Afrika' s luchtruim zit vol
met vliegende doodskisten
Feiten &Meningen
Erbakan heeft
kans door politiek
geweld Turkije
'Betalen aan Palestijnen is investeren in vrede'
Pil neenfdi
zin in
drank w<f»
DONDERDAG 11 JANUAR11996
Erbakan, foto anp
NIEUWSANALYSE
Necméttin Erbakan, de leider van de fundamentalisti
sche Welvaartspartij die eind december de parlements
verkiezingen in Turkije won met 21,7 procent van de
stemmen, is door president Demirel uitgenodigd een
regering te vormen. De president heeft haast gemaakt
met de benoeming, want onder de huidige, grimmige
omstandigheden mag Turkije niet langer stuurloos blij
ven.
Dinsdagochtend werden in Istanbul twee top-indus-
triëlen en een secretaresse van de Sabanci-holding
neergeschoten op de vijfentwintigste verdieping van
het zwaarbewaakte hoofdgebouw van de Firma. Floe de
aanvallers hun wapens hebben kunnen binnensmokke
len, is een raadsel. Ook hoe ze het kantoor van de jong
ste Sabanci-broer konden bereiken toen die in vergade
ring was met de directeur van Toyota, een automerk
dat in Turkije door Sabanci wordt geproduceerd. De
politie gaat er vanuit dat de moordenaars medeplichti
gen binnen het concern hebben.
Een half uur na de aanslag eiste de extreem-linkse
Revolutionaire Bevrijdingspartij van het Volk (DHKP)
de verantwoordelijkheid op. Als bolwerk van fascisme
en kapitalisme werd de Sabanci-holding gestraft voor
de drie doden, leden van de DHKP, die donderdag bij
onlusten in een gevangenis in Istanbul vielen, waar het
al sinds half december rommelde. De politieke gevan
genen weigerden op appèl te verschijnen. Ze werden
daar uiteindelijk hardhandig toe gedwongen, maar
door hel optreden van de gend
arme vielen er doden en tiental
len gewonden (onder wie 21 ge
ndarme-leden).
Protesten, gijzelingsacties en
hongerstakingen in diverse ge
vangenissen in het hele land te
gen het geweld van afgelopen
donderdag, werden gedurende
het weekeinde ondersteund
door demonstraties in Istanbul.
Daarbij werden bussen en au
to's in brand gestoken. Maan
dag werden op de begrafenis
van twee van de slachtoffers
honderden demonstranten ge
arresteerd en ondergebracht in
sportzalen. Een verslaggever
van de linkse krant Evrensel
(Universeel) overleed maandagnacht aan de gevolgen
van zware klappen op zijn hoofd.
Maar dinsdag, nog voor de moord op de top-indus-
triëlen, werden alle acties afgeblazen. Want het minis
terie van justitie had de lijst met 36 punten ter verbete
ring van de situatie in de Umraniye-gevangenis in Is
tanbul geaccepteerd. Slechte een paar punten betreffen
gezondheidszorg en comfort. De belangrijkste eisen
zijn in twee woorden samen te vatten: meer vrijheid.
Zo krijgt iedere politieke groep zijn eigen vertegen
woordiger, die eenmaal per week met de gevangenisdi
rectie zal overleggen. Turkije kent geen cellen met twee
of vier personen, maar tientallen gevangenen zitten op
zalen bijeen. Het gebeurt regelmatig dat leden van ver
schillende politieke groepen (overigens bijna allemaal
extreem-links) elkaar in de haren vliegen. Vanaf nu
worden de zalen per groep ingedeeld. Zalen van dezelf
de ideologie of gevangenen die voor dezelfde zaak ver
oordeeld zijn, zullen bij elkaar op bezoek mogen.
Doorzoeking van de zalen zal alleen nog gebeuren in
aanwezigheid van een aantal vertegenwoordigers van
de gevangenen. Van zaken die in beslag genomen Wor
den, zal een proces-verbaal opgemaakt worden. Verder
zullen de kranten iedere dag gehaald worden, televisie
is toegestaan. Gevangenen die dat willen mogen een
ijskast, fornuis of strijkijzer aanschaffen en ze mogen
hun eigen kleren dragen. Bezoekers zullen nog maar
een keer gefouilleerd worden en zullen eten of cadeau
tjes mee mogen brengen.
