=150004®
Bij sluiting verdwijnen veel banen
Vaste baan al lang niet meer te krijgen
Fokker
'Overheidssteun Fokkei j
een delicate operatie'
Nederland vleugellam
HOUD* V'
'Reorganisaties maker
Fokker stuk flexibeler
'Daimler-Benz geeft geen krimp
VRIJDAG 19 JANUAR11996
176
iljard gulden
Zeventig procent
voor steun Fokker
h 4.
Europees commissaris Van Miert:
Als de Nederlandse overheid
zou besluiten Fokker nieuwe fi
nanciële steun te verstrekken,
wordt dat in de ogen van Euro
pees commissaris voor de me
dedinging Karei van Miert een
'heel delicate operatie'. Bij nieu
we ondersteuning moet eerst
een aantal oude kwesties, zoals
het ontwikkelingskrediet voor
de Fokker 70, op worden gelost,
aldus Van Miert. Verder is een
nieuwe reorganisatie vereist.
De Nederlandse overheid is
bereid de ontwikkelingskredie
ten van rond 800 miljoen gul
den kwijt te schelden. Van Miert
zegt dat ook het kwijtschelden
van overheidskredieten een
vorm van staatshulp is. „Op de
mondiale markt voor grote
vliegtuigen bestaan nog maar
enkele concurrenten. Fokker is
echter actief op een andere,
kleine markt. Daarin begeven
zich nog meer Europese con
currenten. Die gaan er niet mee
akkoord als overheidsleningen
zonder slag of stoot worden
kwijtgescholden." Ie
Steun aan Fokker blijft
gens de Europees commis e
daarom 'een zaak van p.
nauwkeurige studie'. Van
onthoudt zich voorlopig CO
een inhoudelijk commenta d<
de discussie. „Er ligt nan »n
nog geen dossier. Dat mo
eerst liggen, willen we mei
ker of de Nederlandse reg
gaan praten."
Volgens Nederlandse d )e
matieke bronnen in Bi n(
spelen op de achtergrond
problemen uit het verlede; 'e
heeft Van Miert nog steeds :r
formele goedkeuring gej u
aan de verkoop van het i e.
heidsbelang in Fokker aan
SA. M
Eerder stelde hij een oi
zoek in naar de ontwikkelre
kredieten voor de Fokker 71
overheid droeg daar voo
procent aan bij. Op grond
Europese regelgeving male
staatssteun bij de ontwikk 0
van een vliegtuig niet meei
40 procent bedragen.
scHiPHQL-oosTWerknemers van vliegtuigfabrikant Fokker demi
streerden gisteren in hun middagpauze met spandoeken op Schif l
hol-Oost. Op de spandoeken teksten als: Nederland vleugellam,
en ander was een voorproefje van de grote demonstratie vandaaj
het centrum van Den Haag. foto anp arthur bastia
Op, in en bij de oude Jet Provost, een Engelse trainingsvliegtuig, zitten en staan Raimond Koldewijn, Cindy van den Boogaard, Rutger Peenstra en Kenneth Boyden van de HTS-afdeling
vliegtuigbouw in Haarlem. Zij maken zich niet al te veel zorgen over een toekomst zonder Fokker als werkgever. De auto-industrie lokt, net als trouwens de buitenlandse vliegtuigindus
trie. foto united photos de boer bart homburg
HAARLEM/HOOFDDORP PIET ARP
OSCAR VERMEER
Ach, vast werk bij Fokker is toch al een
paar jaar nauwelijks meer een optie voor
de sludenten vliegtuigbouw aan de
Haarlemse HTS, onderdeel van de Ho
geschool Haarlem. Voor stageplaatsen is
de vliegtuigfabrikant nog wel goed ge
noeg. Trouwens, Fokker is zo klein dat
bevlogen vliegtuigbouwers daar nauwe
lijks over 'leuke nieuwe dingen' kunnen
denken.
