'Taalgebruik Bijbel mannelijk van toon'
Afscheid nemen van een heel trouw vriendje
Leiden
OP
CURSUS
Van alle markten thuis
Kerk Samenleving
ZATERDAG 27 JANUARI 1996
CHEF HANS KOENEKOOP, O
Van Zen-Boeddhisme tot
badkamerzingen, van Servo-
Kroatisch tot rekenen. Het
cursusaanbod in Leiden is ruim en
gevarieerd. Blijkbaar hoeft
niemand zich te vervelen op lange
winteravonden. Is het vooral
gezelligheid of steek je er ook nog
wat van op? En wie stapt elke
week trouw op zijn fiets om
bijgespijkerd te worden? Onze
verslaggeefster schuift de
komende weken aan in buurthuis,
school of huiskamerklasje.
Naam cursus: Stop
pen met roken
Aantal deelnemers:
15
Prijs: 130,00 gulden
(leden Thuiszorg
Groot Rijnland) en
200,00 gulden (niet-
leden) voor negen
bijeenkomsten. Ver
goeding via verzeke
ring mogelijk.
Volgende week dinsdag, de parkeergara
ge onder het GGD-gebouw in Alphen.
Tussen de betonnen pilaren zijn nog net
de silhouetten van een paar mensen te
onderscheiden. In de donkere schadu
wen trekken rode lichtpuntjes vreemde
patronen, als bij een onduidelijke opna
me van een luchtaanval. Er wordt weinig
gepraat. De gezichten zijn licht gespan
nen, geconcentreerd. Een vrouw zuigt
hoorbaar lucht mee als ze een wanhopi
ge laatste trek neemt van een 'extra light'
met gaatjesfilter. „Dat was het dan",
zegt iemand, terwijl hij zijn sjekkie fijn-
maalt op de grond. Zwijgend, als een be
grafenisstoet, lopen ze naar boven. Daar,
op de glazen deuren, hangen die enor
me rode borden: 'verboden te roken'.
Hoe zullen ze er staan volgende week,
de deelnemers van de cursus 'Stoppen
met roken'? Want tijdens deze eerste
cursusavond spreekt de groep af om dan
gezamenlijk het rituele afscheid door te
maken van hun 'vriendje', de sigaret.
Het is kenmerkend voor de pychologi-
sche aanpak van deze cursus. Misschien
dat daarom het succespercentage rede
lijk hoog is, zeker vergeleken met andere
manieren. Een jaar na de cursus rookt
veertig procent van de deelnemers niet
Op maandagavond zitten in een Spar
taans koude vergaderzaal van de GGD
15 mensen die dolgraag willen stoppen.
Velen ruiken nog naar de laatste sigaret
die ze in de auto hierheen rookten. Het
merendeel is 35-plus, heeft ruime erva
ring met stoppen en heeft alles al gepro
beerd: pleisters, acupunctuur, kauw
gom.
Voor mensen die de dans ontsprongen
zijn, niet-rokers dus, is het niet voor te
stellen door wat voor hel je gaat als je
wilt stoppen. Alleen rokers herkennen
eikaars lijden moeiteloos.
„Op vakantie had ik altijd ruzie omdat
ik stopte, behalve die ene keer toen me
verzocht werd door te roken.
„Oh, heerlijk die geur."
„Soms stak ik er drie vlak na elkaar op,
want je weet maar nooit wanneer de vol
gendegelegenheid komt.
„Ik rookte stiekem buiten, kwam ik bin
nen, zaten mijn zoons daar stiekem te ro
ken.
Van de vorige keer dat ik stopte, herin
ner ik mij negen maanden onrust, vrese
lijke onrust."
Volgens cursusleidster Wil Vink zijn er
i die alleen onder de afzuigkap in
de keuken roken. En daar vervolgens
een groot deel van de dag doorbrengen.
G. van Ruijven is samen met zijn partner
gekomen. Hij rookt 37 jaar en heeft een
akelige hoest. Zij zegt: „Hij rookt van die
hele vieze, zware sigaretten." Hij laat het
zien, 'Black beauty', een zwart pakje met
Spaanse schone, zorgvuldig opgeborgen
in een leren sigarettenhouder.
