'Leid;
se' r(
Dbotarm in ruimtesta
tion Alpha
D66 en Kerken eens over
scheefgroei samenleving
4|r'
n
Kijk op jodendom splijtzwam
in gereformeerde geschiedenis
Leiden
Kerk Samenleving
Ontslag voor Meppelse
dominee na echtscheiding
DINSDAG 19 MAART 1996
972
CHEF HENNY VAN EGMOND. 071 -5356414, PLV -CHEF HANS KOENEKOOP, 071 5
Fokker Space tekent miljoenencontract met agentschap ESA
»l
a
(Vervolg van voorpagina)
Het leven gaat door. Luttele
dagen na het faillissement van
vliegtuigfabriek Fokker, is het
bij het vroegere dochterbedrijf
Fokker Space in Leiden tijd
voor een bescheiden feestje.
Het sinds december
verzelfstandigde Leidse bedrijf
heeft vandaag als eerste
contracten getekend voor de
bouw van onderdelen voor het
Internationale Ruimtestation
Alpha. Fokker Space is
hoofdaannemer voor de ERA,
de Europese Robot Arm. Een
opdracht, afkomstig van het
Europese ruimtevaart
agentschap ESA, met een
totale waarde van zo'n 300
miljoen gulden.
ommercieel directeur Paul van
IJsselstein van Fokker Space
steekt zijn trots daarover niet
onderstoelen of banken. „Dit is het groot
ste contract dat ooit vanuit Nederland met
ESA is getekend. Voor ons betekent het
continuïteit en werk. Het geeft Nederland
een leidende positie op het gebied van
ruimtevaartrobotica. Wij kunnen ons er
enorm mee profileren. Het leveren van een
dergelijke hoge kwaliteit is een visitekaart
je."
Het internationale ruimtestation dat tot nu
toe bekend is onder de werkn^am 'Alpha' -
een echte naam moet nog worden bedacht
- heeft zijn bestaan te danken aan het einde
van de koude oorlog. Het station, dat in
2002 in gebruik moet zijn, is in feite de op
volger van het Russische MIR-project waar
in kosmonauten zeer langdurig in de ruim
te verbleven.
Aanvankelijk zouden de Russen zelf een
vervolgproject opzetten - waarbij Fokker
Space ook betrokken zou zijn - maar na het
optrekken van het ijzeren gordijn groeide
'Alpha' uit tot een internationaal project
met deelname van de Verenigde Staten, Ja
pan, Canada, Rusland en Europa. „Het is
daarmee volstrekt uniek. Alle traditionele
spelers zijn bij elkaar gebracht. Voor de
Russen is het een vervolg voor MIR. De
Amerikanen krijgen het ruimtestation dat
ze al langer willen hebben. En internatio
naal gezien is dit het grootste high-tech
project van de komende jaren", zegt Van
IJsselstein.
De feitelijke constructie begint volgend jaar.
Het Europese aandeel bestaat onder andere
uit de bevoorradingsraket, TUG, waar Fok
ker Space als onderaannemer ook aan mee
bouwt. Daarnaast draagt Europa bij met
'data-management'de verwerking van ge
gevens met de computer. De delen van het
ruimtestation zelf worden vanuit de Vere
nigde Staten (waar Boeing het grootste deel
uitvoert) en Rusland gelanceerd. In de
ruimte worden ze samengevoegd.
Spectaculair
De robotarm van Fokker Space is een rela
tief klein, maar wel essentieel onderdeel
van dat gigantische geheel. De arm komt
aan het Russische deel van het ruimtesta
tion en wordt in eerste instantie gebruikt bij
de opbouw ervan. Later wordt de arm ook
gebruikt bij wetenschappelijke experimen
ten in de ruimte en bij onderhoudswerk.
„Wij zijn hiermee op spectaculaire wijze
aanwezig bij de samenbouw van de satel
liet", constateert Van IJsselstein.
Aan de ondertekening vandaag gingen twee
jaar van onderhandelen vooraf. Fokker
werkte overigens al langer aan de robotarm.
In eerste instantie gebeurde dat voor het
Russische Hermes-project, de beoogde op
volger van MIR. Zodoende kunnen de Rus
sen nu al onder water oefenen met een pro
totype. Daarnaast bestaat de arm ook al in
de vorm van een simulatiemodel. Op het
computerbeeldscherm zijn alle handelin
gen die de ERA moet kunnen verrichten tot
in het oneindige nagebootst. Speciaal daar
voor is uiterst geavanceerde programma
tuur ontwikkeld.
