KERSTMIS
BETHLEHEM
de
ster van
Vluchten voor
Twijfels rond
'D
IS)HW]:l:<»j:MfcMl»iail»l«]:i:iai.naai™ De kersttraditie van huiselijke gezelligheid heeft het zwaar te
verduren. Steeds meer zoekt Nederland het in deze dagen buiten de
deur en niet alleen in eigen stad en land. De boekingsmeter van de
reisorganisaties stijgt met sprongen. Er is voor de kerstperiode van
dit jaar massaal een buitenlandse bestemming geboekt. 'Het lijkt wel
of heel Nederland met vakantie is'
Artistieke impressie van de tocht die 'de wijzen uit het oosten' maakten, richting 'De Ster'.
jnden in kersttijd. Als vakantiebestemming in deze periode, is de Engelse hoofdstad belangrijker geworden dan Parijs. foto archief
Elk jaar zo rond de
kerstdagen staat menigeen
er al dan niet wat langer bij
stil: bij de ongewone ster die
bijna twee millennia geleden
aan het firmament moet zijn
verschenen: de 'Ster van
Bethlehem'. De moderne
sterrenkundigen stellen zich
al vele jaren de vraag wat
dat verschijnsel was; een
heldere komeet, een
supernova, een samenstand
van enkele heldere planeten.
Trouwens, was het wel
hartje winter toen die 'ster'
verscheen?
zijn er nog mensen die menen dat je
het kerstfeest thuis hoort te vieren? Met
engelenhaar in de boom, kaarsjes op de
eettafel en vellen op de hete chocolade
melk? Godfried Bomans vroeg het zich
een jaar of dertig geleden al af en
schrééf: "Wie ervan overtuigd is dat God
Zelf op aarde kwam, die zegt ja. Wie
meent dat rond het jaar 1 in het bevol
kingsregister van Bethlehem een zekere
J. Christus werd ingeschreven, die daar
na een aantal merkwaardige mededelin-
gen verstrekte, aarzelt. En wie het met
die mededelingen bovendien oneens is,
zegt ronduit nee.'
Het heeft er alle schijn van dat Neder
land steeds meer bezig is met de ontker
stening. De aantrekkelijkste kant van
kerstmis - zo lijkt het - is niet zozeer de
kerkdienst met alle daaraan verbonden
feestelijke tradities, maar veel meer het
feit dat je - zeker dit jaar - slechts een
paar dagen verlof hoeft aan te vragen
om er meer dan een week op uit te kun
nen trekken. Een mogelijkheid waarvan
massaal gebruik is gemaakt. Coby van
Dongen, woordvoerster van reisorgani
satie De Jong Intra Vakanties: „Het lijkt
wel of in deze kerstperiode heel Neder
land op vakantie is".
Weg met die altijd in de weg staande
kerstboom. Weg met die met slingers
verduisterde vensters. Weg met die
stomvervelende familiebezoeken. We
gaan met z'n allen naar de Alpen-
sneeuw. Of naar Disney Paris. Of naar
Londen. Of naar de Canarische Eilan
den. Of naar Mexico zelfs. Nog nooit
hebben de Nèderlandse touroperators
voor trips tijdens de kerstdagen zo vaak
'nee' moeten verkopen. Gerrit Slot van
OAD: „Wij verkochten alleen al op en
rondom de kerstdagen vijfduizend rei
zen naar Disney Paris."
Schattingen zijn moeilijk te maken.
Maar de marktpositie van OAD in ogen
schouw nemend, mag zonder meer
worden aangenomen dat er rondom
Kerst zo'n tienduizend Nederlanders
een bezoek brengen aan het met dui
zenden lampjes opgesierde Magic King
dom bij de Franse hoofdstad. Alsof het
allemaal niets kost. Focko Dorhout
Mees van Holland International: „Daar
begrijp je niets van. 't Is werkelijk onge
looflijk. Neem de bungalowparken. Niet
bepaald goedkoop. Zeker niet tijdens de
feestdagen. Maar dat vormde geen enkel
probleem. Alles zit hartstikke vol".
Onderzoek is er niet naar gedaan. Maar
veel touroperators, zien de grootscheep
se 'landverhuizing' als een vlucht. Coby
van Dongen: „Daarben.ik van over
tuigd. De hele dag met je kop boven het
fornuis staan, omdat je 's avonds eters
hebt... Wie heeft daarmou nog zin in? Of
om half drie 's middags in je auto stap
pen omdat je om vier uur, honderdtwin
tig kilometer verderop een borrel moet
drinken. De mensen zijn het gewoon
weg zat. Die gaan er liever met hun ei
gen gezinnetje op uit."
