Leidsch Dagblad | 1996 | 6 maart 1996 | pagina 12

i<

'Over Van Maerlants
werk ligt een gloed
van toewijding'

'Wereld verandert als
vrouwen kunnen kiezen'

Leiden

Kerk Samenleving

tt

WOENSDAG 6 MAART 1996

9AGI

CHEF* HENNYVAN EGMOND, 071-5356414, PLV -CHEF HANS KOENEKOO(

Leidse hoogleraar Van Oostrom voltooit studie over Middelnederlandse dichter

De afgelopen jaren ging er
geen dag voorbij dat hij niet
aan Jacob van Maerlant dacht.

De ware onderzoeker heeft
liefde voor zijn onderwerp, dat
weet hij als geen ander. „Zoals
een bioloog houdt van zijn
vissen, sterrenkundigen van de
sterren, zo houd ik van deze
Middelnederlandse dichter."

Na acht jaar noeste arbeid,
zeven jaar onderzoek en een
jaar schrijven - in afzondering
ingegraven in een immense
berg materiaal - is het dan
eindelijk zover. De Leidse
hoogleraar Frits van Oostrom
heeft zijn omvangrijke studie
naar het leven en het werk van
de dertiende-eeuwse schrijver
Jacob van Maerlant voltooid.

De dikke pil, 'Maerlants
wereld', ligt op tafel. „Het is als
een zwangerschap: je moet het
voldragen en dan, op een
zekere dag, is het eindelijk
zover. Ik heb gelukkig geen
postnatale depressie, maar ik
moet wel afkicken."

Vervolg van voorpagina

Van Oostrom (42) heeft zich met
hart en ziel ontfermd over de
middeleeuwse dichter-schrijver,
die nog wel in de schoolboekjes voorkomt
maar wiens werk inhoudelijk genegeerd
wordt. Er zijn zelfs hedendaagse literatuur
onderzoekers die, tot grote ergernis van Van
Oostrom, durven beweren dat Maerlants
verzen lezen als een telefoonboek. „Absolu
te onzin", zegt hij verontwaardigd. „Dat
zijn mensen die zijn werk niet gelezen heb
ben. Maerlants werk is absoluut niet saai.
Natuurlijk karr niet elk vers van deze mid
deleeuwse veelschrijver ontroeren. Maar er
ligt een gloed over zijn werk. Een gloed van
toewijding, van ambacht, van bevlogen
heid. Dat vind ik mooi."

Maerlant verdient beter dan een vergelij
king met het moderne telefoonboek. Het
werd hoog tijd de Middelnederlandse dich
ter uit het stof te halen en in de contekst
van zijn tijd te plaatsen: hèt specialisme van
de Leidse Neerlandicus, onderzoeker van
middeleeuwse literaire teksten. Van
Oostrom, al op zijn 29-ste hoogleraar aan
de Leidse Rijksuniversiteit, zet 'zijn' middel
eeuwse schrijvers in hun historische omge
ving en brengt ze zo tot leven. Dat werk,
uitmondend in kloeke boeken zoals 'Het
woord van eer' en 'Handgeschreven we
reld', is zijn handelsmerk.

Van Oostrom kreeg voor zijn oeuvre ver
schillende literaire en wetenschappelijk
prijzen en werd ook buiten het wereldje van
vakgenoten bekend. Niet in de laatste
plaats vanwege zijn eigen, meeslepende
schrijftalent. De Leidse twintigste-eeuwse
schrijver-onderzoeker kan zich dan ook
goed identificeren met zijn onderwerp.
„Maerlants Wereld is een boek óver en van
een schrijver." De biograaf lijkt op zijn on
derwerp en omgekeerd. Net als de middel
eeuwse klerk en schoolmeester, wil Van
Oostrom kennis en kunst verspreiden, èn:
toegankelijk maken voor een groot publiek.
Van Oostroms missie, Maerlant een - eer

volle - plek in onze literatuurgeschiedenis
geven, was, hoewel in zijn ogen 'een vrij
simpele daad van rechtvaardigheid', geen
makkelijke. Over de donkere tijden van de
Middeleeuwen weten wij niet zoveel. En
van het feitelijke leven van Maerlant weten
wij bijna niets. Wel weten wij, dankzij Van
Oostroms boek, welke belangrijke plaats de
onbeduidende koster in Maerlant, een klein
dorpje op het Zeeuwse Voome, innam in
het leven van de jonge knaap Floris de Vijf
de. Dat thema loopt als een rode draad
door het boek.