Ook niet dom, zorgen veel studenten
dat zij elders hun geursporen uitzetten.
Zoals bij de vliegtuigindustrie in het bui
tenland, die inmiddels al voor bijna de
'helft van de stageplaatsen en afstudeer
projecten tekent,Tot in de VS en Brazilië
duiken de Haarlemse studenten op.
De mogelijke ondergang van Fokker
zal de nodige gevolgen hebben voor de
ze Haarlemse studierichting, zei het
hoofd van de opleiding vliegtuigbouw, P.
van der Zanden, onlangs al in het onder-
wijsvakblad HBO-Journaal. „We zullen
de opleiding bij moeten stellen. De
luchtvaartindustrie houdt echter niet op
te bestaan."
Tot enkele jaren geleden kwam bijna
de helft van de afgestudeerden in de Ne
derlandse luchtvaartindustrie terecht.
De overigen vonden werk op de gekste
plaatsen. „Bij Shell. Nedcar, de spoorwe
gen. een windmolenfabrikant en zelfs bij
de uitbeenfabriek van Albert Heijn".
Vierdejaars Peter Muller liep stage bij
een vliegtuigmotorenfabrikant in de VS.
„Fokker bouwt goede vliegtuigen, maar
heeft geen nieuwe modellen. Er worden
alleen oude modellen aangepast, ver
lengd of verkort. Dat is niet echt uitda
gend."
Volgens Muller heeft het bedrijf tien
jaar terug de boot gemist wegens geld
gebrek. Omdat het een te kleine onder
neming is, zegt Muller. De Fokkers 50 en
100 borduren te veel voort op ontwer
pen van de Fokker 27 en 28. „Aërodyna
misch zijn die modellen gewoon verou
derd."
Fokker had te weinig geld voor baan
brekende vernieuwing. Het is altijd een
bedrijf geweest, zoals een van de oud
werknemers het tien jaar geleden ver
woordde 'van drie spijkers en een plan-
kie'. Muller: „De technische kennis is er
wel maar de hoogwaardige technieken
zijn niet optimaal benut. In Delft zijn
compleet nieuwe rompmaterialen ont
wikkeld. Die zijn nooit gebruikt, omdat
het testen ervan te duur zou worden."
Studiegenoot Patrick van Velzen gokt
op de ruimtevaartindustrie. „Ook daarin
is Fokker altijd goed geweest." Hij is niet
bang dat hij zonder dat bedrijf niet aan
de slag komt. „Onze opleiding is heel
breed."
De studenten maken zich deze week
trouwens meer zorgen om hun tenta
mens dan om de toekomst van de fa
briek. Ze hebben weinig van de laatste
ontwikkelingen gevolgd, bevestigen
tweedejaars Raimond Koldewijn, Cindy
van den Boogaard, Rutger Peenstra en
Kenneth Boyden.
„Zonde als een uniek bedrijf als Fok
ker verdwijnt", vindt Van den Boogaard.
Boyden is vanuit België naar de oplei
ding gekomen. Voor hem telt het voort-
beslaan van Fokker minder zwaar, al
wordt het moeilijker 'in de omgeving' in
de vliegtuigindustrie werk te vinden.
„Maar de wereld is groot."
Ook de studenten van het Nederlands
Luchtvaart College (NLC) in Hoofddorp
reageren luchtig op de afdeling vlieg-
tuigbouwkunde. Het is jammer dat er
(toekomstige) banen verdwijnen, maar
het bijltje erbij neergooien gaat hen te
ver.
Veel aandacht in de klassen gaat naar
reparatie van de toestellen. En daarmee
is het aantal alternatieve banen flink
toegenomen. „Denk bijvoorbeeld aan
Transavia, KLM en Martinair, die alle
maal hun eigen vliegtuigen reparéren.
Maar mogelijkheden zijn er ook in het
buitenland en in andere bedrijfstakken",
zegt docent Bert Groenewoud.