Dit jaar begint de opbouw van de 'echte' ro
botarm die vervolgens ook nog eens wordt
getest in twee speciale nog te bouwen hal
len bij het gebouw van Fokker Space aan de
Leidse Plesmanlaan. Na die tests gaat de
arm naar Rusland voor de eindmontage aan
het ruimtestation.
Specialiseren
Om het belang van deze opdracht te illu
streren trekt Paul van IJsselstein een verge
lijking met het verleden. „We zijn voor het
laatst hoofdaannemer geweest in de jaren
zeventig tot begin tachtig, de tijd vap de sa
tellieten ANS en IRAS. Dat gaf een enorme
profilering. Het was het visitekaartje voor de
kwaliteit die wij kunnen leveren. Dat heeft
jaren daarna nog effect gehad. Sindsdien is
het wel duidelijk dat Nederland soortgelijke
satellietprojecten niet meer kan trekken.
Wij hebben daarna zorgvuldig gekozen voor
specialisatie op deelterreinen, waarmee we
ook opdrachten buiten ESA kunnen krijgen.
Daar zijn we ook in geslaagd: we leveren
ook zonnepanelen aan de Amerikanen."
Robotica is volgens Van IJsselstein een an
der specialisme dat die mogelijkheden
biedt. „We zijn daar in gestapt toen bleek
dat de robotica voor het ruimtestation niet
was ingevuld. Nu zitten we in de unieke si
tuatie dat we hiermee ver voorlopen op an
dere Europese bedrijven. Deze technologie
heeft bovendien een grote 'spin off."
Hij wijst er daarbij op dat het project op
drachten oplevert voor andere bedrijven,
bijvoorbeeld het softwarehuis BSO. Daar
naast zijn de technieken van de arm ool£
aarde te gebruiken, bijvoorbeeld bij wel
zaamheden op gevaarlijke plekken. Vaijj
selstein denkt daarbij aan het opruimeirj
van landmijnen, maar ook aan werk in r
kerncentrales.
Fokker Space verwacht zelf bovendien I
van het te gelde maken van de opgedai
projectkennis. „ERA heeft ons veel opg<
verd als het gaat om pojectgericht denk n
Daarbij gaat het er om hoe je gecompli g,
de projecten waarbij veel deelnemers bL11
trokken zijn tot een goed einde brengt,
kan in Nederland bijvoorbeeld worden
gepast bij het oplossen van problemen
het gebied van transport en vervoer. M j,
we zijn er ook mee betrokken geraakt b
het project voor nieuwe tunnelbouwlet
nieken. Het tekenen van het ERA-contr
is voor ons echter vooral het finale bew
dat we indertijd goed zaten door te kie:
voor specialisatie." rj
REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5356481
MEPPEL ANP
De predikant van de Christelij-
ke-Gereformeerde Kerk in
Meppel is eerder deze week
door het bestuur van de kerk
uit zijn ambt gezet. Aan het
besluit van de Classis in Zwol
le was een schorsing van drie
maanden door de kerkenraad
De beslissing om ds. W.
Quak aan de kant te zetten,
heeft grote commotie veroor
zaakt onder de 300 leden van
de christelijk-gereformeerden
in Meppel. De predikant, die
eerder dezelfde functie had in
Nieuwe Pekela en Ridderkerk,
was in Meppel nog geen drie
jaar in functie.
Het gedwongen vertrek van
de dominee heeft te maken
met de echtscheidingsproce
dure die tussen hem en zijn
vrouw wordt gevoerd. Volgens
de scriba van de kerk, dr. H.J.
Selderhuis, is de echtscheiding
van de voorganger op zich
geen reden hem af te zetten.
De gedragingen van de domi
nee zouden schadelijk zijn ge
weest voor kerk en samenle
ving en in strijd zijn met de
grondregels van de leer. Over
de aard van die gedragingen
wil Selderhuis zich niet uitla
ten. Volgens de voorzitter van
de kerkenraad, J. Schoneveld,
lag het besluit van de Classis
ondanks de schorsing niet
voor de hand en heeft het tot
grote emoties bij de gemeen
teleden geleid.
Selderhuis geeft aan dat de
Classis geen andere keuze
restte, nu schorsing de domi
nee niet heeft doen inzien dat
hij een verkeerde weg bewan
delt en hij heeft nagelaten spijt
te betuigen. Ds. Quak was zelf
niet bereikbaar voor een reac-
O
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
KANTOOR
AMERSFOORT ANP
D66 en de Raad van Kerken delen de zorg over de scheef
groei in de samenleving. Dat geldt vooral de eenzijdige
materiële en economische groei waartegen de Kerken en
D66 vooral de internationale en sociale dimensie bena
drukken.
len waren het er ook vergaand
over eens dat de sociale en
milieuaspecten alsmede het de
mocratisch gehalte van Europa
versterkt moeten worden. An
ders zal de scheefgroei in Euro
pa zich voortzetten, aldus Van
den Bos.
