'Het is nu wel vrede,
maar wat is de winst?'
Feiten &Meningen
Rood-groenep
blijven aan s
in Düsseldorf
reorganisatie
Democratie voor
Koerden is dilemma
voor Yilmaz
Hoger personeel steeds vaker de klos bij
DINSDAG 19 MAART 1996
152
•J se
»bi
ai
Met angst en beven hadden de Groen
kopstukken in Noordrijn-Westfalen di».-
frontatie met de achterban tegemoet j
zien. Zelfs de optimisten onder hen vi os
den dat de basis zo getergd was, dat zi
rood-groene regering in de grootste ei ec
langrijkste deelstaat zou opblazen en
mee het perspectief van een rood-groi s v
coalitie in Bonn. Maar in de Maximilli 21
Hallen in Hamm werd zaterdag de mc n(
om de regering met de sociaaldemocr t
sche SPD voort te zetten, met overgro 5ri
meerderheid, 145 voor en 75 tegen, aa t
nomen. |e
De zucht van verlichting rpoet hondei
lometer verder in Düsseldorf, de hooft
van Noordrijn-Westfalen, te horen zijl 01
weest. Acht maanden is de regering in
seldorf aan het bewind en die acht ma'v
den zijn beheerst door een aaneensch F1
ling van kleinere en grotere ruzies. Dri e
ken geleden ontlaadden die ruzies ziel,a
een uitbarsting die het einde van de re
ring leek in te luiden. De Groenen weijn'
den akkoord te gaan met de uitbreidin11'
de luchthaven van Dortmund en de b<
ting goed te keuren. j-
Het conflict dreigde volledig uit de har)
lopen. Voor beide partijen stond de ge ie
waardigheid op het spel en een comprts
wordt dan snel een nederlaag. De uitbiif
ding van de luchthaven betekende voc|i 1
SPD ten minste achthonderd nieuwe bfe
in een door werkloosheid geteisterde r(dc
voor de Groenen een toename van gelu
overlast voor de omwonenden. 1
De spijkerharde SPD-minister Clemen?*
(economische zaken en verkeer) wist tc(
slotte zijn zin door te drijven. De GroeC
ministers en andere prominenten beslt
de nederlaag te slikken, maar het laats(r
woord over het voortbestaan van de reL
ring aan de basis te gunnen. In de afdeC
gen was de woede over de 'rode arrogajr
zo groot, dat de kansen op voortzetting
de coalitie op hoogstens vijftig procentj
werden geschat.
De partijdag in Hamm riep onweerstaa
baar herinneringen op aan de tijden vajüi
weleer. De goed geklofte eco-yuppies d>e
tegenwoordig op de meeste Groene bijM'
komsten nadrukkelijk aanwezig zijn, ojv
braken. Vale T-shirts en slobberige truip
domineerden de garderobe van de 275F
gevaar digden. Actievoerders, vaak nietje
lid van de jaartij, hadden zich met spanp
ken bij de ingang van de zaal en achteijd
spreekgestoelte geposteerd. (-
Voor veel afgevaardigden bleek politiek
als vroeger nog steeds een strijd tussenfl
Goed en Kwaad en niet de zakelijke afvi
ging tussen het grotere en het kleinere L
gemak. En er heerste oprechte afkeer vil
de machtswellust van de 'coalitie-vijan|
het algemeen en van minister Clemente
het bijzonder.
Maar al snel werd duidelijk dat de cornea
misloze tegenstanders van de coalitie ijrr
minderheid waren. Dat begrepen ook \lj
actievoerders. Nog voor de middagpauile
rolden ze hun spandoeken op en vertrtf.
ken. :h
In Hamm bereikten de Groenen een ni|n
we fase in de groei naar politieke volwae'
senheid. De tijd dat een ruzie over een la
deksel voldoende reden is om een crisik;
forceren, is voorbij. Ze willen nu een beC
trouwbare regeringspartij zijn. Of zoals 1*
afgevaardigde Kaiser uit Wuppertal hetnc
muieerde: in de regering hebben we iel 1
de oppositie niets te vertellen.
