'We hebben een Stalen Band'
Perfect beheerste
lichaamsimpulsen
Cultuur&Kunst
Van Merwijk koketteert
met mismoedigheid
Alexandra Nechita:
nieuwe Picasso is
pas tien jaar oud
'Theaterzwemmen' nieuwe
tak van kinderrecreatie
Werken Bomans gebundeld
Schouwburgen tegen te
hoge uitkoopsommen
j ZATERDAG 16 MAART 1996
chef gert visser, 071 -5356441plv.-chef jan rijsdam, 071 -5356444
Nieuw Nederlands Peil op de planken
leiden De vakgroep Nederlands van de Rijksuniversiteit Leiden
houdt woensdag 27 maart een Cultureel Podium in Sociëteit de
Burcht in Leiden. Studenten, docenten en andere personeelsle
den laten vanaf 20.15 uur zien wat ze kunnen op het gebied van
zang, toneel en cabaret.
Collectie De Ruyter naar Jazz Archief
amsterdam De collectie boeken, platen, cd's en videobanden
van Michiel de Ruyter gaat naar het Nederlands Jazz Archief
(NJA) in Amsterdam. De jazzhistoricus en radioproducent, die in
1994 overleed, verzamelde voornamelijk Amerikaans materiaal.
De Ruyter wilde dat zijn verzameling na zijn dood bijeen zou
blijven voor studiegebruik bij een instelling in Amsterdam, de
stad waar hij was geboren en getogen. Hij dacht aan het muziek
onderwijs. Het belangrijkste onderdeel van de verzameling vor
men de 695 afleveringen van De Ruyters NOS-radioprogramma
Geschiedenis van de Jazz.
Leids dansorkest bestaat 55 jaar
Een dansorkest. In deze barre tijden, waarin de house en
de hip-hop de ramen in hun sponningen doen trillen,
kan een beetje romantiek geen kwaad. Waar zijn ze, de
sfeervolle nummers als 'Under my skin', 'Mood indigo'
en 'Lady be good'? Nummers die de tijd van glimmende
gepoetste schoenen en broeken met een messcherpe
vouw terugbrengen. Kunnen we die nummers ooit nog
horen, en als het even kan 'live'?
leiden cees van hoore
theater
recensie wunand zeilstra
'Van Merwijk legt het nog één keer uit',
soloprogramma van en door Jeroen van
Merwijk. Gezien: 15/3, Schouwburg
Leiden.
Soms heeft Jeroen van Mer
wijk iets van een vermoeide
schoolmeester: een diepe ver
zuchting, want al die toe
schouwers zijn als schoolkin
deren te dom om te leren. Zo
benadert hij zijn publiek en
creëert aldus een klassieke ca
baretsituatie. Daarin worden
we geacht 'spontaan' mee te
zingen en voor elke fout in
tekst of muziekmaat worden
we met een bitse opmerking
van de meester genadeloos af
gestraft. Dat gebeurt vrijwel in
het begin met 't was meer dan
erg op de Grebbeberg' en het
eindigt in het troostlied voor
een zigeunerjongen dat hij als
één van de toegiften brengt.
Over zijn sombere levensvi
sie laat Jeroen van Merwijk
geen misverstand bestaan in
het lied waarvan de titel 'Het
leven is kut' eindeloos wordt
Zeldzaam mooi
gezamenlijk
klankidioom
muziek
recensie lidy van der spek
Harmonie Katwijk 100 Jaar, uitvoe
ring o.I.v. Jaap Bol m m.v. Steven
Mead, euphonium. Gehoord 15-3
in 'Tripodïa' te Katwijk.
Voor de muziekvereniging
'Harmonie Katwijk' is dit
voorjaarsconcert de op
maat van een feestelijk en
gedenkwaardig gebeuren
op 1 november: 100 jaar
Harmonie'.
In die opmaat zit al een
bijzondere versiering: een
euphonium, waarachter
de wereldberoemde Ste
ven Mead bijkans schuil
gaat. Klein en tenger van
stuk, groots in zijn spel.
Werkelijk een fantastische
klank haalt Mead uit zijn
gigantische blaasinstru
ment. Hij laat zich niet lei
den door effect of decibel*,
len, slechts door zijn im
mense muzikaliteit en on
tegenzeggelijk fenomenale
techniek. In 'Lensky's Aria',
uit 'Eugen Onjegin' van
Tschaikowsky, bewerkt
door Willy Hautvast,
'zingt' Mead deze tenor
aria op zijn euphonium,
met een zinderend warme
toon en een licht vibrato
baant hij zich soepel en
subtiel door het orkest of
versmelt daarmee.