De leerlingen gaan graag mee in dit
idee. „Ik ben helemaal niet somber over
de toekomst", zegt Neander Stalpers. „Ik
kan ook altijd nog in de windmolenin
dustrie terecht."
Medeleerling Freek Verhoeven is het
met hem eens. „Wat is nu Fokker? Het
lijkt me niks om daar te werken. Ik heb
veel mensen gesproken die daar stage
liepen, en die hadden slechte ervarin
gen. Ik ga zelf het liefst naar het buiten
land."
De provincie Noord-Holland en
de gemeenten Amsterdam en
Haarlemmermeer doen in een
brief een dringend beroep aan
minister Wijers (economische
zaken) om het voortbestaan van
Fokker mogelijk te maken. De
brief, die gisteren per fax is ver
zonden, is ondertekend door dr.
J. A. van Kemenade, commissa
ris van de koningin van Noord-
Holland, burgemeester mr. S.
Patijn van Amsterdam en zijn
ambtgenoot J. van Houwelin-
gen van Haarlemmermeer.
In de brief wordt begrip geuit
voor de moeilijke positie waarin
de minister verkeert. Er wordt
op gewezen dat Fokker voor de
provincie Noord-Holland en de
gemeenten Amsterdam en
Haarlemmermeer van groot
strategisch belang is. „Om die
reden vragen wij u dringend het
voortbestaan van Fokker moge
lijk te maken."
Ondanks de sombere berichten
over Fokker heeft de vliegtuig
bouwer toch nog een kans. Vol
gens A. de Man, die promoveert
aan de Erasmus Universiteit, is
de in gang gezette reorganisatie
bij Fokker effectief. De kosten
zijn omlaag gebracht, terwijl de
firma bij de produktie flexibel
opereert.
.„Dat betekent dat Fokker bij
het aantrekken van de markt
sneller zal kunnen reageren dan
zijn concurrenten", concludeert
De Man in zijn proefschrift
Concurreren door organiseren.
Samen met Boeing is Fokker
de eerste vliegtuigfabrikant die
werkt volgens het zogenaamde
'just-in-time' systeem, dal
rigens in de autoindustrie
ren gebruikelijk is. De
waarop Fokker dit
heeft ingevoerd, is echter
neel; vooral omdat het b
de relatie met de leverar
op een bijzondere
moest vormgeven.
Omdat de invoering
dergelijk nieuw systeem
lange voorbereiding vergt
sterkt het de positie
tegenover de concun
verder. Concurrenten ku
de snellere en mee
manier van werken immer
gauw overnemen.
De Man, die 25 januari
moveert, was gisteren i
reikbaar voor commentaar
Vakbonden en ondernemingsraad somber gestemd
De vakbonden en de centrale ondernemings
raad zijn ervan overtuigd dat de redding van
Fokker uit Den Haag moet komen. Bestuurder
Van Bers van de Industriebond FNV zegt dat de
Duitsers zich keihard opstellen en niet meer
dan een miljard in Fokker willen steken. De rest
moet van de overheid komen.
„Daimler heeft zich tot nu toe hard opgesteld,
ze geven geen krimp", stelt Van Bers. Hij bena
drukt dat Daimler-dochter DASA en de Neder
landse overheid medio december al in een pat
stelling zijn geraakt. Sindsdien liggen de onder
handelingen nagenoeg stil. Van Bers zei gisteren
na afloop van het spoedoverleg dat minister
Wijers heeft toegezegd vandaag een uiterste po
ging te doen om uit de impasse te komen.