De minister van justitie heeft vaak geklaagd dat de
gevangenissen tot 'scholen voor terroristen' verworden
zijn. De directeur van de Umraniye-gevangenis ver
klaarde toen hij als gevolg van de onlusten uit zijn func
tie gezet werd, dat overplaatsing van een paar opruiers
(waar hij almaar geen toestemming voor kreeg) de zaak
had kunnen voorkomen.
Beide heren hebben gelijk vanuit hun eigen stand
punt. Maar wat ze vergelen is dat de situatie inherent is
aan het hebben van politieke gevangenen. In een sys
teem waar burgers niet mogen betogen om uiting te ge
ven aan hun ongenoegen, waar schrijvers hun ideeën
niet mogen opschrijven, zal politiek geweld blijven be
staan.
In een land waar de overgrote meerderheid van de
bevolking rechts gestemd heeft, valt na de recente ex-
treem-linkse activiteiten echter weinig begrip te ver
wachten voor meer tolerantie. Integendeel, ook de ge
matigde burger zal zijn ontzetting uiten in een radicale
re opstelling. Dat is het ideale klimaat voor de funda
mentalistische Erbakan om zijn enige eventuele coali
tiepartner, de conservatieve Moederlandpartij, die tot-
nutoe net als de andere partijen geweigerd heeft, over
de streep te trekken.
ISTANBUL JESSICA LUTZ
CORRESPONDENT
WIM STEVENHAGEN
De vliegramp in Zaïre waarbij zeker 275 mensen omkwamen is de ergste, maar
zeker niet de eerste in het land en op het continent. De laatste paar maanden
hebben in heel Afrika grote rampen plaatsgevonden en kwamen honderden
mensen om. Ingewijden omschrijven nogal wat vliegtuigen in Afrika daarom als
'vliegende doodskisten'. Een geboekt retourtje blijkt steeds
vaker weggegooid geld.
Zaïrese Rode Kruismedewerkers en reddingswerkers leggen de lijken van de driehonderd slachtoffers op de markt in de Zaïrese hoofdstad Kinshasa bij elkaar, foto epa
Hoewel nog steeds druk wordt
gespeculeerd en gezocht naar
de werkelijke oorzaak van de
ramp met een vrachtvliegtuig
buiten de Zaïrese hoofdstad
Kinshasa, wezen nogal wat ken
ners van de luchtvaartindustrie
in Zaïre op overbelasting. „In
Zaïre hoeft niemand zich te
houden aan de regels voor
vliegverkeer, want ze worden
toch niet gecontroleerd", meent
een deskundige. „Vliegmaat
schappijen permitteren zich de
vrijheid te doen en te laten wat
ze willen en niemand die daar
iets aan doet."
Ook de ramp vorige maand in
Angola, waarbij eveneens een
Zaïrees toestel neerstortte en
141 inzittenden omkwamen,
was volgens ingewijden veroor
zaakt doordat het te zwaar bela
den was. Maatschappijen in
Afrika vervoeren ook niet alleen
zittende maar ook staande pas
sagiers, die op hun beurt niet
altijd slechts met een handtasje
of aktentas de cabine binnen
gaan maar soms hele vrachten
vis, graan, lappen en in enkele
gevallen zelfs vee als handbaga
ge meesleuren.
Berucht daarom zijn de zoge
naamde 'markt mamma's' in
West-Afrika, die nogal eens voor
opstoppingen, vertragingen en
vooral irritaties bij medepassa
giers zorgen. Dikke mamma's
die met hun handelswaar zit
plaatsen van anderen innemen
zijn geen uitzondering.
DOOIE MUSSEN
Zorgwekkend is bovendien het
onderhoud aan vliegtuigen. Re
geringen hebben vaak geen geld
om de noodzakelijke onder
houdsbeurten te laten uitvoeren
en onderdelen te kopen, terwijl
privé-maatschappijen veilig
heidsvoorschriften voor het ge
mak negeren uit het oogpunt
van zo snel mogelijk zoveel mo
gelijk winst maken.