Jaap Bol heeft zijn orkest
uitstekend onder controle.
Niet alleen geeft hij exact
de maat aan, maar weet
met z'n gebaren heel goed
de dynamiek en de wisse
lende ritmes te doseren,
en zich te voegen naar de
solist.
In 'Gesu Bambino' van
Pietro Allessandro Yon
speelt Mead mee met de
euphoniumsektie, wat een
zeldzaam mooi gezamen
lijk klankidioom oplevert,
bovendien glimmende
hoofden van enthousias
me die wedijveren met dat
gepoetste grote koper.
'Mild en overvloedig'
weerklinkt de 'Majestic
Prelude' van Jacob de
Haan, waarin het slagwerk
ijzersterk is. Zelfs één ho
bo geeft de finishing touch
aan de klarinetten gelede
ren, zoals bijvoorbeeld in
de tegenmelodie van het
lyrische gedeelte van Barry
Kopetz. Zelfs het bewerkte
koraal- erf oratoriumstuk
van J.S. Bach dat hier de
naam Berceuse meekrijgt,
klinkt niet blasfemisch in
de oren; door het voortva
rende tempo en door een'
goede balans blijven zelfs
woorden hangen als 'Ge-
niesse der Ruh'. Dat Eeuw
feest belooft wat!
herhaald. Vrijwel constant ko
ketteert hij met zijn mismoe
digheid over alledaagse erger
nissen en groot wereldleed.
Dat gebeurt op een manier
die sterk doet denken aan de
stijl van Hans Dorrestijn: tob-
berig balanceren tussen vrolij
ke treurnis en treurige vrolijk
heid.
De liedjes zijn daarbij in
houdelijk aanzienlijk sterker
dan de verbindende teksten
die nogal eens naar doorzeu
ren neigen. Grappig is echter
dan weer wel dat Jeroen van
Merwijk dat zelf constateert,
roept dat de boel inzakt en
iets geks of pseudo-vrolijks
gaat doen. Ongemerkt ont
staat er door die werkwijze
voldoende verscheidenheid in
zijn programma 'Van Merwijk
legt het nog één keer uit'. De
ze titel en sommige opmer
kingen van zijn kant suggere
ren overigens dat dit zijn af-
scheidstoernee zou zijn. Da's
hoogst onwaarschijnlijk. Hij
zingt toch niet voor niets met
valse glimlach aan het einde
'Alles komt goed'?!
Ja, dat kan. Ze worden regelma
tig gespeeld door De Stalen
Band, een dansorkest dat mor
gen vijfenvijftig jaar bestaat en
ter gelegenheid daarvan een
concert geeft in het Cultureel
Centrum van Voorschoten.
Veertien man en één vrouw
sterk is de band die tot voor kort
nog alleen maar voor het eigen
genoegen speelde, maar allengs
meer uitnodigingen ontvangt
voor uitwedstrijden.
De Stalen Band werd in het
oorlogsjaar 1941 opgericht door
het personeel van de Hollandse
Constructie Werkplaatsen en de
Nederlandse Elektro Lasmaat-
schappij in Leiden. Vandaar de
massieve naam. Maar die naam
staat ook voor de hechte vriend
schap en collegialiteit binnen
het orkest. Kees Rusman heeft
aan de wieg gestaan van De Sta
len Band. Hij speelt saxofoon.
„Het idee voor het orkest is
geboren na een schaatspartij
met het personeel. We wilden
toen ook damclubs en schaak
clubs oprichten en gaan voet
ballen. In het verlengde van al
die activiteiten kwam het idee
voor dit orkest. Het instrument
kregen we van de zaak. We
speelden vooral in het schaftlo
kaal, op personeelsfeesten en
zo. We mochten in het begin
van die oorlogsjaren nog wel
Engelse en Amerikaanse num
mers spelen. Maar later kregen
we een verbod. Ik heb niet de
hele oorlog hier gezeten. Ik
moest op een gegeven ogenblik
weg. Kijk, er is ook hele goede
Duitse dansmuziek gemaakt,
maar als we nu met bevrijdings
dag op het Vijf Meiplein staat er
geen enkel Duits nummer op
het repertoire. Dat zou ik weige
ren te spelen."
Het repertoire van De Stalen
Band is van net na de oorlog, al
worden moderne klassiekers
niet vergeten. Maar Glenn Mil
ler en The Ramblers hebben
toch wel hun stempel op de
band gedrukt. Voor het geld
heeft De Stalen Band het nooit
gedaan. Het eerste optreden in
verpleeghuis Leythenrode in
Leiderdorp leverde 25 gulden
op, nog geen knaak de man.