De partijleiding stak nog wel de hand iih
gen boezem en gaf toe fouten te hebbe I
gemaakt, maar de strijd was gewonnen r
Helemaal toen de Groene minister van Cl
volkshuisvesting en vice-premier Vespè'.
uitslag van een opiniepeiling bekend rnii
te. Zesenvijftig procent van de kiezers v
voortzetting van de coalitie in Düsseldo
Onder Groenen-kiezers is dat percentajjo
zelfs 94 procent.
Toch is het voorbarig om te zeggen dat
coalitie nu een rimpelloze toekomst teg
moet gaat. De echte vuurproef, de expli
tie van het bruinkoolveld Garzweiler II
(Groenen tegen; SPD voor), moet nog k
men. Pas als die vuurproef is doorstaan
kan de regering in Düsseldorf een mod<
voor Bonn worden. Dat wil zeggen, als
kiezers het willen.
HAMM PETER VAN NUUSENBURG
CORRESPONDENT
baan te zoeken of om zijn carrière ee
nieuwe wending te geven.
Ook de enorme toename van het aan
ontslagkwesties die niet via het arbei
bureau maar via de kantonrechter v
den beslecht, is zo'n vingerwijzing. V
het lager personeel wordt meestal ee
collectieve ontslagaanvraag ingedien
bij het arbeidsbureau. „Maar bij het 1
ger personeel wil een bedrijf kunnen
lecteren op kwaliteit. Stel datje na ee
fusie twee personeelschefs hebt, twe<
nancieel directeuren en twee hoofdei
automatisering. Dan wil je de beste n
op die plek hebben, terwijl het arbeic
bureau vooral kijkt naar de duur van
dienstverband", aldus Van den Berg.
De economie heeft zich hersteld, de
winsten groeien en de aandeelhoude
krijgen forse dividenden uitgekeerd.
Maar dat betekent niet dat het hoger
personeel rustig achterover kan leuni
Vroeger saneerde een bedrijf als het i
de rode cijfers was beland, maar deze
vorm van 'management-by-panic'is 1
de tijd. Het motto is permanente aan
passing aan permanent veranderend
omstandigheden. Niets stuwt tegen
woordig de koers hoger op dan een d
gende overname (Nutricia) of een ma
saontslag (AT&T).
Afsluiting gebieden zet domper op Palestijns vredesoptimisme
Vroeger waren vooral blauwe boorden
en laaggeschoolden de klos als hun be
drijf ging inkrimpen, afslanken of sane
ren. Maar de laatste jaren deelt het ho
ger personeel gelijkelijk meé in het leed
dat reorganisatie, effïciency-operatie of
fusie heet.
De trap wordt tegenwoordig van boven
af schoongeveegd. Sommige recente re
organisaties zijn zelfs bedoeld om vooral
het hoger personeel uit te dunnen. Op
het hoofdkantoor van Shell rollen uit
sluitend duurbetaalde koppen. En Uni
lever gaat zelfs het aantal 'koningen en
baronnen', zoals de hofhouding van
Morris Tabaksblat heet, halveren.
„Vroeger werd het hoger personeel vaak
ontzien", meent Ger van den Berg van
het adviesbureau KPMG Management
Consulting. „Ze kregen een gouden
handdruk of een mooi bureau waaraan
ze tot hun pensioen de krant mochten
lezen. Maar dat gebeurt in het bedrijfsle
ven niet meer."
Van den Berg vindt het overigens ver
standig de trap van bovenaf schoon te
vegen. „De 'blijvers' moeten het gevoel
hebben dat er rechtvaardig is gesneden.