De Vlaming Maerlant was in de jaren die hij
op Voome doorbracht, leermeester van de
illustere jonge knaap die later Graaf van
Holland werd. En de kring van edelen rond
de Hollandse heerser waren de opdrachtge
vers van de volksdichter, die in het dagelijks
leven een nederige baan had als geestelijke
in een kleine kerk. Het moet in de kleine
donkere uurtjes geweest zijn, in de bittere
kou en omgeven met kaarsen uit de kerk,
dat Maerlant zijn vele duizenden verzen
schreef. Later zette hij zijn werk voort in het
Vlaamse Damme.

De beeldende verhalen over graaf Floris en
de zijnen maakt Van Oostroms werk, oneer
biedig gezegd, bij vlagen tot een spannend
jongensboek met actuele thema's zoals ge
loof, magie, wetenschap, weelde en wellust,
politieke strijd, macht en geweld.

We weten dat Maerlant vaak bestaande La
tijnse teksten en boeken als bron gebruikte.
Hij maakte daar een eigen rijm-versie van,
liet dingen weg en voegde dingen toe: be
langrijke informatie voor Van Oostrom. „Zo
kom je iets te weten over de dichter."
„Maerlant was geen hielenlikker, hoewel hij
vaak in opdracht van edelen schreef. Hij
was wel degelijk kritisch. Zijn mening over
de manier waarop de rijken in die tijd de ar
men behandelden, zijn zelfs uitgesproken
progessief. Edelen waren in zijn ogen roof
dieren die de arme lieden plukken. Krasse

Frits van Oostrom: „Het is als een zwangerschap: je moet het voldragen en dan, op een zekere dag, is het eindelijk zover." foto LOEKi-

\V(

taal: zoiets hoor je de PvdA vandaag de dag
niet zeggen! En toch was Maerlant geen
moralist: hij was geen man met een wijsvin
gertje, nee, zijn kritiek was subtiel aanwezig
in zijn gedichten."

In de vijfhonderd bladzijden van 'Maerlants
Wereld' wordt het fragiele web van zijn le
vensverhaal geleidelijk zichtbaar, al zijn het
soms niet meer dan vage contouren. Hoe
wel er weinig is dat Van Oostrom echt met
stellige zekerheid over diens leven durft te
beweren, is er aan het eind van het boek in
elke geval een man opgestaan met bijzon
dere gaven. Een eenvoudig man: een klerk,
een koster en een schoolmeester. Maar dan
wel één met uitzonderlijke dichterlijke ta
lenten, wiens belezenheid, literaire be
gaafdheid en kennis ook werden opgemerkt
door de hoge heren van adel. Floris de vijf
de en zijn kring putten uit die onuitputtelij
ke bron.

Van Oostrom heeft zich verbaasd over het
feit dat Maerlants werk zevenhonderd jaar
na dato in de vergetelheid is geraakt. „En
dat terwijl hij in zijn eigen tijd veel invloed
uitoefende. Hij was de eerste die in de Ne
derlandse taal schreef over uiteenlopende

onderwerpen: zo maakte hij de bijbel op
Nederlands rijm, schreef hij de eerste biolo
gische encyclopedie in onze taal, dichtte hij
over de triomfen van Alexander de Grote,
schreef hij ridderverhalen, deed aan
droomduiding en stelde hij de wereldge
schiedenis op schrift in de middeleeuwse
volkstaal."