Het geld dat nu binnenkomt,
wordt uitgegeven aan instru
menten en eens per jaar is er
een uitje.
's Maandags wordt er steevast
gerepeteerd. En niemand die de
repetities overslaat. Gitarist en
banjospeler Jan Kriek zeker niet.
„Ze weten het al in mijn familie:
op maandag moeten ze niets
organiseren want dan ben ik bij
de band. Als we om tien uur
met repeteren ophouden en sa
men een biertje gaan drinken,
denk ik altijd: kon ik nog maar
even doorspelen. Als ik zorgen
heb, ben ik die kwijt als ik ga
spelen. Dan ben ik meteen weer
het ventje. Je hart gaat ervan
open. En muziek verbroedert
■-
Het orkest in 1941net na de oprichting. De enige die nog in leven is van het gezelschap op de foto is J<ees Rusman, de saxofonist. foto
Beentjes
Het herkenningsnummer van
De Stalen Band is 'Beyond the
blue horizon'. Kees Rusman is
er trots op dat ze het publiek
snel zover weten te krijgen dat
de beentjes van de vloer gaan.
„Maar het spelen vind ik toch
eigenlijk het leukst. Niet het op
treden. We zaten eens te repete
ren in een zaal. Het publiek was
er nog niet. Het gordijn was nog
dicht. Ik zeg tegen een van de
bandleden: zo zou het eigenlijk
altijd moeten blijven. Voor mij
hoeft al die drukte niet."
Het spelen met een vijftien
man sterke band is niet altijd
even eenvoudig, hoe goed de
bandleden hun spel ook op el
kaar hebben afgestemd. Jan
Kriek houdt het tempo goed in
de gaten. „Het komt wel eens
voor dat ze bij een wisseling in
een nummer gaan zitten jagen,
dus sneller gaan spelen. Dan ga
ik boos zitten kijken of ik schud
heel langzaam nee met mijn
hoofd. Dat jagen is niet goed,
dan zie je ineens dat de mensen
sneller gaan dansen. Je moet bij
ons spelen wat er staat. Daarom
is het zo moeilijk om mensen te
vinden. Je hebt wel aardige mu
zikanten, maar die gaan vaak
den haag herman jansen
Schilderijen van een paar meter
hoog torenden uit boven de
hoofden van hoge pieten, onder
wie veel vertegenwoordigers
van ambassades en andere
kunstminnenden. Tussen be
zoek en kunst in kreeg een klein
meisje alle aandacht. In de
Haagse Pulchri Studio dacht de
ze week niemand aan de oude
meester Vermeer, maar waren
alle ogen gericht op de nieuwe
Picasso.
Alexandra Nechita is tien jaar
jong, maar schildert en praat als
een geniale volwassene. Haar
werk mag dan kubistisch zijn,
zijzelf is - op de knokige
knietjes na - een toonbeeld van
jeugdige schoonheid en vooral
symmetrie.
Ze is te jong om veel nare in
drukken te hebben opgedaan in
haar land Roemenië, door haar
ouders verlaten toen daar nog
sprake was van een dictatuur.
Alexandra mag dan vertellen in
haar schilderijen alles te uiten
wat ze voelt, heeft meegemaakt
en doorgemaakt, de meeste ex
pressie is toch positief. De schil
deres en haar ouders wonen in
de buurt van Los Angeles en
maken nu een tournee van drie
weken door Europa. Woensdag
kwamen ze vanuit Engeland
aan in Nederland. Vandaag
gaan ze door naar Duitsland,
dan Italië.
Autodidact
Hulp lijkt Alexandra amper no
dig te hebben. Ze is autodidact
en heeft zich altijd zonder stu
rende bemoeienis van kunstop
leiders mogen ontwikkelen. Dat
gaat prima, want haar schilde
rijen - ze maakte er al ruim 250
- gaan voor vele tienduizenden
guldens per stuk weg. Alexandra
begon als driejarige al veel te
kleuren, maar haar echte talent
werd pas duidelijk toen ze vie
renhalf was en ze met olieverf
ging werken. „Ze heeft nooit fi
guratief willen schilderen," zegt
haar moeder. „Als klein kind
schilderde ze mij ooit met grote,
dikke lippen met veel lippenstift
erop. Nu ben ik blij dat ik dat
vroege werk al die tijd heb be
waard".