„Je moet afscheid nemen van een
vriendje", zegt Wil, „en nog een heel
trouw vriendje ook. Wat je ook deed, je
hoefde maar even te kijken en ja, hoor,
daar was ie." Afkicken van nicotine is ta
melijk gemakkelijk, zo weet iedere erva
ren stopper. Het zijn vaak die situaties
die je er weer naar doen grijpen. Zoals
de werknemers van Fokker die net weer
zijn begonnen.
De cursus gaat er vanuit dat psycholo
gisch inzicht de basis is voor succes.
„Dus mogen jullie door blijven roken
deze week", zegt Wil opgewekt. Even
blijft het stil, alsof niemand het kan gelo
ven. Dan begint iedereen opgelucht te
mompelen. Alleen de vriendin van Van
Ruijven is teleurgesteld, ze had thuis net
alle asbakken weggezet.
Die week respijt is om inzicht te krijgen
in je rookgedrag. Op een formulier kan
iedereen invullen hoe laat hij rookte, het
gevoel daarbij, waar hij was en met wie.
Dus elke sigaret komt in beeld, van de
eerste bij de koffie tot de laatste na de
coïtus. En tot slot, hoe groot de behoefte
was aan een rokertje.
„Op mijn werk word ik falikant uitgela
chen als ik dit invul", zegt Annemarie
Peute, een goedlachse vrouw die aan de
lopende band grappen maakt. „Dan hou
je het toch geheim", adviseert een lotge
note, het zelfhulpprincipe direct in prak
tijk brengend. „Onmogelijk, ze kennen
zelfs mijn schoenmaat", roept Annema
rie uit. Vertel je het of vertel je het niet,
dat is de vraag. Het is beter van wel, vol
gens Wil. „Al weer...," verzuchten de er
varen stoppers. Zij moeten voor de zo
veelste keer hun besluit wereldkundig
maken.
De extra week kan ook gebruikt worden
om te minderen. Wil raadt aan om siga
retten met een lager nicotinegehalte te
roken, zodat de ontwenningsverschijn
selen minder zijn. Er ligt een lijstje klaar
met alle merken en de nicotinegehaltes.
De deelnemers bestuderen het als een
prijslijst in een hasjbar. Iemand fluistert
tegen haar buurvrouw: „Gatsie, dat vind
ik zo'n afschuwelijk smerig merk."
TEKST: MARINA VAN DEN BERG
FOTO: LOEK ZUYDERDUIN
Theo Bakker
Gevederde vrienden, onecht fel
gekleurd, in overvloed in Hea-
lesville Sanctuary, Australië. En
kangaroes, koala's, platypus-
sy's, slangen en dingo's boven
dien. Maar geen koeien. Je
loopt daar, je leest de overbo
dige mededeling dat slangen
alleen maar bijten als je ze
aanvalt - alsof dat ooit in je
hoofd op zou kunnen komen -
en je voelt plots een oer-Hol-
lands verlangen naar het aan
schouwen van onze 'wildlife',
bestaande uit koeien, varkens,
schapen, paarden.
In de bus terug naar het hotel
verheug ik me op de stapel op
gestuurde Leidsch Dagbladen
die ligt te wachten. Is het weer
dat 'Toeval', waarover wordt
gerept in de Celestijnse Belof
te, dat het eerste bericht dat ik
lees gaat over een uitbreiding
van de Groenoordhallen? Di
recteur De Jong wil een Run
derhal. Niet omdat-ie zich ver
eenzelvigt met het het koeien-
belang, maar omdat-ie dan
zijn hallen 100 dagen extra vrij
krijgt voor beurzen. Slap argu
ment. Maar nog erger is PvdA-
fractieleider Hillebrand. Die is
er zelfs niet van overtuigd dat
de veemarkt voor Leiden be
houden moet blijven. Niet hier
geboren natuurlijk, nooit de
heerlijke strontgeur van de
koeienmarkt in zijn jonge
tjesneus gehad.