De regeringspartijen stellen zich op achter
minister Wijers, die niet bereid is een miljard
aan contanten bij te passen. Politiek Den Haag
meent dat de eerste verantwoordelijkheid voor
Fokker bij DASA zelf ligt. PvdA, VVD en
gaan net als Wijers niet verder dan het k
schelden van de 800 miljoen aan oude sc
den, eventueel aangevuld met een paar 1
derd miljoen nieuw geld. Oppositiepartij Cl
bereid iets meer uit te geven. D66-kamerlid
Walsem zei na afloop niets nieuws gehoor
hebben. Dat DASA nog steeds geen door
merd reddingsplan voor Fokker op tafel I
gelegd, is voor hem een teken dat de Duitse
niet meer in geloven. „Ik ben dan misschie
boodschapper van het slechte nieuws, ma
heb ook de verantwoordelijkheid zorgw
met belastinggeld om te gaan", aldus Vanl
sem.
De regeringspartijen benadrukken dat de
slissing over de redding van Fokker bij D
ligt. Volgens PvdA'er Van Gelder 'kan de <J
heid geen blanco cheque geven voor st
steun aan een particulier bedrijf. Voute
noemde 1 miljard voor Fokker „helemaal
voorstelbaar".
Curator DAF:
'Faillissement
slechtste optie'
AMSTERDAM ANP
Een onverhoopte uitstel (sur
séance) van betaling of faillis
sement is de slechtst mogelij
ke optie voor een vliegtuigfa
brikant. Een bij faillissement
waarschijnlijke overheveling
van de gezonde delen naar
een nieuwe vennootschap
zoals bij DAF in 1993 is ge
beurd, kan alleen maar omdat
de auto-industrie een tamelijk
kortlopend produkt levert.
Dat is de opvatting van één
van de twee curatoren in het
faillissement van vrachtwa
genfabrikant DAF, mr. A. De-
terink. Een vliegtuig heeft een
levensduur van minimaal der
tig jaar en aan de levering
gaan langlopende onder
houdscontracten gepaard. Po
tentiële klanten haken onmid
dellijk af en het gehavende
imago poets je nooit meer op.
„Het belangrijkste is herstel
van de goodwilllegt mr. De-
terink uit. „Destijds was ik cu
rator bij het faillissement van
Hofnar. Naast het geval DAF
was ook in die zaak het ver
trouwen, de goodwill, heel
snel hersteld."
Deterink onderschrijft daar
mee de mening van Fokker
bestuursvoorzitter B. van
Schaik, die zich sterk afvraagt
of je bij surséance of faillisse
ment in de markt nog wel ge
loofwaardigheid kan opbou-
„Dit alles is alleen te voor
komen met geld. Er is gewoon
sprake van een liquiditeitste
kort. Meerdèrheidsdeelnemer
DASA heeft in het najaar aan
Fokker een kredietgarantie af
gegeven voor leveringen tot
aan het moment dat zij niet
met de Nederlandse overheid
tot overeenstemming kan ko
men. Als die garantie van DA
SA wegvalt, houdt het op.
Maar die weg naar surséance
of failliscment moet vóór alles
voor zo'n vliegtuigbouwer
worden vermeden."
Noodkreet aan
minister Wijers
Opdoeken Fokker zou grote slag zijn voor toeleveranciers
Naast een eigen produktie van twee miljard gulden zorgt
Fokker in de regio Amsterdam en wijde omgeving voor
een 500 miljoen gulden aan toeleveringen en consump
tieve bestedingen door Fokker-personseel. Sluiting van
Fokker heeft vergaande gevolgen voor de regionale eco
nomie.
Niet alleen bij de vliegtuigfa
briek komen mensen op straat
te staan, ook bij de honderden
bedrijven die grondstoffen en
onderdelen voor de toestellen
leveren, vliegen er mensen uit
als geen vervangend werk wordt
gevonden.
Bedrijven die voor Fokker
werken lopen het risico meege
sleept te worden in een eventu
ele sluiting van de vliegtuigen-
fabriek. In Noord-Holland staan
circa 2.500 arbeidsplaatsen op
het spel bij bedrijven die voor
Fokker werken, aldus de Stich
ting Economisch Onderzoek
(SEO) van de Universiteit van
Amsterdam.