Ook de luchthavens zijn in
nogal wat gevallen slacht be
mand en uitgerust. De Verenig
de Staten zeggen vanwege die
veiligheidsproblemen al hun
vluchten naar Nigeria enige tijd
geleden al definitief te hebben
stopgezet. Nigeria zelf houdt
het op politieke motieven.
Ook Kenya krijgt op dit gebied
een steeds slechtere naam. Het
zijn hier vooral de kleinere toe
stellen die steeds vaker als
dooie mussen uit de lucht ko
men vallen. In anderhalfjaar
tijd kwamen zeker vijftien vlieg
tuigjes vroegtijdig naar bene
den. Passagiers wisten soms op
miraculeuze wijze aan de dood
te ontsnappen, maar het me
rendeel van de inzittenden was
minder fortuinlijk.
OMKOPING
Een westerse piloot, al twaalf
jaar werkzaam in Kenya, schuift
een groot deel van de schuld op
het Directoraat voor Burgerlijke
Luchtvaart (DCA): „De omko
ping en corruptie binnen de
DCA heeft een zo grote omvang
genomen dat Kenya's Piloten
Brevet, eens alom gerespecteerd
in de wereld, nu niet meer
waard is dan de waarde van het
papier waarop het gedrukt is".
Met andere woorden: diploma's
voor piloten, veiligheidscertifi
caten voor vliegtuigen en certi
ficaten voor mensen die in de
luchtvaart werkzaam willen
zijn, kun je in Kenya gewoon
kopen zonder onderworpen te
hoeven worden aan examens en
inspecties. Vliegtuigen en pilo
ten die elders in de wereld aan
de grond gehouden zouden
worden, kunnen in Kenya daar
om gewoon het luchtruim kie
zen. Onervaren vliegers in veel
te zwaar beladen of slecht on
derhouden toestelletjes. De ge
volgen zijn vaak catastrofaal.
Kenya's DCA treedt ondanks de
bekende feiten echter nauwe
lijks preventief op.
Als grote uitzondering liet de
DCA vorige maand beslag leg
gen op drie met de stimuleren
de plant miraa (bestemd voor
Somalië) overladen vliegtuigen,
voordat ze konden opstijgen.
De piloten verschenen voor de
rechtbank, maar alle blaam
wees in de richting van het di
rectoraat zelf dat werd beticht
van wijdverbreide corruptie,
onmacht en verwaarlozing.
Maar, meent de westerse piloot,
ook de diverse vliegmaatschap
pijen die lichtgewicht-toestellen
laten vliegen vanaf Kenya's
Wilson Airport (een van de
drukste vliegvelden in Afrika),
zijn schuldig. De piloot haalt
een bedrijf aan dat pas negen
jaar bestaat en in de laatste vier
jaar vijf vliegtuigen heeft zien
neerstorten. De autoriteiten
hebben nog steeds niet ingegre
pen, afgeschreven vliegtuigen
kiezen nog iedere dag vrolijk
het luchtruim.
NAIROBI FRANS VAN DEN HOUDT
CORRESPONDENT
De Palestijnen zitten voorlopig on
der de pannen. Deze week beloof
den de donorlanden een bedrag
van in totaal 1,37 miljard dollar,
dat in termijnen zal worden over
gemaakt voor maart 1997. Dat was
ongeveer wat Jasser Arafat had ge
vraagd, maar aanzienlijk meer dan
waarop hij had gerekend.
„Zonder de hulp van onze broe
derlanden, onze vrienden, zouden
we niet in staat zijn verder te gaan
op de weg naar een rechtvaardige
vrede", zei Arafat gisteren na af
loop van de donorconferentie in
Parijs. De boodschap achter die
woorden was dat Noord-Amerika,
Europa en Japan de financiële bij
dragen aan de Palestijnse Nationa
le Autoriteit (PNA) niet alleen
moeten zien als ontwikkelings
hulp, maar vooral als een investe
ring in vredé.
„Waar u in Europavoor betaalt, is
stabiliteit in ons gebied. Later kunt
u hier dan zaken doen en uw geld
terugverdienen", zegt dr. Adnan
el-Ammad, hoofd van de PECDAR-
afdeling die is belast met de coör
dinatie van de donorhulp. PEC-
DAR is de Engelse afkorting van de
Palestijnse Economische Raad
voor Ontwikkeling en Wederop
bouw, in 1993 opgericht op advies
van de Wereldbank. Vijf bestuurs
leden zijn ook ministers in de Pa
lestijnse autonomie, de overige ne
gen zijn onafhankelijke deskundi
gen.