Veel odeurterreur om me heen
in de hotel-lobby, maar geen
enkele geur kan wedijveren
met de 'geurlijn' van de vee
markt die ik moeiteloos in de
neus kan oproepen. Eén keer
tje ben ik nog eens naar de
koeienmarkt in de Groenoord
hallen gegaan. Binnen ruikt
het niet. Het was sowieso een
teleurstellende ervaring. Koei
en horen niet in een hal. En
boeren die handjeklap doen,
terwijl ze op een zaalvoetbal-
lijn staan, het heeft het niet.
Daarom moet gedacht worden
aan een geheel andere, revolu
tionaire oplossing: breng de
koeienmarkt terug naar de
Lammermarkt, de Beesten
markt, naar haar oude plek in
de stad.
Hillebrand zegt begrepen te
hebben, dat de markten in toe
nemende mate via de compu
ter worden afgehandeld. Maar
dat is onzin uiteraard. Boeren
moeten koeien op de billen
kunnen slaan om te voelen aan
de klap of het wel een echte
dikbil is waarvoor ze een lam
metje gaan neerleggen. Scha
pen moet je horen blaten voor
je ze koopt. Aan de schoften
van het paard moet je kunnen
zien of-ie sterk is. In de Celes
tijnse Belofte wordt gewichtig
gedaan over planten en/of die
ren die een hogere energie-
waarde zouden hebben als ze
met liefde verzorgd zijn. Dat
voelen boeren al eeuwen op
hun klompen aan. Alleen niet
via een beeldscherm.
Hoe moet dat digitaal? Je ziet
het al voor je, dat Guus hele
maal niet meer naar huus
hoeft te komen, maar dat-ie
achter zijn PC aan handjeklap
moet doen en dat-ie uiteinde
lijk in zijn aloude enthousias
me met zijn vlakke hand een
enorme klap op het apparaat
geeft. Weg toetsenbord.
Ach, al die schapen bij elkaar
in die wit gekalkte houten hok
ken. Paarden die van nieuwe
hoeven werden voorzien, eelt
dat weggebrand en gevijld
werd, koeien die met
vastzaten aan de ijzeren 1
zen en af en toe hun staart
lichten om er een beste x
uit te gooien. Duiven die
handeld werden, een ei
paard, varkens. Schapen
ontsnapten, koeien die de i
wagen niet in te krijgen wa
Boeren, die als ze ergens te|
een muur pisten dat altijd
zo'n ferme straal deden. Je
gaapte je als klein ventje
de koeienmarkt. En alles
overgoten met die heerl
geur van stront.
Zou het een bezienswaar!
heid zijn, of niet, dit tabl
terug in de stad? Natuui
gaan we ook die superkoe
uit Frankrijk en Ierland op
ze veemarkt laten verhan
len. Terwijl we tevens plek
ruimen voor die saké gevoe u
lopende biefstukken uit Jap
Dat willen we wel eens zien
ze onze stamboekkanjers
boven gaan.
De voordelen zijn legio,
aantal toeristen dat van
nieuwe station gebruik m< ip
om uit te stappen, wordt
menigvuldigd. De rek zal n< 1
meer uit de horeca gaan,
dat momenteel het
schijnt te zijn. De uitba
hoeven zich niet meer
lastingontduiker uit te lal
maken door burgemee
Goekoop wiens eigen afti e
post natuurlijk altijd klopt.
De bruisende, grootschalji
internationale, gezellige Leif'
koeienmarkt wordt overal p
begrip. 'Leiden lijkt op ni
vervangen we door 'Leii
van alle markten thuis.' En [j
kan ik wekelijks mijn koefc
hart weer ophalen. Maar v<ti
al mijn neus.
P
De feministische visie van theologe Kune Biezeveld
L O F
LEIDSCH DAGBLAD
(Opgericht 1 maart 1860)
Rooseveltstraat 82
Postadres: Postbus 54,
2300 AB Leiden
ABONNEESERVICE
Door de eeuwen heen
is er gesproken over
God als vader. Dat
zal ook niet verdwijnen, on
danks de feministische kijk op
bijbelse zaken, meent Kune Bie
zeveld. Ze noemt zichzelf geen
radicale feministe, maar wil
graag de discussie over feminis
tische theologie levendig hou
den, zolang het doel ervan nog
niet is bereikt. „Ik denk niet dat
je God de vader zomaar kunt
vervangen door God de moeder.
