De Lakenhal strijdt
omDe Vioolspeler'
Niemand heeft ooit beweerd
dat schrijven gemakkelijk is
'De zaak waar we voor staan, is geld, jullie geld'
Botsende karakters in treincoupé
Cultuur Kunst
'Vorst Igor' groots en Efteling-achtig
leiden cees van hoore
Come back Sex Pistols:
Vera Lynn schalde door de luidsprekers,
prachtige drag queens deelden belegde
broodjes uit, God Save the Queen met
een veiligheidspeld door de neus. Het
was gisteren in Club 100 aan de Londen-
se Oxford Street bijna net als vroeger. De
kampioenen van de punk herrezen uit
het graf. De Sex Pistols en Johnny Rotten
zijn 'still bad and back on the road
again'.
Het werd lachen en huilen, maar voor
al een beetje zielig, deze voorstelling van
vier uitdijende veertigers die met dank
aan Virgin Records eindelijk een keer
goed willen verdienen aan hun roem
ruchte verleden als punkrevolutionairen.
Sommigen in de volgepakte Club - de
Pistols bouwden er in 1976 hun
kortstondige carrière op - werden er
kotsmisselijk van. „Jullie verraden alles
waar je voor stond", schreeuwde een
Schotse journalist. Rotten, met bierbuik
en een met leer afgezet soort Tiroler
vestje: „We stonden nergens voor. De
enige zaak die we nu dienen, is geld, jul
lie geld."
Twintig jaar geleden waren de Sex
Pistols de schrik van het establishment,
joegen met waanzinnige ritmes en beu
kende gitaren de lamlendigheid uit de
popmuziek. Een punkband van ongepo
lijste arbeidersjongens die alles deden
wat God verboden had. Spugen in de
zaal, kotsen in het vliegtuig (bij de KLM
weten ze er nog alles van), slikken, spui
ten, snuiven en vooral God, koningin en
vaderland voor paal zetten.
Volgens hun voormalige manager en
latere doodsvijand Malcolm McLaren
was het rabauwenvertoon destijds al een
zorgvuldig ingestudeerd onderdeel van
de show. Maar gepresenteerd door 19-
jarige zeer boze jongens kwam het ge
loofwaardig over.
Anno 1996 is Rotten (bij de burgerlijke
stand ingeschreven als John Lydon) een
karikatuur van zichzelf. „Er moet bier
komen", schreeuwt hij aan het.begin
van de persconferentie. Al snel is duide
lijk waarom: ieder antwoord begint met
een uit de spelonken van zijn binnenste
opgediepte boer.
Rotten is net als vroeger de grote lei
der, heeft met cabaretachtig optreden al
snel de lachers op zijn hand. maar het
informatie-gehalte is nul. „We houden
van onze bierbuiken, net als jullie straks.
Ik raak depressief van al die ouwe zak
ken bij concerten. Ik hoop dat het als we
optreden zo hard regent dat ze met hun
invalidenwagentjes in de modder blijven
steken. Wat we verdienen, gaat jullie
geenfuck aan."
Dat wordt nog genieten tijdens de we
reldtournee van een maand, die de
Pistols onder meer in Amerika, België,
Duitsland en Japan zal brengen. Ook
Nederland staat volgens Rotten op het
lijstje, maar het blijft onduidelijk waar
en wanneer.
Griekse dichter
Elytis overleden
De Griekse dichter en Nobei
prijswinnaar Odysseus Elytis,
die bekend is om zijn gedichten
over Griekenland en de Griekse
geschiedenis, is gisteren op 84-
jarige leeftijd aan een hartaan
val overleden. In 1979 werd de
teruggetrokken en uiterst sober
levende dichter onderscheiden
met de Nobelprijs voor de Lite
ratuur. Hij was de tweede
Griekse dichter die deze prijs
kreeg, na George Sefëris in
1963. Componist Mikis Theo-
dorakis zette Elytis' bekendste
gedicht, het epische 'Axion Esti',
op muziek.
Nuiitenlandse interesse in schilderij Lievens
„Waar het gerucht vandaan is gekomen, weet ik niet",
zegt Jetteke Bolten, directeur van Stedelijk Museum De
Lakenhal, „maar wij hebben 'De Vioolspeler' van Lievens
nog niet gekocht. We hebben de centen nog niet bij el
kaar."
