Wereld
'siaakt sprong
§an eeuwen
ioodschappen doen vanuit je luie stoel met de afstandsbediening
jERDAG 11 JANUARI 1996
25
Iputers helpt annoe te bestrijden
201 en koffieplanters in afgelegen gebieden in Ivoor-
zjjn konden hun produkten tot nog toe alleen op een
is hjchtige manier kwijt. Vanwege de afstanden en het
;scerejeken van telefoonverbindingen waren zij gedwon-
|5n 4 onderhandelen met tussenpersonen, die weer le-
aan handelaren in de hoofdstad Abidjan, die weer
inwea,
)n Mflden met opkopers op de wereldmarkt.
Ma
rbij rf BRUUN
uao en koffie werden daar-
ns. Londen of New York duur
P' maar de boeren in het
den «ikaanse land kregen
op hS een schijntje voor hun
is vd- ^et rneeste geld bleef
Onzefn' bij de tussenpersonen.
;r sirp1 Amerikaans bedrijfje in
de |ast een netwerkje van
ledoale telefoons opzette en de
oetbflanters geld bij elkaar
ucca voor hun eigen 'cellpho-
teara
ikan mee bellen zij nu recht-
tballi met een contactpersoon
i( ijan die via een computer
satellietverbinding direct
/erle Jt' bij de internationale
itoffenbeurzen. De kosten
t eclpe tussenpersonen zijn
iner tineerd en de boeren ver
dol sP meer aan hun koffie en
nde Een schoolvoorbeeld van
r elecommunicatie ook in
;j landen voor welvaart kan
de
e sp|s in Mauretanie, dat een
oet overleefd in- en uitvoer-
mptm kende. Het aanvragen
een invoervergunning
■ode twintig dagen. Het in-
douaneformulieren
3egt ens 48 uur. De installatie
goeden simpel computersys-
iddeVoor minder dan een mil-
lollar zorgde voor een re-
stone, waardoor invoer van
lakelijke goederen nu in
zijn voorbeelden die ons
rfrlingen, die gewend zijn
an iet gebruik van computers
it te elle telefoonverbindingen
erbazen. Maar de ontwik-
ht van de nieuwe technolo-
op telecommunicatie- en
icee utergebied kunnen in ont-
de üngslanden een revolutie
IV g brengen die van ingrij-
invloed zal zijn op hun
etepmische en sociale ontwik-
at ig-
dj
lutsend
le cijfers geven een ont-
hutsend beeld: in de Derde We
reld zijn er gemiddeld 3,6 tele
foonlijnen per honderd inwo
ners. In de westerse landen vijf
tig. Miljoenen Afrikanen heb
ben nog nooit een telefoontje
gehad. De stad New York heeft
meer faxmachines dan in heel
Afrika te vinden zijn en de geïn
dustrialiseerde wereld heeft
tweehonderd maal zoveel com
puters.
Door de explosieve ontwikke
ling van het computergebruik in
de westerse wereld lijkt die ach
terstand alleen maar groter te
zullen worden. Het lijkt ook
geen prioriteit voor veel arme
landen. „Als ik straatarm was en
honger had zou ik me ook geen
zorgen maken over het bezit
van een draagbare telefoon of
een computer", is een veelge
hoorde reactie. Overleven gaat
voor.
Maar daarmee zijn veel ont
wikkelingsdeskundigen het niet
langer eens. „Door hen aan te,
sluiten op het internationale
communicatienetwerk kunnen
we die landen economisch leef
baarder en concurrerender ma
ken", meent Mary-Sue Shore,
een communicatiespecialist van
de firma Global Business Strate
gies in Washington. „En daar
mee kunnen we helpen de ar
moede te bestrijden."
Shore is door GBS uitgeleend
aan de .Wereldbank, die pro-
jekten in tal van derde-wereld
landen financiert. De voorbeel
den van de cacaoboeren in
Ivoorkust of de douaneproce
dures in Mauretanie spreken
boekdelen. Computers helpen
boeren hun oogsten beter te
plannen, helpen artsen in afge
legen gebieden bij het bestrij
den van epidemieën en leraren
bij het geven van onderwijs.