Kort na de ondertekening van het
eerste Israëlisch-Palestijnse ak
koord, eind 1993, beloofden de do
norlanden Arafat een bedrag van
2,4 miljard dollar. Dat moest wor
den uitgesmeerd over een periode
van vijfjaar. De afgelopen twee
jaar hebben de Palestijnen 650
miljoen dollar gebruikt voor een
noodhulpprogramma in de Gaza-
strook en Jericho, tot voor kort de
enige gebieden die onder Pales
tijns bestuur stonden.
„De verwachtingen waren hoogge
stemd, maar de mogelijkheden be
perkt", zegt dr. El-Ammad. „In de
Gazastrook is de afgelopen tijd
vooral gewerkt aan de verbetering
van de infrastructuur. Maar dat is
een bodemloze put. Je kunt er geld
in blijven stoppen zonder dat de
mensen veel concrete resultaten
zien. De meeste straten liggen er
nog steeds armzalig bij, vooral in
de vluchtelingenkampen. Het dui
delijkst is de vooruitgang te zien in
de scholen en in de ziekenhuizen,
die zijn opgeknapt en van nieuwe
apparatuur zijn voorzien."
Sinds het begin van de autonomie
is er in bestuurlijk opzicht veel ver
beterd, niet alleen volgens de Pa
lestijnen zelf, maar ook naar het
oordeel van Europese diplomaten
die bij de hulpverleningsprogram
ma's zijn betrokken. Wat nog altijd
beter kan, is de coördinatie tussen
de verschillende hulpverleningsin
stanties, ministeries en instituten.
„Ieder ministerie en ieder gemeen
tebestuur wil het liefst zelf zaken
doen met donorlanden", zegt Am-
mad.
Vooral het eerste jaar klaagden de
Palestijnen dat veel donorlanden
gemakkelijker beloven dan beta
len. Maar de geldstroom is nu goed
op gang gekomen, en dat is be
langrijker omdat het autonome ge
bied veel groter is geworden. Nog
een maand of drie zullen de perso
neelskosten van de PNA voor reke
ning komen van de donorlanden.
Daarna moeten ze worden opge
bracht door het bestuur. Het staat
al vast dat de Palestijnse begroting
niet toereikend zal zijn, zodat de
donorlanden in ieder geval voorlo
pig het gat moeten dichten.
Een zware last vormt (ffe Palestijnse
politiemacht, die tot nu toe werd
betaald uit het door de Noren be
heerde Holstfonds. In 1994 werd
69 miljoen dollar besteed aan poli-
tiesalarissen en vorig jaar 88 mil
joen. Daar kwam nog eens in to
taal 63 miljoen bij voor de aan
koop van materieel.
Het oorspronkelijke aantal van
7.000 politiemannen is nu al opge
lopen tot 19.000, zegt dr-Ammad.
Hij spreekt tegen dat het aantal uit
de hand is gelopen, de sterkte zou
relatief vergelijkbaar zijn met die
in Egypte of Jordanië, en wijst erop
dat veel werklozen een baan heb
ben gevonden bij de politie. „We
begrijpen best dat de publieke opi
nie in de donorlanden zegt: Waar
om moeten wij via ons belasting
geld de salarissen betalen van de
Palestijnse politie. Ons antwoord
is: U heeft ons aangemoedigd vre
de in het Midden-Oosten te aan
vaarden. zodat u hier zaken kunt
doen. Als we de vrede willen hand
haven hebben we een politiemacht
nodig."
Wat de vooruitzichten voor de Pa
lestijnse economie betreft zijn bei
de Palestijnse economen tamelijk
optimistisch. Ammad voorspelt dat
over een jaar of vijf de resultaten
van het hulpprogramma voor de
Gazastrook duidelijk zullen blijken.
Hazboun is nog optimistischer: „Ik
verwacht dat al dit jaar de eerste
verbeteringen zichtbaar worden.