Jan Lievens (1607-1674) schil
derde in de periode tussen 1625
en 1632 in hetzelfde atelier als
Rembrandt. Vaak gebruikten zij
dezelfde onderwerpen en mo
dellen. De Maastrichtse kunst
beurs FEFAF lanceerde vorige
week het bericht dat De Laken
hal het doek 'De Vioolspeler'
van Lievens had verworven.
Met toestemming van het mu
seum, zo stond er in het bericht,
werd dit persbericht naar bui
ten gebracht. Het zou deels zijn
aangekocht met behulp van gel
den uit de Vereniging Rem
brandt en het VSB-fonds.
Enkele dagen later volgde een
bericht waarin de aankoop
werd tegengesproken. Bolten:
„Hadden we het maar. Het is
echt een prachtig doek en Lie
vens is voor Leiden een zeer be
langrijke schilder. We hebben
allerlei fondsen aangeschreven
om het te kunnen kopen. Wie
het praatje in omloop heeft ge
bracht dat we het doek al heb
ben gekocht, weet ik niet. Het is
raar. Maar we zijn wel bezig
met onderhandelingen. Wat het
schilderij kost? Geen commen
taar."
Kapers
Robert Noortman, de Maast
richtse kunsthandelaar die het
doek te koop aanbiedt, maakt
geen geheim van de prijs. „Het
schilderij is te koop voor
585.000 gulden. De Lakenhal
heeft het inderdaad nog niet ge
kocht, maar we weten dat ze
belangstelling hebben. Ze moe
ten nu alleen nog de centen bij
elkaar zien te krijgen. Het schil
derij komt uit een particuliere
collectie. Het is al eens ter be
studering in De Lakenhal ge
weest en het zou er ook prach
tig passen. Recent was het doek
nog te zien op een tentoonstel
ling in Australië. Er zijn nog an
dere kapers op de kust. Het bui
tenland heeft interesse getoond.
Welk land? Nee, dat zeg ik niet.
Dat zou in dit stadium niet ver
standig zijn."
„Ik weet niet wie het gerucht
heeft verspreid dat het doek al
is verkocht. Ach, op zo'n kunst
beurs gebeurt van alles. Als ie
mand voor een schilderij be
langstelling heeft, weten som
migen je te vertellen dat hij het
al heeft gekocht. Zo gaat dat
daar."
Volgens conservator Christi-
aan Vogelaar is de prijs van
585.000 gulden de prijs waar
voor particulieren het schilderij
zouden kunnen kopen. „Voor
het museum wil de kunsthan
delaar een fikse korting geven.
Hoeveel dat is, kan ik niet zeg
gen. We zijn bezig met het wer
ven van fondsen, want zoveel
geld heeft De Lakenhal niet. Er
is dus nog niet echt concreet
uitzicht op de aankoop."
Mevrouw Rive, de adjunct-se
cretaris van de Rembrandt-ver
eniging, heeft de indruk dat de
zaak al rond is. „Hé, wat merk
waardig, daar ben ik echt ver
baasd over. Ik dacht dat De La
kenhal het schilderij al had ver
worven. Nee, over subsidies of
zo doe ik geen mededelingen.
Dat moet u maar aan De Laken
hal vragen."
NSDAG 19 MAART 1996
Uphense winnaars 'Talens Palet'
hen aan den run De regionale voorronde van de landelijke
lïnateurschilderprijs 'Het Talens Palet' heeft twee regionale win-
haars opgeleverd. Marian Endenburg en Jos van Kuilenburg kre-
jen afgelopen zaterdag in Alphen aan den Rijn het Rcmbrandt-
jenseel uitgereikt voor hun schilderwerk geïnspireerd op een
fragment uit het verhaal 'Flesjes' van Tim Krabbé. Alle 60 inzen-
Jingen zijn tot en met 4 april te bezichtigen in Expressie 70 aan
Ie Cornelis Geellaan 2 in het Park Rijnstroom in Alphen aan den
Rijn. De winnaars komen in aanmerking voor de landelijke prijs
|ie in mei in het Nationaal Museum van Speelklok tot Pie-
[ement te Utrecht bekend wordt gemaakt.