Ze kampen toch al vaak met een schuld
gevoel ten opzichte van de 'wijkers'. En
dat is niet goed, want de achterblijvers
moeten het bedrijf opnieuw laten op
bloeien. Dat lukt niet als ze het gevoel
hebben dat er ondoordacht en oneerlijk
is gesaneerd."
Ook de Vereniging van Hoger Personeel
(VHP) signaleert dat hoger- en leiding
gevend personeel steeds vaker de klos is
bij reorganisaties. „Bij de saneringen in
de jaren tachtig is op de werkvloer het
vet al weggesneden. Als je dan tóch op
nieuw de kosten wil drukken, kom je
vanzelfbij het hoger personeel uit",
meent Wim ter Welle van de VHP.
Het was destijds overigens geen boze
opzet de rekening door te schuiven naar
het lager personeel. Het is een afwente
lingsmechanisme dat volstrekt automa
tisch in werking treedt. Tot het bedrijf
op een 'Mexicaans leger' begint te lijken:
dat wil zeggen een leger met meer offi
cieren dan soldaten.
Snijden in het hoger- en leidinggevend
personeel past ook in moderne manage
mentfilosofieën. Hiërarchische organisa
ties zijn uit. Hoe minder chefs en onder
directeuren de man op de vloer schei
den van de hoogste baas, hoe beter het
is. En zolang deze indirecte- en over-
headfuncties een groot deel van de loon
kosten in het bedrijfsleven opslokken,
zal het snijden in hiërarchische lagen
nog wel even doorgaan. De epidemie
van de permanente reorganisatie is nog
lang niet uitgewoed.
Tot slot staat de functie van menig lei
dinggevend functionaris op de tocht
door de golf van fusies die over het be
drijfsleven heenslaat. Een fusie of over
name maakt bijna automatisch de helft
van de leidinggevende- en staffuncties
overbodig. De beste manager mag blij
ven.
Er zijn geen cijfers om aan te tonen dat
hogeropgeleiden in toenemende mate
hun hielen moeten lichten bij sanerin
gen. Het CBS (Centraal Bureau voor de
Statistiek) houdt wel het aantal ontsla
gen bij naar bedrijfstak, maar niet naar
functieniveau. De werkloosheidscijfers
zijn niet echt een betrouwbare graadme
ter, want hogeropgeleiden vinden waar
schijnlijk sneller weer een nieuwe baan.
Of ze beginnen voor zichzelf.
Hoe dan ook, de werkloosheid onder
hbo'ers en academici hield tot 1994 ge
lijke tred met de totale werkloosheid.
Wel daalde de werkloosheid onder
hbo'ers en academici vorig jaar minder
snel, maar het verschil is niet erg groot.
Toch leeft bij Van den Berg de indruk
dat hoger personeel steeds vaker in de
knel komt. „Kijk maar eens naar de
enorme groei van het aantal outplace
mentbureaus en instituten voor mana-
gement-career-counselling." In plaats
van een gouden handdruk krijgt de he
dendaagse manager de hulp van een
outplacementbureau om een nieuwe
/Her ei m w ons ioten is m
vooz oéjgj W ZE,A\S éjft
NoamiE CÉWCDN wB&ücos )U*WEN
V Wö2pEN,wu pe weJEKrAWefcoerr restw
\pe geNoevwNè» ww owipima iw lbiks
ÏOCfc PACTUEPeN, ZUUÊ/
7 Tc ZEÏEZ
WsL I ers
Vfc&J fifiü ÖNZ&/
VTD^takip/
„De PKK is een criminele organisatie waartegen de staat met
alle macht moet optreden." Deze woorden van Duitse minis
ters naar aanleiding van de Koerdische rellen van afgelopen
weekeinde hadden van Turkse ministers kunnen komen. Het
lijkt de omgekeerde wereld: In Turkije houdt de PKK sinds de
cember een eenzijdig staakt-het-vuren in stand, aan Duits
land heeft de organisatie de oorlog verklaard. De nieuwe
Turkse premier Mesut Yilmaz spreek van democratisering, de
Duitsers van uitwijzing.