Gaza zal er deze zomer al veel be
ter uitzien. Er zal een begin zijn ge
maakt met een aantal grote projec
ten, zoals het vliegveld en de zee
haven. Er verrijzen prachtige ho
tels aan de kust en ik denk dat de
hoge werkloosheid van nu zal gaan
dalen."
RAMALLAH/BETHLEHEM
AD BLOEMENDAAL
AMSTERDAM GPD
„Alhohol? Doet me nil sag.
meer", riepen verstokt
drinkers in koor nadat Jen
een halfjaar een nieu\ de I
hadden geslikt om vai z'c
verslaving af te komen 30
Voor prof. P.J. Geerlin; pd
van het Jellinek Centn
Amsterdam is er daarq, n
geen twijfel mogelijk: t
delijk is er een goed ge
neesmiddel tegen alco eie
lisme ontdekt. an
De pil, die in maart als chi
Campral op de markt |r0(
komt, is onder leiding )ai
Geerlings uitgetest op
ventig mensen die ver
knocht waren aan alco IV
ca. De Amsterdamse oj
derzoeker is razend er
thousiast over het resu *7
De 'proefkonijnen' die e
eerst constant naar de
grepen, halen nu onve
schillig hun schouders
als anderen zich laven
jenever, wijn en bier.
ik neem wel een Spa njw
Rood", is hun ijzig kali un
reactie. 1 b
Geerlings denkt dat de en
nieuwe 'wonderpil' ee du
stekende aanvulling is ;ei
de bestaande therapie et I
Hij gelooft zelfs dat eei iei
kort gesprek van zo'n t
minuten met de huisa i
genoeg is. Na dat 'mot
rende gesprekje' kan d
arts met een gerust ha
pil voorschrijven. Als 3l
pral eenmaal na zo'n v a(
of drie geheel in het li- gr
chaam is opgenomen, is
behoefte aan alcohol s uj,
verminderd. 'Nooit me j
drinken' is dan geen ui
meer, maar een realite
Het al bestaande medi f|
Refusal kan vanaf maat
de prullenmand, iets v IA
Geerlings uiterst geluk 'd
mee is. „Refusal was ein'
paardemiddel. Het hai?^
selijk veel bijwerkingei 0'
patiënten kregen hartk
pingen en ze gingen zi
zó beroerd voelen, dat
het medicijn niet meei
namen. In plaats daan n
gingen ze dubbel zo h$e
weer alcohol drinken.
nieuwe pil heeft als en g
bijwerking dat je er dicr_
van kunt krijgen. Maar
probleem kun je met ei-
lagere dosering oplossè
Geerlings vindt het veiA
gend dat de nieuwe pil!
eens niet in Amerika is)
dekt, maar in Europa. i
precies te zijn in Frankf
waar wetenschappers
pil jarenlang hebben u
test op ratten. „Ratten
net als mensen niet vie [I
van alcohol. Maar nad:
het nieuwe middel toe
diend hadden gekregei
gaven ze de voorkeur a
een schoteltje water", j
Geerlings veelbetekenf
Daarna volgden proevi
met mensen. Eerst in
Frankrijk en vervolgen J
in andere Europese lan
De stof waarop het niei
middel is gebaseerd is -
cieel ingeschreven als
'acamprosaat'. Deze sti
verhoogt het zogenaan
taurine-gehalte in het r
bloed en werkt daardoi
op de prikkels die aan
hersenen worden dooi
geven. Gevoelens van
nemen af en daarmee
de zucht naar sterke di1
Na tientallen jaren ond1
zoek lijkt het 'ei van Co
lumbus' voor de alcoht
te zijn gevonden.
Toch meent Geerlings i
de pil geen einde zal m1
ken aan andere vormei
van behandeling, zoals
sprekstherapie. „Om al
holisme goed te beham
len, blijft het toch belai
rijk te zoeken naar de o
zaken, en dan kom je tf
recht in zaken als versti
ringen in de opvoeding
Maar de pil is wel een
enorm hulpmiddel om
hij snel de cirkel van he
nemen doorbreekt. Als
patiënt merkt dat hij gt
trek meer heeft in alcol
staat hij sneller open vt
therapie", aldus Geerlii
AMSTERDAM GPD