Zelfmoord tijdens popconcert
vork Tijdens de toegift van het concert van de Iers-Ameri-
«panse popgroep Black 47 heeft een 22-jarige man plotseling
:n pistool getrokken en zich door zijn hoofd geschoten. Twee
iuwen van bandleden werden door dezelfde kogel geraakt en
ioesten in het ziekenhuis worden opgenomen. Het motief van
Ie zelfmoordenaar is onduidelijk.
bewegingsruimte van de drie spelers is beperk* tot een flinke draaischijf, waarop zich een treincompartiment bevindt, foto gfrda va^der veen
ijlvolle mini-thriller van de Gebroeders Flint over het geheugen
lstinieuwe voorstelling van de Gebroeders
G nt, 'Pro memorie' is even wennen voor
e hun werk kent. In plaats van het gebrui-
iq lijke bruisende straat- en muziektheater
3Cengen ze intiem toneel met een filoso-
ch tintje. Een portret van een eigenzinnig
h< zeischap, vanavond en morgenavond te
n in het Leidse LAKtheater.
Dans, poëzie, variété, liederen en mime:
et( emaal genres waarmee de ooit als accor-
Pl! onduo begonnen Gebroeders Flint ge-
rkt hebben. Maar gewoon een tekst spe-
die geschreven is door een ander, daar
dden ze nog geen ervaring mee. 'Pro me-
orie' is een stap in die richting.
Stef van den Eijnden en Felix Strategier
:htten de gebroeders Flint in 1979 op.
tdsdien maakten ze vooral muziekthea
ter, met een dikke knipoog en herkenbare
petjes. Hoewel ze zich altijd richtten op
n breed publiek, kwam het succes pas
ll5lied op gang met 'Music hall'. Deze be
loonde voorstelling uit 1993 was een tref-
10 nd voorbeeld van hun werkwijze en mo-
3t lijkheden. De jazzy klankgedichten van
1/3 tul van Ostaijen werden door Flint-com-
inist Paul Prenen op muziek gezet. De ve-
verschillende instrumenten, met een op-
3 k llende rol voor de zingende zaag, en de
i iddige sketches zorgden voor een vrolijke
11 tegelijk licht weemoedige potpourri.
Afgelopen zomer was hun tent-voorstel-
ig 'Bingo' een hit op de zomerfestivals. De
1du was dat je werd meegelokt in een be-
ieglijk echt avondje bingoën, compleet
met de spanning van bingo-velletjes en rol
lende balletjes. Voor je het besefte, streepte
je fanatiek je getallen weg. De dramatische
bedreiging van het 'personeel' door een
'schuldeiser' onderbrak de jacht óp de klei
ne prijsjes op hinderlijke wijze. Je vergat
naar het 'theater' te zijn gegaan.
Vermoord
Wie met dergelijke voorstellingen in het
achterhoofd naar 'Pro memorie' gaat, zal
opkijken. De bewegingsruimte van de drie
spelers is beperkt tot een flinke draaischijf,
waarop zich een treincompartiment be
vindt. Bij aanvang discussiëren twee man
nen op heftige toon over een verdwenen
vrouw. De één verwijt de ander haar van de
trein geduwd en dus vermoord te hebben.
De ander meent dat ze zelf sprong terwijl
de trein vaart minderde.
Vervolgens ontrolt zich in korte flash
backs de voorgeschiedenis: de toevallige
ontmoeting van deze drie personages.
Startsein is de entree van de acteur, de ver
meende moordenaar, in de coupé waar de
vrouw en de andere man reeds zitten. Hij
eist zijn vaste plek op, haalt uit zijn boven
maatse koffer een koningsgewaad en citeeri
vervolgens te pas en te onpas Shakespeare,
'de man die alles al gezegd heeft'.
Elk van de drie personages heeft zijn le
ven in dienst staan van het'reproduceren en
hergebruiken, de tweede man is vertegen
woordiger in kopieerapparaten. Wat bewaar
je en wat gooi je weg? Wat vergeet je en wat
herinner je je voor eeuwig? Over deze vra
gen gaat het in de sfeervol uitgelichte scè
nes. De spanning stijgt, mede door de sus
pense toevoegende geluidsband, en de cli
max laat de kijker over het hoe en wat van
de verdwijning van de vrouw in het onge
wisse. Wat steekt is de opgeruimdheid
waarmee de toekijkende vertegenwoordiger
zijn handen in onschuld wast. De acteur
helpt hem door grondig elk spoor van de
vrouw uit te wissen. Niets gezien, geen aan
toonbare bewijzen: dus niets gebeurd?
Prikkelend
Sluipenderwijs wordt de kijker voorgehou
den niet te lichtvaardig te vergeten. Mensen
zijn de moeite van het herinneren waard.
