Cultuur Kunst
Speeldoos als surrogaat moeder
ewondering
Oasis heeft alle schijn
van een fata morgana
99
fï pi m
'Golden Fiction' griezelig onder de maat
meke Schotanus geeft muziekcursiissen voor kinderen tot vier jaar
GERT VISSER, 071 -5356441
is de gewoonte om bij
crematie of begrafenis
detiek te spelen. Het valt
ietwijfelen of de nabe-
nden daardoor makke-
vt r de dood van een ge-
de le of bekende accepte-
En voor de overledene
betekent het zeker
Veel minder gebrui-
gr jk is het om muziek
diE r baby's of zelfs het on-
jjoren kind te spelen. En
hebben daar juist wel
baat bij, zo stelt mu-
jedagoge Lieneke
°otanus uit Leiden. Zij
orgt sinds 1991 onder
ïaam 'De Mirtetak' mu-
cursussen voor kinde
tot vier jaar en hun ou-
i. Daarnaast geeft zij le-
;en over muziek tijdens
wangerschap.
eJN SJOERDDEJONG
iTi n
mt
Lieneke Schotanus; „Zingen is heel belangrijk voor de hersenen.'
s muziektherapeute ervoer
)tanus de positieve werking
muziek op kinderen. Dat
op indringende wijze be-
jd toen na de geboorte
dochter Mirte in een cou-
e moest. „Voor mij als
der was het heel moeilijk
4ijmet haar in contact te ko
lk kon niets doen, behalve
3 hand op haar buik leggen
s en liedje zingen dat ik ook
^ns de zwangerschap had
gezongen. Daarnaast zette ik op
de couveuse het speeldoosje,
dat ik voordat Mirte geboren
was op mijn buik liet spelen. De
verpleegsters waren verbaasd
dat ze daar daadwerkelijk rusti
ger van werd. Het muziekdoosje
bleek als een soort surrogaat
moeder te werken. Ik weet ze
ker, dat die muziek mijn doch
tertje bij haar ontwikkeling
heeft geholpen. Daarnaast bood
het mij steun in die machteloze
situatie.
Deze ervaring was voor
Schotanus de reden om met 'De
Mirtetak', een onderdeel van de
wereldwijde organisatie 'Mu
ziek op schoot', te beginnen
Het uitgangspunt van deze or
ganisatie was enerzijds het be
sef dat kleine kinderen en ou
ders thuis te weinig zingen en
anderzijds de overtuiging dat
muziek juist een positieve in
vloed heeft op de ontwikkeling
PP
I
FOTO HOL VAST/MARK LAMERS
van het kind.
Bij de acht muziekcursussen
van de 'Mirtetak' wordt spelen
derwijs zowel de geestelijke als
lichamelijke vorming van het
kind bevorderd. Klap-, kriebel
en bewegingsliedjes, samen
trommelen, gekke gezichten
trekken en spelletjes dragen niet
alleen bij aan het taalgevoel en
het stemgebruik van het kind.
Ook de motoriek, de sociale
vaardigheden en de emotionele
ontwikkeling van de kleintjes
gaan door de cursussen erop
vooruit.
„Zingen is bijvoorbeeld heel
belangrijk voor de hersenen,"
zegt Schotanus. „In het eerste
levensjaar raakt een groot deel
van de hersenen in onbruik,
omdat niet gestimuleerd
wordt. Door te zingen worden
beide hersenhelften geactiveerd
en leren ze samen te werken.
Want het ritme-gevoel bevindt
zich in de ene hersenhelft, het
gevoel voor melodie in de ande
re hersenhelft."
Fototentoonstelling
„Maar het belangrijkste van de
muziekcursussen is dat de kin
deren het plezier van muziek
maken leren," zegt Schotanus.
En dat de baby's en de peuters,
maar ook de ouders, veel lol
hebben bij de cursussen, blijkt
uit de kleine foto-tentoonstel
ling in de Openbare Bibliotheek
in Leiden ter gelegenheid van
het vijfjarige bestaan van 'De
Mirtetak'. Deze tentoonstelling
geeft eveneens een goede in
druk van het werk van 'De Mir
tetak', de gezongen, veelal over
bekende, liedjes en het speel
goed en de muziekinstrumen
ten die worden gebruikt.
De nieuwe cursussen van 'De
Mirtetak' beginnen half januari.