„In totaal besloeg zijn werk zo'n 300.000
verzen en dat deed geen enkele dichter
hem na in die tijd. Zijn productiviteit was
zo groot dat het leek alsof hij met twee han
den tegelijk schreef. In feite schreef hij in
zijn eentje een complete wereldbibliotheek
bijeen."

Volgens Van Oostrom was Maerlant een 'fe
nomeen van Europees formaat', begiftigd
met het 'hèilig vuur'. Kortom: de aartsvader
der Middelnederlandse literatuur. De Leid
se hoogleraar steekt zijn bewondering in
het boek niet onder stoelen of banken. We
hebben hier te maken met een schrijver 'in
het voorste gelid der Europese volkstalen',
een man van eenvoudige komaf die Latijnse
literaire en wetenschapelijke teksten voor
anderen toegankelijk maakt. Een 'didacti
sche pionier', een 'man met een missie'

li

uiiv j

voor wie het schrijven, in de Middj
zeker geen professie, een bloedseij
zaak was.

Maar aan het eind van het boek wj
Leidse hoogleraar zijn soms onbei
passie voor zijn onderwerp te bete
Daar vergelijkt hij Maerlant op de
nog even met zijn tijdgenoot 'Willi
tot nu toe onbekende schrijver vai
raire meesterwerk "Van den vos
De vergelijking met dit 'superieur!
valt in het nadeel van Maerlant uit*
tistiek vanuit het nu bezien, wint h
het van de pedagogie, de kunstena
van de onderwijzer, en ook het ras|
van het werkpaard." Maar Van Ooinv
drijfveer blijft liefde:een liefdfori
hand in hand gaat met geloof en f(e(^
zoal niet de schoonheid, dan tochi
val de rijkdom van Maerlants werlfaa
reld tot hun recht te laten komen.'pei
I hi

'Maerlants wereld' van Frits van
verschijnt zaterdag bij uitgeverij L
theus, 75 gulden (gebonden editir
noten en literatuurlijst) en 45 guS°n
perback).

REDACTIE DICK VAN DER PLAS, 071 -5356481

en van de negen cen-
j trale projecten die de

Vastenactie/Cebemo
daarom ook dit jaar heeft gea
dopteerd is het vTOuwenkrediet-
programma van Labalu in het
bisdom Horna Bay van Kenya.
Labalu is een afkorting van Lake
Basin Land Use en staat voor
een andere manier van grond
gebruik bij het Victoria-meer in
het westen van Kenya. Daar ligt
Zuid-Nyanza, wat een kwets
baar gebied is. Het is er droog
en dichtbevolkt, wat gevolgen
heeft voor onder meer de voed
selproductie. Labalu wil het
grondgebruik, en daarmee de
voedselproductie van boeren,
boerinnen en vissers verbete
ren. Niet met grootschalige
plannen, maar met kleinschali
ge projecten die opgesteld wor
den met de vissersfamilies en
boerengezinnen, die voortbor
duren op de activiteiten waar de
mensen elke dag al mee bezig
zijn.

Eén van de programma's van
Labalu is het vrouwenkrediet
programma. Ageeth Potma uit
Enschede bracht vorig jaar ter
voorbereiding van de schaduw-
conferentie van de Wereldvrou
wenconferentie in Peking een
bezoek aan Kenya, om dit pro
ject beter te leren kennen. De
voorzitster van de Enschedese
dekenale werkgroep Missie,
Vrede en Ontwikkeling (DMOV)
sprak er op uitnodiging van de
Vastenactie/Cebemo met de di
rect betrokken vrouwen.

