'Hommage aan het landschap' 2S
Auteur van het onvervulde verlangen
Cultuur Kunst
Betaalbaremeesters uit Gouden Eeuw in Haagse galerie
Jaarbeurs steekt
Ahoy' naar de kroon
Pablo Moses
Tweederangs muziek en
raps uit de gymzaal
■VN DAG 4 MAART 1996
CHEF GERT VISSER, 071 -5356441
jorstellingen Orkater afgelast
gN» De voorstelling 'Collodi's waanzin', die Orkater deze
;k zou opvoeren in het LAKtheater, is afgelast wegens een on-
al van acteur Beppe Costa. Er waren drie try outs van de mu-
ïvoorstelling gepland, aanstaande donderdag, vrijdag en za-
Üag.
^rmeercatalogus bekroond
thaag De catalogus bij de grote overzichtstentoonstelling
Johannes Vermeer, uitgegeven door Waanders in Zwolle,
ift de Minda de Gunzburg Prize gekregen. De auteurs, Ben
.i >«os en Arthur Wheelock, mogen een bedrag van 25.000 dollar
?yllelen. Het gaat om een jaarlijkse prijs voor tentoonstellings-
- ,alogi over Westerse kunst om de produktie van kwalitatief
- je catalogi te stimuleren en belonen. Ze wordt toegekend
-•>" Ar een internationale jury.
■1;
f ranse filmprijs voor Nederlander
ps» De Nederlander Michael Dudok de Wit heeft zaterdag in
Sjs een César gekregen voor zijn korte film Le moine et le
"jjsson. De film is gemaakt in Frankrijk, met een Franse film-
leg. De Wits film was genomineerd voor de Oscarverkiezing
4 vorig jaar.
jtten en Verheul: nominatie EU-prijs
haag» De schrijvers Willem Jan Otten en Kees Verheul en de
talers Edu Borger en Bertie van der Meij maken kans op de
steionprijzen 1996 van de Europese U nie. Zij zijn door de
kd voor Cultuur voorgedragen aan staatssecretaris Nuis van
)S DffiV. Willem Jan Otten wordt genomineerd voor zijn roman
k mankeert niets, over relaties en vrijwillige levensbeëindi-
jg. Kees Verheul komt met Het mooiste van alle dingen, in
tie essays de oude stad Rome centraal.
Jjrtugese auteur Ferreira overleden
jABON» De Portugese schrijver en essayist Vergilio Ferreira is
80-jarige leeftijd in Lissabon overleden. Ferreira gold als een
n de grootste Portugese schrijvers van deze tijd. Hij laat een
gebreid oeuvre na dat wordt gekenmerkt door een obsessie
jt de dood, en een verzameling essays die vooral handelen
er de kunst.
Mieuwe beelden in Volkenkunde
vordrTERDAM» In het Museum voor Volkenkunde in Rotterdam is
Pfementeel de tentoonstelling 'Nieuwe beelden: aanwinsten
1 H^icaanse kunst' te zien. Het museum toont in deze expositie
rste h keuze uit de aankopen en schenkingen van de afgelopen vijf
1 ve<lr. De tentoonstelling duurt tot en met 21 april,
bui
n van Emile Gbeli uit Ivoorkust.
eater met 7.000 stoelen in Utrecht
RECHT GPD
Jaarbeurs Utrecht gaat 'door
it de ontwikkeling van de
ina, een megatheater met
100 vaste zitplaatsen, dat
>et worden gebouwd op het
ibeurscomplex ten zuidwes-
van het Centraal Station in
echt. Het theater zal worden
'ruikt voor topevenementen,
iaronder popconcerten, ope
is en sportwedstrijden. Het
kloet de concurrentie aangaan
^£t het ongeveer evengrote
loy'-complex in Rotterdam.