Daar wil je wel over nadenken na deze stijl
volle mini-thriller, waarin de acteurs zich
goed redden op de schaarse vierkante me
ters. Wellicht omdat Felix Strategier, Stef
van der Eijnden en Fran Waller Zeper nooit
techniek de voorrang geven, ontstaat er een
waarachtige idee van botsende karakters.
Zijdelings hebben de Gebroeders Flint
het over het theater zelf, want ook acteren
is reproduceren. 'Heeft u voor elke situatie
een toneeltekst?', vraagt de vrouw de acteur
vermoeid. Dergelijke prikkelende grapjes
houden de toon van de voorstelling licht.
Aldus slagen de gebroeders Flint erin op
toegankelijke wijze toch een ernstig thema
aan te roeren.
'Pro memorie' door de Gebroeders Flint.
Regpe: Wim Meeuwissen. Dinsdag 19,
woensdag 20 maart, LAKtheater. Aanvang:
20.30 uur.
Franse regisseur
'Clément dood
)e Franse filmregisseur René
tlément is zondag, aan de
ïoravond van zijn 83ste ver-
irdag, in Frankrijk overle-
len.
Clément maakte in 1936
;ijn eerste korte film samen
net de legendarische Jac-
jues Tati. Direct na de oor-
og draaide hij in 1945 zijn
ierste film, La bataille du rail.
)e half-documentaire film
ichildert het verzet van Frans
ipoorwegpersoneel tegen de
)uitse bezetting. Jeux inter-
lits uit 1951 maakte veel in-
n Inik met zijn hartverscheu-
ende portret van kinderen
n het door de oorlog ver-
voeste Frankrijk. De film
:eldt als een van de meest
mderscheiden films in de
jeschiedenis.
recensie aad van der ven
Kirov Opera met 'Vorst Igor' van Borodin.
Muzikale leiding: Valeri Gergjev. Regie:
Jevgeni Sokovnin. Choreografie' Michael
Fokine. Gezien: 17/3, AT T Dansthea
ter, Den Haag. Herhaling: vanavond.
Een willekeurige dag uit het le
ven van de Russische dirigent
Valeri Gergjev. Nadat hij 's mor
gens in Hilversum in Han Reizi
gers televisieprogramma wat
over opera had gepraat en 's
middags in Rotterdam Bruckner
had gedirigeerd, stortte hij zich
zondagavond in Den Haag op
'Vorst Igor' en creëerde hij vier
uur lang een zinderende span
ning. Het was alsof foto's van
opera-ensceneringen uit het be
gin van deze eeuw tot leven
kwamen.
De oude, zorgvuldig gecon
serveerde Kirov-decors van
'Vorst Igor' lijken afkomstig uit
Anton Piecks sprookjesbos in
De Efteling. Daartussen bewe
gen zich vorsten, slavinnen, sol
daten, bojaren etc. in even
sprookjesachtige kostuums. Het
zou potsierlijk zijn, deze op het
toneel gebrachte museum
kunst, als het niet zo schitte
rend was. Schitterend in alle
opzichten: in de allure van hou
ding en gebaar, in de vocale
pracht en intensiteit en bovenal
in het spel van het indrukwek
kendste opera-orkest ter wereld.
Dit alles speelde zich af in een
voor een dergelijke produktie
zowel scènisch als akoestisch
ideaal theater.
Deze produktie van dit gloed
volle werk - over de strijd tussen
Russen en barbaarse nomaden,
over liefde, heroïek en verge
vingsgezindheid tegenover
wreedheid, seksisme etc. - is er
één waarin alles gebeurt zoals
dat sinds de eerste voorstellin
gen van deze opera in het Pe-
tersburgse Marijinski Theater is
vastgelegd. Stijlvol en met allu
re. Hier worden ten huize van
prins Galitski geen slavinnen
door zuipschuiten ontkleed,
zoals in Andrei Serbans produk
tie in Covent Garden, met Hai-
tink als dirigent.
In tegenstelling tot een kan
toor dat voor elke produktie ar
tiesten engageert, zoals de Ne
derlandse Opera, kan de Kirov
Opera haar kracht voor een
groot deel ontlenen aan de
hechtheid van het gezelschap.
Daardoor kan een uitvoe
ringstraditie zoals die van 'Vorst
Igor' - dit prachtige, kleurrijke,
historische prentenboek - intact
en tegelijk levend blijven.