Bedrijfsleider B.N. Klous bij
Driessen Aircraft Interior Sys
tems: „Sluiting van Fokker zal
bij ons hard aankomen. Dertig
mensen houden zich bezig met
de bouw van galleys (keukens)
voor de Fokker 50 en 100. Voor
die medewerkers zullen we an
der werk moeten zoeken. Maar
de internationale markt is krap
en de concurrentie moordend.
We hebben net voor een paar
honderduizend gulden geïnves
teerd in speciale machines. Die
kunnen we nergens anders voor
gebruiken. Fokker is een tevre
den klant en zit dichtbij, wat
voordelen heeft voor communi-
cagie en transportkosten. We
vinden het heel erg als de fa
briek dichtgaat."
Voor Driessen komt dit dub
bel hard aan omdat het bedrijf
eerder in Limmen door brand
werd getroffen en nieuwbouw
in Wieringerwerf in gebruik
heeft genomen.
Een andere toeleverancier is
de sociale werkplaats WAM in
Hoofddorp. Het bedrijf maakt
onder meer isolatiemateriaal
voor de toestellen. Volgens
WAM-directeur G. Koffeman
biedt hij aan tientallen mensen
werk. „Het wegvallen van de
Fokker-orders zal ook grote ge
volgen hebben voor onze finan
ciële resultaten."
Ook voor constructiebedrijf
Van de Hoop in Oude Meer
heeft sluiting gevolgen. Volgens
bedrijfsleider Willemse voert
Van de Hoop allerlei reparatie-
en onderhoudswerk uit bij Fok
ker.
Sluiting treft eveneens instal
latiebedrijf Van Rietschoten en
Houwens dat een eigen vesti
ging heeft op de luchthaven. De
firma brengt de elektrische lei
dingen en installaties aan in de
vliegtuigen. Daar houdt zich
volgens de projectleider een
groot aantal monteurs mee be
zig.
Bij Machinefbriek Dietvorst in
IJmuiden, gespecialseerd in
vliegtuigonderdelen zegt men
niet te worden gedupeerd bij
sluiting. „Wij leveren momen
teel niet aan Fokker. We hebben
het zo druk, dat we ook geen
moeite doen daar werk te halen.
Maar diverse collega's zullen
wel worden getroffen."
Voor Louis Wijers van het ge
lijknamige Haarlemse bedrijf
heeft sluiting het tegenoverge
stelde effect. „Ik koop bij Fokker
vliegtuigonderdelen die ik door
verkoop. Wanneer de fabriek
dichtgaat, komt er een surplus
aan goederen vrij", aldus Wij-
Piet Kroon, baas van de afde
ling uitbesteding bij Fokker,
blijft optimistisch. „Schrijft u
maar op dat onze toeleveran
ciers zich absoluut geen zorgen
hoeven te maken. We blijven
hen werk bezorgen. Fokker gaat
echt niet dicht, daar ben ik hei
lig van overtuigd."
Ruim 71 procent van de Neder
landse bevolking meent dat
Fokker moet redden. Bijna een
kwart, 22,1 procent, vindt dat
niet. Dit blijkt uit een enquête
van Intomart in opdracht van
RTL Nieuws.
Ruim 76 procent van de Ne
derlanders vindt dat de over
heid moet blijven investeren.
Een derde vindt dat er minder
dan 1,5 miljard gulden over
heidsgeld naar Fokker dient te
gaan. 27,6 procent denkt dat de
regering ongeveer 1,5 miljard
moet investeren en 15,8 procent
meent dat het rijk meer dan dat
bedrag moet uittrekken.
Werkgelegenheid bij Fokker-vestigingen
aantal werknemers
bij Fokker x1000
DAIMLER BENZ
Fokker-banen in
Nederland
Hoogeveen
ca. 500
netto winst
i99i of verlies