Groepsvorming

„De vrouwen in Kenya met wie
ik toen gesproken heb, hebben
allemaal een klein handeltje",
herinnert Ageeth Potma zich.
„Ze verkopen het zelfverbouw-
de mais of andere producten
van het land op de markt of ze
handelen in tweedehands kle
ding. Van Labalu krijgen ze een
krediet, dat ze terug moeten be
talen. Eerst worden ze verplicht
een cursus boekhouden te vol
gen. Ze leren te-plannen, en een
beetje geld opzij te leggen. Er
worden steeds groepjes van vijf
vrouwen gevormd, waarvan er
dan twee een krediet krijgen."
Die groepsvorming is noodza
kelijk om elkaar te kunnen hel-

Als vrouwen kunnen kiezen,
verandert de wereld! Die
boodschap gaven de
partnerorganisaties in
ontwikkelingslanden de
afgelopen jaren steevast mee

aan de katholieke
Vastenactie/Cebemo. Daarom
besloot de Vastenactie vorig
jaar een twee jaar durende
campagne te beginnen onder
het motto 'Zij verdient beter',
waarin specifiek aandacht
geschonken wordt aan de
positie van vrouwen in het
ontwikkelingsproces. Want
'ontwikkeling moet geen
mannenwerk, maar
mensenwerk zijn. En
ontwikkeling is pas
mensenwerk als ook vrouwen
gelijkwaardige kansen krijgen,
als hun bijdrage op waarde

wordt geschat en als zij
volwaardig meeprofiteren

THEO KRABBE/GPD

Vastenactie steunt Vrouwenkredietproject Kenya

LEIDSCH DAGBLAD

(Opgericht 1 maart 1860)

KANTOOR

pen en te ondersteunen. Zo
ontmoette Ageeth Potma een
weduwe van tien kinderen die
een krediet had gekregen en
daarvoor een ezeltje gekocht
had om daarmee het voedsel
naar de markt te kunnen bren
gen. Het ezeltje was doodge
gaan, en de andere vrouwen uit
het groepje ondersteunen nu de
getroffen weduwe. „Deze vrou
wen kunnen zich geen enkele
tegenslag permitteren. Als één
van hun kinderen ziek wordt is
dat een ramp. Geld voor medi
cijnen hebben ze niet."
Het project van kredietverschaf
fing, dat er zo'n vier jaar gele
den van start ging, blijkt te wer
ken. De toegang van vrouwen
tot krediet, al gaat het nog om
zulke kleine bedragen, is uiter

mate belangrijk. Door zo'n le
ning krijgen vrouwen meer in
spraak en meer grip op een zelf
standig, onafhankelijk leven. De
eerste Labalu-vrouwen hebben
de kredieten reeds terugbetaald
en zo hun 'kredietwaardigheid'
voor de reguliere banken defini
tief aangetoond. Zo'n 500 vrou
wen doen aan het programma
mee, en hun aantal groeit. Dit
project heeft een enorme uit
straling. Het maakt vrouwen
zelfstandiger, zelfbewuster en
trots: „Ik kan nu zelf naar de
bank gaan en die man achter
het loket moet naar mij luiste
ren."

Zorgtaken

Veel van de Kenyiaanse vrou
wen in Zuid-Nyanza staan er al

leen voor. Ondersteuning van
hun man bij de verzorging van
de kinderen is er vaak niet. De
mannen werken in Nairobi, ko
men maar af en toe thuis, en
zijn soms nog getrouwd met
een andere vrouw. Het gewoon
terecht, dat in deze streek van
kracht is, kan ertoe leiden dat
bij overlijden van de man of bij
scheiding het eigen stuk land
door de familie van de man van
de vrouw wordt afgenomen.
„De vrouwen moeten dagelijks
hun hoofd boven water zien te
houden", vervolgt Ageeth Pot
ma. „Ze hebben zo weinig dat
zoiets als een eerlijke verdeling
van zorgtaken tussen vrouwen
en mannen niet hun eerste
prioriteit is. Hun eerste priori
teit is dat er morgen genoeg te

eten is voor de kinderen. Vaak
hebben ze acht tot tien kinde
ren. Veel te veel. Als je daarover
met ze doorpraat, vinden ze dat
zelf ook. Liever zouden ze er
vier hebben. Maar het hoge kin
dertal is voor hen een vorm van
oudedagsvoorziening. Het komt
ook door het hoge kindersterf
tecijfer uit het verleden."
Dit vrouwenkredietprogramma,
dat Ageeth Potma vorig jaar be
zocht, is slechts een onderdeel
van het Labulu-project, dat ont
wikkeld is door het Ontwikke
lingsbureau van het bisdom
Horna Bay. Labalu heeft een
heel scala aan projecten: verbe
tering van vismethoden voor
meer eiwitrijk voedsel, hogere
melkopbrengsten van de
veestapel, verbetering van kwa-

Rooseveltstraat82 071-5356356

Postadres: Postbus 54,

2300 AB Leiden

ABONNEESERVICE
Abonnementen 071-5128030

Geen krant ontvangen?