Derde-wereldlanden die niet
meedoen met de computerre
volutie lopen volgens Shore een
dubbele achterstand op: zij ra
ken op technologisch gebied
achterop, en vergroten boven
dien hun economische achter-
Koffiebonen selecteren in Ivoorkust.
stand. De kloof die daardoor
ontstaat zal nauwelijks meer te
dichten zijn. En zelden hebben
ontwikkelingslanden zó veel
kansen gehad om een sprong
voorwaarts te maken.
Habbekrats
De ontwikkeling van de nieuwe
technologieën gaat namelijk zo
snel en de kosten dalen zo dra
matisch dat zelfs arme landen
voor, bij wijze van spreken, een
habbekrats hun achterstand
kunnen inhalen. Over twintig
jaar zal de uitwisseling van in
formatie zo goed als gratis zijn,
stelt een Wereldbank-rapport,
waardoor deze landen volop
aan het econmische proces
kunnen deelnemen.
Een bedrijf in Kenya kan
straks de strijd om een order
aanbinden met een concurrent
in Denemarken, als beide hun
produkten aanbieden via het
Internet. De informatietechno
logie breekt grenzen tussen lan
den en handelsblokken in een
razend tempo af. Door de
steeds lager wordende kosten
kunnen zelfs kleine bedrijven in
ontwikkelingslanden de strijd
op de wereldmarkt aan.
Ontwikkelingslanden kunnen
door nu mee te doen een hele
boel fasen in hun technologi
sche ontwikkeling overslaan.
„We willen ze helpen een
sprong te maken van de 18e
naar de 21e eeuw, en dat in zes
maanden", zegt Shore. „We
vertellen dat zij nieuwe techno
logieën nodig hebben om inves
teerders aan te trekken en dat er
zonder investeerders straks
geen eten zal zijn."
Zij profiteren daarbij van de
ontwikkelingskosten die het
westen heeft gemaakt. „Ethio
pië heeft de mogelijkheden om
een deel van Afrika te voeden",
zei Thomas Musa uit Addis
Abeba in juli op de jaarlijkse In-
ternet-conferentie. „Maar ons
probleem is wanbeheer en oor
log. Informatie op zakelijk,
agrarisch en medisch gebied is
onontbeerlijk. Het Internet kan
daarbij helpen."
Het grootste probleem daar
bij is niet geld of computers, die
trouwens steeds beter en goed
koper worden, maar vooral ver
bindingen. Het gebrek aan tele
foonlijnen in Afrika en zuidelijk
Azië vormt de belangrijkste
rem. Computers communice
ren via telefoonlijnen. In ont
wikkelingslanden woont 75 pro
cent van de wereldbevolking,
maar die beschikt slechts over
12 procent van alle telefoonlij
nen.
De wachttijden voor een aan
sluiting zijn in landen als Nepal,
Zambia, Tanzania of Bangla
desh meer dan tien jaar, in Gha
na zes jaar, in India drie jaar en
zelfs in het meer ontwikkelde
Zuid-Afrika meer dan twee
maanden. Maar ook hier biedt
de technologische revolutie uit
komst. De draagbare telefoon
wordt hel communicatiemiddel
bij uitstek voor onderontwikkel
de landen.
Draadloos
Het opzetten van een draadloos
netwerk kost slechts een fractie
van het aanleggen van een tra
ditioneel telefoonsysteem met
ondergrondse en onderzeese
kabels. Een kabelnet kost 2000
dollar per abonnee, een draad
loos net minder dan de helft. Er
wordt gewerkt aan een systeem
van tientallen goedkope satel
lieten die zelfs de meest afgele
gen uithoeken met elkaar ver
binden.
De investeringen daarvoor
moeten uit het buitenland ko
men, maar de Amerikaanse, Eu
ropese en Japanse telecommu
nicatiebedrijven worden nog te
vaak afgeschikt door de staats
monopolies in ontwikkelings
landen en de tegenwerking op
wetgevend gebied. Veel Afri
kaanse regeringen zijn bang om
hun telefoonnetwerk uit han
den te geven aan grote buiten
landse investeerders.