In de Openbare Bibliotheek te
Leiden is aanstaande zondag
vanaf 14.00 uur een muziek-
middag voor ouders en kinde
ren. Informatie bij Lieneke
Schotanus: 071 -5211444.
^RECENSIE SUSANNE LAMMERS
js siting: Colden Fiction door Toneel-
Het Volk. Gezien: 10/1, Schouw
burg Leiden.
5 irichting van de rookkamer
irdig getroffen. Een niets-
nd stuk moderne kunst,
n-buis-stoelen: klinisch
-öner wohnen'. 'Golden Fic-
|Y van Het Volk speelt zich af
~en ziekenhuis, waar de ver
loedering lelijk toe blijkt te
slaan. De enige keer dat er art
sen op het toneel staan, bespre
ken zij - geheel volgens het ste
reotypie - auto's. De patiënten,
die veel heil verwachten van de
muzikale therapie van dokter
Mercurius, een naamgenoot
van de god der zwendelaars,
worden allengs gedwongen tot
steeds meer zelfwerkzaamheid.
Eerst nog slechts de eigen pie
pers jassen, maar al gauw elkaar
verplegen.
De patiënten worden conse
quent 'kranken' genoemd. Er is
een lamme, een blinde en een
fantast, die slechts met vage
klachten kampt, vermoedelijk te
wijten aan het kettingroken van
Golden Fictions. Hij wordt aan
gesteld als 'zaaloudste' en is al
gauw bedreven in autoritair
redderen.
De ziekenhuis-intercom ver
bindt de scènes. In het begin
met mededelingen, tegen het
einde met dienstorders, altijd
voorafgegaan door fascistoïde
marsmuziek. Het gewichtloze
verhaaltje wordt verder opge
smukt door de seksuele preoc
cupaties van de personages.
leze rubriek komen al of
niet bekende
treekgenoten aan het
oord die, hetzij direct,
zij zijdelings met kunst
en cultuur te maken
ben. Ze praten over een
kunstvoorwerp, een
- instuiting waaraan ze
i bijzondere waarde
:hten. Van de snuifdoos
van oma tot het
sgedraaide muziekstuk
illes wat daar tussen zit.
Vandaag spreekt Jaap
lten, hoofdconservator
het Prentenkabinet der
ijksuniversiteit en tot
voor kort hoogleraar
unstgeschiedenis, zijn
wondering uit voor een
eplica van het beeld
Venus Urania of een
legorie der astronomie
11573. „De geweldige
ekunsteldheid van de
ouding - het is als het
are een kurketrekker -
maakt het beeld voor
mij zo bijzonder."
d A Het beeldje is een
a schoolvoorbeeld
1 S van het
manierisme, een
ode in de beeldende kunst
d rin men zocht naar de
le uitdrukking van een
in dit geval een
wefiguur. Astronomie was
zestiende eeuw bijna de
ulairste wetenschap. Als een
itenaar de hoge plaats van
lens in Gods schepping tot
rukking wilde brengen,
uikte hij daartoe bij
keur het menselijk lichaam,
voorzien van
hologischebetekenissen,
is een klein beeld, zo'n 40
imeter, dat was in de
ide helft van de zestiende
een gewild formaat. Je
het op je studeerkamer
n. Als je dan opkeek uit je
t, rustte het oog op iets dat
procent mooi en goed was.
daar dat ik het ook in mijn
eerkamer heb staan. Je wilt
ch graag omringen met
laakte dingen. Op het
te gezicht heeft het beeldje
met mijn werk bij het
itenkabinet te maken. Maar
s niet helemaal waar. In de
grafische kunst was men in die
tijd ook bezig met de anatomie
van de mens, de expressie van
het ideale.
Er zijn in de Renaissance bijna
300 van dit soort beelden
gemaakt. Een groot aantal
daarvan is op het moment
samengebracht in een
tentoonstelling in Berlijn,
waarbij ook het origineel van dit
beeld van de Vlaming Giovanni
da Bologna. Normaal staat het
in het Kunsthistorisches
Museum in Wenen. Daar komt
deze replica ook vandaan. Ze
zijn daar gewoon te koop in het
museumwinkeltje. De
kunsthistorische waarde van
deze beelden is de laatste tijd
een beetje uit het oog verloren
door de enorme aandacht voor
moderne kunst. De Berlijnse
tentoonstelling verbaast mij
daarom ook zo. Ik ben
benieuwd hoeveel bezoekers de
expositie zal trekken. Hopelijk
komen de beeldjes door
'Berlijn' weer in de
belangstelling.