Solisten bij Kirov zingen van
daag hoofdrollen, morgen bij
rollen. Zo kon het gebeuren dat,
hoewel de beroemdste vocalis
ten (onder wie Gorchakova,
Borodina en Grigorian) niet
naar Nederland waren geko
men, toch een buitengewoon
imposante voorstelling on
stond.
Schrijfles Kristien Hemmerechts aan Leidse universiteit
Je kan niet schrijven zonder ooit
gelezen te hebben. En er is
moed voor nodig, om af te da
len in het meest persoonlijke
van jezelf. Kristien Hemme
rechts geeft dit halfjaar gastcol
leges in 'Creatief lezen, creatief
schrijven' aan de Rijksuniversi
teit Leiden. „Schrijven is te le
ren, maar er moet wel iets van
aanleg zijn."
Tijdens de colleges lezen de
deelnemers een aantal 'ik'-,
'hij'- en 'jij'-verhalen. Literaire
technieken en trucjes die de au
teurs gebruiken, worden geana
lyseerd om nadien in eigen tek
sten toe te passen. „Bij het
schrijven is het belangrijk om
vooraf een keuze te maken. Net
als een componist die zijn mu-
zieksleutel kiest. Wie is mijn
hoofdpersoon en wordt het ver
haal autobiografisch of niet?"
Het advies van Hemmerechts
voor de eerste schrijfopdracht
is: „Denk eens aan je middelba
re school-tijd. Daaruit kan je al
tijd ervaringen gebruiken. Pro
beer daarbij eens met andere
ogen naar de alledaagse werke
lijkheid te kijken. Want litera
tuur verdraagt het 'normale'
niet. Dat is voor de lezer niet in
teressant."
De gebruikte teksten van Leo
nard Nolens, Paul de Wispelae-
re en Marianne Wolfert gaan
niet altijd over vroegere ervarin
gen. In het dagboekfragment
van Nolens geeft hij aan: 'Al
schrijvende maak ik een werke
lijkheid. Er is pas ervaring door
dat ik praat en schrijf.' Verder
blijken Nolens en Wolfert de 'ik'
te problematiseren. Wie of wat
is 'ik' eigenlijk? Je lichaam, of
wat anderen van je denken? En
is 'ik' wel altijd autobiografisch?
In het verhaal 'Balsem' neemt
Marianne Wolfert de lezer mee
tussen de bonen van de 'ik'.
Hemmerechts raadt aan zelf
eens een seksscene te proberen.
„Dat is verschrikkelijk moeilijk.
Want hoe benoem je al die han
delingen en lichaamsdelen? Je
kunt dan het beste je eigen in
tieme register opentrekken, de
woorden die je zelf gebruikt op
schrijven."
In het volgende college blijkt
één studente aan de opdracht te
hebben voldaan. Ze geeft een
velletje papier aan de schrijfster.
Zelf durft ze de scène niet voor
te lezen. Na afloop kijkt ze gege
neerd om zich heen. Maar de
reacties van haar medestuden
ten zijn positief. Hemmerechts
Kristien Hemmerechts: „Schrijven is te leren, maar er moet wel iets van aanleg zijn." foto henk bouwman
vindt echter dat ze nog wel een
stapje verder kon gaan. „Er zit
toch nog wat schroom in."
Na vijf bijeenkomsten leveren
alle deelnemers hun eerste, ei
gen verhaal in. Vooraf waar
schuwde Hemmerechts al: „De
bespreking daarvan is soms niet
prettig, anders hebben jullie er
niets aan." En inderdaad, be
halve waardering geeft de
schrijfster ook stevige kritiek.
De één probeert te mooi te
schrijven, een ander is te cryp
tisch. „Je moet nooit te veel in
terpreteren. Dan werkt het niet.
'Helder denken lukte niet meer'
is een luie manier van vertellen.
Je kunt beter laten zien wat er
door de 'ik' heengaat. Dat is di
recter."
Slechts één deelneemster
schrijft niet over haar eigen 'ik'.
Haar hoofdpersoon pleegt ou-
dermoord. Volgens Hemme
rechts maakt ze het zichzelf wel
moeilijk. Ze zou zich beter moe
ten inleven in het gevoel van
een moordenaar na zijn daad.
Technisch kan ze het nog niet
aan. Sommige deelnemers ha
len een tikje wanhopig de
schouders op: „Hoe moet het
dan? Ik heb al zo veel ge
schrapt." Lachend en met een
tikkeltje leedvermaak zegt de
schrijfster: „Niemand heeft ooit
beweerd dat schrijven gemak
kelijk is."