Zo simpel ligt dat niet", aldus
Biezeveld, die geestelijk verzor
ger is in het ziekenhuis Gooi-
Noord in Blaricum.
Ze kreeg de meest uiteenlo
pende reacties op haar theolo
gische arbeid. „Er waren gelui
den van: waar ben je mee bezig
en waar maak je je toch druk
om, maar weer anderen zeiden:
dat vind ik interessant. Maar bij
elk theologisch bezig-zijn, een
boek over de Heilige Geest of
een boek over de kerkvaders,
krijg je zulke reacties. De taak
van de theoloog is om aan de
ene kant theologische studie te
verrichten en aan de andere
kant te vertalen wat de beteke
nis daaivan is. Als dit onder
werp, waar ik mee bezig ben,
geen betekenis heeft voor gewo
ne gelovigen, dan heeft theolo
gie geen zin."
- Wat is de aanleiding geweest
om over dit onderwerp te schrij
ven?
„Ik kwam als predikant en
vrouw veel in aanraking met
wat er vanuit de feministische
beweging op je afkwam. Ook
mijn eigen ervaringen spelen
hierin een rol. Aanvankelijk her
kende ik niet veel in feministi-*
sche vragen, omdat het niet erg
extensieel voor mij was. Toch
ging het steeds meer bij me le
ven. Het is eigenljk begonnen
toen ik me ervan bewust werd
hoe taal eigenlijk in de kerk
functioneert, de woorden die je
zelf spreekt en in de preken
worden gebruikt. Toen werd ik
me ervan bewust hoe vaak er
vanuit mannelijk perspectief
wordt gedacht. Het is een taal
i zich niet her
waarmee zelfs een
'Spreken over God als vader. Hoe kan het
anders?' Theologe Kune Biezeveld
promoveerde deze week op dit proefschrift
aan de Rijksuniversiteit van Leiden. Zij
plaatst bewust een vraagteken achter
'anders', omdat volgens haar de mannelijke
collega's zeggen 'hoe kan het anders', met
nadruk op het woordje 'kan' en zonder
vraagteken. „Want natuurlijk spreek je over
God als vader, zeggen ze vanuit de traditie."
Biezeveld zelf keert zich niet tegen de
christelijke traditie 'waaruit ik zelf ook nog
steeds wil denken en in gesprek wil zijn',
maar probeert wel begrip te wekken voor
het feministisch denken over de bijbel. „Ik
heb geprobeerd om de theologische
consequenties van feministische kritiek wat
in kaart te brengen." Van haar proefschrift is
inmiddels een boek verschenen, dat Ten
Have in Baarn heeft uitgegeven.
Kune Biezeveld: „Ik denk niet dat je God de vader z
gen door God de moeder."
machtsfactor verbonden is."
- Ervaart u dat masculiene
taalgebruik in de Bijbel als een
belasting?
„Dat gevoel heb ik niet gehad,
wat dat betreft zijn er vrouwen
die er veel radicaler mee om
gaan. Ik sta er wat makkelijker
tegenover. Er ontstaan allerlei
vrouwenliturgieën en vrouwen-
vieringen, waar gezocht wordt
naar een andere taal om met
God te spreken. Dat is op zich
zelf heel goed en ook creatief.
Maar tegelijk besef ik, dat er ook
theologische consequenties aan
vastzitten. Het spreken over
God als vader of als God als
moeder, roept theologisch aller
lei vragen op. Die vragen ook
heb ik geprobeerd in kaart te
brengen."
- De laatste tijd hoort men wei
nig meer over de feministische
theologie.
„Het is zeker niet een achter
haalde zaak en is ook zeker niet
uit beeld. Een paar jaar geleden
was het inderdaad meer in het
nieuws. Binnen vrouwengroe
pen en aan universiteiten bij de
vrouwenstudies is het nog
steeds een spannende ontwik
keling. Wat mij verontrust zijn
de twee-sporenlijnen. Je hebt
vrouwen die feministische theo
logie willen en de traditionele
theologen. Vrouwen zijn zeer
creatief en zeer in beweging. Ik
denk dat vrouwen zich in de
"kerk ook zeer ontwikkelen, zo
dat ze langzamerhand een
voorsprong krijgen op mannen.