■Dit maakte algemeen direc-
ir R.G. van Ingen van de Jaar-
urs gisteren bekend. Vorig
gjar werd al aangekondigd dat
iderzoek zou worden gedaan
tr de haalbaarheid van een
na, toen nog met flexibele
bunes met 4.000 zitplaatsen,
■n eerste studie naar de haal-
jjarheid is positief uitgevallen,
gljmiddels wordt ervan iritge-
|an dat er een markt is voor
in hal met 7.000 vaste zitplaat-
in. De Jaarbeurs heeft archi-
!ct Moshé Zwarts (verbouwing
Jijenoordstadion) en de Hol-
pdse Beton Maatschappij in
de arm genomen voor de verde
re ontwikkeling.
Over de plannen voor de Are
na is contact geweest met Mojo,
de grootste organisator van
popconcerten in Nederland.
Mojo maakt ook nu al af en toe
gebruik van de Jaarbeurs (Prins
van Oranjehal) voor grote con
certen.
De bouw van het megathea
ter past bij de plannen van de
Jaarbeurs om het aantal pu
blieksgerichte evenementen te
vergroten. Dergelijke evene
menten in met name de Prins
van Oranjehal hebben ervoor
gezorgd dat vorig jaar de resul
taten van het absolute topjaar
1994 werden geëvenaard en
zelfs fractioneel verbeterd. De
omzet bedroeg 147 miljoen gul
den en de winst (voor aftrek van
belasting) 10 miljoen gulden.
Overigens maakte de directie
van de Jaarbeurs gisteren be
kend dat zij zich met de organi
satie van beurzen steeds meer
op het buitenland wil gaan rich
ten. Nu al zijn er activiteiten in
Frankrijk, Bangkok, China en
Brazilië. Binnenkort starten ini
tiatieven in Vietnam en India.
LEIDEN RUDOLF KLEUN
'Betaalbare schilderijen uit de eeuw van Johannes
Vermeer' luidt de titel van de nieuwe verkoopten
toonstelling bij de Haagse galerie Hoogsteder
Hoogsteder. De galerie haakt hiermee in op de
enorme belangstelling voor de Vermeer-tentoon
stelling in het Mauritshuis. Ze vraagt aandacht
voor minder bekende schilders uit de Gouden
Eeuw die binnen het bereik zouden liggen van
een vrij brede kring van verzamelaars. De kreet
'betaalbaar' in de titel van de tentoonstelling
moet overigens wel met een korreltje zout wor
den genomen. De getoonde schilderijen zijn in
derdaad niet zo astronomisch in prijs als de wer
ken van Vermeer waarvan de waarde op tiental
len miljoenen wordt geschat. Maar bedragen van
25.000 tot 250.000 gulden per doek blijven hoe je
het ook wendt of keert niet onaanzienlijk.
Niettemin wijst de galerie er terecht op dat in
deze tijd ook voor kopieën van oude meesters al
tienduizenden guldens worden betaald. Voor dat
bedrag kun je ook een oorspronkelijk werk boven
de bank hangen, zo blijkt. Het gaat daarbij niet
om de minsten. Er zijn bijvoorbeeld doeken te
zien van Adriaen van Ostade, Jan van Goyen, Ni-
colaes Maes, Adriaen van der Velde en Philip
Wouwerman.
Willem-Jan Hoogsteder zegt met de expositie
een lans te willen breken voor de iets minder be
kende meesters. „De landschappen van Willem
de Heusch of Jan Sonjé hangen hier voor 65.000
en 85.000 gulden geprijsd. Voor eenzelfde soort
landschappen van Jan Both of Adam Pijnacker
betaal je meer dan tien keer dat bedrag. Nu zijn
Both en Pijnacker ook beter, alleen kun je je af
vragen of ze ook tien keer zo goed zijn. In het ge
val van Sonjé en De Heusch heb je dus eenzelfde
soort voorstelling, waarbij je iets inlevert op het
artistieke niveau, maar vooral op de naamsbe
kendheid."