Bel voor nabezorging:

Ma. t/m/vr. 18.00-19.30 uur en
Zaterdag 10.Ö0-12.00uur 071-5128030

DIRECTIE

B. M. Essenberg,

G. P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)

HOOFDREDACTIE

J.G. Majoor, F. Nypels,

H. G. van der Post (adjunct)

PUBLIC RELATIONS

W. H. C. M. Steverink 071-5356356

OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215

Tel dag. 9.30 -11.30 uur of per post.

REDACTIE

G.J. Visser, chef redactie nieuwsdienst/kunst

H.W. van Egmond, chef red. Groot Leiden
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W.F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
J. Preenen, chef binnen-, buitenland, eco

mmmm

Redactie:

Hoofdredactie:

ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag van 8.30 to

RUBRIEKSADVERTENT r

Maandag t/m vrijdag van 8.30 tolUi

lfc

ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:

per maand (acceptgiro)
per maand (autom betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom. betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)

LEIDSCH DAGBLAD OP CASSEj T

Voor mensen die moeilijk lezen,
hebben of blind zijn (of ei
dicap hebben), is een samenvatte
regionale nieuws uit het Leidsch
geluidscassette beschikbaar. Voo,n|
0486-486486 (Centrum vc

Door het opzetten
van een eigen
handeltje krijgen
vrouwen meer in
spraak en meer
grip op een zelf
standig, onafhan
kelijk leven.

foto gpd

liteit en variatie van voeding
door biologisch verantwoorde
kleinschalige landbouw.
Volgens de Vastenactie/Cebe
mo is Labalu in menig opzicht
ook een voorbeeld voor Neder
land. „Mensen krijgen door La
balu de moed om verder te
gaan, met bijvoorbeeld het ver
beteren van de drinkwatervoor
ziening door putten, gezamen
lijke inkoop van zaaigoed en
verkoop van producten, medi
sche zorg en gezondere voe
ding, spaar- en kredietgroepen
die geld investeren en rende
ment behalen. Labalu is als een
verzekering, bedacht en uitge
voerd en bewaakt door de men
sen zelf. Ontwikkeling moet in

WÊmÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊmÊt>

ZIEKENHUI

ONGEVALLENDIENST

Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00] 1
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/jia
8.00 tot 17.00; St. Elisabeth Ziekenhuis: dagelijks. k

BEZOEKUREN Jl

DIACONESSENHUIS ff

(tel. [phone]): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur .01
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, \h<
ners bovendien van 10.30-11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11.00 uur, 15.00- 15.30 uur en 19.00-19*
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.

Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoi
pleegkundige.

Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.

RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth

(tel. [phone]): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uuft
en II daarnaast ook 1115-12.00 uur.

Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders|
uur).

Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.:
18.30-19.00 uur.

Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend

RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. [phone]): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uu
en II daarnaast ook 1115-12.00 uur.

Geen spoedeisende hulp meer mogelijk

ACADEMISCH ZIEKENHUIS

(tel. [phone]): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15—15.0||
18.30-19.30 uur.

Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.0j
leen Partners/echtgenoten met kinderen.

Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, i
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.

Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is er eenrt
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige. I
Voor andere bezoekers gelden de volgende tijden: keel-, neus- en]
kunde en neurologie: 14.15-15.00 uur en 18.30-19.30 uur; oi
heelkunde 14.15-15.00 uur en 18.30-19.00 uur.

Kinderkliniek: zalen voor peuters, kleuters en grote kinderen: I5f
uur; babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.