„Maar de concurrentie komt
toch", zegt James Bond. het
hoofd van de afdeling telecom
municatie van de Wereldbank.
„Ze zullen het niet meer kun
nen tegenhouden." Kleine be
drijfjes zijn overal in Afrika en
Azië bezig draadloze telefoon
systemen op te zetten die de ka
bels van de overheids-PTT's
niet meer nodig hebben en de
mensen eindelijk betaalbare
verbindingen bieden.
„En als er eenmaal een satel
liet boven hun hoofd hangt
kunnen zij er niets meer tegen
doen", aldus Bond. Hij advi
seert Derde-Wereldlanden dan
ook hun protectionistische
maatregelen te laten vallen, vol
ledig mee te doen in de com
municatierevolutie en inves
teerders ruim spel te geven.
„Dat zal alleen maar winnaars
opleveren. Wie niet meedoet is
de grote verliezer."
gut
(jgtom in de 'brave lazy world'
jjn nteractieve TV. 2.500 huis-
ens in de Engelse steden
ch en Colchester dwalen al
in de nieuwe wereld van
ik. Filmpje huren, video-
etje spelen, boodschappen
banko verschrijvingen
in, winkelen en nog veel
deze gelukkigen hoeverl
deur niet voor uit. Ze ha-
aet allemaal in huis, vanuit
lie stoel, met de afstandsbe-
Jng in de hand en de blik
^it scherm.
2.500 gezinnen nemen
aan een 'marktproef met
actieve TV, opgezet door
ce >h Telecom (BT), zeg maar
e ingelse PTT. Even buiten
n rich, in het superbeveiligde
'h! irchcentrum van deze
municatiegigant, verzeke-
topmanagers dat we van
hebben met het grootste
actieve TV-experiment ter
!ld.
2500 deelnemers zijn zo
le lecteerd dat ze een dwars-
snee van de Britse bevol-
',el vormen. Dat moet ook wel,
t het gaat bij deze proef niet
,s e eerste plaats om de tech-
he aspecten. Wat BT wil we-
n is hoeveel geld de consu-
rI it wil offeren op het altaar
II een nieuwe levensstijl en
>1, te diensten het meest popu-
zijn. Daarover bestaat na-
3 jk nog nauwelijks informa-
|'t et experiment startte in juni
al minstens een jaar duren.
commandocentrale van het
j! eem bevindt zich in het BT-
erzoekscentrum, waar reus-
Öge en bloedsnelle compu-
informatie van tientallen
leveraars - van TV-zenders
banken en winkels - in bits
eren en digitaal versturen
t hun broertjes in zes be-
inde telefooncentrales in
vich en Colchester,
ie op hun beurt verzorgen
1 'erbinding met de aangeslo-
huishoudens. BT kon dank-
J pedaal ontwikkelde appara-
f voor het grootste deel ge-
ikmaken van het bestaande
iverk van koperkabels. Voor
vijfhonderd - zakelijke - afne
mers zijn glasvezel-verbindin
gen gemaakt.
Dit levert BT meteen gege
vens over verschil in kwaliteit
en snelheid tussen glasvezel- en
koperverbindingen. De eerste
ervaringen zijn, aldus verant
woordelijk topmanager Rupert
Gavin, dat de kwaliteitsverschil
len tussen koper en glasvezel -
dat een bijkans onbeperkte ca
paciteit heeft - miniem zijn.
Pandora
Het enige wat de consument
aan huiskamerruimte inlevert
voor dit gejakker van bits over
de elektronische snelweg is een
plek bij de TV voor een kastje
ter grootte van een videorecor
der. Deze zogenaamde set up
box is de doos van Pandora die
gekoppeld aan de afstandsbe
diening de wereld van nieuwe
mogelijkheden opent.
Het technische verhaal is in
drukwekkend en voor een leek
nauwelijks te bevatten. Des te
betreurenswaardiger is het dat
BT de menselijke kant van dit
experiment als een leeuw af
schermt. Wie met de 'users' wil
praten, de mensen die het sys
teem in huis hebben, komt van
een koude kermis thuis. BT wei
gert elke medewerking.