Voor geïnteresseerden in historische kunst met
een Leids tintje loont het ook de moeite om naar
Den Haag af te reizen. Er is niet alleen een land
schap te zien van Jan van Goyen die eind dit jaar
in De Lakenhal herdacht wordt met een over
zichtstentoonstelling. Er hangt daarnaast nog een
paneel van Maerten Fransz van der Hulst: 'Rivier
gezicht met een stad op de achtergrond' uit on
geveer 1640. En om in die stad Leiden te herken
nen, met de silhouetten van Pieterskerk en Hoog
landse kerk hoef je geen geschoolde kenner te
zijn. Voor geïnteresseerden: de vraagprijs is
85.000 gulden.
Galerie Hoogsteder en Hoogsteder, Lange Vij
verberg 15, Den Haag, 5 maart t/m 31 mei: 'Be
taalbare schilderijen uit de eeuw van Johannes
Vermeer. Geopend: di-za 12-17.00 uur. Inlich
tingen: 070-3615575.
Ontwerp Leids duo voor park Cronesteyn
Als het aan Saskia de Zee
en Albert Meijvogel ligt
krijgt een hooiveld in pol
derpark Cronesteyn zeven
fonteinen die om beurten
water spuiten. 'Kleigeisers'
heet het landschappelijke
project, dat onlangs als
ontwerp is ingediend bij de
gemeente Leiden. „Een
hommage aan het land
schap. We verrijken hier
mee de ecologie van het
gebied, maar het heeft te
vens een educatieve func
tie."
LEIDEN ERNA STRAATSMA
Sinds maart 1994 werken De
Zee en Meijvogel aan een serie
landschappelijke projecten, die
de werktitel 'Maartse Buien'
dragen. Ideeën om het land
schap te verfraaien en tevens
functioneel te maken voor be
zoekers en bewoners. De Zee,
die ook werkzaam is als theater
vormgever, onder meer voor de
Dogtroep:: „Want we zijn geen
benauwde natuurbehouders.
We weten ook wel dat mensen
ook moeten wonen en dat er
dus woningen gebouwd moeten
worden. Maar wij streven er
naar om dat functionele gebruik
van grond te combineren met
natuurbehoud." Het concept
wordt deze maand met foto's,
tekeningen en maquettes toege
licht in de Leidse Sidac Studio.
Vegaetatie
Het eerste concrete uitvloeisel
van het door De Zee en Meijvo
gel bedachte concept is een in
richtingsplan voor polderpark
Cronesteyn. 'Kleigeisers' bestaat
uit een windmolen en zeven
fonteinen, die een plaats moe
ten krijgen langs het 'Boeren-
pad' tussen Leiden en Zoeter-
woude.
De fonteinen zorgen er voor
dat de polder natter en daar
door rijker aan vegetatie wordt.
Meijvogel, die ruim vier jaar
biologie studeerde ('dus ik heb
er wel een beetje sjoege van') en
tegenwoordig actief is als meu
belontwerper: „Van een hooi-
weide haal je door het maaien
van gras steeds voedingsstoffen
weg. Bovendien zakt het grond
waterpeil. Door de fonteinen
maken we de grond vochtiger
en komen er meer soorten
planten."
De 'Kleigeisers' hebben daar
naast een recreatieve en educa
tieve functie. Bezoekers van het
park kunnen door het weiland
lopen, waar om de tien minuten
een fontein tien tot twintig liter
water spuit. De Zee: „De wind
molen is open, aan de onder
kant zit een glazen ruitje. Zo
kunnen bezoekers zien hoe het
hele mechanisme werkt." Een
kleine houten windmolen zet
windenergie om in opwaartse
druk. Dat heeft de periodieke
uitbarstingen van water tot ge-
volg.
Land-art
Bij alle facetten van het plan
geldt het uitgangspunt dat de
installatie van de kleigeisers het
landschap niet wezenlijk mag
veranderen. Meijvogel: „In de
jaren zestig had je zoiets als
'land-art', maar dat had geen
biologische aspecten. De pro
jecten die wij bedenken zijn
niet direct als kunstwerk her
kenbaar, omdat ze opgaan in
het landschap. Het gaat bij ons
juist om het integreren van
kunst, ecologie en landschaps
architectuur."