Aan de andere kant zeggen
mannen: feministische theolo
gie is duidelijk iets voor vrou
wen. Mannelijke theologen le
zen heel weinig feministisch
theologische boeken. Maar dat
is niet de bedoeling."
- Levert uw boek daartoe een
bijdrage?
„Voor echte feministische theo
logen is dit boek te traditio
neel."
- Vindt u inhoud en het daarop
afgestemd taalgebruik in de Bij
bel echt mannelijk van toon?
„In hoofdzaak wel. Als je de in
houd nader bestudeert, is de
Bijbel toch vanuit mannelijk
perspectief geschreven en
wordt er vanuit een positie van
mannen naar vrouwen geke
ken."
- Christenen uit zogeheten be
houdende kringen, willen abso
luut niet tornen aan dit 'manne
lijk perspectief. Zij gaan ervan
uit dat dit een bedoeling heeft
gehad.
„Daar ben ik het niet mee
eens. Ik probeer aan te tonen,
dat de taal van de Bijbel of de
taal waarmee je over God
spreekt, een taal is die uit een
bepaalde context is ontstaan.
Daarmee mag je die context
ook relativeren. Niet dat je
daarmee de problemen heb op
gelost. Als je spreekt over God
als vader, dan ben ik ervan
overtuigd dat dit is ontstaan
vanuit de context waarin de va
der een bepaalde positie had."
- Maar behoudende kringen zul
len zeggen, dat u weer onrust
zaait.
„Nou, prima. Hoe meer onrust
hoe beter. Ik vind het niet een
terechte rust, als gedacht wordt
dat feministen hun eigen spoor
maar moeten volgen, dan heb
ben we er geen last meer van.
De helft van de mensen die
naar de kerk gaat bestaat uit
vrouwen. Ik zeg daarmee niet
dat al die vrouwen feministen
zijn, maar ik denk dat dit een
heel reëel deel is van wat geloof
moet zijn. Feminisme moet in
discussie blijven, zolang het
doel ervan nog niet is bereikt.
Zover is het nog lang niet. Als er
een eerste bewustwording zou
zijn, ook bij mannelijke theolo
gen, van de invloed die ook
vrouwen hebben met de taal die
ze gebruiken in de prediking en
de liederen, dan zou me dat
heel wat waard zijn. Er zijn ze
ker zeker mannelijke theologen
die je er op aanspreekbaar zijn.
Maar ik zou graag die kring wat
groter willen zien.
- In de Bijbel wordt toch wel
gesproken over een aantal vrou-
„Ja, dat is een ander theologisch
punt. Er is een vrouwelijk theo
loog die er onderzoek naar heeft
gedaan. Zij zegt, dat de manier
waarop bijvoorbeeld Maria
Magdalena in de Bijbel is geko
men, weer via mannen is ge
beurd. Maria Magdalena is de
geschiedenis ingegaan als de
zondige vrouw die door Jezus
vergeven werd. Maar zij was in
feite een krachtige vrouw die
waarschijnlijk een leidende po
sitie in de eerste christenge
meente heeft gehad."
- God als vader, God als moeder
en misschien in de volgende
eeuw God als kind.
„Dat acht ik denkbaar. Mijn
pleidooi is om veel meer meta
foren van God te gebruiken.
Niet alleen God is vader, God is
moeder, maar dat er bepaalde
situaties zijn waarin juist het
kind als bedreigde wordt ge
zien. Ik denk dat we af moeten
van het idee: dit is het beeld van
God en zo moet het."
- Wat had u zelf concreet anders
willen zien in de Bijbel?
„Alle verhalen in de Bijbel zijn
vanuit mannelijk perspectief
geschreven. Een feit is dat vrou
wen niet hebben bijgedragen
aan de bijbeltaal, hetgeen na-
tuurljk te maken heeft met hun
positie. Je moet er wel voor
opppassen, dat je bij mannen
alleen denkt aan geweld en
macht en bij vrouwen alleen het
zorgzame. We moeten af van
die culturele waarden. De Bijbel
heeft tot op heden een geweldi
ge invloed op de ongelijke ver
houdingen tussen mannen en
vrouwen."