Volgens Gavin wil BT voorko
men dat individuele gebruikers
belaagd worden door nieuws
gierige journalisten. Maar de
oorzaak van deze bezorgdheid
schuilt in een ander aangevoerd
argument: het bedrijf wil als het
projekt afdoende is beproefd
een totaalbalans opmaken. Tus
sentijdse en puur individuele,
subjectieve waarnemingen pas
sen niet in de media-politiek.
„U kunt proberen achter de
adressen van onze users te ko
men. Maar bedenk wel dat zij
een contract hebben getekend
dat hen verbiedt het systeem
aan niet-deelnemers te tonen",
snibt projectmanager Paula By
rne waarschuwend door de tele
foon.
Somber
Het systeem werkt. Speurtoch
De plattegrond die 2.500 huidhoudens in Ipswich en Colchester te zien krijgen, wanneer ze inschakelen bij Britisch Telecom.
ten langs gemeentehuizen,
voetbalverenigingen en andere
gemeenschapscentra in Ipswich
en Colchester leveren niets op.
„Ik heb een journalist in huis
die aan het experiment deel
neemt. Maar zijn BT-contract
verhindert ons erover te schrij
ven", zegt de hoofdredacteur
van de Ipswich Evening Stan
dard somber. En hij is al niet
enthousiast over interactieve
TV.
„Het is zeer concurrerend
voor ons", zegt hij. Van de ne
gen aangeboden diensten is een
aantal zeer bedreigend voor zijn
krant. Local Life bij voorbeeld
levert de afnemers het laatste
lokale nieuws, verzorgd door
plaatselijke freelance journalis
ten en het landelijke persbureau
Press Association.
Bovendien lokt de plaatselijke
commercie met kleurige beeld
schermadvertenties de klant in
het digitale paradijs. Wat is er
mooier dan een aanbieding be
kijken, met de afstandsbedie
ning een keuze maken, de beta
ling regelen, en de 'bestelling
thuisbezorgd k,rijgen? Daar kan
je als krant niet tegenop, adver
tentie- en abonneeverlies
dreigt.
Ook voor de middenstand zal
de naar het zich nu al laat aan
zien onstuitbare opmars van in
teractieve TV grote gevolgen
hebben. De klant 'wandelt' via
het scherm langs winkelschap
pen en maakt een keuze. Met
andere woorden: deze virtuele
winkel zal in werkelijkheid een
klinische opslagplaats van voor
verpakte artikelen zijn. De win
kelier achter de toonbank of
kassa verdwijnt en wordt pak
huisbeheerder annex thuisbe
zorgen
De videotheek zal vermoede
lijk als eerste de slag verliezen.
De afnemers in Ipswich en Col
chester kunnen voor omgere
kend vier tot tien gulden
(afhankelijk van de film) een
exemplaar uit een vrijwel onbe
perkt arsenaal kiezen en zo vaak
en zoveel bekijken (of op hun
eigen video opnemen) als ze
willen.
Die prijzen zijn nu al verge
lijkbaar met die van de traditio
nele videotheken in Engeland.
Maar 'uitgeleend' is er niet
meer bij. Slechts in het theoreti
sche geval dat een paar hon
derd mensen op precies hetzelf
de moment dezelfde film kiezen
kan het BT-systeem de vraag
niet aan.
Tevreden
Het prijskaartje dat BT (voorlo
pig) aan het experiment heeft
gehangen is aantrekkelijk voor
de consument. Over de eigen
investering houdt het concern
uit concurrentieoverwegingen
de kaken op elkaar. „Ze zijn
aanzienlijk", zegt Gavin met
een glimlach. De uitverkorenen
in Ipswich en Colchester beta
len echter geen installatiekos-
ten. Voor toegang tot de totale
service moet maandelijks 4.99
pond (12,50 gulden) worden
neergeteld.