Het volgens de ambassade
'grote wonder van de nieuwe
Roemeense creativiteit' gaf in
de Pulchri Studio tekst en uitleg
bij enkele van haar werken ('ik
voel me vooral thuis op grote
doeken'). De kleuren vindt zij
het allerbelangrijkste van haar
kunst, maar heel belangrijk is
ook het verhaal erachter. Ze
zegt ieder land dat ze bezoekt
een doek te willen schenken en
opeens staat ze naast het klei
nere werk 'Miss Holland'. Een
commercieel handigheidje of
niet, ze praat prachtig en met
overtuiging over haar werk. „Ik
ben gek op jullie kaas en tulpen.
Het zijn erg, erg mooie bloe
men. Die heb ik allemaal in dit
schilderij verwerkt. Evenals een
molen en klompen".
Ongelooflijk mooi qua ge
bruik van kleur en licht herken
bare figuren is haar schilderij
'Sneeuwwitje en de zeven dwer
gen1. Zonder microfoon en met
een flair die de meeste profes
sionele sprekers in het open
baar nooit zullen bereiken, zegt
Alexandra in het Amerikaans te
gen haar publiek: „Ik denk dat u
het sprookje van Sneeuwwitje
allemaal wel kent. Het is prach
tig en ik heb er bewust veel
kleuren voor gebruikt". Dan
noemt ze alle dwergen en staat
even stil bij Dopey. „Dopey is
eigenlijk kaal, maar ik heb toch
een paar haartjes op z'n hoofd
geschilderd, opdat Sneeuwwitje
zich iets meer tot hem aange
trokken zal voelen'
Alexandra Nechita is tien jaar jong, maar schildert en praat als een geniale volwassene.
noordwukerhout
brenda de bakker
'Theaterzwemmen' heet de
nieuwe tak van recreatie voor
kinderen. Variété de Wip Thea-
terprodukties uit Sassenheim en
cultureel centrum De Schelft uit
Noordwijkerhout hebben een
contract gesloten om één keer
per maand na afloop van een
kindervoorstelling met de be
zoekers te gaan zwemmen.
„Tot nu toe hebben we nog
weinig reacties gekregen, maai
er is ook nog niet zo veel publi
citeit aan gegeven," meldt di
recteur van De Schelft, J. Huy-
brechts. „We zijn ervan over
tuigd dat het idee aanslaat. Het
is voor ouders natuurlijk heel
mooi. De hele middag rondhan
gen in een theater vinden ze
niet leuk. Als de kinderen onder
de pannen zijn, hebben de ou
ders ook een beetje feest."
haarlem renee de borst
Het (literaire) werk van God
fried Bomans (1913 -1971)
wordt bijeengebracht in zeven
kloeke delen, die door uitgeve
rij De Boekerij de komende
drie jaar worden uitgebracht
De eerste twee delen worden
op 24 augustus gepresenteerd
in het Haarlemse Teylers Mu
seum, waar op die dag tevens
een tentoonstelling over leven
en werk van Bomans zal wor
den geopend. Bomans over
leed 25 jaar geleden, op 22 de
cember 1971.
De zeven delen worden niet
gepresenteerd als het verza
meld werk van de Haarlemse
auteur. Wel meldt de uitgever
in de aankondiging dat 'een
volledig en evenwichtig beeld'
wordt gegeven van de veelzij
dige schrijver. Opmerkelijk is
dat naast een ruime selectie uit
het reeds gepubliceerde werk
ook onbekend werk - van dag
boeken tot reclameteksten en
redevoeringen - wordt opge
nomen, dat een jaar of zes ge
leden in een aantal dozen werd
gevonden op Bomans' zolder.
De 'Werken' van Bomans
verschijnen onder auspiciën
van de Maatschappij der Ne
derlandse Letterkunde.
zitten improviseren, die zijn
niet precies genoeg. Goede
trompettisten en trombonisten
moet je met twee zaklantaarn
tjes zoeken. Die zijn er bijna
niet."
Geen bedrijf kan tegenwoor
dig meer zonder managers. Ook
De Stalen Band had iemand no
dig die het orkest naar buiten
toe een beetje verkocht. Dat is
Michel van den Goorbergh (28)
geworden. „Mijn schoonvader
speelt drums in De Stalen Band.
Vandaar. Ik ben echt trots op dit
orkest. Ze spelen oude num
mers, nummers die nu niet di
rect bij mij passen. Maar ik ben
van die muziek gaan houden.
Daarom hoop ik ook dat het or
kest wat sponsors zal vinden,
want dat is hard nodig. Als je
bedenkt dat dit het oudste or
kest van Europa is, mag daar
best wat voor worden uitgetrok
ken. Het gaat ons niet om de
verdiensten, als alleen de kosten
maar worden gedekt."
Af en toe speelt de Stalen
Band, zoals gezegd, een uitwed
strijd. Vorig jaar bijvoorbeeld.
