festival-choreo-
graaf.
Het programma duurt de hele
maand juni en omvat dit keer
34 producties, exclusief de 53
films die in het Nederlands
Filmmuseum worden gepresen
teerd. Er zijn veertien wereld
premières en dertien Neder
landse premières.
Een van de spraakmakende
onderdelen van het muziekthe
ater wordt 'A King, Riding' een
scenisch oratorium dat Klaas de
Vries op 'The Waves' van Virgi
nia Woolf baseerde. Reinbert de
Leeuw zal de uitvoering door
het Schönberg en Asko Ensem
ble in het Koninklijk Theater
Carr'e leiden.
In de muziekprogrammering
staat een retrospectief van de
Franse componist Pierre Boulez
centraal. Het tweede hoofdthe
ma is de opbloei van de ensem
blecultuur op het terrein van de
hedendaagse muziek. Onder de
titel 'Ensemble Parade' treden
de belangrijkste Nederlandse
ensembles op. Uit het buiten
land komen onder meer het En
semble InterContemporain, het
London Sinfonietta en het En
semble Modern. Twintig com
ponisten (onder wie Louis An-
driessen, Maurico Kagel, Ton de
Leeuw en Karlheinz Stockhau-
sen) maken voor deze parade
een nieuwe compositie. In het
toneelprogramma brengt regis
seur Silviu Purcarete met 120
Roemeense acteurs een recon
structie van het drieluik 'De Da
naïden' van Aeschylus. De Ne
derlands/Belgische bijdrage is
een bewerking van het filmsce
nario 'Hiroshima mon Amour'
van Marguerite Duras door Guy
Cassiers.
De toegangsprijzen voor losse
kaarten zijn dit jaar met enkele
guldens verhoogd, maar er zijn
wel goedkope abonnementen
verkrijgbaar.