Voor dat bedrag kan de con
sument ondermeer gratis shop
pen, het lokale nieuws volgen of
door BT geselecteerde TV-pro-
gramma's opvragen. Sommige
programma's, bijvoorbeeld
soap-series die al af zijn, kun
nen zelfs eerder worden beke
ken dan het TV-rooster aan
geeft. Tussen live-uitzending
van bij voorbeeld het nieuws en
weergave via het BT-systeem is
nauwelijks tijdsverschil. Met an
dere woorden: inschakelen naar
keuze.
BT is niet de enige die met in
teractieve TV experimenteert. In
Cambridge is een lokale kabel
exploitant met een kleinschali
ger proef bezig, die 250 huis
houdens ongeveer dezelfde
diensten aanbiedt. Met dank
aan de Daily Telegraph weet ik
nu dat afneemster Sue Maltby
en haar twee zoontjes tevreden
mensen zijn. „Ik hoef niet meer
naar de bank, niet meer naar de
supermarkt. Niet meer aanslui
ten bij de kassa. Geweldig", zegt
Sue, fitness-instructrice bij haar
eigen bedrijfje, The Body Firm.
Ze overweegt nu al haar
bankrekening te transferen naar
een bank die op het systeem is
aangesloten. En ze verruilt ook
haar vertrouwde supermarkt
voor een concurrent die wel aan
de proef deelneemt. De com
mercie is gewaarschuwd!
Dankzij een pincode - ook BT
hanteert dit systeem bepaalt
alleen zij wanneer wordt 'inge
logd'. De kinderen kunnen dus
niet naar hartelust interactief
gaan. „We bepalen zelf wat we
willen zien, wat we nog een keer
willen zien en wat niet. liet be
tekent dat wij de controle over
de 'I"V hebben en niet anders
om", glundert Maltby.
Maar de vraag wat ze nu doet
met al die extra vrije tijd blijft
onbeantwoord. Ook weten we
niet of haar twee zoontjes al
schermjunkies zijn geworden.
Toch is die kennis van belang.
Technisch gesproken is het mo
gelijk om heel het Verenigd Ko
ninkrijk in pakweg vijf jaar tijd
intcraktief te maken. Het enige
waar exploitanten als BT op
wachten is de definitieve kos-
ten-batenanalyse.
Irritant
Een enthousiaste voorstander
als Rupert Gavin en hij is niet
de enige onder de glasvezel-
acrobaten - heeft weinig be
hoefte aan discussies over de
sociale gevolgen van het inter
actieve avontuur. Voorzichtig
vragen 'Bent u niet bang dat
Engeland straks wordt bevolkt
door mensenschuwe inactieve
thuiszitters' verleidt de mul-
timedia-ziener tot een honend
antwoord: „Vroeger haalden de
vrouwen water bij de waterput
om te kunnen wassen. Daar
maakten ze een praatje. Toen
kwamen de waterleiding en de
wasmachine. De waterput is
verdwenen. En wilt u zeggen
dat vrouwen elkaar nu niet
meer ontmoeten en samen pra
ten?"
Ongetwijfeld. Nu al zorgt de
aan computer gelieerde techno
logie voor geweldige vooruit
gang in wetenschap, onderwijs,
gezondheidszorg en communi
catie. Het irritante aan de apos
telen van de vooruitgang is ech
ter dat ze hun digitale evangelie
verkopen door sceptische onge
lovigen onvervaard in de vuil
nisbak van de geschiedenis te
dumpen. Zij hebben het licht
gezien, de anderen dragen de
oogkleppen van de oerconser
vatieven die vergeefs ageerden
tegen vindingen als de stoom
machine, de auto en het vlieg
tuig.
Leve dus interactieve TV en
de macht van de afstandsbedie
ning. Geen werkloosheid, geen
honger, geen grenzen, overal
vrede, iedereen rijk in het virtu
ele paradijs waar de verbeelding
aan de macht de werkelijkheid
bepaalt. Wie de afstandsbedie
ning links laat liggen veroor
deelt zich tot een ellendig leven
in de ouderwetse 'real world'.
Aansluiten bij de kassa graag.