Vorige week viel bij de buitenlandse correspondenten in
Turkije een boekje in de bus over Newroz. Niet van een Koer
dische organisatie die aandacht vroeg voor het officiële ver
bod op het traditionele Koerdische nieuwjaar (21 maart),
maar juist van de staat zelf. Het boekje vertelt hoe Newroz, of
Nevruz op z'n Turks, al vijfduizend jaar lang door de Turkse
volkeren wordt gevierd als verwelkoming van de lente. Vorig
jaar lanceerde de regering (filler voor het eerst semi-officiële
Nevruz-vieringen. Dit jaar prijkt zelfs de Koerdische driekleur
geel-rood-groen, waarvan het dragen tot voor kort een reden
was om de gevangenis in te gaan, op de uitnodiging van presi
dent Demirel voor de officiële festiviteiten.
Het is een stap in de goede richting, maar een onhandige.
Weliswaar wordt met Nevruz ook Newroz uit de taboesfeer
gehaald, maar nog steeds kan de Turkse staat zijn burgers niet
vrij laten. Newroz mag worden gevierd, niet op straat zoals de
traditie wil, maar in sporthallen of feestzalen. Onder het mom
van milieubescherming heeft de gouverneur van de grootste
Koerdische stad Diyarbakir het verbranden van autobanden
dit jaar verboden. Die walmende vuurstapels vormden altijd
het middelpunt van de straatfeesten.
De staat geeft het feest extra allure door de voetbalwedstrijd
tussen het Turkse en het Egyptische nationale team óp 21
maart in Diyarbakir te laten spelen. De Koerden zijn echter
boos dat het stadion, de enige plek waar nog iets in open
lucht gedaan had kunnen worden, daardoor bezet is.
Voor de Koerden is Newroz ook wel een beetje lentefeest,
maar veel meer de dag waarop geprotesteerd wordt tegen on
derdrukking: Een vrijheidsfeest. Dat, hoe symbolisch het voor
velen ook is, staat de overheid niet toe.
Vorige week heeft het parlement nogmaals de noodtoe
stand in de Koerdische provincies met vier maanden ver
lengd. De laatste keer, zo beloofde premier Yilmaz. Sinds
achttien jaar worden de Koerden in het zuidoostelijk deel van
het land beperkt in hun bewegingsvrijheid, in wat ze mogen
lezen of beluisteren, in waar ze hun vee mogen laten grazen
en sinds de laatste jaren zelfs waar ze mogen wonen. Vier mil
joen dorpsbewoners zijn van huis en haard verdreven en voor
de achterblijvers bepaalt het leger hoeveel ze mogen eten, zo
dat toch vooral geen voedsel doorgesluisd wordt naar de PKK.
In de steden is niettemin, mede dankzij het staakt-het-vu-
ren van de PKK (dat officieel wordt doodgezwegen), een zeke
re ontspanning waar te nemen. Sinds kort zijn lokale tv-sta-
tions toegestaan die voorzichtig ook wat programma's in het
Koerdisch maken. Yilmaz spreekt van het officieel toekennen
van culturele rechten en dit keer, in tegenstelling tot toen (fil
ler twee jaar geleden daarover een balletje opgooide, staat het
land niet op z'n achterste benen. Iedereen is de oorlog moe.
Zelfs het leger vraagt om sociale en economische hervormin
gen en is voorstander van een normalisering van de toestand.
Als de premier oprecht is, dan is het nog maar de vraag of
hij de regeringspartijen, laat staan het hele parlement, mee
krijgt. (gillers democratiseringsplannen werden door haar ei
gen Juiste Pad Partij en de Moederlandpartij van Yilmaz in de
oppositie verhinderd. Het kabinet bestaat bovendien uit de
meest conservatieve leden van beide partijen.