Bel voor nabezorging:
DIRECTIE
B. M. Essenberg,
P. Arnold (adjunct), J. Kiel (adjunct)
PUBLIC RELATIONS
W. H. C, M. Steverink 071-5356356
OMBUDSMAN
R.D.Paauw 071-5356215
Tel. dag. 9.30 - 11.30 uur of per post.
A.J.B.M. Brandenburg, chef eindredactie regio
F. Blok, chef eindredactie algemeen
W F. Wegman, chef red. Duin- en Bollenstreek
W. Spierdijk, chef sportredactie
Redactie: 071-51
Hoofdredactie: 071-a
ADVERTENTIES
Maandag t/m vrijdag tian 8.30 tot 17 u
ABONNEMENTEN
bijvooruitbetaling:
per maand (acceptgiro)
per maand (autom. betaling)
per kwartaal (acceptgiro)
per kwartaal (autom. betaling)
per jaar (acceptgiro)
per jaar (autom. betaling)
VERZENDING PER POST
per kwartaal (NL)
LEIDSCH DAGBLAD OP CASSETTEI
Voor mensen die moeilijk lezen, sled
hebben of blind zijn (of een andere
dicap hebben), is een samenvatting
regionale nieuv
geluidscassette
idsch Dai
beschikbaar. Voor int.
(Centrum voor Gesprolf
Grave).
Auteursrechten voorbehouden^
Dagbladuitgeverij Damiaf
K
N H U I
ONGEVALLENDIENST
Academisch Ziekenhuis: vanaf zaterdag 13.00 t/m dinsdag 13.00 ei
woensdag 13.00 t/m vrijdag 13.00; Diaconessenhuis: maandag t/m
8.00 tot 17.00 en vanaf dinsdag 17.00 tot woensdag 8.00; St. Elisabe
kenhuis: dagelijks.
BEZOEKUREN
DIACONESSENHUIS
(tel. 071-5178178): dagelijks 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
Kraam- en zwangerenafdeling: buiten de gewone bezoektijden, voc
ners bovendien van 10.30 -11.15 uur en van 19.45 - 21.00 uur
Special Care Unit: 10.30-11 00 uur, 15.00- 15.30 uur en 19.00-19.30
na overleg met de dienstdoende verpleegkundige.
Kinderafdeling: 10.30-19.00 uur, na overleg met de dienstdoend
pleegkundige.
Jongerenafdeling: 14.30-15.15 uur en 19.00-19.45 uur.
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging St. Elisabeth
(tel. 071-5454545): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur,
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Kraamafdeling: 14.30-15.30 uur en 18.30-19.30 uur (voor vaders tc
uur).
Kinderafdeling: 14.30-19.00 uur (voor ouders de gehele dag).
Afdeling hartbewaking (CCU)en intensive care (IC): 14.00-14.30
18.30-19.00 uur.
Spoedeisende hulp: dag en nacht geopend
RIJNLAND ZIEKENHUIS vestiging Rijnoord
(tel. 0172-463131): dagelijks 14.00-15.00 uur en 18.30-19.30 uur,
en II daarnaast ook 11.15-12.00 uur.
Geen spoedeisende hulp meer mogelijk
ACADEMISCH ZIEKENHUIS
(tel. 071-5269111): alle patiënten (behalve kinderen) 14.15-15.00
18.30-19.30 uur.
Avondbezoekuur afdeling Verloskunde 18.15-19.00 uur, 19.00-20.00
leen Partners/echtgenoten-met kinderen.
Voor zwangeren: zaterdag en zondag van 10.00 tot 11.00 uur, uitsl
voor partners/echtgenoten en eigen kinderen.
Kinderafdelingen: voor ouders van opgenomen kinderen is
zoek mogelijkheid in overleg met de hoofdverpleegkundige.
ogheelku
ïr: babyzaal en boxenafdeling: volgens afspraak.