Dat het een replica is en
daardoor geldelijk weinig
waarde heeft, maakt mij niet
zoveel uit. Het verschil met het
origineel is nauwelijks
zichtbaar. Een niéuw afgietsel
van een bestaand beeld wordt
ongeveer e'e'n procent kleiner.
Dat is met het blote oog niet
waar te nemen. Bovendien is
het hele proce'de' van bronzen
beelden zeer geschikt om
kopieën van het origineel te
maken. Daardoor is een replica
van een bronzen beeld veel
minder hinderlijk dan een
replica van bijvoorbeeld een
schilderij. Het gaat toch in de
eerste plaats om de vorm van
het beeld. Ik heb een paar van
dit soort beelden, maar deze
springt er toch uit. De
gekunsteldheid van de houding
- het is als het ware
een kurketrekker -
dat maakt het beeld
voor mij zo
bijzonder.
TEKST HANS VERSLUIS
FOTO LOEK ZUYDERDUIN
Het zingende dumbootje Liam Gallagher.
FOTO JOHAN ZWAAN
De hele voorstelling lijkt te
zijn ingegeven door de trauma's
die de bedenkers van 'Golden
Fiction' hebben opgelopen tij
dens ziekenhuisopnames. Maar
de vergelijking van een zieken
huis met fascisme is ziek. Het
bevreemdt dan ook dat het aan
wezige personeel van een der
gelijke instelling toch braaf ap-
plaudiseerde voor een voorstel
ling die qua idee en spel zo grie
zelig onder de maat was.
Broedertwist heeft funeste uitwerking
MUZIEK
RECENSIE JOHN OOMKES
Concert: Oasis. Bezetting: Liam Gallagher
(zang), Noel Gallagher (elektrisch en
akoestisch gitaar, zang). Paul Arthurs (gi
taar), Paul McGuigan (bas) en Alan White
(drums). Gehoord: 10/1, MuzieJ<centrum
Vredenburg, Utrecht.
Broers. Ze slaan elkaar soms de
hersens in als ze op één podium
staan. Don Phil Everly betaal
den ooit The Price of Love, Neil
en Tim Finn van Crowded Hou
se misgunden elkaar steevast
het grootste stuk Chocolate
Cake en Kinks-zanger Ray Da-
vies schreef ooit The Death of a
Clown voor broer Dave.
Ook onder de zo succesvolle
Britpop ontwikkelt zich een ei
gentijdse Kaïn en Abel-sage. Gi
tarist, muziekliefhebber en
songschrijver-met-talent Noel
Gallagher vecht op het podium
zulke ego-vel,dslagen uit met
zijn mallotige broertje, het zin
gende dumbootje l.iam Gallag
her, dat de intrige om een te-
kenFtlmversie sméékt. Het zou
grappig zijn als het niet zo in-en
in-triest was.
Blur en Oasis liggen al maan
den aan kop in de, zich sinds
twee jaar opvallend aandienen
de generatie Britse pop-rock
bands. Samen met andere for
maties hebben ze een voorlief
de voor liedjes, de sixties, Len-
non McCartney, Paul Weller
en Britse working class gemeen.
De formule zit vaak zo goed in
elkaar, het songschrijverstalent
levert hier en daar zulk goed
materiaal op, dat de bijbeho
rende hype naar Nederland is
overgewaaid.
Oasis is afkomstig uit Man
chester, maar heeft niets ge
meen met de vorige golf dance-
bandjes uit de Midlands. Of het
Tnoet de leipe, dopey houding
zijn die Liam voor een micro
foon aanneemt. Op de zang van
Liam is weinig aan te merken.
De ruwe stentor wordt geken
merkt door een forse sneer,
klinkt op het onverschillige af,
maar hij past nu en dan won
derwel bij de puntige, zwaar ge
laden gitaar-riffs die broer Noel
er uitperst.