De houten molen die de
windenergie omzet in opwaart
se druk moet dus klein blijven,
zo'n vijf meter hoog. De Zee:
„We willen niet zo'n grote
windmolen, maar een kleine
weidewatermolen. Dat was nog
heel moeilijk, omdat er in Ne
derland nauwelijks nog molen
bouwers te vinden zijn. Uitein
delijk hebben we een man in
Uitgeest gevonden die dit soort
kleine, houten molentjes
maakt."
De fonteinen bestaan uit klei
ne cementen 'bulten', die na
verloop van tijd begroeid moe
ten raken met korstmossen. De
Zee: „Ze worden gemaakt van
kalk en cement en dan willen
we de ph-waarde (zuurgraad,
red.) lager maken dan normaal
het geval is bij cement." Meij
vogel: „Als het cement te ba
sisch is kunnen korstmossen
niet aarden op die onder
grond." Om het de korstmossen
nog wat gemakkelijker te ma
ken wordt ook wat stro door het
cementmengsel gedaan: dat
gaat na verloop van tijd wegrot
ten en vormt een goede voe
dingsbodem voor de planten.
De gemeente heeft zich nog
niet uitgesproken over het in
richtingsplan.
'Maartse Buien' en 'Kleigei
sers' zijn tot en met 31 maart
te zien in Sidac Studio aan de
Hogewoerd 77 in Leiden. Ope
ningstijden: vrijdag t/m zon
dag van 13.00 tot 17.00 uur.
RECENSIE HANS KEUZERS
Concert: Pablo Moses the Revolutio
nary Dreamband. Gezien: 2/3, LVC, Lei-
Het debuutalbum Revolutio
nary Dream van Pablo Moses
uit midden jaren zeventig blijft
voor reggaekenners nog steeds
een klassieker. Met producer
Geoffrey Chung achter de knop
pen maakt hij met A Song en
Pave the way nog twee sterke
platen, om daarna artistiek in
een diep gat te vallen.
Pablo Moses blijkt in elk geval
live, dat bleek gisteren in het
LVC maar weer, nog stevig in
het zadel te zitten. Beter kan je
dit niet aangeven dan met het
in de toegift gespeelde nummer
'Reggae, Aim, Fire'. Moses
maakt zich breed op het podi
um en laat het flink meeswin-
gende publiek luidkeels mee
zingen. Als Moses onder luid
gejuich het podium verlaat
speelt de Revolutionary Dream
band, de begeleidingsgroep van
de Jamaicaan. een lekker vol ge
dreven up-tempo outro met
prima fel gitaarwerk. En dan
weet je ook meteen wat je de
hele avond eigenlijk gemist
hebt.
Veel van het werk van Pablo
Moses wordt namelijk op een
prettig bedje van keyboards ge
bracht. Vakkundig gespeeld
maar na een half uurtje klinkt
het toch allemaal wel erg geza
pig en verlang je naar wat ruim
te voor een behoorlijke gi
taarsolo. Alleen bij het laatste
nummer en het vroeg in de set
gespeelde 'Babyion' worden de
dwingende zware basnoten pas
goed op de voorgrond gezet.
Pablo Moses weet in al die ja
ren hoe hij zijn publiek moet
bespelen. Zijn soepele stem
komt het best naar voren bij I'm
a Rastaman, A song en Rasta.
Maar hij kiest met zijn arrange
menten te vaak de makkelijke
voorspelbare weg. De set had
met wat meer ruimte voor de
gitarist veel afwisselender en
vooral veel avontuurlijker kun
nen klinken.