In veel zaken liggen de analy
ses van de Kerken en D66 'heel
erg' in eikaars verlengde, zei Ka
merlid F. Giskes. De eventuele
verschillen liggen in de oplos
singen van de problemen. Maar
ditmaal was vooral gesproken
over wat beide delegaties met
Dit zei D66-Kamerlid B.van den
Bos gisteren in Amersfoort na
het eerste gesprek dat deze par
tij in haar 30-jarig bestaan met
de Raad van Kerken had. De
kerkelijke delegatie stond onder
leiding van voorzitter prof.dr. R.
Huysmans, die van D66 werd
geleid door fractievoorzitter G.
Wolffensperger. Minister Van
Mierlo (Buitenlandse Zaken)
was op het laatste moment ver
hinderd.
De kerken en de linkslibera-
elkaar verbindt. Van kerkelijke
zijde zei algemeen secretaris I.
Bakker blij te zijn dat D66 de
bijdrage van de Kerken bij
maatschappelijke waagstukken
erkent. Ook wederzijdse voor
oordelen waren in het gesprek
weggenomen.
Volgens Bakker had D66 toe
gegeven dat de individualise
ring te ver was doorgeschoten.
Ze werd daarin gecorrigeerd
door Giskes. Het gaat D66 erom
dat de positieve kanten van het
individualisme behouden blij
ven terwijl ervoor gewaakt moet
worden dat er te veel negatieve
effecten ontstaan. In een ge
sprek van D66 met de bisschop
pen zei Wolffensperger eind
1994 dat de ver doorgevoerde
individualisering tot verkorre
ling leidt. Alle individuen han
gen als los zand aan elkaar, met
als gevolg criminaliteit en ande
re problemen.
Eens waren ditmaal beide de
legaties het over de bedreiging
van de publieke omroep. Door
de vercommercialisering en
vervlakking van de omroepen
dreigt de burger in de knel te ra
ken, aldus Van den Bos. De
Raad van Kerken heeft kortgele
den in een notitie zijn steun
voor de publieke omroep uitge
sproken.
Het initiatief voor dit gesprek
ontstond nadat het toenmalige
Kamerlid L. Groenman twee
jaar geleden zei geen behoefte
aan overleg met de Kerken te
hebben. Later herzag ze deze
uitspraak.
Rooseveltstraat 82 071-5356356
Postadres. Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030
Geen krant ontvangen?
Bel voor nabezorging:
Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.00-12.00 uur 071-5128030
DIRECTIE
B. M Essenberg,
G. P. Arnold (adjunct). J. Kiel (adjunct)
HOOFDREDACTIE
J.G. Majoor, F Nypels,
H. G. van der Post (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C. M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30 -11.30 uur of per post.
REDACTIE
GJ. Visser, chef redactie nieuwsdienst/kunst
H W. van Egmond, chef red. Groot Leiden
A.J.B.M Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco
Advertenties: 071-5Ï1
Familieberichten: 023- 53)*
023- 53
Redactie: 071- 531
Hoofdredactie: 071- 53f"
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 uiL
071-53P
RUBRIEKSADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17 uu
071-5lhl
ABONNEMENTEN ja
bij vooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom. betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom. betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEBA t
Voor mensen die moeilijk lezen, slecht
hebben of blind zijn (of een andere Ie
dicap hebben), is een samenvatting
regionale nieuws uit het Leidsch Dagb
■geluidscassette beschikbaar. Voor info
0486-486486 (Centrum voor Gesproke T
tuur. Grave).
KAMPEN ANP
De gereformeerde kijk op het
jodendom is altijd veelvormig
geweest. Medeleven met het jo
dendom als Gods 'onwillige
knecht' en bestrijding van de
joodse godsdienst als valse reli
gie zijn sinds 1896 in de Gere
formeerde Kerken in Nederland
hand in hand gegaan. Pas vanaf
1950 begon de gereformeerde
zendingsdrang te wijken voor
het streven naar een gelijkwaar
dige dialoog met het jodendom.
Dat schrijft de historicus Gert
van Klinken in het proefschrift
'Opvattingen in de Gerefor
meerde Kerken in Nederland
over het Jodendom 1896-1970',
waarop hij aan de Theologische
Universiteit Kampen promo
veerde. „Strijdlust tegen en be
wondering voor het jodendom
zijn tussen 1896 en 1948 in het
gereformeerde milieu nauw aan
elkaar verwant", luidde een van
zijn stellingen.