Zelfs als deze lieden plotsklaps tot de democratie bekeerd
zijn, dan nog ligt de PKK op de loer. Leider Abdullah Ocalan
verklaarde zondagavond nog even te zullen wachten met het
verbreken van het staakt-het-vuren. Hij heeft een brief ge
stuurd aan Yilmaz, waarin hij deze vraagt een duidelijk stand
punt in te nemen. Ocalan weet dat dat teveel gevraagd is van
een nieuwe premier van een minderheidsregering van een ge
hersenspoeld land als Turkije. Zelfs in 'de wieg van de demo
cratie', Engeland, praat de premier niet rechtstreeks met de
IRA.
Er doen geruchten de ronde dat Yilmaz in het diepste ge
heim wel degelijk de dialoog zoekt. Maar verlangen dat die in
het openbaar gevoerd wordt, kapt die dialoog al bij voorbaat
af. Als Ocalan geen antwoord krijgt, zal hij het staakt-het-vu
ren verbreken, net zoals dat in mei 1993 gebeurde.
Dan kan de bevolking naar recent voorbeeld van de IRA en
Harnas een geruchtmakende aanslag in Istanbul of een ander
toeristisch oord verwachten. Want Ocalan kan geen genoegen
nemen met stapsgewijze democratie buiten hem om. Hij wil
erkenning als leider van alle Koerden en zal proberen Turkije
op de knieën te dwingen. Daarbij gebruikt hij Duitsland, dat
na de recente rellen (en meer valt te verwachten) ongetwijfeld
druk zal uitoefenen op Turkije om nu eindelijk eens tot een
democratische oplossing te komen.
ISTANBUL «JESSICA LUTZ
WIM STEVENHAGEN
„Tijdens de intifada konden we ons tenminste nog verzetten. Maar we kunnen
moeilijk stenen gaan gooien naar onze eigen politie. We beseffen nu meer dan
ooit hoe afhankelijk we zijn van Israël." Dr. Shawki Gharb zucht vermoeid. Als
geneesheer-directeur van het gemeentelijke ziekenhuis in Ramallah, heeft hij sa
men met een klein deel van zijn staf de afgelopen twee weken vele overuren ge
maakt. Veel artsen en verpleegsters die in dorpen in de buurt wonen, konden
door de Israëlische afsluiting de stad niet bereiken, flet afgelopen weekeinde is
de situatie enigszins verbeterd, maar de problemen zijn nog niet voorbij.
„Ik wacht nog steeds op medische
voorraden die uit Tel Aviv moet
komen", zegt de cardioloog. „Tot
die arriveren, kan ik geen hartope
raties verrichten." Patiënten kun
nen voor speciale behandelingen
nog steeds niet naar ziekenhuizen
in Oost-Jeruzalem, dat hermetisch
van de Westelijke Jordaanoever is
afgesloten.
Zelf werkt Gharb een deel van de
week in Jeruzalems Makassed-zie-
kenhuis, maar de Israëliërs laten
hem daar nu niet toe. Donderdag
behandelt het Israëlische Hoogge
rechtshof een klacht van een aan
tal mensenrechtenorganisaties, die
vrij verkeer eisen voor medisch
personeel en patiënten. Er gaat bij
na geen dag voorbij zonder berich
ten over ambulances die bij Israëli
sche wegversperringen worden te
ruggestuurd. Als gevolg daarvan
zijn al drie Palestijnse baby's over
leden.
Het is niet voor het eerst dat de Pa-
lestijnen te maken hebben met af
sluitingen. Dat gebeurde tijdens de
intifada dagelijks, en tijdens de
Golfoorlog zaten bewoners van de
Gazastrook en Westelijke Jordaan
oever ook maanden binnen. Toch
komt deze afsluiting hard aan.
Door de opdeling van de Westelij
ke Jordaanoever in eilanden van
Palestijns en Israëlisch gezag, is
reizen tussen de steden en dorpen
de afgelopen paar weken zo goed
als uitgesloten. Er wordt niet echt
honger geleden, maar de Israëli
sche maatregel is psychologisch
een klap, zegt Hussein Daifallah,
medewerker van de Palestijnse
mensenrechtenorganisatieAl-Haq.