Marguerite Duras (81) overleden
PARUS FRANS BOTHOF
Marguerite Duras, schrijfster
van het onvervulde verlangen
en enfant terrible van de Franse
literatuur, is dood. Zondag
overleed zij op 81-jarige leeftijd
in Parijs waar ze woonde in een
oud, hoog huis in de Rue St. Be-
noit, in het centrum van Saint
Germain-des-Prés. Vlakbij de
beroemde café's Les Deux
Magots en Le Flore. Maar daar
kwam ze nooit.
Ruim veertig romans, scena
rio's en toneelstukken staan op
haar naam. In 1984 kreeg zij de
Prix Goncourt voor 'L'Amant'
(de minnaar), dat in Frankrijk
het best verkochte literaire boek
van na de oorlog werd. Het be
schrijft de felle seksuele relatie
die zij zelf als jong meisje heeft
gehad met een veel oudere Chi
nees. Een extreme, onmogelijke
verhouding. Een thema dat in
veel van haar werk terugkomt.
Duras was klein van stuk en
ging bijna altijd gekleed in een
coltrui, een bruin hesje en een
beige geruite rok, dat ze zelf het
uniform MD noemde. „Ik houd
niet van mezelf', zei ze eens,
„Ik houd slechts van mijn ver
langen te schrijven."
Duras werd geboren in 1914
als Marguerite Donnadieu, in
Frans Indochina, het huidige
Vietnam. Haar vader, een wis
kundeleraar, stierf toen zij vier
was. De familie leidde een arm,
primitief bestaan. Haar moeder
kocht een stuk bouwgrond in de
Mekongdelta. Maar het land
werd geteisterd door overstro
mingen en bleek onbruikbaar.
Aan al dit lijden bezweek haar
moeder. Duras' roman 'Un bar
rage contre le Pacifique' (Een
dam tegen de Grote Oceaan)
gaat hierover.
Op 17-jarige leeftijd vertrok
ze naar Parijs en ging wiskunde,
Marguerite Duras: controversiële standpunten.
rechten en politieke weten
schappen studeren. Tijdens de
oorlog verschenen haar eerste
romans, Les Impudents (1943)
en La vie tranquille (1944). Ze
was actief in het verzet. Haar
man, Robert Antelme, werd op
gepakt en kwam terecht in het
concentratiekamp Dachau waar
hij later door een verzetsvriend,
Francois Mitterrand, werd ge-
FOTO ARCHIEF
red. Hij was al opgegeven en lag
tussen de lijken. Over deze er
varing gaat Duras' boek De Pijn
(1985). Bijna al het werk van
Duras is sterk autobiografisch.
In 1960 schrijft ze het scena
rio voor de film Hiroshima mon
amour, dat haar wereldbe
roemd zou maken. De film gaat
over een jonge Franse vrouw,
op bezoek in Hiroshima, waar
tijdens een korte hevige verhou
ding met een Japanner de lief
desgeschiedenis die ze in de
oorlog met een Duitse militair
had, naar boven komt.
Vanaf de jaren zestig gaat ze
zelf films maken, vaak naar eer
dere romans en scenario's,
waaronder India Song (1975),
een indringend portret van de
echtgenote van een Franse am
bassadeur in Calcutta en haar
minnaars. Schrijven en filmen
lopen in haar werk volledig door
elkaar. Gerard Depardieu wordt
een van haar belangrijkste ac
teurs.
Duras maakte deel uit van de
Parijse intellectuele elite en
nam vaak controversiële stand
punten in. Ze bleef, tot diens
dood vorig jaar, goed bevriend
met ex-president Francois Mit
terrand. Gesprekken tussen dit
tweetal zijn gebundeld. Ze voer
de actie tegen de Algerijnse oor
log, was tijdens en na de stu
dentenopstanden van mei 1968
politiek actief en een klein aan
tal jaren lid van de communisti
sche partij.
In de jaren tachtig raakte ze
zwaar verslaafd aan de alcohol.
Over haar ontwenningskuur, de
gekte en de angstaanvallen
schrijft ze in La vie materielle
(Het materiële leven- 1987). Het
zijn korte persoonlijke beschou
wingen en anekdotes over haar
jeugd, haar leven in Parijs, over
schrijvers en haar alcoholisme
en over politiek.