Nog meer dan hier en daar op
beide Oasis-CD's Definitely
Maybe (1994) en (What's the
Story) Morning Glory (1995)
hoorbaar is, beschikt de combi
natie live beslist over een aan
stekelijke, stevig aangezette
sound, waarin meer dan The
Beatles, Status Quo of The
Kinks doorklinken. Sommige
songs, zeker het ditmaal akoes
tisch gebrachte Wonderwall,
beschikken over een prachtige
melodielijn, waardoor heel goed
te begrijpen is wat hel jonge,
enthousiaste publiek ziet in de
wat melodramatische teksten
van Noel.
Niettegenstaande die fanma-
tige geestdrift of even afgezien
van de broeierige haat-liefde
verhouding tussen de Gallag
hers is Oasis live een vervelende
band. Dodelijk saai. Als de bei
de gitaristen na drie songs hun
instrumenten staan te stemmen
met de rug naar hel publiek,
draait Liam rondjes om zijn ei
gen as, een fles Spa meezeu
lend, misschien wel hopeloos
op zoek naar iemand die voor
hem een Wonderwall zou kun
nen zijn. Als het opwekkende
'Roll with it' even later toch een
dansend publiek opleveren vat
je medelijden met hem op om
dat hij de finale zin: ,,l think I've
got a feeling I've lost inside"
een tiental keren moet uitsto
ten.
De drie anonieme anderen
draaien hun verplichte figuren,
want het geld stroomt momen
teel met bakken tegelijk binnen,
maar de passie, de vreugde van
het muziekmaken zie je maar
bitter weinig. Er zijn er die in
het rollenspel van de Gallaghers
een act zien. Misschien moeten
we dan nog blij zijn dat ze het
een uur lang volhouden. De
zaal ziet er de grap niet van in.
Nog meer dan een uur na de
laatste noot hangt er een licht
rellerige sfeer in Muziekcen
trum Vredenburg. Een spray
van plastic bierglazen daalt neer
op het podium.
Het zijn sterke benen die de
weelde van het succes kunnen
dragen.
Overleden: Lies Franken (1930-1996)
De actrice Lies Franken is, zon
der dat daar veel ruchtbaar
heid aatt is gegeven, zondag
overleden. Die stilte lijkt bijna
in tegenspraak met een succes
volle toneelcarrière die zo'n
dertig jaar heeft geduurd en
haar in 1971 de Theo d'Or op
leverde voor haar rol als Blan
che in 'Tramlijn begeerte'.
Stijl en noblesse in haar aan
pak van rollen en de esprit om
te relativeren. Die omschrijvin
gen karakteriseren Franken als
actrice wellicht het beste. Ze
hield ook van het avontuur. In
1953 behoorde ze, net afgestu
deerd van de toneelschool, tot
de eerste ploeg acteurs die hui
ten de vertrouwde Randstad
durfde te gaan pionieren.
Ze sloot zich aan bij toneel
groep Theater uit Arnhem,
waar ze een vliegende start
maakte door al in het eerste
seizoen de aandacht op zich te
vestigen in 'Marie-Blanche' en
'Paard eet hoed'. En dat terwijl
haar ouders er hoogst ongeluk
kig mee waren dat hun dochter
geen secretaresse werd, maar
in 1950 koos vooreen to
neelopleiding.
Het aantal toneelvoorstellingen
waarin Franken heeft gespeeld
is imposant. Klassieke stukken
wisselde ze af met blijspelen,
waarin ze soms samen met
haar in 1978 overleden echtge
noot Pim Dikkers op het toneel
stond. Achtereenvolgens was
Lies Franken verbonden aan
het Rotterdams Toneel (1957-
1900), lie I laagse .omedie
19621963 en 19641965) en
het Nieuw Rotterdams Toneel
(1965-1972). In 1975 schitterde
ze als Roxane in de vrije pro-
duktie 'Cyrano de Bergerac' in
de regie van Ko van Dijk.
Sinds 1953 was ze een geregel
de verschijning op het scherm.
I laar filmdebuut maakte I .ies
Franken in 1955 in 'Ciske de
rat' van Wolfgang Staudte'.
Twee jaar later speelde ze in
ierard Ruitens 'De vliegende
Hollander'.
„Het gaat me er niet in de eer
ste plaats om een hoofdrol te
spelen, de totale opzet is voor
mij doorslaggevend." Een uit
spraak die tekenend is voor de
denkwijze van Lies Franken,
die vooral genoot als het pu
bliek dat ook deed. „Je hebt nu
eenmaal respons nodig."