„Het is nu vrede maar mensen vra
gen zich af wat ze daarmee hebben
gewonnen."
Daifalla lijkt al vergeten hoe het le
ven was tijdens de intifada. Toch
hoeft hij alleen maar de straat op
om te zien dat Ramallah sinds het
begin van het vredesproces en de
terugtrekking van het Israëlische
leger een metamorfose heeft on
dergaan. Twee jaar geleden was
het centrum van de stad doods en
verlaten, nu kent 'het Parijs van de
Westelijke Jordaanoever' nieuwe
winkelgalerijen en restaurants. Je
kunt over de hoofden lopen.
Er worden in rap tempo nieuwe
buitenwijken gebouwd waarmee
de schade van zeven jaar intifada
wordt ingehaald. De Israëlische re
actie op de vier bloedige bomaan
slagen zet dan ook een domper op
het optimisme. Tegen een gevel op
het centrale plein van Ramallah
leunen vijf geldwisselaars, een pak
bankbiljetten in iedere hand. Ze
hebben geen handel." De arbei
ders die de shekels vanuit Israël
naar de Palestijnse gebieden bren
gen, zijn zonder werk. En dat bete
de Ramadan op 9 februari nog wel Jeruzalem in om vrijdagse gebeden bij te
mochten dat ook toen al niet. Sinds de bloedige Hamas-aanslagen in maart
ARCHIEFFOTO REUTERS
Deze oude Palestijnse man kon tijdens
wonen, Palestijnen onder de dertig jaar
wordt echter iedere Palestijn geweerd.
kent onmiddellijk verlies van in
komsten, want bijna iedereen
wordt per dag betaald.
Israël is steeds minder afhankelijk
van werkkrachten uit de Gaza
strook en de Westelijke Jordaanoe
ver. Drie jaar geleden werkten er
nog 180.000 Palestijnen voor Israë
lische werkgevers, nu zijn dat er
47.000. Er zijn wel 90.000 gastar
beiders naar Israël gehaald uit Tur
kije, Thailand, Polen en Roemenië.
De 47.000 legaal in Israël werkende
Palestijnen voeden een kwart mil
joen familieleden. In de Gaza
strook zorgen ze voor 35 procent,
op de Westoever voor 45 procent
van het totale inkomen. Als er een
afsluiting wordt afgekondigd, valt
dat geld van de ene op de andere
dag bijna helemaal weg.
Palestijnen die in Israël werkten,
voelen zich door de afsluiting te
ruggezet in een vreemde wereld.
„Ze vormen een gemeenschap die
bijna buiten de Palestijnse samen
leving is komen te staan", zegt
Hassan Barghouti, directeur van
een in Ramallah gevestigd bureau
voor juridische hulp aan Palestijn
se werknemers in Israël en in de
Palestijnse gebieden.
„Zes dagen per week staan ze om
vier uur op om naar hun werk te
gaan. Pas 's avonds komen ze
thuis. 98 procent zegt niet te beho
ren tot enige politieke of sociale
groepering. Ze verdienen in de re
gel veel meer dan Palestijnse werk
nemers en velen hebben meer
vrienden onder Israëlische colle
ga's dan onder Palestijnen. De eco
nomische banden tussen de Pales
tijnse gebieden en Israël zijn veel
sterker dan we denken. Een totale
scheiding tussen de twee bevolkin
gen is theorie. Economische vrede
is belangrijker en op den duur ster
ker dan veiligheid of politiek. Op
afzienbare termijn is er geen op
lossing voor de enorme werkloos
heid onder de Palestijnen en Israël
heeft geen keuze. We zullen moe
ten leren met elkaar te leven, maar
daarvoor is het nodig dat we een
nieuwe taal gaan spreken."
RAMALLAH AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