In 1993 werd ze nog veroor
deeld tot het betalen van een
boete wegens het beledigen van
het Front National. Ze had over
de partij van Le Pen in een in
terview gezegd dat die het ka
rakter had van een nieuw fascis
me en noemde de leden 'het ra
paille van de moderne tijd'.
RECENSIE PABLO CABENDA
Nederhop leeft met Zuidoost Posse. Ou-
dekerk Kaffers en West Clan. Gezien
2/3, LVC. Leiden.
Wat is er gebeurd met de pu
berale onzekerheid? Van de
Shorts in de jaren tachtig tot
mc Miker G. en dj Sven tot de
Osdorp Posse is zeker vijftien
jaar Nederpop verstreken
waarin 'Comment ga va' als
vanzelfsprekend is overgegaan
in 'Kom niet met me fokken'.
Nederhop leeft. En sinds de
voortrekkers van het genre, de
Osdorp Posse, met Neder
landstalige rap grote aantallen
platen wisten te verkopen
schieten de me's, al dan niet in
groepsverband, als paddestoe
len uit de grond. De Zuidoost
Posse uit Deventer bestaat uit
drie jongens die nog minstens
evenzoveel groeistuipen van
volwassenheid verwijderd zijn,
maar elkaar al mannen noe
men. Jongens, net gezakt voor
hun snorfietsrijbewijs, vinden
zichzelf op het toneel psy
chopaten, leven in een schijn
wereld van drugs, criminaliteit
en vuurwapens en zijn hard
core omdat ze op een school
zitten waar ooit een brommer
is gestolen. Het is geen een
voudige opgave je niet te laten
afleiden door zo'n alomtegen
woordigheid van branie en
grote gebaren. Een gebrek aan
onderscheidingsdrang is in
Nederhopkringen echter eer
der een pre dan een zonde. Als
je een zaal vol zestienjarigen
in extase wil brengen dan is
herkenbaarheid een vereiste,
en die bereik je alleen maar,
schijnt het. door het kopiëren
van je stereotype voorbeelden.
De Zuidoost Posse blundert
met raps die de indruk wekken
verzonnen te zijn tijdens gym
les. Een rapper die elk gevoel
voor ritme kwijtraakt zo gauw
hij moet rappen, een amateu
ristisch 'oké, overnieuw' als
rapper en beat elkaar voor de
zoveelste maal missen en een
hard en overmatig blèren vor
men de hoofdingrediënten.
De Oudekerkkaiïers hebben
meer geoefend. Twee jongens
lopen demonstratief met pijp
jes pils over het podium en
'berappen' in 'Grijp naar die
fles' het populaire thema
'Jeugd en alcoholisme'. De
kaffers imponeren nog als ze
hun harde beats weten te rij
men met een rapper die een
bewonderenswaardige stroom
lettergrepen zonder haperen
of tussentijds ademhalen eruit
stoot. De teksten echter, voor
zover ze verstaanbaar zijn, ge
tuigen van een primitief sim
plisme waarin 'lekker wijf lo
gisch en onverbiddelijk rijmt
op 'stijf. Het muzikale niveau
stijgt wel met het verlopen van
de avond, maar de tekstuele
arnoede blijft groot. West Clan
zorgt voor harde beats die je
niet zozeer hoort als voelt en
heeft de beste rappers die een
vaag verlangen naar wat oor
spronkelijker materiaal toch
niet kunnen verdringen.
Bij een gezamenlijke freesty
le jamsessie -rap a l'improvis-
te- blijkt nog eens wat een be
denkelijk niveau de raps heb
ben. De zaal is desalniettemin
buiten zinnen. Alle lof voor
een allesverzengende geest
drift en een enthousiasme zo
groot dat het nauwelijks ruim
te laat voor iets anders. Maar
het resultaat is tweederangs
muziek en dat is onvergeeflijk.