Waarbij de bestemming er minder toe
doet. Dorhout Mees (Holland Interna
tional): „Alles is goed. Van Grand Cana
da tot Florida en van Curasao tot Oos
tenrijk. Maar als ik dan toch een trend
moet aangeven, dan zijn het vooral de
stedenreizen die het voor deze kerstpe
riode fantastisch hebben gedaan. Met
Berlijn als de grote verrassing en Londen
als de absolute topper. Het is dat er daar
geen bedden beschikbaar meer zijn,
maar anders hadden we het dubbele
aantal trips kunnen verkopen."
Hetzelfde geldt min of meer voor de
'verre reizen'. Waren er meer vlieg-
tuigstoelen beschikbaar geweest dan
zou - zegt Coby van Dongen - vooral
Florida daarvan hebben geprofiteerd. En
Gerrit Slot van OAD had bij nader inzien
graag extra vliegtuigen gecharterd voor
de nieuwe Mexicaanse bestemming
Puerto Vallarta. „Wij hadden er natuur
lijk hoge verwachtingen van, want an
ders begin je d'r niet aan. Maar dit slaat
werkelijk alles. Anderhalve maand gele
den al, waren we finaal uitverkocht."
En de sneeuw dan? Dorhout Mees:
„Aanvankelijk leek het erop dat de zon -
en dan vooral de Canarische Eilanden -
het dik en vet zou winnen van de win
tersport. Voor de kerst hebben we er -
gelukkig - weinig van gemerkt. Oosten
rijk zit zo goed als vol, Duitsland ook en
Italië kreeg opeens een enorme toeloop
te verwerken. Alleen Tsjechië en Frank
rijk lopen achter. Vooral van Frankrijk
verbaast ons dat. Dat land is bij winter
sporters de laatste jaren enorm populair
geworden. Maar die stakingen en zo
hebben natuurlijk een negatieve invloed
gehad op de boekingen. Parijs was tot
nu toe van alle steden de belangrijkste
kerstbestemming. Nu is Londen the pla
ce to be."
Dat de massale uittocht voor enorme
verkeersproblemen zal gaan zorgen,
staat zo goed vast. Alleen De Jong al
stuurt in de kerstweek 145 bussen op de
weg. De ANWB hees reeds drie weken
geleden de stormbal en voorspelde pro
blemen op de Duitse, Zwitserse en Fran
se autowegen. De inchecktijden op
Schiphol zullen dit kerstweekeinde
waarschijnlijk ook meer tijd nemen dan
normaal al het geval is. Van Dongen (De
Jong): ,,'t Klinkt onwaarschijnlijk, maar
zelfs de vliegtuigen naar de skigebieden
in Colorado zitten zo vol dat we wacht
lijsten hebben moeten aanleggen. Ik
sluit niet uit dat op de terugreis passa
giers een nachtje langer moeten wach
ten alvorens ze kunnen vertrekken. We
hebben ze daarvoor gewaarschuwd,
maar het kon ze echt helemaal niets
schelen. Als we d'r maar even lekker uit
zijn', zeiden ze."
aan de hand van astronomische soft
ware in een snelle computer zijn de as
tronomen serieus aan het twijfelen ge
slagen of het tijdens Jezus' geboorte in
plaats van hartje winter niet juist hoog
zomer was. Dat laatste zou ook verkla
ren waarom 'de herdertjes' bij nachte
in het open veld lagen; ze zouden wel
goed gek zijn geweest om dat hartje
winter te wagen want ook in het Mid
den-Oosten is het met een overyvegend
landklimaat eind december 's nachts
bitter koud.
Twijfels te over. Wat echter niét betwij
feld hoeft te worden is dat er rond het
begin van onze jaartelling iets helders
aan de hemel verscheen. Het verschijn
UITGESTALD
)raagbare' kerststal uit Peru. Geheel in Latijns-
amerikaanse stijl gemaakt en dat betekent
dus: felle kleuren en rijke versieringen. De stal re-
tablo in het Spaans doet misschien enigszins den
ken aan een poppenkast, maar de luiken zijn vooral
als decoratie bedoeld. Het kunstwerkje in Krippana is
in 1992 gemaakt door een 'stallenbouwer' uit
Ochante. Hij won er dat jaar de eerste prijs mee in
de kerststallenwedstrijd van de regio Cuzco. In de
praktijk is het overigens niet één iemand, maar een
groep mensen die de kerstfiguren op ambachtelijke
wijze maakt. De afgebeelde stal behoort tot een
Duitse particuliere verzameling.
sel wordt namelijk beschreven in tal
van kronieken van het Midden-Oosten
tot in China. Helaas zijn de auteurs niet
duidelijk over het seizoen, noch over de
precieze richting waarin het gezien
werd. En helaas ook niet over het ver
schijnsel zelf. Daarom blijven de al ge
noemde opties open. Eén daarvan ge
niet voor astronomen echter duidelijk
de voorkeur: rond het begin van onze
jaartelling kwamen twee van de helder
ste planeten één keer aan de hemel zó
dicht bij elkaar dat ze wel... één heldere
ster leken.