Vorig jaar verscheen al een
boek over de gereformeerde
houding ten opzichte van het
jodendom in de afgelopen 120
jaar. Rabbijn H. Rodrigues Pe-
reira zei toen 'onwel' te zijn ge
worden van het lezen ervan. Sy
nodevoorzitter ds. R. Vissinga
sprak van 'een traditie die voor
joden bedreigend, pijnlijk en
zelfs dodelijk is geweest'.
Van Klinken beschrijft hoe de
gereformeerden met een 'ambi
valente houding' ten aanzien
van het joodse volk kampten.
Het negentiende eeuwse gere
formeerde gedachtengoed ging
ervan uit dat de joden welis
waar Christus verworpen had
den maar eens toch door God
zouden worden gered. Sommi
ge gereformeerden identificeer
den zich met het joodse volk,
'door God geslagen vanwege de
zonden van het voorgeslacht,
veracht door een wereld die van
diezelfde God niet weten wilde'.
Rond de eeuwwisseling kreeg
door toedoen van de gerefor
meerde leider Abraham Kuyper
een hardere benadering de
overhand. Kuyper stelde het jo
dendom als een 'anti-christelij
ke grootheid' voor. Met het jo
dendom, een 'valse religie',
moest de strijd worden aange
bonden. De kerk had in de ogen
van Kuyper en de zijnen de
joodse godsdienst vervangen als
'zichtbare gestalte van het ver
bond tussen God en mens'.
De gereformeerde ideoloog J.
Tazelaar probeerde in 1911 een
basis voor de gereformeerde jo-
denzending te leggen door die
twee opvattingen te verzoenen.
Aan de ene kant beschouwde
hij de joden ondanks hun afwij
zing van Christus als Gods volk.
Anderzijds lag hun enige hoop
volgens hem in bekering tot het
christendom. Vanaf 1916 pak
ten de gereformeerden hun jo-
denzending grootscheeps aan
'om zoveel mogelijk joden te
redden van het eeuwig verderf.
Daarop kregen ze in de joodse
gemeenschap veelal afwijzende
reacties.
Ook ten tijde van de joden
vervolging voor en tijdens de
Tweede Wereldoorlog was de
gereformeerde visie ambivalent.
Kuyperianen zagen in de holo
caust Gods 'strafgericht', dat ze
alleen konden ontkomen door
toe te treden tot de kerk. De 'fi-
losemitische pool' in het gere
formeerde denken legde echter
de nadruk op de barmhartig
heid die jegens de joden moest
worden betracht.
Voor gereformeerden was het
volgens Van Klinken bijzonder
moeilijk om hun houding ten
opzichte van hulp aan joodse
onderduikers te bepalen. Is de
jodenvervolging een goddelijk
gericht of een menselijk onrecht
dat een christen hoort te bestrij
den? was de vraag die zij zich
moesten stellen. De meeste ge
reformeerde hulp aan joodse
onderduikers vond pas in de
laatste bezettingsjaren plaats.
Na de oorlog stonden de Ge
reformeerde Kerken voor een
'ingrijpend veranderingspro-
Gereformeerde synodevoorzitter R. Vissinga: 'een traditie die voor jo
den bedreigend, pijnlijk en zelfs dodelijk is geweest'.
ARCHIEFFOTO LOEK ZUYDERDUIN
ces', aldus Van Klinken. Langza- mende twijfel aan Gods alm-
merhand week de agressieve jo- acht ten grondslag. Gerefor-
denzending voor het streven meerden waren er minder zeker
naar dialoog en ontmoeting, van geworden dat zij Gods han-
Behalve schaamte over de holo- delen in de geschiedenis feilloos
caust lag daaraan ook opko- konden aflezen.
ZIEKENHUIZE
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 en
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/m v
8.00 tot 17.00; St. Elisabeth Ziekenhuis: dagelijks.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voor
ners bovendien van 10.30-11.15 uur en van 19.45-21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00- 15.30 uur en 19.00-19.30
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoende
pleegkundige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18 30-19.30 uur, kl
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voorvaders tot
uur).
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30 u
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15 00 uur en 18.30-19.30 uur, kl«t
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00 ut
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur. 19.00-20.00 ui£
leen Partners/echtgenoten met kinderen.
Voor zvvangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tol 11.00
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is i
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
Voor anaere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en ooi
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur: oogheelkunt
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.
Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: 15.15-
uur; babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
uitsli] 1
i ruim