Bij Heineken. Jan Kriek: „In een
aangrenzende zaal trad Benny
Neyman op. Wij waren nog niet
begonnen. Toen we begonnen
te spelen, liep de zaal bij Ney
man leeg. Echt waar."
dans
recensie maarten baanders
Voorstelling: 'The Circle Effect' door
Andrea Leine Harijono Roebana. Ge
zien: 15/3 LAKtheater Leiden Nog te
zien: 16/3 LAKtheater, 20 30 uur
De dansstukken van Andrea
Leine en Harijono Roebana
bestaan uit zeer uiteenlopen
de bewegingen. Alles wat
denkbaar is tussen stuipachti
ge wildheid en beheerste rust,
lijkt erin vertegenwoordigd.
Toch is in die veelheid een
opmerkelijke eigen stijl her
kenbaar. Hoe grillig de tegen
stellingen elkaar soms ook op
volgen, steeds blijft de hechte
compositie van het geheel
voor de toeschouwer zicht
baar.
In 'The Circle Effect' doen
de dansende lichamen den
ken aan mechanisch bestuur
de machines. Het hoofd of de
onderarmen maken kleine,
geïsoleerde gebaren. Er zijn
zoveel onderdelen aan het li
chaam die golvend of schar
nierend ten opzichte van el
kaar bewegen dat je gefasci
neerd kijkt naar alle mogelijk
heden die de 'machine' ken
nelijk in zich draagt. Het zijn
impulsen die zeer heftig kun
nen zijn. Gedeeltelijk komen
ze uit het lichaam zelf voort,
maar soms is het of ze aan
een onzichtbaar touw meege
sleurd worden of lopen ze bij
de hamerende muziek of ze
door mitrailleurvuur getroffen
zijn.
Deze machinale motoriek
wordt op een prachtige ma
nier gecombineerd met soe
pele, zwierige passages, waar
in de dansers de macht over
hun lichaam terug hebben ge
kregen. Deze kantelingen tus
sen macht over het eigen li
chaam en onderworpenheid
aan impulsen maken 'The Cir
cle Effect' tot een schitteren
de, fascinerende voorstelling.
De twee danseressen en
drie dansers (Leine en Roeba
na dansen zelf ook mee) voe
ren de choreografie overtui
gend en vol overgave uit. Ze
werpen zich volledig in de
grilligheid, maar daardoor
heen blijft beheersing zicht
baar. Hoe stuipachtig een
danser ook over de vloer kron
kelt, elke spier werkt vlijm
scherp en doelgericht.
'The Circle Effect' is mooi
van opbouw door de conse
quent gekozen bewegingstaal
en de effectieve herhaling van
bepaalde gebaren. Wel is er
één passage die minder boeit.
Hierin lopen twee dansers
traag achter elkaar en houden
telkens stil om enkele dansge
baren' te maken, die vergele
ken met de rest van de cho
reografie weinig verrassend
zijn. De spanning daalt in de
ze passage, vooral doordat de
lichamen van de twee dansers
het temperament waarvan de
hele voorstelling doortrokken
is, hier niet vasthouden. Ge
lukkig keert de spanning in de
passages erna tot het eind te
rug.
Beurs voor filmfans in Den Bosch
In het Theater aan de Parade in Den Bosch wordt zaterdag 23
maart (10 - 17 uur) een film verzamelaarsbeurs georganiseerd. In
de foyers van het gebouw zullen ruim 50 stands zijn ingericht waar
allerhande met film verband houdende 'collectors items' worden i
aangeboden zoals posters, soundtracks op lp of cd, filmspeelgoed, 1
boeken, tijdschriften en 16 mm-films. Tijdens de beurs zullen in de
grote zaal van het theater unieke 70 mm-trailers worden vertoond
en korte films op hetzelfde formaat.
binatie (TIC) vinden de ge-
vraade uitkoopsommen te
hoog.
Voor Wuthering Heights is
bijvoorbeeld een uitkoop ge
vraagd van rond de 28.000 gul
den. Om uit de kosten te kun
nen komen zouden de schouw
burgdirecteuren dan voor der
gelijke produkties entreeprijzen
moeten vragen van minimaal
vijftig gulden en dat vinden ze
niet te verkopen.
amsterdam gpd
De voor het volgend seizoen ge
plande stuk De Ratten van Ar-
non Grunberg met Pleuni Touw
en Hugo Metsers in de centrale
rollen en de musical Wuthering
Heights gaan naar alle waar
schijnlijkheidheid niet door.
Ongeveer 21 directeuren van
grote tot middelgrote schouw
burgen, die zich verenigd heb
ben in de Theater Inkoop Com-