"volcens een duizenden jaren oud
geschrift bestegen drie Babylonische
priesters in het plaatsje Sippar nabij de
oever van de Euphraat op zekere avond
de meer dan 300 treden van hun kolos
sale tempel. Dat was daar al eeuwen de
gewoonte; bovendien hadden de gees
telijken al weken waargenomen dat de
heldere planeten Jupiter en Venus
avond na avond aan de hemel dichter
bij elkaar kwamen te staan. Dat moest
wel een voorteken zijn.
En die bewuste avond verwachtte men,
zo vermeldde het geschrift, „iets zeer
ongewoons." Daarin werden de schrift
geleerden niet teleurgesteld. „In het
Oosten", zo gaal het geschrift verder,
„was de maan opgekomen. In het wes
ten straalden de planeten Venus en Ju
piter, vlak naast elkaar in de late gloed
van de avondschemering."
Naarmate het later werd daalde het
fonkelende tweetal naar de westelijke
horizon, elkaar steeds dichter nade
rend. Op zeker ogenblik, toen de hemel
al donker was, spreidden de priesters
hun armen weids hemelwaarts: laag
boven de horizon stond een heldere,
fonkelende ster waarvan het licht weer
kaatst werd in het water van de Eu
phraat dat die avond zo glad als een
spiegel was. Venus en Jupiter waren el
kaar aan de hemel zó dicht genaderd
dat ze met het blote oog niet meer als
twee aparte hemellichamen konden
worden onderscheiden. „Dit is een
aparte, een zeldzame avond. De avond
van hét voorteken."
D,
eze gegevens zijn op zich voldoen
de om, door een snelle computer terug
te laten rekenen, vast te stellen wan
neer die zeldzaam nauwe samenstand
tussen de heldere planeten Venus en
Jupiter plaatsvond. In 1976 kwamen
onderzoekers van het Amerikaanse Jet
Propulsion Laboratory (JPL) in Pasade
na er achter dat deze door de Babylo-
niërs waargenomen samenstand (con
junctie) plaatsgevonden moei hebben
op 17 juni van het jaar 2 vóór Christus.
Hartje zomer dus.
Volgens de Amerikaanse onderzoeker
Hoger W. Sinnott stonden beide 'lot één
fonkelende sier' samengesmolten pla
neten op die bewuste avond in het ster
renbeeld Leeuw (Leo). Sinnott wees er
acht jaar geleden op dat dat gegeven
'wonderwel in overeenstemming is met
een in 1953 boven water gekomen
joodse amulet, daterend uit de Grieks-
Romeinse tijd van rond het begin van
onze jaartelling.' De afbeelding op het
amulet laat een leeuwefiguurtje zien
met tussen voor- en achterpoten een
'ster', precies op de plaats waar Venus
en Jupiter op de avond van de 17de juni
van het jaar 2 voor Christus 'samen
smolten'.
Sinnott verwees verder naar een uitge
breide en uil het jaar 1911 stammende
notitie van de Duitse theologie-student
Alfred Jeremias, die het sterrenbeeld
Leeuw in verband bracht met een aan
tal bijbelse voorspellingen. Jeremias
haalde in één van zijn beschouwingen
een tekst aan uit Genesis-49: „Judah is
een leeuwenwelp... de Scepter zal Ju
dah niet verlaten, noch zal de Wetgever
zich van tussen zijn voeten verwijde
ren... totdat Shiloh aanstaande is...."
Een stukje tekst vol cryptiek, maar toch
interessant genoeg, want de samen
stand tussen Jupiter en Venus deed
zich op die bewuste avond inderdaad
tussen voor- en achterpoten van de
Leeuw voor.
volgens de gedurende de eerste
eeuw na Christus levende, joodse histo
ricus Flavius Josephus trad een totale
maansverduistering op. Josephus ver
haalde hoe 'de ronde maan, tot ontstel
tenis van velen, aan een wolkenloze he
mel verdween en weer verscheen.'
Amerikaanse en Franse onderzoekers
konden deze verduistering aan de hand
van speciaal toegesneden 'software'
achterhalen. Die moet zijn gebeurd in
de nacht van 9 op 10 januari van het
jaar 1 voor Christus, dus ongeveer een
half jaar nó Jezus' geboorte. Ook dat is
in goede overeenstemming met I (ero
des' bevel om 'alle pas-geborenen te
Zou Jezus dus geboren kunnen zijn in
het jaar 2 voor Christus? We weten het
niet zeker; waarschijnlijk zullen we het
nooit zeker weten. Maar vrijwel elk jaar
wordt er bij die 'Ster van Bethlehem'
ergens wel stilgestaan. Bijvoorbeeld in
het Amsterdamse Artis-Planetarium.
Wie Bethlehems Ster daar wil bewon
deren (tot 7 januari) kan het informa
tienummer bellen: 020-5233452.
